CHƯƠNG 77 Chuyển hóa hormon tuyến giáp

Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor
To remove this notice, visit:

C HƯƠNG www.foxitsoftware.com/shopping
77

UNIT XIV

Chuy n hóa hormon tuy n giáp
Tuy n giáp n m ngay dư i thanh qu n và trư c khí
qu n, là tuy n n i ti t l n nh t, ngư i trư ng thành n ng
kho ng 15 t i 20g. Tuy n giáp ti t hai hormon chính, thyroxine và triiodothyronine, thư ng g i l n lư t là T và
T , C hai hormon này làm tăng chuy n hóa ch t c a
cơ th . Thi u h t hoàn toàn hormon tuy n giáp thư ng
làm cho chuy n hóa cơ s gi m 40-50% dư i m c bình
thư ng, và bài ti t tuy n giáp quá m c có th tăng chuy n
hóa cơ s t i 60%-100% trên m c bình thư ng. Bài ti t
tuy n giáp đư c ki m soát ch y u b i thyroid- stimulating hormone (TSH) - đư c ti t b i tuy n yên.
Tuy n giáp cũng ti t calcitonin, m t hormon liên
quan đ n chuy n hóa calci, đư c th o lu n trong
Chương 80.
M c đích c a chương này là đ th o lu n v s hình
thành và ch ti t c a hormon tuy n giáp, ch c năng
chuy n hóa và đi u ti t c a chúng.
4

3

T NG H P VÀ BÀI TI T NH NG HORMON
CHUY N HÓA TUY N GIÁP

Kho ng 93% các hormon ho t đ ng chuy n hóa đư c ti t
t tuy n giáp là thyroxine, và 7% là triiodothyronine.
Tuy nhiên, h u h t t t c hormon tuy n giáp đư c chuy n
hóa cu i cùng thành triiodothyronine trong mô, do v y
c hai đ u quan tr ng. Các ch c năng c a hai hormon này
gi ng nhau, nhưng khác nhau v v n t c ho t đ ng và m c
đ ho t đ ng. Triiodothyronine m nh kho ng b n l n so
v i thyroxine, nhưng nó t n t i trong máu v i lư ng nh
hơn nhi u và th i gian ng n h n nhi u so v i thyroxine.

GI I PH U SINH LÝ C A TUY N GIÁP
Như trong Hình 77-1, tuy n giáp g m s lư ng l n nang
kín ( đư ng kính kho ng 100-300 micromet ). Nh ng nang
này ch a đ y ch t bài ti t g i là c t keo và đư c lót b ng
l p t bào hình kh i và ti t hormon vào lòng nang, thành
ph n chính c a ch t keo là lư ng l n glycoprotein

Thyroglobulin , trong đó ch a hormon tuy n giáp. M t khi
ti t hormon vào trong nang, nó ph i đư c h p thu qua t
bào bi u mô nang vào máu trư c khi nó có th ho t đ ng
trong cơ th . Tuy n giáp có lưu lư ng máu kho ng 5 l n
tr ng lư ng c a tuy n m i phút, cung c p lư ng máu l n
như b t k khu v c nào c a cơ th , ngo i tr v thư ng
th n.
Tuy n giáp cũng ch a t bào C ti t calcitonin, m t
hormon tham gia đi u hòa n ng đ ion calci trong huy t
tương, đư c th o lu n trong chương 80.

VAI TRÒ C A IOD TRONG T NG H P
THYROXIN

Đ duy trì t ng h p thyroxin c n thiêt cho cơ th ,c n
kho ng 50 mg/năm iod h p thu vào dư i d ng idodua,
ho c kho ng 1 mg/tu n. Đ ngăn tình tr ng thi u iod,
trong mu i ăn thư ng đư c tr n thêm m t lư ng iod v i t
l NaI/NaCl là 1/100,000.
S ph n c a iod h p thu: iod c a th c ăn đư c h p thu
t đư ng tiêu hóa đi vào máu tương t như clorua. Thông
thư ng, h u h t iodua nhanh chóng đư c đào th i qua th n,
nhưng ch kho ng 1/5 t tu n hoàn máu vào t bào tuy n
giáp và đư c s d ng đ t ng h p hormon tuy n giáp.

BƠM IOD-THE SODIUM-IODIDE SYMPORTER
(IODIDE TRAPPING-B Y IOD)
Giai đo n đ u hình thành hormon tuy n giáp, Hình
77-2, là v n chuy n iod t máu vào các t bào tuy n giáp
và các nang giáp. Màng đáy c a t bào tuy n giáp có kh
năng đ c bi t đ bơm iod tích c c vào trong t bào. Bơm
này đư c th c hi n b i ho t đ ng c a sodium-iodide
symporter, đ ng v n chuy n 1 ion iod v i 2 ion natri qua
màng đáy bên vào trong t bào. Năng lư ng đ v n
chuy n iod ch ng l i gradient n ng đ đ n t bơm Na+/K
+ATPase (ATPase- adenosine triphosphatase ) .

951


Unit XIV

Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

Endocrinology and Reproduction

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

Nó bơm natri ra kh i t bào,do đó t o ra m t n ng đ
natri th p trong t bào và m t gradient t o đi u ki n cho
natri khu ch tán vào t bào
Quá trình t p chung iod trong t bào g i là b y
iod(iodide trapping). Trong m t tuy n giáp bình thư ng,
bơm iod duy trì n ng đ trong tuy n g p kho ng 30 l n
n ng đ trong máu. Khi tuy n giáp ho t đ ng đ n m c
c c đ i, t l n ng đ này có th tăng cao 250, t l b y
iod c a tuy n giáp ch u nh hư ng c a nhi u y u t , quan
tr ng nh t là n ng đ TSH; TSH kích thích và vi c c t b
tuy n yên th c s gi m đáng k ho t đ ng bơm iod trong
t bào tuy n giáp.
Iod đư c v n chuy n ra ngoài t bào tuy n giáp qua màng
đ nh vào nang b i phân t v n chuy n clo-iod ngư c chi u là
pendrin. Các t bào bi u mô tuy n giáp cũng ti t vào lòng
ng thyroglobulin là k t qu c a acid amin tyrosin k t h p
v i iod. Như đư c th o lu n ph n ti p.

Thanh qu n

Tuy n giáp

Khí qu n
Mao m ch

THYROGLOBULIN VÀ Đ C ĐI M HÓA H C
C A QUÁ TRÌNH T NG H P THYROXIN VÀ
TRIIODOTHYRONIN

T bào C
Cuboidal
epithelial
cells

Nang

Hình thành và ch ti t c a Thyroglobulin b i t bào
tuy n giáp. Các t bào tuy n giáp là các t bào ti t protein
đi n hình, Hình 77-2. M ng lư i n i ch t và t bào Golgi
t ng h p và ch ti t vào các nang m t lư ng l n phân t
thyroglobulin, tr ng lư ng phân t kho ng 335,000.
M i phân t thyroglobulin ch a kho ng 70 acid amin
tyrosin, và chúng là ch t k t h p v i iod đ t o thành
hormon giáp. Như v y, các hormon tuy n giáp n m trong
phân t thyroglobulin. Đó là các hormone thyroxine và triiodothyronine hình thành t các axit amin tyrosine

T
bào
h ng
c u

Ch t keo

Hình 77-1. Gi i ph u và hình nh vi th c a tuy n giáp, bài ti t hormon

tuy n giáp vào lòng nang

Na+
K+

I–

NIS

Pendrin

I–

Thyroglobulin
precursor (TG)

Tyrosin
e

Deiodination

Na+

Cl–

Peroxidase
ER

I2

H2O2
Peroxidase
+ Iodination
and
TG
coupling

Golgi

MIT, DIT
RT3 Bài ti t
T3
T4

T3
T4

TG
Proteases

Colloid
droplet

Pinocytosis

MIT
DIT
T3
RT3
T4

Hình 77-2. Cơ ch t bào tuy n giáp v n chuy n
iod, hình thành thyroxine và triiodothyronine, và c
hai hormon này đư c ti t vào máu. DIT, diiodotyrosine; ER,(endoplasmic reticulum) lư i n i ch t; I ,
iodide ion; I , iodine; MIT, monoiodotyrosine; NIS,
(sodium-iodide sympporter) kênh iod; RT , r evrerse
triiodothyronine; T , triiodo- thyronine
; T , thyroxine; T , thyroglobulin.
2

3

3

4

952

G


Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

Chapter 77 Thyroid Metabolic Hormones

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

ph n còn l i c a phân t thyroglobulin trong khi t ng h p

hormon tuy n giáp và hormon này lưu gi trong các nang
keo.

Tyrosine đư c ion hóa và hình thành hormon
giáp-“Organification” c a Thyroglobulin. G n k t c a
iodine v i phân t thyroglobulin g i là organification
c a thyroglobulin. Iod oxy hóa ( d ng phân t ) s g n
tr c ti p v i tyrosin v i t c đ ch m. Tuy nhiên trong t
bào tuy n giáp, iod oxy hóa đư c g n v i enzym peroxidase (Hình 77-2) làm cho quá trình này x y ra trong vài
giây ho c vài phút. Do đó, h u như thyroglobulin đư c bài
ti t nhanh t b máy Golgi ho c nó đư c ti t qua ph n
chóp c a màng vào nang, kho ng 1/6 tyrosine trong phân
t thyroglobulin g n k t v i iod.
Hình 77-3 bi u di n giai đo n ti p theo c a tyrosine đư c
iod hóa và cu i cùng hình thành 2 hormonquan tr ng, thyroxine và triiodothyronine. Đ u tiên tyrosine k t h p v i
iod hình thành monoiodotyrosine và sau đó là diiodotyrosine. Trong vài phút đ n vài gi , có khi vài ngày ti p
theo, càng ngày càng nhi u các iodotyrosine còn l i ghép
đôi v i nhau.
S n ph m c a ph n ng k t c p chính là thyroxine (T4),
nó đư c hình thành t hai phân t diiodotyrosine k t h p
v i nhau; thyroxine v n là m t ph n c a phân t thyroglobulin. Ho c m t phân t monoiodotyrosine k t c p
diiodotyrosine khác đ t o thành triiodothyronine (T3),nó
đ i di n cho kho ng 1/15 hormon cu i cùng. Lư ng nh
reverse T3 (RT3) hình thành do k t h p c a diiodotyrosine
v i monoiodotyrosine, nhưng RT3 không bi u hi n ch c
năng quan tr ng ngư i
D tr Thyroglobulin. Tuy n giáp khác v i tuy n n i ti t
khác, nó có kh năng ch a m t lư ng l n hormon. Sau khi
t ng h p hormon tuy n giáp , m i phân t thyroglobulin

CH2

CHNH2

Peroxidase
COOH

Tyrosine

HO

CH2

CHNH2

UNIT XIV

Oxi hóa c a ion iodua. Bư c quan tr ng đ u tiên trong
s n xu t hormon tuy n giáp là chuy n ion iodua sang d ng
oxy hóa c a iod nguyên t ( oxidized form of iodine), đó là
iod m i sinh (I0) ho c I ,nh ng d ng này có kh năng
g n tr c ti p v i tyrosin. Ph n ng oxy hóa c a ion iodua
đư c thúc đ y nh enzym peroxidase và nó ph i h p v i
hydrogen peroxide, nó cung c p m t lư ng l n đ có th
oxy hóa iod. Enzym peroxidase đư c phân b
ph n chóp
c a màng t bào ho c trong t bào ch t , do v y cung c p
iod oxy hóa đi m chính xác trong t bào nơi các phân t
thyroglobulin sinh ra t b máy Golgi và đi qua màng
t bào d tr trong ch t keo tuy n giáp. Khi h th ng

peroxi-dase b c ch ho c thi u perosidase b m sinh, thì
t l t o hormon giáp b ng không.

I2 + HO

COOH +

Monoiodotyrosine

HO

CH2

CHNH2

COOH

Diiodotyrosine
Monoiodotyrosine + Diiodotyrosine

HO

O

CH2

CHNH2

COOH

3,5,3'-Triiodothyronine (T3)
Monoiodotyrosine + Diiodotyrosine

HO

O

CH2

CHNH2

COOH

3,3',5'-Triiodothyronine (RT3)
Diiodotyrosine + Diiodotyrosine

HO

O

CH2

CHNH2

COOH

Thyroxine (T4)
Hình 77-3. Hình thành thyroxin và triiodothyronin.

ch a t i 30 phân t thyrosine và m t ít triiodothyronine.

Trong quá trình này, các hormon tuy n giáp đư c ch a
trong các nang có kh nang duy trì tình tr ng hormon
bình thư ng t 2-3 tháng. Do đó, khi d ng t ng h p hormon tuy n giáp, ta v n chưa quan sát đư c các tri u ch ng
trong vài tháng.

GI I PHÓNG THYROXINE VÀ TRIIODOTHYRONINE T TUY N GIÁP
H u h t thyroglobulin không đư c bài ti t vào tu n
hoàn máu; thay vào đó là thyroxine và triiodothyronine tách
ra t phân t thyroglobulin , và các hormon t do đư c bài
ti t sau đó. Quá trình này x y ra như sau: ph n màng đ nh
t bào tuy n giáp đưa ra chân gi b c l y d ch keo trong
túi tuy n hình thành b ng ki u m bào ( pinocytic vesicles)
nó đi vào đ nh t bào tuy n giáp. Sau đó lysosomes trong
t bào ch t ngay l p t c h p v i các b ng này hình thành
b ng tiêu hóa (digestive vesicles) ch a enzym tiêu hóa t
lysosome tr n v i ch t. Các proteases trong s các enzym
làm bi n đ i phân t

953


Endocrinology and Reproduction

thyroglobulin và gi i phóng thyroxine và triiodothyronine
dư i d ng t do, sau đó nó khu ch tán qua màng đáy t
bào vào các mao m ch xung quanh. Do đó, hormon tuy n
giáp đư c bài ti t vào máu.
M t s thyroglobulin trong ch t keo vào t bào tuy n
giáp b i endocytosis sau g n v i megalin, m t protein
trên màng phía lòng c a tuy n. Ph c h p megalin-thyroglobulin đư c v n chuy n qua t bào b i transcytosis

t i màng đáy bên, nơi đó m t ph n c a megalin v n còn
g n v i thyroglobulin và đư c bài ti t vào mao m ch .
Kho ng 3/4 tyrosine đư c iod hóa (iodinated tyrosine)
trong thyroglobulin không bao gi bi n đ i thành hormon
tuy n giáp nhưng v n cònmonoiodotyrosine và diiodotyrosine. Trong quá trình bi n đ i phân t thyroglobulin
đ gi i phóng thyroxine và triiodothyronine, các tyrosine
đư c iod hóa này cũng đư c gi i thoát t phân t thyroglobulin. Tuy nhiên chúng không đư c bài ti t vào máu. Thay
vào đó, chúng đư c phân tách b i enzym deiodinase gi i
phóng iod, g n như t t c iod này có th đư c tái s d ng
trong tuy n giáp hình thành hormon . Trong trư ng h p
thi u enzym deiodinae b m sinh, nhi u ngư i rơi vào tình
tr ng thi u h t iod do không x y ra chu trình t o hormon
này.
M c bài ti t hàng ngày c a Thyroxine và Triiodothyronine. Kho ng 93% hormon tuy n giáp đư c bài ti t
t tuy n giáp thư ng là thyroxine và ch 7% là triiodothyronine. Tuy nhiên trong vài ngày sau đó, kho ng m t n a
thyrosine d n chuy n sang d ng không k t h p v i iod
(deiodinated) đ t o thành triiodothyronine . Do đó, hormon cu i cùng đư c gi i phóng và s d ng trong mô ch
y u là triiodothyronine-t ng c ng kho ng 35 micrograms
triiodothyronine m i ngày.

V N CHUY N THYROXINE VÀ
TRIIODOTHYRONINE T I CÁC MÔ
Thyroxine Và Triiodothyronine đư c g n v i Protein huy t tương. Khi vào máu, hơn 99% thyroxine và
triiodothyronine ngay l p t c k t h p v i m t vài protein
huy t tương, t t c chúng đư c t ng h p t gan. Chúng k t
h p ch y u v i globulin g n thyroxine và ít hơn nhi u
v i ti n albumin và albumin g n v i thyrosine.
Thyroxine và Triiodothyronine đư c ti t d n vào
mô t bào. Do ái l c cao c a protein huy t tươngv i
hormon tuy n giáp, thyrosie đư c gi i phóng vào t vào

ch m. M t n a thyrosine trong máu là đư c gi i phóng
vào các mô t bào kho ng 6 ngày, trong khi đó m t n a
triiodothyronine-do ái l c th p hơn- đư c gi i phóng vào
t bào kho ng 1 ngày.
Khi vào các t bào mô, c thyroxine và triiodothyronine
l i g n v i các protein trong t bào, g n k t v i thyrosine
m nh hơn so v i

954

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

M c chuy n hóa cơ s

Unit XIV

Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

+10

+5

Tiêm thyroxin

0
0

10

20
Days

30

40

triiodothyronine. Do v y, nhưng trong th i gian này trong
các t bào đích l i đư c d tr l n n a và dùng t t
trong vài ngày ho c vài tu n
Hormon tuy n giáp kh i phát ch m và ho t đ ng
kéo dài. Sau khi tiêm m t lư ng l n thyrosine vào cơ th
ngư i, cơ b n nó không nh hư ng đ n m c đ chuy n
hóa, có th phân bi t trong 2-3 ngày, chúng t có m t giai
đo n ti m tàng trư c khi thyrosine b t đ u tác d ng . M t
khi khi nh hư ng b t đ u, nó tăng d n và đ t t i đa trong
vòng 10-12 ngày, bi u hi n Hình 77-4. Sau đó gi m m t
n a kho ng 15 ngày. M t s nh hư ng kéo dài 6 tu n t i
12 tháng.
Tác d ng c a triiodothyronine x y ra nhanh g p kho ng 4
l n so v i thyrosine, v i chu k ti m tàng ng n 6 -12 gi
và ho t đ ng t bào c c đ i trong kho ng 2-3 ngày
H u h t chu k ti m tàng và phát huy tác d ng c a
hormon có th do g n v i protein c trong huy t tương
và trong t bào mô,và b i bài ti t ch m sau đó. Tuy nhiên,
chúng ta s th y trong ph n th o lu n ti p theo , chu k
ti m tàng cũng là h t qu t phương pháp mà các hormon
th c hi n ch ng năng ch a chúng trong t bào.

CH C NĂNG SINH LÝ C A HORMON
TUY N GIÁP
HORMON TUY N GIÁP TĂNG PHIÊN MÃ
LƯ NG L N GEN
Tác d ng chung c a hormon tuy n giáp là kh i đ ng
phiên mã c a lư ng l n gen ( Hình 77-5). Do đó, trong
h u h t các t bào cơ th , lư ng l n các enzym protein,
protein c u trúc, protein v n chuy n và ch t khác đư c
t ng h p. k t qu đ u làm tăng ho t đ ng ch c năng
trong cơ th
H u h t Thyroxine đư c bài ti t Thyroid đư c bi n
đ i thành Triiodothyronine . Trư c khi quy t đ nh các
gen tăng phiên mã, m t iod


Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

Chapter 77 Thyroid Metabolic Hormones

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

T4

T3

T3

T3

Màng t bào

Iodinase

Màng nhân

receptor
hormon
tuy n giáp

Retinoid X
receptor

UNIT XIV

T bào ch t

Gen
Thyroid
hormone
response
element

Phiên mã
gen

Nhân

mRNA

T ng h p các
protein m i

Nhi u h
th ng khác

Phát tri n
CNS

Phát tri n

Tim m ch

lưu lư ng tim
dòng máu
nh p tim
co cơ tim
th ra

Trao đ i ch t
↑ Ty th
Na+-K+-ATPase
S d ng O2
↑ H p thu Glucose

↑ T o đư
↑ Phân h
↑ Phân h
↑ T ng h

↑ BMR

ng m i
y glycogen
y lipid
p Protein

Hình 77-5. Ho t đ ng c a hormon tuy n giáp t bào đích. Thyroxine (T ) và triiodothyronine (T ) vào màng t bào b i quá trình v n chuy n ATP
ph thu c qua ch t mang. H u h t T đư c chuy n thành T , nó tác đ ng t i các recepter tuy n giáp, g n heterodimer v i retinoid X receptor,
y u t ph n ng hormon tuy n giáp c a gen. Ho t đ ng này do tăng ho c gi m ho t đ ng phiên mã c a gen hình thành nên protein, do v y s n xu t
hormon giáp yêu c u c a t bào. Ho t đ ng hormon giáp trong t bào c a nh ng h khác nhau đư c bi u hi n. BMR, basal metabolic rate- m c
chuy n hóa cơ b n; CNS, central nervous system- h th n kinh trung ương; mRNA, messenger ribonucleic acid; Na -K -ATPase, sodium-potassiumadenosine triphosphatase.
4

4

3

3

+

đư c tách ra t thyroxine hình thành triiodothyronine.
Các recepter hormon tuy n giáp trong t bào có ái l c cao
v i triiodothyronine. Vì v y, hơn 90% các phân t hormon tuy n giáp g n v i các recepter là triiodothyronine.

Hormon tuy n giáp ho t hóa reecepter trong
nhân. Các recepter hormon tuy n giáp g n v i s i DNA
ho c n m g n chúng . Receptor hormon tuy n giáp thư ng
t o thành m t heterodimer v i retinoid X receptor (RXR)

y u t ph n ng hormon tuy n giáp trên DNA( thyroid
hormone response elements). Sau khi g n v i hormon
giáp , recepter tr nên ho t đ ng

+

và b t đ u quá trình phiên mã. T o ra m t lư ng l n
mRNA trong vài phút đ n vài gi b i t- RNA trên ribosome trong t bào ch t đ hình thành hàng trăm protein
m i trong t bào. Tuy nhiên không ph i t t c protein đ u
tăng cùng t l như nhau, m t s ch tăng nh , s khác
tăng ít nh t 6 l n. Ngư i ta tin r ng h u h t ho t đ ng c a
hormon tuy n giáp do các enzym ti p theo và ch c năng
c a protein m i.
giáp cũng có tác d ng ngoài nhân t bào, Hormon
tuy n chúng tác d ng đ c l p v i phiên mã gen. Ví d ,
m t s nh hư ng c a hormon tuy n giáp x y ra trong vài
phút
955


Unit XIV

Endocrinology and Reproduction

quá nhanh đ gi i thích thay đ i trong t ng h p protein
và không nh hư ng b i ch t c ch phiên mã và d ch mã.
Nh ng ho t đ ng đã đư c mô t trong m t s mô, g m
tim và tuy n yên, cũng như mô m . V trí ho t đ ng ngoài
nhân tuy n giáp ho t đ ng màng t bào, t bào ch t, và
có th m t s bào quan như ty th . Ho t đ ng ngoài nhân

c a hormon tuy n giáp bao g m đi u ch nh c a kênh ion
và oxy hóa phosphorylvà xu t hi n liên quan t i ho t đ ng
v n chuy n th phát trong t bào như là cyclic adenosine
monophosphate (cAMP) ho c dòng thác tín hi u protein
kinase

HORMON TUY N GIÁP LÀM TĂNG HO T
Đ NG CHUY N HÓA T BÀO
Hormon tuy n giáp tăng ho t đ ngchuy n hóa h u
h t t t c các mô trong cơ th . M c chuy n hóa cơ s có
th tăng t 60-100% trên m c bình thư ng n u hormon
tuy n giáp đư c bài ti t nhi u. M c s d ng th c ăn hàng
ngày đ cung c p năng lư ng đư c tăng đáng k . M c dù
t ng h p hormon tăng, nhưng m c thoái hóa protein cũng
tăng lên. T c đ phát tri n c a ngư i tr đư c tăng nhanh.
Các ho t đ ng tinh th n d hưng ph n, và ho t đ ng c a
h u h t các tuy n n i ti t khác cũng đư c tăng cư ng.
Hormon tuy n giáp tăng s lư ng và ho t đ ng c a
các ty th (Mitochondria). Khi thyroxine ho c triiodothyronine đư c đưa vào đ ng v t, ty th trong h u h t các t
bào c a cơ th đ ng v t tăng kích thư c và sô lư ng. Hơn
n a, t ng di n tích b m t ty th h u như tăng g n tương
ng v i m c chuy n hóa c a toàn b cơ th đ ng v t. vì
v y, m t trong s ho t đ ng c a thyrosine có th ch đơn
gi n tăng s lư ng và ho t đ ng ty th ,do đó làm tăng t c
đ hình thành ATP đ cung c p năng lư ng cho t bào.
Tuy nhiên, tăng s lư ng và ho t đ ng c a ty th có th
do tăng ho t đ ng c a t bào.
Hormon tuy n giáp tăng v n chuy n ion qua màng
t bào. M t trong nh ng enzym tăng ho t đ ng có liên
quan hormon tuy n giáp là Na-K-ATPase làm tăng ho t

đ ng v n chuy n Natri và Kali qua màng t bào c a m t
s mô. Do quá trình này s d ng năng lư ng và sinh
nhi t trong cơ th , có th đư c coi là m t trong các cơ ch
qua đó hormon tuy n giáp làm tăng trao đ i ch t c a cơ
th . Trong th c t , hormon tuy n giáp cũng làm cho màng
c a h u h t t bào rò r ion natri , hơn n a là tăng ho t
đ ng c a bơm natri và tăng sinh nhi t.

956

Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor
To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

NH HƯ NG C A HORMON TUY N
GIÁP L N S PHÁT TRI N
Hormon tuy n giáp có c tác đ ng chung và riêng lên s
phát tri n. Cho ví d , t lâu hormon tuy n giáp đư c bi t
là quan trong cho thay đ i hình d ng c a nòng n c thành
ch.
loài ngư i, nh hư ng c a hormon này lên s phát
tri n là rõ nh t khi phát tri n tr nh . nh ng tr như c
năng tuy n giáp, phát tri n cơ th s ch m l i. nh ng tr
ưu năng tuy n giáp, thư ng x y ra phát tri n xương quá
m c, làm cho tr có chi u cao hơn so v i tu i. Tuy nhiên,
c xương cũng trư ng thành nhanh hơn và c t hóa s m
hơn, do v y th i k trư ng thành c a tr ng n l i và nó có
chi u cao c a ngư i trư ng thành s m hơn.
nh hư ng quan tr ng c a hormon tuy n giáp là thúc

đ y trư ng thành và phát tri n c a não trong th i k bào
thai và nh ng năm đ u sau sinh. N u lư ng hormon tuy n
giáp không đư c bài ti t đ trong th i k bào thai thì s
phát tri n và trư ng thành c a não trư c và sau sinh s
ch m l i, não s nh hơn bình thư ng. N u không đư c
đi u tr b ng li u phá hormon thích h p s có th ph i
s ng trong tình tr ng thi u năng trí tu su t cu c đ i. Tình
tr ng này s đư c th o lu n vào chương sau.

NH HƯ NG C A HORMON TUY N
GIÁP LÊN CÁC CƠ CH Đ C BI T
Tác d ng lên chuy n hóa carbohydrate. Hormon
tuy n giáp kích thích t t c các y u t liên quan chuy n
hóa carbohydrate, bao g m tăng kh năng thu nh n glucose t bào, tăng phân gi i glycogen, tăng t o đư ng m i,
tăng h p thu vào ng tiêu hóa, và tăng bài ti t insulin nó
là k t qu nh hư ng th phát trong chuy n hóa carbohydrate. T t c nh ng nh hư ng này có th gi i thích d a
trên kh năng làm tăng cư ng chuy n các enzym hormon
tuy n giáp.
Tác d ng lên chuy n hóa ch t béo. T t c các chuy n
hóa trong ch t béo đ u ch u nh hư ng c a hormon tuy n
giáp. Đ c bi t, ch t béo đư c huy đ ng nhanh chóng t
các mô m , làm gi m ch t béo d tr trong cơ th t i m c
l n hơn b t k mô khác. Huy đ ng lipid t mô m cũng
tăng acid béo t do trong huy t tương và cũng tăng cư ng
oxy hóa acid béo trong t bào
Tác d ng lên m trong máu và trong gan. Tăng
hormon tuy n giáp làm gi m n ng đ cholesterol, phospholipid, và triglycerid trong huy t tương, m c dù nó làm
tăng acid béo t do. Ngư c l i gi m ti t tuy n giáp nhi u
làm tăng n ng đ cholesterol, phosholipid và triglycerid
trong huy t tương và l ng đ ng quá

Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

Thyroid Metabolic Hormones

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

Tăng nhu c u vitamin. Do hormon tuy n giáp làm
tăng r t nhi u enzym c a cơ th và các vitamin là c n
thi t cho các enzym ho c coenzym, nên hormon tuy n giáp
làm tăng nhu c u các vitamin. Vì v y, s thi u h t tương
đ i vitamin có th x y ra khi quá nhi u hormon tuy n giáp
đư c bài ti t, tr khi t i cùng 1 th i gian, s lư ng vitamin
mà c n tăng lên là s n có đ dùng.
Tăng m c đ chuy n hóa cơ s . B i vì hormon tuy n
giáp làm tăng chuy n hóa c a h u h t các t bào c a cơ
th nên quá nhi u hormon có th tăng m c đ chuy n hóa
cơ s t 60-100 % trên m c bình thư ng.Ngư c l i, khi
hormon không đư c s n xu t, m c chuy n hóa cơ s gi m
xu ng b ng m t n a bình thư ng. Hình 77-6 cho th y m i
tương quan gi a d tr hormon tuy n giáp h ng ngày và
m c đ chuy n hóa cơ s . Lư ng vô cùng hormon tuy n
giáp c n ph i có đ gây ra m c chuy n hóa cơ s cao.
Gi m tr ng lư ng cơ th . Tăng m t lư ng l n hormon
tuy n giáp h u h t luôn gi m tr ng lư ng cơ th ,

+30

+20

(% Thay đ i

Chuy n hóa cơ s

+10

Bình thư ng

Phì đ i tuy n giáp

0
–10
–20

và gi m m t lư ng l n hormon giáp h u h t luôn làm
gi m tr ng lư ng cơ th , tuy nhiên, tác d ng này không
luôn luôn x y ra b i hormon giáp cũng làm tăng s ngon
mi ng, có th cân b ng v i m c đ chuy n hóa.
Tăng dòng máu và lưu lư ng tim. Tăng chuy n hóa
mô làm cho m c s d ng oxy nhi u hơn bình thư ng và
gi i phóng các s n ph m chuy n hóa cu i cùng t mô
nhi u hơn bình thư ng. Tác d ng này gây ra giãn m ch
h u h t các mô c a cơ th , vì v y làm tăng tu n hoàn máu.
T l dòng máu da đ c bi t tăng b i tăng nhu c u th i
nhi t t cơ th . K t qu là khi lư ng máu tăng thì lưu
lư ng tim cũng tăng, có khi tăng lên 60% ho c hơn so v i
bình thư ng khi có quá nhi u hormon tuy n giáp và gi m
xu ng ch còn 50% bình thư ng trong như c giáp n ng.

Tăng nh p tim. Hormon tuy n giáp có tác d ng tăng nh p
tim rõ hơn là tăng lưu lư ng tim. B i v y, hormon giáp
dư ng như tác d ng tr c ti p lên tính d b kích thích c a
tim, tăng nh p tim. Tác d ng này đăc bi t quan tr ng b i
nh p tim là 1 d u hi u quan tr ng mà các nhà lâm sàng
hay dùng đ đánh giá s bài ti t hormon giáp là quá m c
hay gi m đi.
Tăng s c co bóp c a tim. S ho t đ ng các enzym tăng
lên gây ra b i tăng s n xu t hormon giáp dư ng như làm
tăng s c co bóp c a tim khi ch m t lư ng th a nh
hormon giáp đư c bài ti t. Tác d ng này tương t như
tăng s c co bóp c a tim khi s t nh và khi t p luy n. Tuy
nhiên khi hormon giáp tăng lên rõ r t, s c co bóp cơ tim
gi m đi b i tăng thoái hóa protein dài ngày. Th c v y,
m t vài b nh nhân nhi m đ c giáp n ng ch t vì suy tim
m t bù và tăng s c t i c a tim b i tăng cung lư ng tim.
Huy t áp bình thư ng. Huy t áp trung bình thư ng v n
bình thư ng sau tiêm hormon tuy n giáp. B i tăng lưu
lư ng máu qua mô gi a các nh p tim, áp l c m ch thư ng
tăng lên,v i áp l c tâm thu tăng lên 10-15 mmHg trong
cư ng giáp và áp l c tâm trương gi m tương ng.
Tăng hô h p. Tăng m c chuy n hóa, tăng s d ng
oxy và hình thành carbon dioxide, nh ng tác d ng này
kích thích m i cơ ch mà làm tăng t n s và cư ng đ hô
h p.
Tăng nhu đ ng đư ng tiêu hóa. Tăng s ngon mi ng và
th c ăn hormon giáp v a tăng ti t d ch tiêu hóa, v a làm
tăng nhu đ ng đư ng tiêu hóa. Vì v y cư ng giáp thư ng
d n đ n tiêu ch y, trong khi thi u h t hormon giáp có th
gây táo bón

Phì đ i tuy n giáp

–30
–40
–45
0

100

200

300

Bài ti t hormon tuy n giáp( mg/ ngày)
Hình 77-6. M i tương quan tương đ i gi a t l hormon tuy n giáp (T3
và T4) v i ph n trăm thay đ i m c đ chuy n hóa cơ s , so v i bình
thư ng.

957

UNIT XIV

m c ch t béo trong gan. Tăng n ng đ cholesterol máu
kéo dài do như c năng tuy n giáp thư ng liên quan v i xơ
v a đ ng m ch n ng, đư c th o lu n chương 69.
M t trong nh ng cơ ch mà hormon tuy n giáp làm gi m
n ng đ cholesterol trong huy t tương là tăng bài ti t cholesterol qua đư ng m t và k t qu m t theo phân. M t cơ
ch có th tăng ti t cholesterol là hormon giáp là tăng s
lư ng recepter g n đ c hi u v i protein t tr ng th p trên

t bào gan, làm lo i b nhanh chóng cholesterol vào trong
lipoprotein .


Unit XIV

Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

Endocrinology and Reproduction

Tác d ng lên h th n kinh trung ương. Nhìn chung
hormon tuy n giáp tăng nhanh trong quá trình ho t đ ng
c a não, m c dù quá trình này có th b phân tách ra ;
ngư c l i, thi u h t hormon tuy n giáp làm gi m nhanh
ho t đ ng c a não. M t ngư i ưu năng tuy n giáp s r t
d kích thích và có khuynh hư ng r i lo n th n kinh ch c
năng, như là lo l ng quá m c, hoang tư ng.
nh hư ng lên ch c năng cơ. Tăng nh hormon tuy n
giáp thư ng làm cơ tăng ph n ng, nhưng khi lư ng hormon đư c bài ti t quá nhi u, cơ tr nên y u vì tăng thoái
hóa protein c a cơ. M t khác n u thi u hormon giáp cơ tr
nên ch m ch p nh t là giãn ra ch m sau khi co.

Run cơ. M t trong nh ng d u hi u đ c trưng c a ưu
năng tuy n giáp là run cơ, Tri u ch ng này không ph i là
run cơ biên đ l n như trong b nh Parkinson ho c khi m t
ngư i rùng mình b i nó x y ra nhanh v i t n s 10-15 l n
/giây. Run cơ có th đư c quan sát d dàng b ng cách đ t
m t t gi y lên các ngón tay du i th ng và chú ý m c đ
rung c a t gi y. Ki u run cơ này đư c cho r ng là do tăng

ho t hóa các synap th n kinh vùng t y s ng đi u hòa
trương l c cơ. Run là m t d u hiêu quan tr ng đ đánh giá
m c đ tác d ng c a hormon tuy n giáp đ i v i h th n
kinh trung ương.
nh hư ng đ n gi c ng . B i tác d ng c a hormon
giáp lên h th ng cơ và h th n kinh trung ương, m t ngư i
cư ng giáp thư ng có c m giác m t m i liên t c, nhưng
b i tác d ng d kích thích c a hormon giáp lên synap nên
gây khó ng . Ngư c l i, tr ng thái ng gà là đ c trưng c a
như c giáp, có khi ng 12 -14 ti ng/1 ngày.

Tác d ng lên các tuy n n i ti t khác. Tăng hormon
giáp làm tăng m c đ bài ti t c a m t vài tuy n n i ti t
khác, mà còn tăng nhu c u hormon c a mô.Ví d , tăng ti t
thyroxine tăng m c đ chuy n hóa glucose h u h t m i
nơi trong cơ th và vì th gây ra tăng bài ti t insulin tương
ng b i t y. Cũng th , hormon giáp làm tăng nhi u ho t
đ ng chuy n hóa liên quan đ n hình thành xương và h
qu là tăng hormon c n giáp. Hormon tuy n giáp cũng tăng
glucocorticoids tuy n thư ng th n b b t ho t b i gan.

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

M c đ tăng ti t không ho t đ ng d n đ n feedback tăng
s n xu t hormon adreno-corticotropic b i thùy trư c
tuy n yên và vì v y, tăng bài ti t glucocorticoid b i tuy n
thư ng th n.
Tác d ng c a hormon giáp lên ch c năng sinh d c. Đ
ch c năng sinh d c bình thư ng, bài ti t c a tuy n giáp

c n trong kho ng bình thư ng. nam gi i, thi u hormon
giáp có th m t d c tính, bài ti t quá nhi u hormon th nh
tho ng gây ra b t l c.
ph n , thi u hormon giáp thư ng gây ra băng kinh,
đa kinh, tương ng là ch y máu kinh quá nhi u và ch y
máu kinh thư ng xuyên. Tuy nhiên,k l là có nh ng ph
n khác thi u hormon giáp có th kinh nguy t không đ u
và đôi khi th m chí là vô kinh.
Suy giáp ph n , cũng như nam gi i, có th d n đ n
gi m m nh ham mu n tình d c. ph n cư ng giáp,
kinh thưa (gi m đáng k ch y máu) là thư ng g p và đôi
khi x y ra vô kinh.
Ho t đ ng c a hormon giáp lên các tuy n sinh d c
không th xác đ nh đư c ch c năng rõ ràng nhưng có l
là k t qu c a m t s k t h p tác d ng chuy n hóa tr c
ti p lên tuy n sinh d c, cũng như tác d ng feedback kích
thích ho c c ch thông qua hormon thùy trư c tuy n yên
mà ki m soát ch c năng sinh d c

ĐI U HÒA TI T HORMON GIÁP
Đ duy trì ho t đ ng chuy n hóa bình thư ng c a cơ th ,
chính xác hormon giáp c n ph i đư c bài ti t liên t c, đ
đ t đư c m c đ bài ti t lý tư ng, cơ ch feedback c th
tác d ng thông qua tuy n dư i đ i và thùy trư c tuy n yên
đ ki m soát t c đ bài ti t c a tuy n giáp. Nh ng cơ ch
này đư c mô t ph n sau.

TSH ( T THÙY TRƯ C TUY N YÊN) LÀM
TĂNG BÀI TI T HORMON GIÁP
TSH còn g i là thyrotropin, là m t hormon thùy trư c

tuy n yên, nó là m t glycoprotein có tr ng lư ng phân t
kho ng 28000. Hormon này, cũng đư c bàn đ n chương
75, làm tăng bài ti t T3 và T4 c a tuy n giáp. Nó có tác
d ng rõ ràng lên tuy n giáp như sau:
1.Tăng phân gi i protein c a thyroglobulin đư c d
tr trong nang, gi i phóng hormon giáp vào máu và
làm gi m ch t keo trong lòng nang.
2.Tăng ho t đ ng c a các bơm iod, làm tăng m c
đ b t iod trong t bào tuy n, có khi tăng t l gi a
n ng đ iod n i bào và ngo i bào trong tuy n g p
8 l n bình thư ng.

958


Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

Chapter 77 Thyroid Metabolic Hormones

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

Tác d ng kích thích c a TSH thông qua trung gian
AMP vòng.
H u h t các tác d ng khác nhau c a TSH lên t bào
giáp là k t qu ho t đ ng c a “ch t truy n tin th 2” - h
th ng cAMP c a t bào.
Đ u tiên là s k t h p TSH v i receptor đ c hi u trên
b m t màng t bào tuy n giáp. S k t h p này ho t hóa

adenylyl cyclase màng t bào. Cu i cùng cAMP ho t đ ng
như m t ch t truy n tin th 2 ho t hóa protein kinase, gây
ra s phosphoryl hóa ph c t p cho toàn t bào. K t qu là
ngay l p t c tăng c bài ti t hormon giáp và c phát tri n
kéo dài c a chính mô tuy n giáp.
Cơ ch này ki m soát ho t đ ng c a t vào giáp tương
t như ch c năng “ch t truyên tin th 2” c a cAMP đ i
v i các mô đích khác c a cơ th , đư c bàn đ n chương
75.

S BÀI TI T TSH C A THÙY TRƯ C
TUY N YÊN ĐƯ C ĐI U HÒA B I TRH
T VÙNG DƯ I Đ I
S bài ti t TSH c a thùy trư c tuy n yên đư c ki m
soát b i hormon vùng dư i đ i, thyrotropin - releasing
hormone (TRH), đư c bài ti t t t n cùng th n kinh
vùng l i gi a vùng dư i đ i. T l i gi a, TRH đư c v n
chuy n đ n thùy trư c tuy n yên thông qua h m ch c a
dư i đ i-yên, đư c gi i thích Chương 75.
TRH là m t peptid có 3 aa - pyroglutamyl-histidyl-proline. TRH kích thích t bào thùy trư c tuy n yên tăng s n
xu t TSH. Khi h th ng m ch c a t vùng dư i đ i đ n
thùy trư c tuy n b ch n, m c đ bài ti t TSH c a thùy
trư c tuy n yên gi m m nh nhưng không v 0.
Cơ ch phân t TRH gây ra b i t bào ti t TSH c a
thùy trư c tuy n yên đ s n xu t TSH đ u tiên là s k t
h p v i receptor TRH c a màng t bào tuy n yên. S k t
h p này ho t hóa

m t n ng đ g n như h ng đ nh hormon giáp t do
trong H th ng truy n tin th 2 phospholipase trong t

bào tuy n yên đ s n xu t m t lư ng l n phospholipase C,ti p theo là m t chu i các ch t truy n tin th 2
khác bao g m ion Ca và diacyl glycerol, cu i cùng gi i
phóng TSH.
Tác d ng c a l nh và các kích thích th n kinh
khác lên s bài ti t TRH và TSH. M t trong nh ng
kích thích đư c bi t đ n nh t làm tăng bài ti t TRH
b i vùng dư i đ i và t đó gây bài ti t TSH b i th y
trư c tuy n yên là s ti p xúc c a đ ng v t v i l nh.
Tác d ng này g n như ch c ch n là k t qu c a s kích
thích trung tâm đi u hòa nhi t vùng dư i đ i. S ti p
xúc c a chu t v i đi u ki n l nh trong vài tu n làm
tăng s n xu t hormon giáp có khi tăng t i 100% so v i
bình thư ng và có th tăng m c đ chuy n hóa cơ s
t i 50%. Th c v y, con ngư i di chuy n t i vùng giá
rét (B c c c) đư c bi t đ n có m c chuy n hóa cơ s
cao hơn 15-20 % so v i bình thư ng.
Ph n ng c m xúc khác nhau cũng có th nh hư ng
t i s n xu t TRH và TSH vì th gián ti p nh hư ng
đ n bài ti t hormon giáp. Tr ng thái kích thích và lo
l ng gây kích thích m nh h th n kinh giao c m gây ra
gi m đ t ng t bài ti t TSH, có l b i nh ng tr ng thái
này làm tăng m c chuy n hóa và nhi t đ cơ th vì v y
tác d ng ngư c lên trung tâm đi u hòa nhi t.
Không nh ng tác d ng c a c m xúc mà còn tác d ng
c a l nh đư c quan sát sau khi c t cu ng tuy n yên,
ch ng t r ng nh ng tác d ng này thông qua trung gian
tuy n dư i đ i.

TÁC D NG FEEDBACK C A HORMON
GIÁP LÀM GI M BÀI TI T TSH C A

THÙY TRƯ C TUY N YÊN
Tăng hormon giáp trong d ch cơ th làm gi m bài
ti t TSH b i thùy trư c tuy n yên. Khi m c đ bài ti t
hormon giáp tăng 1,75 l n so v i bình thư ng, m c đ
bài ti t TSH gi m v t i 0. H u như tác d ng feedback
này x y ra th m chí khi thùy trư c tuy n yên tách r i
vùng dư i đ i. Vì v y, xem Hình 77-7, có th th y
tăng hormon giáp c ch thùy trư c tuy n yên bài ti t
TSH ch y u do tác d ng tr c ti p lên chính thùy trư c
tuy n yên. Không k đ n cơ ch feedback, tác d ng c a
nó là duy trì d ch tu n hoàn c a cơ th .

Ch t kháng giáp c ch bài ti t c a tuy n giáp
Thu c kháng giáp đư c bi t đ n nh t là thyocyanate,
propyl-thiouracil,và n ng đ cao iod vô cơ. Nh ng thu c
này ngăn ch n

959

UNIT XIV

3. Tăng k t h p iod v i tyrosine đ hình thành hormon
giáp
4. Tăng kích thư c và tăng ho t đ ng bài ti t c a các t
bào giáp
5. Tăng s lư ng các t bào giáp cùng v i thay đ i t
bào t d ng kh i thành d ng tr và các t bào bi u mô
tuy n giáp vào nang.
Tóm l i, TSH tăng t t c các ho t đ ng bài ti t c a t
bào tuy n giáp.

Tác d ng s m quan tr ng nh t sau khi tiêm TSH là b t
đ u phân gi i protein c a thyroglobulin, gây ra tăng T3 và
T4 trong máu trong vòng 30 phút. Các tác d ng khác c n
đ n hàng gi th m chí hàng ngày hàng tu n đ đ t đư c
đ yđ .


Unit XIV

Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

Endocrinology and Reproduction

(?

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

Vùng dư i đ i
Tăng nhi t đ )

(TRH)

Thùy trư c tuy n yên

?

c ch

TSH

?
Ph đ i
Tăng bài
ti t

Iod

Thyroxin

Tuy n giáp

Tăng
chuy n hóa

t bào

h u như các ho t đ ng c a tuy n giáp gi m đi, nhưng
thư ng duy trì gi m ch trong m t vài tu n. Tác d ng
này là gi m m c b t iod vì v y m c đ iod hóa tyrosin đ hình thành hormon giáp cũng gi m đi. Th m
chí quan tr ng hơn, quá trình nh p bào c a ch t keo
t lòng nang vào t bào tuy n giáp cũng b c ch
b i n ng đ iod cao. B i vì đây là bư c đ u tiên đ
gi i phóng hormon giáp t ch t keo d tr , nên h u
như ngay l p t c làm ng ng bài ti t hormon giáp vào
máu.
B i vì n ng đ iod cao làm gi m t t c ho t đ ng
c a tuy n giáp, nên làm gi m nh kích thư c tuy n
giáp và đ c bi t là gi m cung c p máu cho tuy n, trái

ngư c v i tác d ng đ i l p gây ra b i h u h t các tác
nhân kháng giáp khác. Vì lý do này, iod đư c tiêm
thư ng xuyên cho b nh nhân trong 2-3 tu n trư c
khi ph u thu t c t tuy n giáp đ gi m kh i lư ng c n
ph u thu t, và đ c bi t là làm gi m ch y máu.

Hình 77-7: Đi u hòa bài ti t hormon tuy n giáp

B nh tuy n giáp
bài ti t hormon giáp theo nh ng cơ ch khác nhau và
đư c gi i thích dư i đây:
Ion thiocyanate làm gi m b t iod. Ho t đ ng gi ng
nhau gi a bơm v n chuy n ion iod vào t bào tuy n giáp
và bơm ion thiocyanate, ion perchlorate và ion nitrat. Vì
v y tiêm thiocyanate (ho c 1 trong nh ng ion khác k
trên) v i n ng đ đ cao có th gây ra c ch c nh tranh
vào trong t bào v i ido, đó là c ch cơ ch b t iod.
Gi m d tr iode trong t bào tuy n không làm d ng
quá trình hình thành thyroglobulin ch đơn thu n ngăn
ch n thyroglobulin mà vì v y hình thành hormon giáp.
S thi u h t hormon giáp này d n đ n tăng bài ti t TSH
t thùy trư c tuy n yên, gây ra phì đ i tuy n giáp m c
dù tuy n v n không t o đ lư ng hormon giáp. Vì v y
s d ng thiocyanate và m t vài ion khác đ ngăn bài ti t
c a tuy n giáp mà d n đ n phì đ i to tuy n giáp, đư c
g i là bư u c .
Propyl-thiouracil làm gi m hình thành hormon
giáp.
Propylthiouracil (h p ch t tương t ví d methimazole
và carbimazole) ngăn ch n hình thành hormon giáp t

iod và tyrosine. Cơ ch c a ho t đ ng này m t ph n là
ngăn ch n enzym peroxidase, c n cho s iod hóa tyrosin
và m t ph n là ch n k t h p gi a 2 tyrosin iod đ hình
thành thyroxin ho c T3.
Propylthiouracil, gi ng như thiocyanate, không
ngăn ch n hình thành thyroglobulin. S thi u h t T3 và
T4 trong thyroglobulin có th d n đ n feedback m nh
m làm tăng bài ti t TSH b i thùy trư c tuy n yên, vì
v y làm tăng s phát tri n c a mô tuy n và hình thành
nên bư u c .
N ng đ iod cao làm gi m ho t đ ng và kích
thư c c a tuy n giáp. Khi n ng đ iod cao trong máu
(n ng đ huy t tương g p 100 l n bình thư ng)

960

Cư ng giáp
H u h t tác d ng c a cư ng giáp là rõ ràng trong
ph n bàn lu n trư c v các tác d ng sinh lý khác nhau
c a hormon tuy n giáp. Tuy nhiên, m t vài tác d ng đ c
bi t c n đư c đ c p đ n đ c bi t là s liên quan đ n ti n
tri n, ch n đoán, và đi u tr cư ng giáp.
Nguyên nhân cư ng giáp( bư u nhân đ c, nhi m
đ c giáp, Basedow). h u h t các b nh nhân b cư ng
giáp, tuy n giáp tăng kích thư c lên 2-3 l n bình thư ng,
v i s tăng s n m nh m và s bao b c c a t bào nang
quanh nang. Ngoài ra m i t bào tăng m c đ bài ti t lên
nhi u l n, nghiên c u h p th iod phóng x ch ra r ng
các tuy n tăng s n này bài ti t hormon giáp g p 5-15 l n
bình thư ng.

Basedow, d ng cư ng giáp hay g p nh t, là m t
b nh t mi n mà kháng th là TSIs ( thyroid-stimulating
immunoglobulins) ch ng l i receptor c a TSH tuy n
giáp. Nh ng kháng th này k t h p v i receptor màng
mà k t h p v i TSH và làm cho h th ng cAMP c a t
bào ho t đ ng liên t c, k t qu là ti n tri n thành cư ng
giáp. Kháng th TSI có tác d ng kích thích kéo dài lên
tuy n giáp, kéo dài t i 12 gi , trái ngư c v i tác d ng
hơn 1 gi c a TSH. N ng đ cao hormon giáp đư c bài
ti t gây ra b i TSI gây c ch thùy trư c tuy n yên hình
thành TSH. Vì v y, n ng đ TSH ít hơn bình thư ng
(thư ng b ng 0) ch không ph i tăng h u h t các
b nh nhân b Basedow
Kháng th gây ra tăng ho t đ ng c a tuy n giáp h u
như ch c ch n tìm th y b i s t mi n d ch phát tri n
ch ng l i mô giáp. Có l , trong ti n s c a m t ngư i, dư
th a kháng nguyên t bào giáp đư c gi i phóng t t bào
giáp, d n đ n s hình thành kháng th ch ng l i tuy n
giáp.
U tuy n giáp. Cư ng giáp đôi khi là k t qu c a m t
kh i u khu trú phát tri n t mô giáp và bài ti t lư ng l n
hormon giáp.


Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

Chapter 77 Thyroid Metabolic Hormones

To remove this notice, visit:

www.foxitsoftware.com/shopping

mà ph n ng v i cơ c a m t có th đư c tìm th y trong
máu. Hơn n a, n ng đ các globulin mi n d ch này
thư ng cao nh ng b nh nhân có n ng đ TSIs cao. Vì
v y, có th tin r ng l i m t cũng như cư ng giáp là m t
quá trình t mi n. L i m t thư ng đư c c i thi n nhi u
khi đi u tr cư ng giáp.

Tri u ch ng c a cư ng giáp

Xét nghi m ch n đoán cư ng giáp. Các trư ng h p
cư ng giáp thông thư ng, h u h t xét nghi m ch n đoán
chính xác là đo tr c ti p n ng đ T4 t do ( có khi là T3)
trong huy t tương, xét nghi m phóng x mi n d ch thích
h p.
Các xét nghi m sau cũng đư c s d ng:

Tri u ch ng c a cư ng giáp là rõ ràng trong ph n bàn
lu n trư c v các tác d ng sinh lý khác nhau c a hormon
tuy n giáp.: (1) tr ng thái d b kích đ ng, (2) nhi t đ ,
(3) tăng ti t m hôi, (4) sút cân nh đ n nhi u (có khi t i
100 pounds), (5) m c đ tiêu ch y khác nhau, (6) y u cơ,
(7) h t ho ng,b n ch n ho c các r i lo n tâm th n khác,
(8) m t m i vô cùng nhưng khó ng và (9) run tay.
L i m t. H u h t nh ng ngư i b cư ng giáp đ u có
l i nhãn c u theo các m c đ , cho th y Hình 77-8.
Tr ng thái này đư c g i là l i m t (exophthalmos). M c
đ l i m t l n x y ra kho ng 1/3 s b nh nhân b
cư ng giáp, có khi tr nên nghiêm tr ng b i nhãn c u l i

ra kéo căng th n kinh th giác gây ra t n thương th l c.
thư ng g p hơn, m t b t n thương b i mi không nh m
kín hoàn toàn khi ch p m t ho c khi ng . K t qu là b
m t bi u mô c a m t tr nên khô, kích thích và b nhi m
trùng, gây ra loét giác m c.
Nguyên nhân gây m t l i là sưng phù mô sau h c m t
và gi m s n cơ ngoài m t. h u h t các b nh nhân,
globulin mi n d ch

1. Đo m c đ chuy n hóa cơ s thư ng tăng lên
60% trong cư ng giáp n ng.
2. Đo n ng đ TSH trong huy t tương b i mi n
d ch phóng x . Trong lo i nhi m đ c giáp thông
thư ng, thùy trư c tuy n yên gi m bài ti t TSH
hoàn toàn b i lư ng l n T3, T4 trong tu n hoàn
mà h u như không có TSH huy t tương.
3. Đo n ng đ TSI b i mi n d ch phóng x . N ng
đ này thư ng cao trong nhi m đ c giáp nhưng
th p trong u tuy n giáp.
Đi u tr cư ng giáp. Đi u tr tri t đ nh t đ i v i cư ng
giáp là c t h u h t tuy n giáp. Nhìn chung, đ chu n b
cho b nh nhân c t tuy n giáp trư c khi ph u thu t b i
tiêm propylthiouracil, thư ng là vài tu n, cho đ n khi m c
chuy n hóa cơ s c a b nh nhân tr v bình thư ng. sau
đó, tiêm n ng đ cao iod kho ng 1-2 tu n ngay trư c khi
ph u thu t đ làm gi m kích thư c tuy n và ngu n cung
c p máu cho nó gi m đi. S d ng các th thu t này trư c
khi ph u thu t làm cho t l t vong ít hơn 1/1000, trong
khi trư c s phát tri n c a các th thu t hi n đ i, t l t
vong do ph u thu t là 1/25.

Đi u tr tăng s n tuy n giáp b ng iod phóng x 80-90
% 1 li u tiêm iod đư c h p thu b i tuy n giáp b tăng
s n,nhi m đ c trong vòng 1 ngày sau tiêm. N u tiêm iod
phóng x , nó có th phá h y h u h t các t bào bài ti t
c a tuy n giáp. Thư ng 5 millicuries iod phóng x đư c
đưa vào b nh nhân, n ng đ này đư c đánh giá l i vài
tu n sau đó. N u b nh nhân v n trong tình tr ng cư ng
giáp, tiêm thêm li u cho đ n khi đ t đư c bình giáp.

SUY GIÁP

Hình77-8. M t b nh nhân l i m t cư ng giáp. Chú ý l i m t và co rút mi
trên. Chuy n hóa cơ s c a cô y +40. (Courtesy Dr. Leonard Posey.)

Nói chung, nh hư ng c a suy giáp đ i ngư c v i
cư ng giáp, tuy nhiên có m t s cơ ch sinh lý ch có riêng
trong suy giáp. Gi ng như cư ng giáp, suy giáp thư ng
có căn nguyên là t mi n, có các kháng th ch ng l i
tuy n giáp ( b nh Hashimoto ), nhưng trong trư ng h p
này kháng th kháng giáp phá h y tuy n giáp hơn là kích
thích tuy n giáp. T n thương đ u tiên c a tuy n giáp
thư ng là ph n ng viêm. Viêm tuy n giáp là quá trình
phá h y làm hư h ng tuy n cu i cùng là xơ hóa, k t qu
là gi m d n ho c không còn kh năng ti t ra hormon.
M t vài typ suy giáp mà có tuy n giáp to ra, đư c g i là
bư u giáp, đư c mô t trong ph n dư i đây

961

UNIT XIV

Đi u này khác v i lo i thư ng g p c a cư ng giáp
ch nó không liên quan đ n b ng ch ng c a b t kì b nh
t mi n nào.N u mà kh i u tuy n c ti p t c bài ti t
lư ng l n hormon giáp, ch c năng bài ti t c a ph n còn
l i c a tuy n h u như b c ch hoàn toàn b i hormon
giáp t kh i u làm gi m s n xu t TSH t tuy n yên.


Unit XIV

Endocrinology and Reproduction

Bư u c đ a phương nguyên nhân do ch đ ăn thi u
h t Iod.
G i là ‘bư u’ có nghĩa là kích thư c tuy n giáp to lên.
Như đã ch ra trong ph n v chuy n hóa c a iod, nhu c u
iod là kho ng 50 miligam m i năm đ th a mãn đư c
ch t lư ng hormon tuy n giáp. M t s khu v c trên th
gi i, đ c bi t là vùng cánh đ ng Alps Th y Sĩ, Andes
và vùng H L n n m gi a Canada và M thi u h t iod
trong th c ăn nư c u ng v n thư ng xuyên ngay c hi n
t i. Do đó, trư c khi iod đư c cho vào mu i ăn hàng
ngày,nhi u ngư i s ng các khu v c này có bư u giáp
c c k l n, thư ng đư c g i là bư u c đ a phương.
Cơ ch d n đ n k t qu phát tri n to lên c a tuy n
giáptrong bư u giáp đ a phương do: S thi u h t iod
ngănc n quá trình s n xu t c thyroxin và triiodthyronin,
k t qu là không s n xu t đư c hormon đ c ch s n
xu tTSH thùy trư c tuy n yên nên tuy n yên s bài

ti t ra quá nhi u TSH. Sau đó TSH s kích thích các t
bào tuy n giáp ti t ra s lư ng l n ch t keo thyroglobulin vào nang giáp, và tuy n giáp phát tri n ngày càng
l n hơn.Tuy nhiên, do thi u h t Iod, thyroxin và
triiodothyronin không đư c s n sinh đ g n v i phân t
thyroglobulin nên không th ngăn c n s s n sinh TSH
t thùy trư c tuy n yên đ tr v m c bình thư ng.
Nang giáp có th ch a r t nhi u ch t keo và tuy n giáp
có th to lên t 10-20 l n so v i kích thư c binh thư ng.

Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor
To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

Cu i cùng, m t s lo i th c ph m ch a ch t goitrogenic
Chúng có m t lo i propylthiouracil c a ho t đ ng
kháng giáp, do v y cũng d n d n TSH kích thích tuy n
giáp phì đ i . Ch t goitrogenic đư c tìm th y trong m t
vài lo i c c i và b p c i.
Đ c đi m sinh lý c a như c giáp. Cho dù suy tuy n
giáp do viêm tuy n giáp , bư u nang đ a phương, bư u
nang t phát, sư phá h y tuy n giáp b i chi u x , hoawcjphaaux thu t c t tuy n giáp, thì nh hư ng sinh lý đ u
gi ng nhau. Bi u hi n bao g m m t m i, ng nhi u, có
ngư i ng 12-14 gi m i ngày, m i cơ, ch m nh p tim,
gi m cung lư ng tim, gi m th tích máu,đôi khi tăng
cân, táo bón, ch m trí tu , m t ch c năng dinh dư ng
trong cơ th b ng ch ng là ch m m c tóc, da v y, thay
đ i gi ng ( khàn ki u ch kêu),và trong trư ng h p n ng
có th phù kh p cơ th g i là phù niêm (myxedema).
Phù niêm. Phù niêm nh ng ngư i h u như thi u

h t hormon ch c năng tuy n giáp. Hình 77-9 hình nh
m t b nh nhân th y rõ b ng dư i m t và căng m t.
Trong tình tr ng này, là do d ng m t lư ng l n acid
hyaluronic và chrondoitin sulfat k t h p v i protein
trong kho ng k do đó làm tăng d ch trong kho ng k .
Cơ ch chưa rõ.

Bư u keo giáp t phát lành tính. Tuy n giáp phát tri n
to ra tương t như trong bư u c đ a phương có th x y
ra trên nh ng ngư i không b thi u h t iod. Tuy n giáp
có th ti t ra hormon v i s lư ng binh thư ng nhưng
thư ng lư ng hormon ti t ra s gi m hơn, như trong
bư u c đ a phương.
Nguyên nhân chính xác c a s phát tri n to ra c a tuy n
giáp trong bư u giáp vô căn là chưa rõ ràng, nhưng ph n
l n b nh nhân có d u hi u c a viêm tuy n giáp nh ; vì
v y, g i ý tuy n giáp b viêm là nguyên nhân gây suy
giáp nh , t đó gây ra tăng ti t TSH và quá trình phát
tri n ph n tuy n giáp không b viêm. Gi thuy t này có
th gi i thích t i sao tuy n giáp thư ng có nhân, v i t ng
ph n tuy n giáp phát tri n to hơn so v i ph n tuy n giáp
b phá h y b i quá trình viêm.
m t vài ngư i có bư u keo, tuy n giáp có th có
b t thư ng h th ng enzym t ng h p hormon tuy n giáp.
Nh ng b t thư ng enzym hay g p là:
1. S thi u h t cơ ch trong quá trình b t iod,
trư ng h p bơm iod không ho t đ ng bình
thư ng trong t bào giáp.
2. S thi u h t h th ng enzym peroxidase, khi n
iod không đư c oxi hóa.

3. S thi u h t g n nguyên t iod vào tyrosine đ
t o hormon g n v i thyroglobulin do đó hormon tuy n giáp cu i cùng không t o ra.
S thi u h t enzym deiodinase, ngăn c n s l y l i iod
t iod tyrosine mà không cùng v i hình thành hormon
giáp?? (kho ng 2/3 lư ng iod) vì v y d n đ n thi u iod.

962

Hình 77-9. M t b nh nhân phù niêm. (Courtesy Dr.Herbert
Langford.)


Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

Chapter 77 Thyroid Metabolic Hormones

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

tri n, ch m phân nhánh và ch m myelin hóa t bào
th n kinh c a h th n kinh trung ương.

Xơ v a đ ng m ch trong như c giáp. Như đã ch
ra trên, thi u h t hormon tuy n giáp tăng s lư ng l n
cholesterol trong máu do bi n đ i chuy n hóa ch t béo
và cholesterol và gan gi m ti t cholesterol trong ng m t.
Tăng cholesterol máu thư ng liên quan v i tăng xơ v a
đ ng m ch. Do v y, nhi u b nh suy giáp, đ c bi t nh ng
ngư i có phù niêm phát tri n xơ v a đ ng m ch, là h u

qu c a b nh m ch máu ngo i biên, đi c, và b nh m ch
vành d n t i t vong s m.

Phát tri n xương tr đ n đ n b c ch m nh hơn
so v i phát tri n mô m m. k t qu là phát tri n m t
cân đ i, mô m m thì phát tri n quá m c làm cho tr
béo ph , th p nùn. Đôi khi lư i quá to liên quan v i
phát tri n xương nó làm cho khó nu t và khó th , đôi
khi gây ng t tr .

Xét nghi m chu n đoán suy giáp các xét nghi m
ch n đoán cư ng giáp cho k t qu ngư c l i trong như c
giáp. Thyroxine t do trong máu th p. Chuy n hóa cơ s
nh ng ngư i phù niêm th p kho ng gi a 30 và 50.
Thêm vào đó, bài ti t TSH thùy trư c tuy n yên thư ng
tăng nhi u khi tiêm TRH (ngo i tr ít trư ng h p như c
năng do đáp ng tuy n yên v i TRH b c ch .
Đi u tr suy giáp Hình 77-4 th hi n nh hư ng
c a tuy n giáp lên chuy n hóa cơ s , ch ng t hormon
thư ng có th i gian tác d ng hơn m t tháng. Do đó ,
m c ho t đ ng n đ nh tuy n giáp đư c duy trì trong cơ
th ăn u ng hàng ngày m t ho c nhi u viên nén ch a
thyroxine. Hơn n a, đi u tr đúng suy giáp cho k t qu
hoàn toàn bình thư ng
nh ng b nh nhân phù niêm
s ng vào nh ng năm 90 sau khi tr i qua đi u tr hơn 50
năm
B nh đ n đ n (cretinism)
Đ n đ n là tình tr ng x y ra do suy giáp n ng trong
th i k bào thai, sơ sinh và tr em. Tình tr ng này đư c

bi t đ n là ng ng phát tri n cơ th và ch m phát tri n trí
tu . Nó là do thi u h t b m sinh tuy n giáp (b nh đ n
đ n bâm sinh), tuy n giáp không có kh năng s n xu t
hormon giáp do khi m khuy t m t gen c a tuy n , ho c
do thi u h t iod trong ch đ ăn (đ n đ n đ a phươngendemic cretinism).
M t tr mà không có tuy n giáp có th có di n m o
và ch c năng bình thư ng do nó đư c cung c p m t ít(
nhưng thư ng không đ ) hormon tuy n giáp t m trong
t cung. Tuy nhiên m t vài tu n sau sinh, chuy n đ ng
c a tr tr lên ch m ch p và c ch c năng sinh lý và tinh
th n b t đ u r t ch m. Đi u tr cho tr bi u hi n đ n đ n
b t k th i gian nào v i lư ng đ iod và thyrosine
thư ng làm cho phát tri n th ch t tr l i bình thư ng,
nhưng b nh đ n đ n không đư c đi u tr trong vài tu n
sau sinh, vĩnh vi n ch m phát tri n trí tu do ch m phát

Thư

m c

Bianco AC: Minireview: cracking the metabolic code for thyroid
hormone signaling. Endocrinology 152:3306, 2011.
Brent GA: Clinical practice. Graves’ disease. N Engl J Med 358:2594,
2008.
Brent GA: Mechanisms of thyroid hormone action. J Clin Invest
122:3035, 2012.
Cooper DS, Biondi B: Subclinical thyroid disease. Lancet 379:1142,
2012.
Danzi S, Klein I: Thyroid hormone and the cardiovascular system. Med
Clin North Am 96:257, 2012.

De La V
ieja
A, Dohan O, Levy O, Carrasco N: Molecular analysis of
the sodium/iodide symporter: impact on thyroid and extrathyroid
pathophysiology. Physiol Rev 80:1083, 2000.
Franklyn JA, Boelaert K: Thyrotoxicosis. Lancet 379:1155, 2012.
Grais IM, Sowers JR: Thyroid and the heart. Am J Med 127:691,
2014.
Kharlip J, Cooper DS: Recent developments in hyperthyroidism.
Lancet 373:1930, 2009.
Klein I, Danzi S: Thyroid disease and the heart. Circulation 116:1725,
2007.
,Kogai T Br
ent
GA: The sodium iodide symporter (NIS): regulation
and appr
oaches
to targeting for cancer therapeutics. Pharmacol
Ther 135:355, 2012.
Mullur R, Liu YY, Brent GA: Thyroid hormone regulation of metabolism. Physiol Rev 94:355, 2014.
Pearce EN: Update in lipid alterations in subclinical hypothyroidism.
J Clin Endocrinol Metab 97:326, 2012.
Ross DS: Radioiodine therapy for hyperthyroidism. N Engl J Med
364:542, 2011.
Sinha RA, Singh BK, Yen PM: Thyroid hormone regulation of hepatic
lipid and carbohydrate metabolism. Trends Endocrinol Metab 25:
538, 2014.
Szkudlinski MW, Fremont V, Ronin C, Weintraub BD: Thyroidstimulating hormone and thyroid-stimulating hormone receptor
structure-function relationships. Physiol Rev 82:473, 2002.
Vasudevan N, Ogawa S, Pfaff D: Estrogen and thyroid hormone

receptor interactions: physiological flexibility by molecular specificity. Physiol Rev 82:923, 2002.
Yen PM: Physiological and molecular basis of thyroid hormone action.
Physiol Rev 81:1097, 2001.
Zimmermann MB: Iodine deficiency. Endocr Rev 30:376, 2009.

963

UNIT XIV

Do ch t gel c a ch t l ng dư th a, phù không di
chuy n và phù n không lõn.