Nguyễn Thượng Hiền

Nguyễn Thượng Hiền
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Nguyễn Thượng Hiền (chữ Hán: 阮阮阮) tên tự: Đỉnh Nam, Đỉnh Thần, tên hiệu: Mai Sơn còn được gọi là Ông
nghè Liên Bạt, sinh năm 1867 tại làng Liên Bạt, tỉnh Hà Đông. Ông là con rể quan Phụ chính Đại thần Tôn
Thất Thuyết, cha ông là Hoàng giáp Nguyễn Thượng Phiên.
Từ nhỏ Nguyễn Thượng Hiền đã nổi tiếng rất thông minh. Năm 1884, khi 17 tuổi, ông đỗ cử nhân ở khoa thi
Hương ở Thanh Hóa. Năm 1885, ông đỗ đầu kỳ thi Hội nhưng chưa kịp xướng danh thì kinh thành Huế thất
thủ, ông phải về ở ẩn tại núi Nưa, Thanh Hóa. Đến năm 1892, ông ra thi Đình và đỗ Hoàng Giáp[1]. Lúc đó 24
tuổi, Nguyễn Thượng Hiền được bổ làm Toản Tu ở Quốc Sử quán, thăng Đốc học ở Ninh Bình, rồi thuyên
sang Nam Định nên ông còn được gọi là ông Đốc Nam.
Trong thời gian ở Huế, ông cảm nhận tư tưởng tiến bộ của Đại Thế Thiên Hạ Luận của nhà sư Nguyễn Lộ
Trạch và đọc nhiều tân thư của Trung Quốc. Ông kết giao với nhiều sĩ phu yêu nước như Tăng Bạt Hổ, Phan
Bội Châu, Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng.
Năm 1898, qua giao tiếp với Tăng Bạt Hổ, Nguyễn Thượng Hiền hỗ trợ phong trào Đông Du nhưng vì cha ông
lúc đó mang bệnh nặng nên ông phải ở lại vận động cách mạng trong nước.
Năm 1907 vua Thành Thái bị người Pháp buộc thoái vị, ông vào phủ toàn quyền đòi nhà nước bảo hộ bãi lệnh
nhưng không thành[2]. Thối chí, ông sang Trung Quốc hoạt động và cùng với Phan Bội Châu lập ra Việt Nam
Quang Phục Hội, năm 1914 sau khi Phan Bội Châu bị bắt, ông là người lãnh đạo của hội.
Sau khi các hoạt động của Việt nam quang phục hội thất bại, Nguyễn Thượng Hiền xuống tóc vào tu ở chùa
Thường Tích Quang, Hàng Châu, tỉnh Chiết Giang (Zhejiang) và mất tại đây ngày 28 tháng 12 1925. Theo di
chúc, thi hài ông được hỏa táng, và tro rải xuống sông Tiền Đường.[3].
Ông để lại một số tác phẩm thơ, văn bằng chữ Hán, Nôm. Thơ ông chủ yếu ký thác những tâm sự của mình và
lên án chính sách của người Pháp, khơi dậy lòng yêu nước, kêu gọi nhân dân đứng lên chống Pháp. Tập văn
xuôi Hát Đông thư dị của ông mang đậm tính chất truyền kỳ.
Tên ông được đặt cho nhiều đường phố, trường học tại Việt nam.
Tác phẩm
Thơ
Nam chi tập (gồm 3 quyển)
Mai Sơn ngâm tập
Nam hương tập
Mai Sơn ngâm thảo

Một số bài thơ Nôm tuyên truyền cách mạng: Bài phú cải lương, Hợp quần doanh sinh thuyết...
Văn xuôi
Hát Đông thư dị
Chú thích
▲ Quốc triều khoa bảng lục
▲ Lãng Nhân. Giai-thoại Làng Nho. Sài Gòn: Nam-chi Tùng-thư, 1964. Trang 103-113.
▲ Tiểu sử Nguyễn Thượng Hiền Trang web của Trường phổ thông trung học Nguyễn Thượng Hiền (Sài gòn)