Sáng kiến kinh nghiệm: Dạy một định lý hình học như thế nào?

Dạy một Định lý hình học lớp 7 nh thế nào
Hoàng Quảng Hảo Trờng THCS Hồng Thuỷ - 1 -
Phần I. Mở đầu:
Phần II. Nội dung chính
I. Cơ sở khoa học
II. Cơ sở thực tiễn
III. Thực trạng
IV. Biện pháp giải quyết
1. Các con đờng dạy học định lý
2. Dạy học cách chứng minh
định lý
3. Dạy học củng cố định lý
V. Những kết quả bớc đầu
VI. Bài học kinh nghiệm
Phần III. Kết luận

Dạy một Định lý hình học lớp 7 nh thế nào
Phần I
Mở đầu
Cùng với KHCN, giáo dục là quốc sách hàng đầu chủ trơng đã thể hiện rõ quan
điểm đờng lối của Đảng và nhà nớc ta, khẳng định tầm quan trọng của giáo dục đối
với đất nớc, bởi lẽ giáo dục đóng vai trò quyết định đến sự thành công của công cuộc
xây dựng đất nớc, xây dựng CNXH .
Ngành Giáo dục đã triển khai thực hiện công tác đổi mới giáo dục phổ thông bao
gồm: Đổi mới cơ sở vật chất phục vụ cho dạy học, đổi mới chơng trình sách giáo
khoa, đổi mới công tác quản lý chỉ đạo, đổi mới phơng pháp dạy học, đổi mới cách
kiểm tra đánh giá vv... nhằm giúp học sinh phát triển một cách toàn diện. Kế thừa sự
thành công của năm học 2006 - 2007 với khẩu hiệu Nói không với tiêu cực trong
thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục năm học này toàn ngành tiếp tục thực
hiện khẩu hiệu Hai không càng thể hiện hơn quyết tâm của toàn ngành, hứa hẹn
một sự đột phá đầy ấn tợng của nền giáo dục nớc nhà.

Trong hệ thống các môn học đợc đa vào đào tạo ở trờng THCS, môn Toán đóng
vai trò hết sức quan trọng, bởi lẽ qua học toán học sinh sẽ đợc phát triển t duy sáng
tạo, linh hoạt, dễ thích ứng với mọi hoàn cảnh, phù hợp với xu thế phát triển của đất
nớc ta hiện nay. Học tốt môn toán sẽ giúp học sinh học tốt các môn học khác. Xa
nay đây là môn học mà không ít học sinh phải ngại ngùng khi nhắc đến, việc học
toán đối với học sinh là một điều khó khăn. Chất lợng môn toán qua các đợt thanh
tra, kiểm tra thờng là một điều đáng ngại đối với giáo viên. Hơn thế nữa, chúng ta
đang ra sức để xoá bỏ tình trạng học sinh ngồi nhầm lớp. Tất cả những lý do trên có
thể xuất phát từ những lý do khách quan và chủ quan nh học sinh cha nắm đợc phơng
pháp học tập, giáo viên còn ôm đồm kiến thức trong giảng dạy, khó khăn về một cơ
sở lý luận trong việc dạy học bộ môn vv Học toán đồng nghĩa với giải toán, trong
học tập muốn làm đợc bài tập ngoài việc có một phơng pháp suy luận đúng đắn đòi
hỏi học sinh phải có vốn kiến thức sẳn có từ tiếp các công thức, các quy tắc, định
nghĩa, khái niệm, định lý
Dạy một định lý nh thế nào? Điều này củng đã đợc nhiều nhà nghiên cứu giáo
dục đề cập, song khi thực hiện còn tuỳ thuộc vào điều kiện cụ thể của học sinh và
của giáo viên. Là một giáo viên trẻ, kinh nghiệm cha nhiều, việc thử nghiệm các nội
dung giảng dạy không chỉ nhằm rút kinh nghiệm cho bản thân mà còn làm cơ sở
thực tiển để cùng đồng nghiệp bàn luận nhằm xây dựng những phơng án giảng dạy
thích hợp. Trong các vấn đề trên, dạy một định lý nh thế nào là một vấn đề mà bản
thân tôi mang nhiều băn khoăn nhất. Trong bản SKKN này tôi xin phép chỉ giới thiệu
điều mình đã thực hiện đó là Dạy một định lý hình học ở lớp 7 nh thế nào.

Hoàng Quảng Hảo Trờng THCS Hồng Thuỷ - 2 -
Dạy một Định lý hình học lớp 7 nh thế nào
Phần Ii
Nội dung chính
I. cơ sở lý luận:
+ Định lý đóng vai trò nh một bài toán tổng quát, qua việc học định lý học sinh
sẽ đợc cung cấp những vốn kiến thức cơ bản của bộ môn.

+ Học định lý là cơ hội rất thuận lợi để phát triển ở học sinh khã năng suy luận và
chứng minh, góp phần phát triển năng lực trí tuệ, đây là một điều không thể thiếu khi
học toán.
+ Học sinh bậc học THCS là đối tợng thích tìm hiểu, khám phá, thích thể hiện
mình, chính vì vậy quá trình thực hiện của giáo viên có thêm một số thuận lợi.
II. cơ sở thực tiễn:
+ Khác với các môn học khác nh vật lý, sinh họcthì một kết luận (định lý) ở
môn toán không phải qua thực nghiệm mà qua các bớc suy luận chính xác. Nhng vì
lý do s phạm một số định lý ở lớp 7 đợc thừa nhận mà không qua chứng minh nếu
không lu ý học sinh sẽ nhầm hiểu sự thiếu chính xác của môn toán.
+ ở lớp 7 bớc đầu tiếp cận định lý, việc đa một khái niệm mới (định lý) vào giảng
dạy cho học sinh nếu quá trình giảng dạy không đúng sẽ làm cho học sinh không
thấy rõ mục đích, ý nghĩa của việc học một định lý. Học sinh cha thấy đợc sự cần
thiết phải chứng minh chặt chẽ và suy luận chính xác (ở mức độ thích hợp với chơng
trình lớp 7).
+ Do chơng trình và sách giáo khoa mới đòi hỏi trong một tiết học học sinh phải
tiếp thu một lợng kiến thức rộng, việc vận dụng để làm để làm nhiều bài tập trên lớp
là một điều cần thiết, do đó trong quá trình dạy một định lý giáo viên không có điều
kiện để đi sâu vào định lý.
III. Thực trạng: Đối với học sinh trờng THCS Hồng Thuỷ thì:
+ Nắm nội dung định lý và mối liên hệ giữa chúng là vấn đề khó khăn đối với
học sinh, học sinh cha nhận ra đợc điều bài toán cho và điều bài toán cần giải quyết.
+ Không nắm đợc các định lý đã học, học trớc quên sau, cuối năm không nhớ đợc
1/3 số định lý đã học. Kỹ năng vận dụng định lý vào các hoạt động giải toán còn yếu.
+ Đối với học sinh môn hình học thờng đợc đánh giá là khó hơn đại số, mặt khác
định lý thờng tập trung ở hình học do đó vấn đề khó lại thêm khó đối với cả thầy và
trò.
+ Khi giải quyết một bài toán cụ thể học sinh thiếu sự sáng tạo, không biết cách
tìm ra hớng giải quyết vì các em thiếu kỹ năng giải quyết vấn đề.
Hoàng Quảng Hảo Trờng THCS Hồng Thuỷ - 3 -

Dạy một Định lý hình học lớp 7 nh thế nào
+ Cuộc vận động Hai không đã cho thấy chất lợng môn toán đáng báo động.
Với lớp 7 E nơi tôi áp dụng để thực hiện vấn đề chất lợng lại càng khó khăn, chọn
lớp 7 E với hi vọng hoàn thành nhiệm vụ chất lợng nhà trờng giao, đồng thời đễ tìm
ra một cơ sở đúng đắn cho việc dạy một định lý.
IV. Biện pháp giải quyết:
1. Các con đờng dạy học định lý:
Việc dạy và học các định lý có thể thực hiện bằng con đờng suy diễn hoặc bằng
khâu suy đoán, ta có thể minh hoạ hai con đờng đó nh sau:
Đối với mỗi định lý cụ thể, việc đi theo con đờng nào không phải là tuỳ tiện mà
theo nội dung định lý và điều kiện cụ thể về học sinh. Nếu định lý là hình học thông
thờng việc phát hiện định lý có thể đợc tiến hành theo nhiều cách: Vẽ hình, đo đạc,
gấp hình, tính toán đơn giản (dới sự hớng dẫn của giáo viên).
Ví dụ: + Khi dạy định li Pitago (Toán 7 tập 1).
Sách giáo khoa đã dẫn dắt bằng hai phép sau :
* Đo đạc: Hãy vẽ tam giác vuông có
các cạnh góc vuông bằng 3 cm và 4
cm. Đo độ dài cạnh huyền?
* Và ghép hình.
Hoàng Quảng Hảo Trờng THCS Hồng Thuỷ - 4 -
Dạy một Định lý hình học lớp 7 nh thế nào
+ Khi dạy định lý về tính chất ba đờng trung tuyến của tam giác (Toán7 tập 2) học
sinh phải qua hai bớc thực hành
Thực hành 1: Xác định ba trung tuyến bằng cách gấp hình
Thực hành 2: Kẻ 3 trung tuyến trên giấy kẻ ôrô
Và hoạt động tính toán tỉ số
+ Khi dạy bài tổng ba góc của một tam giác: Để có đợc Tổng ba góc của một
tam giác bằng 180
0
học sinh phải thực hiện 2 hoạt động để phát hịên định lý thông

qua 2 bài tập nh sau:
. Vẽ hai tam giác bất kỳ, dùng thớc đo góc đo ba góc của tam giác rồi tính tổng
số đo ba góc của tam giác. Có nhận xét gì về kết quả trên?
.Thực hành: Cắt một tấm bìa
hình tam giác ABC. Cắt rời góc B
ra rồi đặt nó kề với góc A, cắt rời
góc C ra rồi đặt nó kề với góc A
(nh hình vẽ bên).
Hãy nêu dự đoán về tổng số đo
ba góc A, B, C của tam giác?
2. Dạy học chứng minh định lý:
Năng lực chứng minh định lý là điều mà mỗi giáo viên cần phải nghĩ đến và có ý
thức rèn luyện cho học sinh khi dạy định lý. Muốn làm đợc điều này ngời giáo viên
cần phải:
* Gợi động cơ chứng minh: Đối với môn toán nói chung, dạy một định lý nói
riêng, trớc khi bắt tay vào chứng minh một định lý điều không thể thiếu đó là tạo
Hoàng Quảng Hảo Trờng THCS Hồng Thuỷ - 5 -