BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ dạy học bài “nội DUNG và HÌNH THỨC của văn bản văn học” ở lớp 10

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

LƯƠNG THANH NGÂN

BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC BÀI
“NỘI DUNG VÀ HÌNH THỨC CỦA VĂN BẢN
VĂN HỌC” Ở LỚP 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Hà Nội - 2016
1


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

LƯƠNG THANH NGÂN

BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC BÀI
“NỘI DUNG VÀ HÌNH THỨC CỦA VĂN BẢN
VĂN HỌC” Ở LỚP 10

Chuyên ngành : Lí luận và phương pháp dạy học Văn
Mã số

: 60.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Ái Học

2


Hà Nội - 2016

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Ái
Học, người đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong Tổ bộ môn Lí
luận và phương pháp dạy học Văn – Trường Đại học sư phạm Hà Nội đã tạo
điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện đề tài.
Xin gửi lời tri ân tới gia đình, bạn bè, những người luôn động viên,
khích lệ, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian qua để tôi có thể hoàn thành luận
văn này.

Hà Nội, tháng 10 năm 2016
Tác giả

Lương Thanh Ngân

3


DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
GV

: Giáo viên

HS

: Học sinh

THPT : Trung học phổ thông

4

LLVH

: Lí luận văn học

SGK

: Sách giáo khoa

PPDH

: Phương pháp dạy học

VBVH

: Văn bản văn học


MỤC LỤC

5

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ
chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học.
Trong xu thế chung đó, định hướng phát triển chương trình môn Ngữ văn
trong nhà trường phổ thông Việt Nam sau năm 2015 đã đề cao mục tiêu hình
thành và phát triển năng lực Ngữ văn cho học sinh với hai năng lực cơ bản:
năng lực tiếp nhận văn bản và năng lực tạo lập văn bản. Tri thức LLVH –
những tri thức khoa học về môn văn trong nhà trường có vai trò quan trọng
trong việc hình thành và phát triển năng lực Ngữ văn cho học sinh THPT.
Kiến thức LLVH được giảng dạy trong nhà trường phổ thông bao gồm
những khái niệm, phạm trù phổ biến về bản chất, tính chất, quy luật của văn
học được khái quát hóa, trừu tượng hóa từ những hiện tượng văn học cụ thể
và quá trình phát triển của bản thân văn học. Theo quan niệm hiện đại, tri thức
LLVH là những khái niệm công cụ, những kiến thức phương pháp. Điều đó có
nghĩa là khi có những hiểu biết về LLVH, học sinh với tư cách là một bạn đọc
trong nhà trường sẽ có cơ sở phân tích, thưởng thức và đánh giá cái hay, cái
đẹp của VBVH một cách khoa học, hợp lí, có sức thuyết phục. Với vai trò
như vậy, việc đầu tư thích đáng cho dạy học LLVH là cần thiết và thật sự có
ích cho công việc dạy học văn trong nhà trường phổ thông.
1.2. Tuy nhiên, sự quan tâm đến việc dạy học LLVH ở THPT còn khá
“khiêm tốn”. Nghiên cứu thực tế dạy học môn Ngữ văn cho thấy, phần LLVH
chưa được đặt đúng vị trí của nó, hiệu quả dạy học còn thấp. Trong khi giảng
dạy các VBVH cụ thể, người dạy chưa chú ý đến việc hình thành các khái
niệm LLVH. Đối với các bài dạy trực tiếp kiến thức LLVH, giáo viên chỉ dạy
qua loa, chiếu lệ còn học sinh thì thiếu hứng thú, thờ ơ với bài học. Giờ dạy
LLVH chủ yếu là giáo viên thuyết trình, học sinh thụ động tiếp thu kiến thức
6

từ người thầy. Giáo viên chỉ truyền đạt những nội dung của khái niệm mà
không chú trọng đến thực hành vận dụng các tri thức LLVH vào đọc hiểu
VBVH. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên là do cả người dạy và người học
chưa thực sự nhận thức sâu sắc về vai trò của LLVH học đối với việc học văn;
bản thân kiến thức LLVH vốn mang tính khái quát, trừu tượng cao; dung
lượng kiến thức lớn nhưng thời gian dạy lại eo hẹp… Vậy làm thế nào để
khắc phục được những bất cập trong dạy học LLVH ở nhà trường phổ thông
hiện nay là một suy nghĩ cho hướng đi của đề tài.
1.3. Hiện nay, khuynh hướng dạy học khái quát hóa ngày càng được
đề cao, đó là con đường tối ưu để phát triển trí tuệ, năng lực tư duy cho học
sinh trong nhà trường phổ thông. Do đó, dạy trực tiếp các tri thức LLVH qua
các bài LLVH là con đường quan trọng để dạy lí thuyết văn học cho HS
THPT. Trong chương trình Ngữ văn lớp 10, bài “Nội dung và hình thức của
VBVH” là bài lí thuyết văn học cung cấp cho HS những kiến thức nền tảng,
những “công cụ” cơ bản nhất trợ giúp học sinh trong quá trình học văn. Sự
cắt nghĩa và lí giải các VBVH có đúng đắn hay không, bài làm văn (Nghị
luận văn học) của học sinh có sâu sắc, khoa học hay không phụ thuộc rất
nhiều vào việc học sinh nắm bắt được những khái niệm này đến mức nào.
Với ý nghĩa đó, nghiên cứu, tìm tòi những phương pháp, biện pháp dạy học
bài “Nội dung và hình thức của VBVH” để khắc phục được những bất cập
trong dạy học các bài lí thuyết văn học là việc làm vô cùng cần thiết.
1.4. Trong những năm gần đây, đổi mới PPDH học đã trở thành nhiệm
vụ trọng tâm của ngành giáo dục. Tư tưởng then chốt, cốt lõi của đổi mới
PPDH là phát huy vai trò chủ thể tích cực của HS. Điều 24.2 của Luật giáo
dục đã ghi “phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự
giác, chủ động, sáng tạo của HS, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, từng
môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dung kiến
7

thức vào thực tiễn, đem lại niềm vui hứng thú học tập cho từng HS”. Điều này
đặt ra yêu cầu đối với việc dạy học Ngữ văn nói chung và dạy học LLVH nói
riêng là phải có những PPDH phát huy được tính tích cực của HS.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, trong môn Ngữ văn “hoạt động đổi mới
phương pháp dạy học ở trường trung học phổ thông chưa mang lại hiệu quả
cao. Truyền thụ một chiều vẫn là phương pháp dạy học chủ đạo của nhiều
giáo viên” [5, 10]. Việc đổi mới phương pháp dạy học LLVH lại càng được ít
chú ý hơn so với các phân môn khác. Do đó, tìm tòi những biện pháp để nâng
cao hiệu quả dạy học bài LLVH là một công việc góp phần đổi mới phương
pháp dạy học LLVH, nhằm nâng cao chất lượng dạy học LLVH ở THPT.
1.5. Mục đích chính của dạy học LLVH trong nhà trường thực chất là
giúp học sinh biết tiếp nhận văn học một cách có lí luận. Do đó, việc tìm các
biện pháp thích hợp để đạt được hiệu quả cao trong dạy học bài “Nội dung và
hình thức của VBVH” không chỉ có ý nghĩa đối với việc dạy học LLVH, mà
còn là một khâu quan trọng trong đổi mới PPDH văn, “chất lượng của việc
dạy và học văn chương có được nâng cao hay không là phụ thuộc một phần
không nhỏ vào việc dạy và học lí luận văn chương như thế nào” [21, 26]. Với
tư cách là kiến thức công cụ, kiến thức phương pháp, tri thức LLVH góp phần
phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong giờ học văn. Có trong tay
những công cụ khoa học đắc lực, học sinh sẽ không còn thụ động tiếp nhận
những giảng giải của thầy, các em sẽ có đủ tự tin để bày tỏ những quan điểm
riêng, những cảm nhận của bản thân về VBVH.
Hiện nay, cùng với đổi mới phương pháp dạy học, việc kiểm tra đánh
giá trong môn Ngữ văn cũng được đổi mới theo hướng đánh giá năng lực của
người học. Đề thi theo hướng mới vẫn không có những câu hỏi dành riêng
cho phần LLVH, nhưng để giải quyết tốt các nhiệm vụ đặt ra ở phần đọc hiểu
văn bản và làm văn đòi hỏi học sinh phải huy động tri thức LLVH có liên
8

quan. Điều này, đã thực sự khiến học sinh và người giáo viên dạy văn nhận
thức được tầm quan trọng của kiến thức LLVH và suy nghĩ nghiêm túc về
việc tìm tòi, đổi mới phương pháp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học phần kiến
thức này.
Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài Biện pháp nâng
cao hiệu quả dạy học bài “Nội dung và hình thức của VBVH” ở lớp 10 với
mong muốn sẽ đề xuất được một vài biện pháp thích hợp để dạy học một bài
lí thuyết văn học, góp phần đổi mới phương pháp, nâng cao chất lượng, hiệu
quả dạy học LLVH ở THPT.
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của chúng tôi là biện pháp nâng cao hiệu quả dạy
học bài “Nội dung và hình thức của văn bản văn học” ở lớp 10. Đây là vấn đề
thuộc lĩnh vực dạy học LLVH ở trường THPT. Bởi vậy, chúng tôi sẽ điểm lại
quá trình đưa kiến thức LLVH vào chương trình Ngữ văn trong nhà trường
phổ thông, tình hình nghiên cứu phương pháp dạy LLVH cho học sinh phổ
thông và dạy học bài “Nội dung và hình thức của văn bản văn học” ở lớp 10.
2.1. Chương trình lí luận văn học ở THPT
2.1.1. Trước năm 1990
Trước năm 1990, chương trình LLVH ở THPT chỉ dừng lại ở hai bài
“Khái niệm văn học” và “Hệ thống hóa một số vấn đề lí luận văn học”. Trong
đó, bài “Khái niệm văn học” đặt ra hai vấn đề: “Văn học bắt nguồn từ lao
động” và “Văn học gắn liền với đời sống”. Bài “Hệ thống hóa một số vấn đề
lí luận văn học” đã đưa ra các khái niệm như: tính dân tộc, tính nhân dân, tính
giai cấp, tính đảng, chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa.
Như vậy, chương trình văn học phổ thông trước năm 1990 đã quan tâm
đến việc trang bị cho học sinh những kiến thức về lí thuyết văn học. Tuy
nhiên, do chưa nhận thức đúng đắn về vai trò của kiến thức LLVH cũng như
9

chưa có những nghiên cứu thấu đáo về nội dung kiến thức LLVH cần đưa vào
chương trình nên phần LLVH còn nhiều bất cập. Các khái niệm được đề cập
đến phần lớn nằm trong phạm vi bản chất xã hội của văn học, chưa quan tâm
đến những vấn đề thuộc đặc trưng của văn học.
2.1.2. Từ 1990 đến nay
Năm 1980 nước ta bắt đầu thực hiện cải cách giáo dục từ cấp tiểu học
đến cấp PTTH. Từ năm 1985, Bộ giáo dục và đào tạo đã biên soạn chương
trình môn văn cải cách giáo dục nhưng chỉ thực sự được tiến hành vào năm
1990. Trong các bộ sách giáo khoa của chương trình cải cách giáo dục, nội
dung lí luận văn học đã có những thay đổi lớn. Có thể nhận thấy những thay
đổi này từ mục tiêu của môn văn PTTH năm 1990 “cung cấp cho học sinh
những tri thức được hệ thống hóa tương đối chặt chẽ về lí thuyết văn học, và
lịch sử văn học; bồi dưỡng sâu sắc hơn cho HS quan điểm thẩm mĩ và nhân
cách xã hội chủ nghĩa” [43, 111], “những tri thức nói trên tạo cho học sinh khi
ra trường một vốn học vấn phổ thông tương đối chắc về văn học để có thể ứng
dụng trong đời sống, tiếp tục tự học thêm lâu dài hay có dư sức học lên bậc
đại học” [43, 111]. Như vậy, tầm quan trọng của kiến thức LLVH và việc dạy
LLVH đã được các nhà biên soạn sách giáo khoa ý thức một cách sâu sắc.
LLVH được dạy dưới hai hình thức: dạy trực tiếp trong giờ dành riêng cho
môn học này (mỗi lớp 4 tiết) và dạy kết hợp trong các bài khái quát lịch sử
văn học, các bài về tác giả, tác phẩm văn chương có ghi trong chương trình.
Đến năm 2000, chương trình môn Văn cải cách giáo dục được bộ GD&ĐT
chỉnh lí, nhưng về cơ bản không thay đổi nhiều. Nội dung LLVH được dạy
trong giờ dành riêng cho môn học ở mỗi lớp như sau:
- Ở lớp 10, học sinh được học khái niệm “Văn học là gì”.
- Lớp 11 chương trình LLVH gồm hai bài: “Tác phẩm văn học” và
“Loại thể tác phẩm văn học”, cung cấp cho học sinh khái niệm TPVH với đề
10

tài, chủ đề, tư tưởng, kết cấu tác phẩm và các khái niệm sơ lược về các thể
văn trữ tình, kịch, tự sự.
- Chương trình LLVH lớp 12 gồm 2 bài: “Sự phát triển của lịch sử văn
học” và “Các giá trị văn học và tiếp nhận văn học”.
Nhìn chung, từ năm 1990 trở đi, việc dạy LLVH ở trường THPT đã có
những chuyển biến rõ nét. Chương trình đã phản ánh những thành quả nghiên
cứu mới nhất của ngành LLVH. Từ việc chỉ dạy những khái niệm chủ yếu
mang bản chất xã hội của văn học, SGK cải cách giáo dục đã chú trọng đến
những đặc trưng của văn học với những khái niệm cụ thể, thiết thực.
Tiếp tục đổi mới chương trình cải cách giáo dục, nội dung LLVH được
đưa vào chương trình Ngữ văn hiện hành cũng có nhiều thay đổi theo hướng
hiện đại, thiết thực hơn. Các bài dạy LLVH ở THPT được phân bố như sau:
- Ở lớp 10, học sinh được học hai bài: “Văn bản văn học”, “Nội dung
và hình thức của văn bản văn học”.
- Nội dung LLVH được dạy ở lớp 11 gồm các bài: “Một số thể loại văn
học: thơ, truyện” , “Một số thể loại văn học: kịch, nghị luận”.
- Phần LLVH ở lớp 12 gồm 2 bài: “Giá trị văn học và tiếp nhận văn
học”, “Quá trình văn học và phong cách văn học”.
So sánh phần LLVH ở chương trình Ngữ văn hiện hành với chương
trình cải cách giáo dục, có thể thấy các tri thức LLVH được đưa vào chương
trình hiện nay là những kiến thức LLVH cơ bản, hiện đại, thiết thực, thực sự
là những công cụ để HS học tốt môn Ngữ văn. Đặc biệt, ngay ở chương trình
Ngữ văn lớp 10, một thành tựu mới của LLVH đã được đưa vào giảng dạy, đó
là khái niệm VBVH. Cùng với đó, các khái niệm nội dung và hình thức của
VBVH, mối quan hệ giữa nội dung và hình thức cũng được ưu tiên giảng dạy
cho học sinh ngay từ đầu cấp học. Điều đó đã cho thấy kiến thức lí luận về
VBVH có vị trí quan trọng trong hệ thống khái niệm LLVH cần hình thành
11

cho học sinh, là những kiến thức công cụ quan trọng giúp học sinh đọc hiểu
các VBVH.
2.2. Các công trình nghiên cứu việc dạy học LLVH ở THPT
Trước năm 1990, nội dung LLVH được đưa vào chương trình còn nhiều
bất cập, chưa được những người làm chương trình quan tâm đúng mức. Cuốn
sách “Con đường nâng cao hiệu quả dạy văn” của giáo sư Phan Trọng Luận
xuất bản năm 1978 là một công trình nghiên cứu đáng chú ý đã đặt ra vấn đề
“phải xác định lại quan điểm, nội dung cũng như những nguyên tắc cơ bản
của việc giảng dạy bộ môn lí luận văn học trong nhà trường cách mạng”
[21,184]. Trong tác phẩm này, tác giả đã chỉ rõ tầm quan trọng của việc dạy
LLVH ở PTTH, coi đó là “con đường nâng cao hiệu quả dạy văn”. Theo tác
giả, kiến thức LLVH chính là những kiến thức “siêu kiến thức”, “kiến thức
công cụ” giúp học sinh “có bản lĩnh và khả năng tự vận dụng kiến thức vào
việc học văn hay tập làm văn” [21, 181]. Cũng trong cuốn sách này, tác giả
chỉ ra một số nguyên tắc giảng dạy LLVH cho học sinh ở trường phổ thông:
“thông qua quá trình giảng văn, văn học sử và tập làm văn để hình thành các
khái niệm LLVH” [21, 188]; “biến nhận thức về khái niệm thành kĩ năng thực
hành trong mọi hoạt động nội khóa, ngoại khóa của học sinh” [21, 190]; “hình
thành khái niệm LLVH cho học sinh cấp III một cách liên tục từ thấp đến
cao” [21, 191], “dựa vào cái cũ để truyền thụ cái mới, lấy cái mới soi sáng cái
cũ là một nguyên tắc giảng dạy linh hoạt và biện chứng cần áp dụng rộng rãi
trong việc giảng dạy tất cả các bộ môn và LLVH” [21,194].
Sau cuốn “Con đường nâng cao hiệu quả dạy văn” của GS Phan Trọng
Luận, cuốn sách “Phương pháp luận dạy học văn” do Z.IA Rez (chủ biên)
được Phan Thiều dịch sang tiếng Việt năm 1983 đã gây được nhiều chú ý và
trở thành cuốn “cẩm nang” giá trị đối với người dạy văn. Cuốn sách của Z.I.A
đã giúp cho sinh viên ngành sư phạm và giáo viên Ngữ văn đứng lớp nhận
12

thức được ý nghĩa của việc trang bị kiến thức LLVH cho học sinh. Theo Rez,
việc cảm thụ tác phẩm văn chương trong nhà trường “sẽ thuận lợi nếu như
nắm được các khái niệm quan trọng nhất của LLVH, những khái niệm này cần
thiết trước hết để hướng dẫn đi vào chiều sâu của văn bản nghệ thuật. Ngoài
ra, tìm hiểu các nguyên lí LLVH sẽ kích thích tinh thần ham hiểu biết, hứng
thú đối với khoa học, tạo điều kiện hình thành một thái độ khoa học đối với
các hiện tượng nghệ thuật, hình thành quan điểm và niềm tin thẩm mĩ” [34,
15]. Như vậy, theo quan điểm của Rez khái niệm LLVH chính là những công
cụ nhận thức giúp học sinh hiểu và cảm nhận đầy đủ hơn thế giới nghệ thuật,
phân tích sâu sắc hơn các hình tượng nghệ thuật. Cũng trong tác phẩm này, ở
phần bốn Rez cũng xét đến các vấn đề hình thành khái niệm LLVH – vấn đề
phương pháp dạy học LLVH. Tuy nhiên, điều đáng tiếc là bản dịch của tác giả
Phan Thiều lại không dịch nội dung phần này.
Tiếp đó, trong cuốn sách “Phương pháp dạy học văn” (tập 2) do GS.
Phan Trọng Luận chủ biên, ngoài phần xác định vị trí của LLVH và các
nguyên tắc dạy học LLVH ở phổ thông như đã trình bày trong cuốn “Con
đường nâng cao hiệu quả dạy văn”, tác giả đã đề xuất các phương pháp hình
thành khái niệm LLVH cho học sinh THPT. Đây là tín hiệu đáng mừng cho
thấy việc dạy học LLVH ở phổ thông ở nước ta đã được các nhà nghiên cứu
PPDH văn quan tâm thực sự. Trong công trình khoa học này, giáo sư Phan
Trọng Luận đã đưa ra các phương pháp chủ yếu để dạy học LLVH là thông tin
trực tiếp khái niệm, phương pháp phân tích mẫu, dạy LLVH thông qua các bài
văn.
Khi đi tìm hiểu lịch sử vấn đề nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy, ngoài
ba công trình trên còn có không ít các nhà nghiên cứu thực sự quan tâm và
trăn trở về vấn đề dạy học LLVH ở nhà trường phổ thông. Có thể kể đến một
số bài viết được đăng trên các báo và tạp chí như sau:
13

- Dạy và học lí luận văn chương ở trường phổ thông – Cao Đức Tiến –
TCVH – số 5/1986.
- LLVH với chất lượng nghiên cứu và giảng dạy văn học – Phan Trọng
Luận – TCVH số 1/1987.
- Nên chăng dạy LLVH như là văn học – GS. Phương Lựu – NCGD –
số 8/1990.
- Về lí luận văn học ở THPT – Lê Bá Hán – Tạp chí văn học số 3/1991.
- LLVH với học sinh phổ thông – Cao Đức Tiến – Báo NCGD số 5 / 1994.
- Về việc nâng cao hiệu quả dạy học LLVH ở PTTH – Nguyễn Huy
Bắc, NCGD số 8/1997.
- Về nội dung và biện pháp dạy học phần LLVH cho học sinh PTTH –
Cao Xuân Ích – Tạp chí Nghiêu cứu giáo dục, số 8.
- Công năng của LLVH với việc đọc hiểu tác phẩm văn học – Nguyễn
Văn Tùng – Tạp chí văn học và tuổi trẻ, 2011.
Qua việc tìm hiểu các bài viết trên, chúng tôi nhận thấy các tác giả
đã bày tỏ quan điểm của mình về việc dạy học LLVH ở ba phương diện cơ
bản sau:
Thứ nhất là về vai trò của kiến thức LLVH trong dạy học văn ở nhà
trường phổ thông. Các nhà khoa học đều thống nhất về vị trí và tầm quan
trọng của việc dạy LLVH trong nhà trường phổ thông và nói như Giáo sư
Phan Trọng Luận đó là “con đường nâng cao hiệu quả dạy văn”. Trong bài
“Dạy và học lí luận văn chương ở trường phổ thông”, tác giả Cao Đức Tiến đã
khẳng định “Lí luận văn chương có một vị trí quan trọng đặc biệt trong quá
trình dạy và học văn ở trường phổ thông”, “nó giữ một vai trò then chốt trong
việc nhận thức tác phẩm, nó chỉ rõ con đường đi vào tác phẩm, lĩnh hội và
bình giá tác phẩm”. Quan điểm này một lần nữa được tác giả khẳng định
trong bài báo “Lí luận văn học với học sinh trung học phổ thông”. Cùng quan
14

điểm với nhà nghiên cứu Cao Đức Tiến, tác giả Lê Bá Hán cho rằng “chúng ta
cần thiết phải dạy và phải phấn đấu để dạy tốt hơn nữa LLVH ở phổ thông” vì
“trong cấu trúc của hệ thống tri thức văn học của học sinh những tri thức lí
luận giữ vai trò cơ sở”, đồng thời là những công cụ “để tạo thành năng lực
văn học nói chung của học sinh”.
Thứ hai, trong các bài viết trên, nhiều tác giả đã đề xuất các nguyên tắc,
yêu cầu để dạy học LLVH ở trường phổ thông. Trong bài “Dạy và học LLVH
ở trường phổ thông”, tác giả Cao Đức Tiến đã đưa ra ba nguyên tắc hình
thành khái niệm LLVH: “đồng thời với việc hình thành khái niệm LLVH trực
tiếp là phân tích các tác phẩm văn chương cụ thể; việc hình thành khái niệm
LLVH đều phải dựa trên các tri thức học sinh đã tích lũy được từ các lớp
trước và dựa trên cả những tri thức mới”; “để xây dựng tốt các khái niệm
LLVH cho học sinh cần vận dụng linh hoạt các biện pháp có hiệu quả, tích
cực”. Tác giả Nguyễn Duy Bắc trong bài “Về việc nâng cao hiệu quả dạy học
LLVH ở PTTH” cũng đã đưa ra ba nguyên tắc dạy học LLVH: “việc dạy
LLVH chủ yếu phải kết hợp giữa lí thuyết và thực hành, gắn lí luận với các ví
dụ được phân tích khoa học”; “dạy LLVH phải được tiến hành thông qua việc
dạy học các phân môn khác như lịch sử văn học, phân tích văn học, tập làm
văn”; “đa dạng, linh hoạt, sinh động trong các phương pháp dạy học văn để
dạy tốt LLVH”. Có thể nói những nguyên tắc được đưa ra trong các bài viết
trên là những gợi ý hết sức thiết thực và có ý nghĩa đối với GV khi tổ chức
dạy học các bài LLVH ở phổ thông.
Vấn đề thứ ba được đề cập đến trong các bài báo viết về việc dạy học
LLVH ở trường phổ thông là biện pháp, phương pháp dạy học LLVH. Tại hội
thảo “Đổi mới phương pháp dạy – học văn” của trường Đại học sư phạm
thuộc Đại học quốc gia Hà Nội, tổ chức vào tháng 4 năm 1990, Giáo sư Phan
Trọng Luận đã nêu ra một quan niệm mới về phương pháp dạy học LLVH cho
15

học sinh PTTH: “dạy LLVH như là văn học”. Theo giáo sư, nên lấy những bài
văn có giá trị của các nhà văn nói về văn để phân tích, từ đó hình thành khái
niệm LLVH cho học sinh. Trong bài “Về lí luận văn học ở phổ thông trung
học”, tác giả Lê Bá Hán cũng cho rằng “thiết nghĩ việc khai thác những ý kiến
của cha ông ta bàn về văn học là một việc làm hết sức quan tâm”, “chúng ta
đều biết, có thể tìm thấy nhiều luận điểm sâu sắc được diễn đạt rất hay của
ông cha ta trên nhiều vấn đề lí luận”. Rõ ràng, dạy LLVH như là văn học sẽ
làm tăng cường chất văn chương cho giờ dạy LLVH, có khả năng nhất định
trong việc khắc họa một số khái niệm LLVH. Tuy nhiên, nếu dạy LLVH chỉ
đơn thuần qua những bài “văn lí luận” thì khái niệm LLVH khó có thể được
cung cấp đầy đủ và hệ thống. Nhưng nếu biết kết hợp sử dụng linh hoạt
phương pháp này với các phương pháp dạy học LLVH khác sẽ khắc phục
được hạn chế của giờ dạy LLVH, từ đó tạo được hứng thú học tập đối với HS.
Ngoài các công trình nghiên cứu trên, trong những năm qua cũng đã có
một số luận văn thạc sĩ của trường Đai học sư phạm Hà Nội nghiên cứu về
vấn đề dạy học LLVH cho học sinh phổ thông. Năm 1997, luận văn thuộc
chuyên ngành LLVH của tác giả Lê Như Bình với đề tài “Nội dung và
phương pháp dạy LLVH ở trường phổ thông trung học” đã xác định các nội
dung LLVH trong chương trình Ngữ văn THPT, đồng thời đưa ra hai phương
pháp dạy học LLVH là đi từ cụ thể đến trừu tượng và đi từ cái chung đến cái
riêng. Hai phương pháp mà luận văn đưa ra đã được nhiều nhà nghiên cứu
PPDH lí luận văn học đề cập đến. Tiếp đó, cuốn luận văn thạc sĩ hoàn thành
năm 1999 của tác giả Nguyễn Xuân Lập đã đề cập đến việc “Hình thành khái
niệm LLVH nhằm phát triển năng lực cảm thụ tác phẩm văn chương cho học
sinh các lớp chuyên văn ở trường phổ thông trung học chuyên”. Trong đề tài
nghiên cứu của mình, tác giả khẳng định việc cung cấp trực tiếp các khái
niệm LLVH là hình thức quan trọng để khắc sâu các khái niệm LLVH cho học
16

sinh các lớp chuyên văn và đề ra quy trình sư phạm hợp lí, khoa học để dạy
học trực tiếp khái niệm LLVH. Các biện pháp này rất đáng được GV tham
khảo khi dạy các bài LLVH trong chương trình THPT. Tuy nhiên, luận văn lại
hướng đến đối tượng học sinh chuyên văn, đối tượng HS có “năng khiếu” và
“năng lực” ngữ văn vượt trội. Vì vậy, khó có thể áp dụng những đề xuất này
vào dạy học LLVH cho học sinh ban cơ bản. Cũng như vậy, cuốn luận văn
của thạc sĩ Phạm Thu Hiền năm 2001 đi sâu nghiên cứu vấn đề dạy học
LLVH cho đối tượng học sinh THCS với đề tài “Hình thành khái niệm LLVH
trong việc dạy học văn bản nghệ thuật ngôn từ ở trường trung học cơ sở”.
Cùng với đó, luận văn “Hướng dẫn học sinh lớp 11 vận dụng LLVH vào bài
làm văn” của tác giả Vũ Hồng Thắm cũng đề cập đến việc dạy học LLVH cho
một đối tượng cụ thể là HS lớp 11. Năm 2006, với đề tài “Hình thành khái
niệm văn bản văn học cho học sinh THPT”, tác giả Phạm Thu Hiền đã đề xuất
các biện pháp hình thành khái niệm VBVH qua bốn con đường: qua bài
LLVH; qua cái giờ học VBVH cụ thể; thông qua giờ học tiếng Việt; qua hệ
thống bài tập.
Nhìn lại lịch sử nghiên cứu phương pháp dạy học LLVH ở trường phổ
thông, chúng tôi nhận thấy các nhà nghiên cứu mới chỉ dừng lại ở những định
hướng có tính nguyên tắc và gợi ý phương pháp dạy học LLVH cho học sinh
THPT nói chung. Các phương pháp được các nhà nghiên cứu đưa ra thực sự
có ý nghĩa đối với việc dạy học các bài LLVH nhưng thực tế người giáo viên
đứng lớp vẫn còn lúng túng khi vận dụng các phương pháp này và ngay cả khi
vận dụng thì hiệu quả vẫn chưa cao. Vì thế, rất cần những công trình nghiên
cứu cách thức tổ chức và phương pháp, biện pháp dạy học một bài LLVH cụ
thể trong chương trình. Điểm lại lịch sử vấn đề, chúng tôi nhận thấy chưa có
công trình khoa học nào đi sâu vào nghiên cứu phương pháp, biện pháp dạy
học một bài LLVH cụ thể trong chương trình. Vì vậy, trên cơ sở kế thừa và
17

phát huy những thành tựu nghiên cứu phương pháp dạy học LLVH, chúng tôi
chọn đề tài Biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học bài “Nội dung và hình thức
của VBVH” ở lớp 10 với hi vọng đóng góp một phần nhỏ vào công việc đổi
mới phương pháp dạy học LLVH ở THPT.
3. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu đề tài này, chúng tôi hướng đến mục đích nâng cao hiệu
quả dạy học bài “Nội dung và hình thức của VBVH” ở lớp 10 theo hướng
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, qua đó góp phần phát
triển năng lực Ngữ văn cho học sinh THPT.
4. Đối tượng nghiên cứu
- Các khái niệm VBVH, nội dung và hình thức của VBVH, mối quan
hệ giữa nội dung và hình thức của VBVH trong chương trình Ngữ văn THPT.
- Các phương pháp, biện pháp dạy học bài “Nội dung và hình thức của
VBVH” cho HS lớp 10 theo hướng phát huy tính tích cực của HS.
5. Giả thuyết khoa học
Nếu xây dựng được các biện pháp dạy học bài “Nội dung và hình thức
của VBVH” ở lớp 10 một cách hợp lí và khoa học, phát huy được tính tích
cực của HS sẽ góp phần đổi mới phương pháp dạy học LLVH ở THPT, từ đó
nâng cao hiệu quả dạy học LLVH trong nhà trường phổ thông.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu những tiền đề lí luận và khảo sát thực tiễn dạy học bài
“Nội dung và hình thức của VBVH” ở lớp 10.
- Xác định các nguyên tắc dạy học bài lí thuyết văn học để dạy học bài
“Nội dung và hình thức của VBVH”.
- Đề xuất các biện pháp thích hợp để dạy học bài “Nội dung và hình
thức của VBVH” trong chương trình Ngữ văn lớp 10.

18

- Thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu quả và xác định tính khả thi
của các biện pháp đề ra.
7. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp phân tích, tổng hợp: được sử dụng khi nghiên cứu
phương diện lí luận của đề tài. Phương pháp này được thực hiện qua các bước
phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa các vấn đề trong các công trình nghiên
cứu về dạy học LLVH ở THPT nhằm xác lập cơ sở khoa học cho việc đề xuất
các biện nâng cao hiệu quả dạy học bài “Nội dung và hình thức của VBVH” ở
lớp 10.
- Phương pháp điều tra, khảo sát: sử dụng điều tra, khảo sát thực tiễn
thông qua các phiếu câu hỏi, phỏng vấn GV và HS.
- Phương pháp thống kê, xử lí số liệu: phương pháp này được chúng
tôi sử dụng sau khi thu thập phiếu điều tra học tập của học sinh trong giai
đoạn khảo sát thực tiễn và thực nghiệm sư phạm của đề tài.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tổ chức dạy học thực nghiệm và
đối chứng trên một số trường THPT khác nhau. Sau đó, thống kê kết quả thực
nghiệm giữa các lớp cùng trường và kết quả tổng hợp chung. Từ đó, đánh giá
thành công và những điều cần tiếp tục hoàn thiện.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc đề xuất các biện pháp
nâng cao hiệu quả dạy học bài “Nội dung và hình thức của VBVH” ở lớp 10.
Chương 2: Một số biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học bài “Nội dung
và hình thức của văn bản văn học” ở lớp 10.
Chương 3: Thực nghiệm.

19


NỘI DUNG

Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ĐỀ XUẤT
CÁC BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC BÀI
“NỘI DUNG VÀ HÌNH THỨC CỦA VBVH” Ở LỚP 10
1.1. Cơ sở lí luận
1.1.1. LLVH và vấn đề dạy học LLVH ở THPT
1.1.1.1. Đặc trưng về kiến thức của bài LLVH ở THPT
a. Tri thức LLVH - tri thức lý thuyết về văn học.
LLVH là một bộ phận của khoa nghiên cứu văn học, là lí luận khoa học
về văn học, lấy các hiện tượng văn học như văn bản, tác phẩm, thể loại, nhà
văn, quá trình sáng tác, sự tiếp nhận, quá trình phát triển của văn học… làm
đối tượng nghiên cứu. Như vậy, đối tượng nghiên cứu của LLVH là “các hiện
tượng văn học cụ thể để rút ra các khái niệm phổ biến về bản chất, tính chất,
quy luật của văn học. Chính vì vậy, nội dung của LLVH là các khái niệm và
phạm trù về văn học” [35, 10]. Tuy nhiên, đối tượng của LLVH không phải là
một vài tác phẩm, tác giả cụ thể mà là toàn bộ văn học như một lĩnh vực nghệ
thuật, một hình thái ý thức xã hội. LLVH tất nhiên không thể không phân tích
một số tác phẩm, tác giả cụ thể, nhưng nó nghiên cứu các hiện tượng đó như
là những ví dụ.
Trong chương trình Ngữ văn ở THPT, LLVH được dạy bằng hai con
đường: thông qua các giờ đọc hiểu văn bản và qua các bài dạy trực tiếp
LLVH. Các bài LLVH trong chương trình Ngữ văn THPT là bài lí thuyết văn
học, tức là các bài học chủ yếu cung cấp cho học sinh các kiến thức lí thuyết
về văn học bao gồm các khái niệm, các nguyên lý, quy luật văn học… So với
các kiến thức văn học khác, kiến thức LLVH là những kiến thức mang tính
trừu tượng và khái quát cao vì kiến thức LLVH vốn là những khái niệm tổng
hợp, có tính chất khái quát rút ra từ việc nghiên cứu bản chất nội dung và
20


sáng tác văn học từ cổ đến kim. Do đó, dạy học LLVH ở nhà trường phổ

thông đòi hỏi phải tổ chức quá trình nhận thức của học sinh phù hợp đặc điểm
khái quát và trừu tượng của tri thức.
Bộ môn LLVH được dạy ở cả THPT và ở bậc đại học. Tuy nhiên, việc
dạy học LLVH ở THPT cũng có những đặc điểm riêng khác biệt so với
chương trình LLVH ở bậc đại học. Kiến thức LLVH ở phổ thông là những
kiến thức cơ bản, sơ giản nhất. Mặt khác, mục đích chủ yếu của dạy học
LLVH ở THPT không phải để phát triển tư duy lí luận mà nhằm cung cấp cho
học sinh những công cụ để giải mã văn bản văn chương. Do đó, để tổ chức
quá trình dạy học LLVH ở THPT người giáo viên phải nắm được đặc điểm
này để không quá say sưa chú trọng đến độ rộng, độ sâu của chương trình mà
quên đi rèn luyện cho HS khả năng ứng dụng lí luận vào đọc hiểu văn bản
nhằm phát triển năng lực văn học cho HS.
b. Tri thức LLVH – kiến thức công cụ để giải mã VBVH
Mỗi khái niệm LLVH chứa đựng những hiểu biết về bản chất, đặc
trưng, qui luật của văn học. Vì vậy, việc nắm vững khái niệm LLVH giúp HS
có thể hiểu được bản chất của văn học, từ đó có thể tự mình chiếm lĩnh giá trị
nghệ thuật của tác phẩm văn học cụ thể. Việc trang bị cho HS các khái niệm
LLVH cơ bản nhất sẽ giúp các em tiến hành quá trình đọc hiểu VBVH cụ thể
để đạt được hiệu quả học tập cao nhất, đi từ “đọc” đến “hiểu” văn bản theo
đúng nghĩa. Chẳng hạn, khi nắm được khái niệm VBVH, HS sẽ có khả năng
nhận diện, phân biệt được VBVH với các loại văn bản khác, phân biệt VBVH
và tác phẩm văn học. Nắm được cấu trúc của VBVH, HS sẽ định hướng được
cách tiếp cận VBVH theo đúng quy luật sáng tạo của nó. Nắm được các khái
niệm thuộc về nội dung của VBVH như đề tài, chủ đề, tư tưởng, cảm hứng
nghệ thuật sẽ giúp HS biết phát hiện và tổng hợp các yếu tố đó để nắm được ý
nghĩa của VBVH.
21


Như vậy, kiến thức LLVH vừa là mục đích của việc dạy học, vừa là

công cụ để chiếm lĩnh tri thức văn học nói chung. Việc hình thành khái niệm
LLVH sẽ giúp HS có được những kiến thức cơ bản phục vụ quá trình đọc hiểu
VBVH, phục vụ cho nhiệm vụ hàng đầu của môn Ngữ văn là rèn luyện cho
HS năng lực đọc hiểu VBVH. Những tri thức LLVH được trang bị trong nhà
trường sẽ giúp cho sự cảm nhận văn chương của HS vượt ra ngoài sự chật hẹp
của sự nhận thức mang đầy tính cảm tính, áp đặt để tự mình có thể cắt nghĩa,
giải mã VBVH, ngay cả đối với các VBVH chưa học. Mặt khác, những hiểu
biết về LLVH sẽ giúp HS có bản lĩnh, có thể tự giải đáp cho mình trước
những hiện tượng xô bồ, phức tạp trong đời sống văn học cộng đồng hiện nay.
Tóm lại, theo quan điểm về kiến thức của thời đại ngày nay, LLVH là
kiến thức công cụ, kiến thức siêu kiến thức. Nắm được đặc điểm này của kiến
thức LLVH, khi dạy học các bài LLVH ở trường phổ thông phải gắn việc dạy
LLVH với việc rèn luyện đọc hiểu VBVH.
1.1.1.2. Nguyên tắc dạy học LLVH và phương pháp hình thành khái niệm
LLVH cho HS THPT
a. Nguyên tắc dạy học LLVH cho học sinh THPT
Trong quá trình dạy học, mọi phương pháp, cách thức tổ chức dạy học
phải được xây dựng trên các nguyên tắc khoa học cụ thể. Các nguyên tắc dạy
học có vai trò là hệ thống xác định những yêu cầu cơ bản có tính chất xuất
phát để chỉ đạo việc xác định nội dung, phương pháp, cách thức tổ chức dạy
học phù hợp với mục đích giáo dục, nhiệm vụ dạy học. Nguyên tắc dạy học
không phải được tạo ra một cách tùy tiện mà được rút ra từ bản chất của quá
trình dạy học. Đối với việc dạy học LLVH ở trường THPT, Cuốn giáo trình
Phương pháp dạy học văn, tập 2 (Phan Trọng Luận chủ biên) của Đại học sư
phạm Hà Nội đã hướng dẫn 3 nguyên tắc dạy học LLVH như sau:

22


Thứ nhất, phương pháp dạy lí thuyết văn học vẫn là chủ yếu thông qua

tác giả, tác phẩm, thông qua lịch sử văn học mà cung cấp những khái niệm cơ
bản. Có thể coi đây là một vấn đề thuộc nguyên tắc giảng dạy các bộ môn
khoa học trừu tượng, được đề ra trên cơ sở sự phù hợp quy luật nhận thức,
trình độ tâm lí, nhận thức của HS với bản chất và nội dung của LLVH. Kiến
thức LLVH vốn là những khái niệm tổng hợp, có tính chất khái quát, rút ra từ
việc nghiên cứu bản chất nội dung và hình thức của các sáng tác văn học từ cổ
đến kim. Việc giảng dạy LLVH ở bất kì cấp nào cũng không thể tách rời được
việc nghiên cứu phân tích sáng tác cụ thể. Vì vậy, gắn liền việc học tập các
khái niệm LLVH với việc nghiên cứu các sáng tác và sự kiện văn học là một
nguyên tắc quan trọng ở bất kì cấp học nào. Tất nhiên, nguyên tắc này cần
được thực hiện tùy thuộc trình độ và khả năng tư duy của HS. Đối với HS
THPT, việc hình thành khái niệm LLVH cho HS cần được xuất phát từ việc
học cụ thể các bài văn, bài thơ, tác phẩm, tác giả, sự kiện văn học…
Thứ hai, khái niệm LLVH chỉ được hình thành, khắc họa, củng cố qua
hệ thống bài tập ứng dụng trong hoạt động nội khóa và ngoại khóa. Nắm vững
khái niệm là một yêu cầu quan trọng trong giảng dạy văn học cũng như LLVH
đối với mỗi học sinh THPT. Nắm vững bao nhiêu khái niệm là hiểu được
ngần ấy bản chất của sự việc. Song không thể đạt được kết quả dạy học LLVH
như mong muốn chỉ trong một vài tiết dạy LLVH ít ỏi. Do hạn chế về mặt
thời gian dạy học nên các khái niệm LLVH đã được hình thành trong các giờ
dạy LLVH cần được củng cố qua các bài tập ứng dụng trong hoạt động nội
khóa và ngoại khóa. Thông qua các bài học về lịch sử văn học, các bài đọc
hiểu VBVH, qua các bài văn định kì hàng tháng, các hoạt động ngoại khóa
như những buổi sinh hoạt văn thơ, sáng tác báo tường… những tri thức LLVH
mà HS đã được học sẽ được củng cố, khắc họa đào sâu. Trong những hoạt

23


động ứng dụng đó, những khái niệm vốn trừu tượng sẽ trở nên sống động và

cụ thể trước học sinh.
Thứ ba, tận dụng vốn hiểu biết văn học của HS làm cơ sở cho việc hình
thành khái niệm LLVH. Khi lên đến bậc THPT, mỗi học sinh đã được trang bị
rất nhiều kiến thức văn học từ các lớp dưới. Đó là chưa kể đến những kiến
thức mà các em đã tích lũy được từ những say mê, ham thích đối với các tác
phẩm văn chương bên ngoài nhà trường. Do đó có thể khẳng định, đối với học
sinh lớp 10, vốn liếng văn học mà các em tích lũy được có thể là nguồn dữ
liệu đầy đủ cho việc học tập LLVH. Vấn đề là giáo viên cần có một cái nhìn
rộng mở về chương trình những năm trước, biết khơi dậy, đánh thức những
vốn kiến thức tiềm ẩn của các em, huy động nó vào việc hình thành khái niệm
LLVH cho HS.
Ba nguyên tắc dạy học trên cho thấy, việc dạy học LLVH cho HS
THPT cần được tiến hành đồng bộ, có hệ thống, kết hợp lý luận và thực tiễn,
đặc biệt chú trọng hoạt động ứng dụng vào đọc hiểu VBVH. Các nguyên tắc
trên là những căn cứ khoa học đòi hỏi phải được quán triệt trong dạy học
LLVH, nhằm đem lại hiệu quả dạy học cao nhất.
b. Phương pháp hình thành khái niệm LLVH cho HS THPT
Sự tồn tại và phát triển của khoa học phương pháp dạy học là quy luật
tất yếu trong tiến trình, đổi mới, phát triển giáo dục, đào tạo. Trong giáo dục
hiện đại ngày nay, vai trò của PPDH đã được nhìn một cách đúng đắn. Với ý
nghĩa là là cách thức, con đường tìm hiểu, khám phá và lĩnh hội tri thức,
PPDH là nhân tố quan trọng góp phần tạo nên hiệu quả, chất lượng của quá
trình dạy học. Cũng trong cuốn giáo trình Phương pháp dạy học văn (tập 2)
của trường Đại học sư phạm Hà Nội, GS. Phan Trọng Luận đã đưa ra một số
phương pháp hình thành khái niệm LLVH cho học sinh THPT như sau:

24


Thứ nhất là phương pháp thông tin trực tiếp khái niệm. Đây được coi là

một phương pháp quan trọng trong dạy học LLVH, phù hợp với bản thân bộ
môn LLVH, vừa đáp ứng được yêu cầu, khả năng phát triển tư duy trừu tượng
khái quát cho học sinh THPT. Phương pháp thông tin trực tiếp khái niệm
LLVH còn có cơ sở vững chắc từ vốn văn học phong phú của HS làm cơ sở
dữ liệu cho việc hình thành khái niệm. Tuy nhiên, điều cần lưu ý khi sử dụng
phương pháp này là tránh khuynh hướng thiên về lối dạy lí thuyết suông.
Khái niệm chỉ thực sự được hình thành trên cơ sở phân tích, tổng hợp các tư
liệu văn học cụ thể về tác phẩm, tác giả, về các hiện tượng văn học…
Thứ hai là phương pháp phân tích mẫu để hình thành khái niệm.
Phương pháp phân tích mẫu thường được dùng nhiều ở phổ thông cơ sở. Từ
một bài văn, bài thơ cụ thể, giáo viên giúp HS đi đến một kết luận có tính chất
khái quát về văn học. Với phương pháp này, việc hình thành khái niệm trừu
tượng gắn liền với tư liệu cụ thể nên học sinh dễ hiểu hơn nhưng với học sinh
phổ thông, phương pháp này cũng có những hạn chế nhất định. Tính chặt chẽ,
tính hệ thống của các khái niệm nhất định không được đi sâu. Nhiều khái
niệm trở thành quá đơn giản, bị sơ lược hóa.
Thứ ba là phương pháp dạy LLVH thông qua những bài văn viết về
văn. Việc phân tích những bài văn hay có giá trị của các nhà văn nói về văn để
hình thành những kiến thức LLVH sẽ làm cho giờ học trở nên hứng thú, hấp
dẫn, bớt khô khan. Không những thế, những bài văn do các nhà văn lớn viết
ra không chỉ có giá trị văn chương mà còn có giá trị lí luận. Vì thế, những tri
thức LLVH chứa đựng trong đó sẽ được người đọc vừa hiểu, vừa cảm một
cách sâu sắc.
Những phương pháp dạy học LLVH được xác định trong cuốn giáo
trình “Phương pháp dạy học văn” (tập 2), là những phương pháp được xây
dựng phù hợp với đặc điểm đối tượng học sinh THPT, đặc điểm của tri thức
25