Hoạt động dạy học ở Trường THCS

TR

NG

I H C PH M V N

KHOA S

NG

PH M XÃ H I

BÀI GI NG H C PH N
HO T

NG D Y H C

TR

NG TRUNG H C C

S

(H : C SP – ÀO T O GIÁO VIÊN TRUNG H C C S )

Gi ng viên: Nguy n L p
T b môn: Tơm lỦ - Giáo d c - CT

(L U HÀNH N I B )

Qu ng Ngưi, n m 2013

L i nói đ u
c

ng bƠi gi ng h c ph n t ch c ho t đ ng d y h c

tr

ng trung h c c

s lƠ nh ng v n đ c b n ti p n i nh ng c s lí lu n c a giáo d c h c. Trong ph n
này, trình bƠy nh ng v n đ c b n c a lí lu n d y h c nh m giúp cho sinh viên h c
t p thu n l i vƠ có k t qu môn ph

ng pháp d y h c b môn, qua đó có c s ti n

hƠnh ho t đ ng d y h c có hi u qu

tr

c

ng trung h c s s .

ng bƠi gi ng nh m cung c p cho sinh viên nh ng ki n th c , thái đ vƠ

k n ng ngh nghi p, đáp ng yêu c u đ i m i n i dung, ph
giai đo n th c hi n công nghi p hóa hi n đ i hóa đ t n
BƠi gi ng g m hai ch

c hi n nay.

ng:

Ch

ng 1: Nh ng v n đ c b n c a quá trình d y h c.

Ch

ng 2: T ch c d y h c

c

ng pháp d y h c trong

tr

ng trung h c s s .

ng bƠi gi ng mang tính ch t tham kh o n i b : m t khác trình đ bi n

so n c a chúng tôi còn h n ch nên tƠi li u ch c ch n còn nhi u thi u sót. R t mong
đ

c s góp Ủ c a các đ ng nghi p vƠ sinh viên.

2

Ch

ng 1. NH NG V N

C

B N C A QUÁ TRÌNH D Y H C

1.1.Quá trình d y h c
1.1.1. Khái ni m v quá trình d y h c
- LƠ quá trình ho t đ ng th ng nh t gi a giáo viên vƠ h c sinh, trong đó d

i

s t ch c vƠ đi u khi n c a giáo viên, h c sinh t giác tích c c, ch đ ng, t t
ch c, t đi u khi n quá trình nh n th c - h c t p c a b n thơn nh m th c hi n t t
các nhi m v h c t p.
- Tính ch t hai m t c a quá trình d y h c
Quá trình d y h c bao g m 2 quá trình b ph n: Quá trình d y vƠ quá trình
h c, hai quá trình này g n bó h u c , b sung, h tr nhau cùng phát tri n đ đ t đ n
m c tiêu c a d y h c, thi u m t trong hai quá trình b ph n đó thì quá trình d y h c
không di n ra.
Ho t đ ng d y
+ Giáo viên lƠ ch th c a ho t đ ng d y, đóng vai trò lƠ ng

i t ch c, đi u

khi n ho t đ ng nh n th c c a HS.
+

it

ng lƠ ho t đ ng h c c a h c sinh.

+ M c đích lƠ phát tri n trí tu , n ng l c nh n th c, nhơn cách c a h c sinh.
+ N i dung d y lƠ h th ng ki n th c, k n ng, k x o, ph

ng pháp ho t đ ng

nh n th c.
+ Ph

ng pháp d y lƠ s ph i h p các ph

ng pháp t ch c ho t đ ng nh n

th c vƠ phát tri n trí tu cho h c sinh.
Ho t đ ng h c
+ H c sinh lƠ ch th ho t đ ng tích c c, sáng t o nh m chi m l nh tri th c, k
n ng, k x o, phát tri n trí tu , n ng l c nh n th c, phát tri n nhơn cách.
+ M c đích ho t đ ng h c lƠ chuy n hóa n n v n hóa nhơn lo i thƠnh n ng l c
b n thơn.
+ N i dung h c lƠ h th ng tri th c, k n ng, k x o, ph

ng pháp h c, ph

pháp nh n th cầ
+ Ph

ng pháp h c lƠ ph

ng pháp nh n th c vƠ th c hƠnh.

1.1.2. Quá trình d y h c lƠ m t h th ng toƠn v n.

3

ng


- C s xác đ nh:
+ Các y u t c u thƠnh.
+ M i quan h gi a các y u t .
+ Ch c n ng c a t ng y u t .
+ Môi tr

ng mƠ các y u t đó t n t i.

- C u trúc
+ M c đích, nhi m v d y h c
M c đích, nhi m v d y h c ph n ánh t p trung nh t nh ng yêu c u c a xư h i
đ i v i quá trình d y h c. Nó g n v i m c đích giáo d c nói chung, m c đích c a
t ng c p h c nói riêng. Nó lƠ cái đích mƠ quá trình d y h c c n đ t t i. Nhi m v
d y h c lƠ s c th hóa c a m c đích d y h c, quy đ nh nh ng yêu c u v b i
d

ng h th ng tri th c, k n ng, k x o; phát tri n n ng l c vƠ các ph m ch t trí

tu ; hình thƠnh th gi i quan, lỦ t

ng đ o đ c.

M c đích, nhi m v có v trí hƠng đ u trong quá trình d y h c v i ch c n ng
đ nh h

ng s v n đ ng c a các nhơn t vƠ c a c quá trình d y h c.

+ N i dung d y h c
N i dung d y h c quy đ nh h th ng tri th c, k n ng, k x o mà ng

ih cc n

l nh h i. Nó t o nên n i dung ho t đ ng c a giáo viên vƠ h c sinh.
N i dung d y h c b chi ph i b i m c đích, nhi m v d y h c vƠ ph c v tr c
ti p cho vi c th c hi n t t m c đích, nhi m v d y h c c a nhƠ tr
vi c l a ch n vƠ v n dung ph
+ Ph
Ph

ng pháp, ph
ng pháp, ph

ng pháp, ph

ng; quy đ nh

ng ti n d y h c.

ng ti n d y h c

ng ti n d y h c lƠ nh ng cách th c vƠ công c ho t đ ng

c a th y vƠ trò trong quá trình d y h c; có ch c n ng xác đ nh ph

ng th c ho t

đ ng d y h c theo n i dung nh t đ nh nh m th c hi n t t m c đích d y h c.
+ Giáo viên v i ho t đ ng d y
Giáo viên v i ho t đ ng d y lƠ ch th c a quá trình d y h c, có ch c n ng t
ch c, đi u khi n, lưnh đ o ho t đ ng h c c a h c sinh trên c s :
.

ra m c đích yêu c u nh n th c-h c t p.
. V ch ra k ho ch d y h c.

4


. T ch c ho t đ ng d y-ho t đ ng h c.
. Kích thích thái đ h c t p tích c c c a h c sinh.
. Theo dõi, ki m tra vƠ đánh giá.
+ H c sinh v i ho t đ ng h c:
H c sinh v a lƠ đ i t

ng tác đ ng c a giáo viên; v a lƠ ch th c a ho t đ ng

h c, có vai trò tích c c, ch đ ng, đ c l p, t giác, sáng t o trên c s :
.Ti p nh n nhi m v vƠ k ho ch h c t p do giáo viên đ ra.
.Th c hi n nh ng hƠnh đ ng vƠ thao tác nh n th c đ gi i quy t các v n đ
nhi m v

h ct p

.T đi u ch nh ho t đ ng nh n th c c a b n thơn.
.T phơn tích, t đánh giá k t qu h c t p.
+ Hình th c t ch c d y h c:
Hình th c t ch c d y h c lƠ nh ng cách th c ti n hƠnh ho t đ ng d y vƠ h c
c a giáo viên vƠ h c sinh, đ
gian, đ a đi m, v i ph

c th c hi n theo ch đ vƠ trình t nh t đ nh v th i

ng pháp, ph

ng ti n d y h c nh m đ m b o các nhi m v

d y h c.
+ K t qu d y h c:
K t qu d y h c ph n ánh k t qu v n đ ng, phát tri n c a quá trình d y h c
nói chung vƠ k t qu v n đ ng, phát tri n c a h c sinh nói riêng, lƠ đi m xu t phát
c a các m i liên h ng

c trong quá trình d y h c.

ToƠn b quá trình d y h c bao gi c ng g n li n v i hoƠn c nh kinh t , chính
tr , v n hoá – xã h i, khoa h c- công ngh h i nh t đ nh.
1.1.3. B n ch t c a quá trình d y h c
- C s xác đ nh:
. V m t bi n ch ng: Quá trrình d y h c th hi n s th ng nh t bi n ch ng
gi a d y-h c, ch th -khách th c a h c.

. V m t xư h i: th hi n m i quan h gi a nh n th c - d y h c, ng
ng

i h c, ng

i h c -ng

i h c.

- M t s quan ni m v b n ch t c a quá trình d y h c:
. V m t tơm lí: Quá trình d y h c đ

c xem lƠ quá trình tơm lí.

5

i d y-


. V m t xư h i; Quá trình d y h c lƠ m t quá trình xư h i (th hi

m c đích,

n i dung, các quan h giáo viên- h c sinh, h c sinh - h c sinh).
. Theo quan đi m h th ng: Quá trình d y h c lƠ m t h th ng.
. Theo quan đi m đi u khi n: Quá trình d y h c lƠ m t h đi u khi n, có s
th ng nh t h u c gi a đi u khi n (d y) v i đ

c đi u khi n, t đi u khi n (h c).

. Theo lí thuy t thông tin: Quá trình d y h c lƠ quá trình thu nh n, l u tr , x lí
vƠ v n d ng thông tin.
1.1.4 B n ch t c a ho t đ ng h c:
- Nh ng c s xác đ nh b n ch t ho t đ ng h c
D a vƠo hai m i quan h c b n đ xác đ nh b n ch t c a ho t đ ng h c:
+ M i quan h gi a ho t đ ng nh n th c có tính ch t l ch s xư h i c a loài
ng

i (th hi n

ho t đ ng nghiên c u c a các nhƠ khoa h c) v i ho t đ ng d y

h c:
t n t i vƠ phát tri n, loƠi ng

i không ng ng nh n th c th gi i khách quan

xung quanh mình, d n d n tích l y, h th ng hóa, khái quát hóa, nh ng tri th c đư
thu l

mđ

ng ng đ
tr đ

c. H th ng nh ng tri th c nƠy đ

c truy n l i cho th h sau vƠ không

c lƠm sơu s c, phong phú thêm. Quá trình truy n th tri th c cho th h

c g i lƠ quá trình d y h c.
Nh v y, trong xư h i di n ra ho t đ ng nh n th c c a loƠi ng

d y h c cho th h tr , trong đó ho t đ ng nh n th c đi tr

i vƠ ho t đ ng

c ho t đ ng d y h c.

Ho t đ ng nh n th c c a h c sinh di n ra trong đi u ki n t ch c s ph m đ c bi t.
Nó không l p l i toƠn b quá trình nh n th c c a loƠi ng

i.

+ M i quan h gi a d y vƠ h c, th y vƠ trò:
Quá trình d y h c có hai nhơn t trung tơm lƠ ho t đ ng d y c a th y vƠ ho t
đ ng h c c a trò. Hai ho t đ ng nƠy th ng nh t v i nhau vƠ ph n ánh tính hai m t
c a quá trình d y h c. Xét cho cùng thì m i tác đ ng c a giáo viên đ n h c sinh đ u
nh m thúc đ y m i quan h gi a h c sinh vƠ tƠi li u h c t p, t c thúc đ y ho t đ ng
nh n th c tƠi li u h c t p c a h c sinh. K t qu d y h c ph n nh t p trung
qu nh n th c c a h c sinh.

6

k t


Nh v y, ch có th tìm th y b n ch t quá trình d y trong ho t đ ng nh n th c
c a h c sinh.

* S gi ng nhau gi a quá trình nh n th c c a h c sinh vƠ c a nhƠ khoa h c:
u lƠ quá trình ph n ánh th gi i khách quan vƠo trong Ủ th c cá nhơn; huy
đ ng t i đa các thao tác t duy; tuơn theo qui lu t nh n th c chung; k t qu đ u lƠm
cho v n hi u bi t c a ch th nh n th c phong phú thêm.
* Nh ng nét riêng trong quá trình nh n th c c a h c sinh:
Quá trình nh n th c c a h c sinh tuy có nh ng nét c b n gi ng v i quá trình
nh n th c c a nhƠ khoa h c, c a loƠi ng

i, nh ng nó có nh ng đ c đi m riêng.

- V đi u ki n nh n th c: Quá trình nh n th c c a nhƠ khoa h c vƠ quá trình
nh n th c c a h c sinh di n ra trong đi u ki n khác nhau. Quá trình nh n th c c a
nhƠ khoa h c lƠ m t quá trình đ c l p; nhƠ khoa h c ph i mò m m, th sai, con
đ

ng lƠm vi c quanh co, khúc khu u, g p nhi u khó kh n, gian kh . Còn quá trình

nh n th c c a h c sinh l i theo con đ

ng đư đ

c khám phá, di n ra trong đi u

ki n t ch c s ph m đ c bi t, có s lưnh đ o, t ch c, đi u khi n c a ng

i giáo

viên, nên không l p l i toƠn b quá trình nh n th c c a nhƠ khoa h c, vì v y, quá
trình nh n th c c a h c sinh thu n l i h n.
- V k t qu nh n th c: NhƠ khoa h c phát hi n vƠ ch ng minh nh ng cái m i

đ i v i nhơn lo i, tìm ra nh ng chơn lỦ ch a đ

c khám phá. Còn h c sinh ch nh n

th c nh ng cái m i đ i v i b n thơn mình, rút ra t kho tƠng hi u bi t chung c a
loƠi ng

i.

- V logic nh n th c: Quá trình nh n th c c a nhƠ khoa h c tr i qua 3 b

c: tri

giác tƠi li u m i, hình thƠnh khái ni m, ki m nghi m th c ti n. Trong quá trình nh n
th c c a h c sinh luôn di n ra s

c ng c , ôn t p vƠ ki m tra, đánh giá.

- V tính ch t c a ho t đ ng nh n th c: Quá trình nh n th c c a h c sinh luôn
mang tính giáo d c. Thông qua vi c n m tri th c, k n ng, k x o, phát tri n các
n ng l c nh n th c h c sinh d n d n đ
d

c hình thƠnh th gi i quan khoa h c, b i

ng các ph m ch t đ o đ c.

7

Nh ng nét đ c thù nƠy không có trong quá trình nh n th c c a loƠi ng

i. S

khác bi t nƠy t o nên tính đ c đáo trong quá trình nh n th c c a h c sinh. V y b n
ch t quá trình d y h c lƠ quá trình nh n th c đ c đáo c a h c sinh.
T đó, giáo viên c n có nh ng bi n pháp h p lỦ đ t ch c, đi u khi n ho t
đ ng nh n th c c a h c sinh đ t k t qu t t.
1.1.5. D y h c theo h

ng ti p c n “ l y h c sinh lƠm trung tơm”.

1.1.5.1. B n ch t:
M i tác đ ng s ph m ph i c n c vƠo đ c đi m c a ng
cho h c sinh suy ngh vƠ ho t đ ng nhi u, h
ti m n ng

i h c, t o điêù ki n

ng vƠo vi c kh i d y vƠ phát tri n

h c sinh. H c sinh ch đ ng ho t đ ng, khám phá d

is h

ng d n

c a giáo viên đ hình thƠnh vƠ phát tri n n ng l c vƠ các ph m ch t theo yêu c u
c a m c tiêu d y h c.
.1.1.5.2.

c đi m:

- V m c tiêu d y h c: H

ng vƠo vi c chu n b cho h c sinh s thích ng xư

h i, tôn tr ng nhu c u, ti m n ng c a h c sinh.
- V n i dung d y h c: NgoƠi h th ng tri th c lí thuy t, c n chú tr ng k n ng
th c hƠnh, v n d ng ki n th c vƠo trong th c ti n.
- V ph

ng pháp d y h c: H

ng vƠo vi c t ch c cho h c sinh ho t đ ng,

v n dung s hi u bi t c a b n thơn vƠo quá trình chi m l nh tri th c, rèn luy n cho
h c sinh ph

ng pháp t h c, t p d

t nghiên c u.

- V hình th c t ch c d y h c: T h c, th o lu n, h c theo nhómầ
- V đánh giá: H c sinh t đánh giá vƠ tham gia đ nh giá l n nhau trong quá
trình h c t p.
1.1.6. Nhi m v d y h c
1.1.6.1. T ch c, đi u khi n h c sinh n m v ng h thông tri th c khoa h c vƠ
h th ng k n ng, k x o t

ng ng.

- Trong quá trình d y h c c n trang b cho h c sinh h th ng tri th c ph thông,
c b n vƠ hi n đ i phù h p v i th c ti n c a đ t n

c v t nhiên, xư h i vƠ t duy.

- Trên c s h th ng tri th c đó d n d n hình thƠnh cho h c sinh h th ng k
n ng, k x o nh t đ nh, đ c bi t lƠ nh ng k n ng t h c, t nghiên c u.

8


- Bi t v n d ng h th ng tri th c m t cách linh ho t đ gi i quy t các tình
hu ng khác nhau trong nh n th c vƠ th c ti n cu c s ng.
1.1.6.2. T ch c, đi u khi n h c sinh hình thƠnh vƠ phát tri n n ng l c vƠ
nh ng ph m ch t trí tu , đ c bi t lƠ n ng l c t duy sáng t o.
-S phát tri n trí tu nói chung đ

c đ c tr ng b i s tích l y v n tri th c vƠ s

thƠnh th o các thao tác trí tu .
-N ng l c trí tu : LƠ n ng l c v n d ng các thao tác trí tu vƠo quá trình chi m
l nh tri th c vƠ vi c gi i quy t các tình hu ng trong cu c s ng.
-Trong quá trình d y h c, c n t ch c, đi u khi n h c sinh phát huy tính tích
c c nh n th c, rèn luyy n các thao tác trí tu , d n d n hình thƠnh các ph m ch t trí
tu c n thi t nh : Tính đ nh h

ng, b r ng, chi u sơu, tính linh ho t, tính m m d o,

tính đ c l p, tính phê phán, tính khái quátầ
1.1.6.3.T ch c, đi u khi n h c sinh hình thƠnh th gi i quan khoa h c, nhơn
sinh quan vƠ các ph m ch t đ o đ c c a nhơn cách.
- Trên c s n m v ng h th ng tri th c, k n ng, k x o vƠ phát tri n n ng l c
ho t đ ng trí tu , quá trình d y h c còn góp ph n hình thƠnh cho h c sinh nh ng
ph m ch t c n thi t c a ng

i công dơn, ng

i lao đ ng trong t

ng lai.

- D y h c vƠ giáo d c có m i quan h bi n ch ng v i nhau, trong đó giáo d c
th gi i quan vƠ đ o đ c v a lƠ m c tiêu v a lƠ k t qu đ ng th i lƠ c s , đ ng c
thúc đ y s chi m l nh tri th c, k n ng, k x o vƠ phát tri n trí tu .
1.2. Tính quy lu t, đ ng l c vƠ lôgic c a quá trình d y h c.
1.2.1. Quy lu t vƠ tính quy lu t.
- Qui lu t: Ph n ánh m i liên h t t y u, khách quan, ch y u, b n v ng v n có,
l p đi l p l i c a s v t, hi n t

ng.

- Tính qui lu t: Nh lƠ qui lu t đ

c nh n th c ch a đ chính xác, ch a di n

đ t m t cách ch t ch c v đ nh tính l n đ nh l

ng.

1.2.2. Tính quy lu t c a quá trình d y h c.
- Qui lu t v tính qui đ nh c a môi tr

ng đ i v i quá trình d y h c.

- Qui lu t v s th ng nh t bi n ch ng gi a ho t đ ng d y vƠ ho t đ ng h c.

9


- Qui lu t th ng nh t bi n ch ng gi a d y h c vƠ s phát tri n trí tu c a ng

i

h c.
- Qui lu t th ng bi n ch ng gi a d y h c vƠ giáo d c.
- Qui lu t thông nh t gi a n i dung, ph

ng pháp vƠ hình th c t ch c d y

h c.
1.2.3.
-

ng l c c a quá trình d y h c.
ng l c c a quá trình d y h c:

-Quá trình d y h c luôn luôn v n đ ng vƠ phát tri n không ng ng, s v n đ ng
vƠ phát tri n đó đ

+

c bi u hi n thông qua t ng nhơn t c a c h th ng.

i v i ho t đ ng d y: LƠ quá trình giáo viên không ng ng nơng cao trình đ

chuyên môn, nghi p v c a b n thơn đ đáp ng quá trình phát tri n không ng ng
c a d y h c nói chung vƠ ho t đ ng h c nói riêng.
+

i v i ho t đ ng h c: LƠ s hoƠn thi n không ng ng tơm lí, nhơn cách c a

h c sinh thông qua s chi m l nh tri th c, k n ng, k x o. LƠ quá trình ng

ih ct

ch ch a bi t đ n bi t, bi t m t cách đ y đ vƠ sơu s c, t ch n m tri th c đ n hình
thƠnh k n ng, k x o, đ n s phát tri n trí tu , phát tri n nhơn cách.
+LƠ quá trình không ng ng c i ti n vƠ hoƠn thi n n i dung, ph
ph

ng pháp,

ng ti n vƠ hình th c t ch c d y h c cho phù h p v i xu th phát tri n c a th i

đ i.
-Nguyên nhơn c a s v n đ ng vƠ phát tri n c a quá trình d y h c lƠ s xu t
hi n n y sinh vƠ gi i quy t các mơu thu n c a b n thơn quá trình d y h c.
+ Mơu thu n bên ngoƠi: Là mâu thu n gi a quá trình d y h c v i môi tr

ng;

ví d ; Mâu thu n gi a đi u ki n kinh t , khoa h c phát tri n cao v i m t bên là m c
đích, n i dung d y h c còn l c h u. Vi c gi i quy t mâu thu n này s t o đi u ki n
cho quá trình d y h c v n đ ng vƠ phát tri n.
+ Mơu thu n bên trong: Là mâu thu n gi a các thành t c a quá trình d y h c;
gi a các y u t trong t ng thành t , ví d : M c đích, yêu c u d y h c cao v i m t
bên là n i dung, ph

ng pháp d y h c còn l c h u. Vi c gi i quy t các mâu thu n

này s t o đ ng l c cho s v n đ ng vƠ phát tri n.
- Mơu thu n c b n vƠ đ ng l c ch y u c a quá trình d y h c:

10


+ Mơu thu n c b n là mâu thu n t n t i gi m t bên lƠ h th ng các yêu c u
do quá trình d y h c đ ra v i m t bên lƠ trình đ tri th c, k n ng, k x o hi n có
h c sinh.
+ C s xác đ nh :
. LƠ mơu thu n t n t i su t quá trình d y h c
. Có nh h

ng tr c ti p đ n vi c gi i quy t các mơu thu n khác

. Vi c gi i quy t mơu thu n đó tr c ti p lƠm cho quá trình d y h c luôn v n
đ ng vƠ phát tri n.
- i u ki n đ mơu thu n tr thƠnh đ ng l c
+ Mơu thu n ph i đ

c ng

i h c nh n th c m t cách sơu s c, đ y đ vƠ có

nhu c u gi i quy t.
+ Mơu thu n ph i v a s c v i h c sinh, ngh a lƠ ng

i h c ph i có kh n ng

gi i quy t.
+ Mơu thu n n y sinh m t cách t t y u trong ti n trình v n đ ng đi lên c a quá
trình d y h c (do lôgic c a quá trình d y h c đem l i).
1.2.4. Lôgic c a quá trình d y h c
1.2.4.1.

nh ngh a: Là trình t v n đ ng h p lí c a quá trình d y h c, đ m b o

cho h c sinh đi t trình đ tri th c, k n ng, k x o vƠ n ng l c nh n th c ng v i
lúc b t đ u nghiên c u m t môn h c hay m t ph n nƠo đó đ n trình đ tri th c, k
n ng, k x o, s phát tri n n ng l c nh n th c t

ng ng v i lúc k t thúc môn h c

hay m t ph n nƠo đó.
1.2.4.2. Các khơu c a quá trình d y h c
a. Kích thích thái đ h c t p tích c c c a h c sinh:
- Bi u hi n c a thái đ h c t p tích c c: S t p trung chú Ủ cao đ trong quá
trình nh n th c, có đ ng c h c t p đúng đ n, tích c c tham gia vƠo quá trình nh n
th cầ

- Vai trò: LƠ y u t quy t đ nh tr c ti p đ n ch t l

ng vƠ hi u qu c a quá

trình h c t p.
- Cách th c hình thƠnh thái đ h c t p tích c c cho h c sinh
+ Kích thích tính tò mò ham hi u bi t c a h c sinh.

11


+ LƠm cho h c sinh th y đ

c Ủ ngh a, vai trò c a n i dung h c t p.

+T o ra các tình hu ng có v n đ .
+

t ra nh ng m c tiêu, nhi m v nh n th c cho h c sinh.

b. T ch c, đi u khi n h c sinh l nh h i tri th c m i:
-

ơy lƠ giai đo n tr ng tơm c a quá trình d y h c,

giai đo n nƠy giáo viên

huy đ ng m i quá trình nh n th c c a h c sinh, trên c s đó giúp h c sinh l nh h i
khái ni m khoa h c, các b

c th c hi n

+Trên c s t ch c, h
bi u t

ng d n h c sinh tri giác các s v t - hi n t

ng hay

ng c a chúng, t đó hình thƠnh nh ng tƠi li u c m tính lƠm c s cho vi c

hình thƠnh khái ni m khoa h c, h
h ch y u đ có bi u t
+T ch c, h

ng d n h c sinh quan sát nh ng d u hi u, quan

ng chính xác.

ng d n h c sinh th c hi n các thao tác t duy đ tìm ra nh ng

d u hi u, nh ng thu c tính b n ch t, nh ng m i liên h bên trong mang tính qui lu t
c a s v t - hi n t

ng, t đó hình thƠnh nên khái ni m khoa h c m t cách chính

xác vƠ đ y đ .
c. T ch c, đi u khi n h c sinh c ng c tri th c:
-

ơy lƠ giai đo n ti n hƠnh t ch c cho h c sinh l p đi, l p l i nh ng hƠnh

đ ng nh t đ nh đ bi n các thông tin v a thu nh n đ

c l u tr trong đ u m t cách

đ y đ vƠ chính xác đ khi c n có th nh nhanh, đ vƠ chính xác.
- Tronh quá trình d y h c, giáo viên c n nh n m nh nh ng nh ng v n đ c
b n tr ng tơm c a baì h c, t ch c luy n t p, ôn t p m t cách th

ng xuyên vƠ có h

th ng.
- H c sinh c n s d ng các lo i trí nh đ h th ng hóa các tƠi li u, xác đ nh
các v n đ tr ng tơm đ bi n nó thƠnh kinh nghi m c a b n thơn.
d. T ch c, đi u khi n h c sinh rèn luy n k n ng, k x o:
- LƠ giai đo n giáo viên t ch c, đi u khi n h c sinh th c hi n các hƠnh đ ng
nh n th c đ chuy n hóa tri th c lí thuy t thƠnh h th ng k n ng, k x o t

ng ng

trên c s :
+ H c sinh ph i n m v ng tri th c lí thuy t r i m i ti n hƠnh luy n t p.
+ V n d ng ph i h p nhi u bi n pháp vƠ hình th c luy n t p khác nhau.

12


+ Luy n t p
+Th

nhi u tình hu ng vƠ m c đ khác nhau.

ng xuyên ki m tra, u n n n k p th i nh ng sai l m h c sinh m c ph i

trong quá trình luy n t p.
+T ng c

ng h

ng d n h c sinh t ti n hƠnh luy n t p.

e. Ki m tra, đánh giá vƠ t ch c cho h c sinh t ki m tra, đánh giá:
- LƠ giai đo n giáo viên s d ng các bi n pháp đ thu nh n thông tin c n thi t
v quá trình d y vƠ h c, lƠm c s cho vi c đi u khi n, đi u ch nh quá trình d y h c
m t cách h p lí.
- C n ph i h p nhi u hình th c vƠ bi n pháp ki m tra khác nhau.
- T ng c

ng h

ng d n h c sinh t ki m tra, t đánh giá.

- Vi c ki m tra, đánh giá ph i đ m b o tính khách quan công b ng vƠ mang
tính giáo d c.
g. Phơn tích k t qu h c t p:
- LƠ giai đo n giáo viên vƠ h c sinh t đánh giá, đ i chi u v i m c tiêu đ ra,
phát hi n u-nh

c đi m t đó rút ra bƠi h c kinh nghi m

- C n rút ra bƠi h c k p th i, chu n xác vƠ đ xu t đ
ph

ng h

c nh ng gi i pháp,

ng m i trong ho t đ ng d y h c.

1.3. H th ng các nguyên t c d y h c
1.3.1. Khái ni m nguyên t c d y h c
1.3.1.1.

nh ngh a: Nguyên t c d y h c lƠ nh ng lu n đi m c b n có tính qui

lu t c a lí lu n d y h c, có tác d ng ch đ o toƠn b ti n trình d y vƠ h c nh m th c
hi n t i u m c đích vƠ nhi m v d y h c.
1.3.1.2. C s xác đ nh nguyên t c d y h c:
- D a vƠo m c đích vƠ nh ng tính qui lu t c a d y h c
- D a vƠo đ c đi m tơm – sinh lí c a h c sinh.
- K th a có ch n l c các nguyên t c d y h c trong l ch s .
1.3.2. H th ng các nguyên t c d y h c.
1.3.2.1. Nguyên t c th ng nh t gi a tính khoa h c vƠ tính giáo d c trong d y h c
a. N i dung nguyên t c:

13


- Trong quá trình d y h c ph i trang b cho h c sinh h th ng nh ng tri th c

khoa h c chơn chính, hi n đ i thu c các l nh v c khoa h c t nhiên, xư h i vƠ t
duy.
- Hình thƠnh cho h c sinh nh ng thói quen suy ngh vƠ lƠm vi c m t cách có
khoa h c.
- Trên c s h th ng tri th c vƠ s phát tri n trí tu d n d n hình thƠnh cho
h c sinh th gi i quan khoa h c vƠ nh ng ph m ch t d o đ c c n thi t c a ng

i

công dân.
b. Bi n pháp th c hi n:
- Trong quá trình d y h c c n l a ch n nh ng n i dung tri th c chính xác hi n
đ i đư đ

c kh ng đ nh trong các khoa h c.

- T ng c

ng giáo d c b i d

ng nh ng ph m ch t đ o đ c thông qua các môn

h c.
-B id

ng Ủ th c vƠ n ng l c phê phán các quan ni m ph n khoa h c, mê tín

d đoanầ
-B id

ng n ng l c vƠ thói quen lƠm vi c có khoa h c cho h c sinh.

1.3.2.2.

m b o s th ng nh t gi a lí lu n vƠ th c ti n:

a. N i dung nguyên t c:
- Ph i giúp h c sinh n m v ng h th ng tri th c lí thuy t c b n hi n đ i thu c
các l nh v c khoa h c khác nhau.
- Giúp h c sinh th y đ
s ng c a con ng

c v trí, Ủ ngh a c a tri th c khoa h c đ i v i cu c

i

- Rèn luy n cho h c sinh nh ng k n ng v n d ng tri th c vƠo trong th c ti n
cu c s ng
b. Bi n pháp th c hi n:
- N i dung ch

ng trình ph i có s l a ch n đ m b o s cơn đ i gi a lí thuy t

vƠ th c hƠnh
- Luôn ph n ánh nh ng v n đ th c ti n vƠo trong n i dung bƠi h c.
- Chú Ủ l a ch n nh ng ph
1.3.2.3.

ng pháp, hình th c d y h c g n v i th c t .

m b o s th ng nh t gi a cái c th vƠ cái tr u t

14

ng trong d y h c


a. N i dung nguyên t c:
Trong quá trình d y h c ph i t o đi u ki n cho h c sinh ti p xúc tr c ti p v i
s v t- hi n t

ng, hình t

ng, mô hình c a chúng r i t đó đi đ n n m khái ni m,

qui lu t, lí thuy t khái quát ho c ng

c l i. Trong quá trình d y h c c n đ m m i

quan h gi a t duy c th vƠ t duy tr u t

ng.

b. Bi n pháp th c hi n:
- C n s d ng nhi u lo i ph

ng ti n tr c quan khác nhau.

- C n k t h p v i ngôn ng đi kèm khi trình bƠy tr c quan nh m hình thƠnh
bi u t

ng chính xác cho h c sinh.

- Rèn luy n cho h c sinh n g l c quan sát, vƠ rút ra k t lu n c n thi t.
- T ch c cho h c sinh v n d ng nh ng đi u đư h c vƠo th c ti n, cho ví d
minh h a
1.3.2.4.

m b o s th ng nh t gi a tính v ng ch c c a tri th c, kn ng, k x o

vƠ tình m m d o c a t duy
a. N i dung nguyên t c:
H c sinh ph i n m v ng ch c vƠ hi u rõ b n ch t c a v n đ h c t p vƠ thƠnh
th o các k n ng, k x o, đ khi c n có th nh nhanh, nh đ vƠ nh chính xác.
b. Bi n pháp th c hi n:
- Trong quá trình d y h c c n truy n đ t nh ng v n đ tr ng tơm, c b n vƠ có
h th ng.
- Trong quá trình h c t p, h c sinh ph i bi t s d ng các lo i ghi nh đ ghi
nh tƠi li u h c t p.
- S d ng nhi u ph

ng pháp, hình th c d y h c khác nhau đ t ch c cho h c

sinh ôn t p, luy n t p, h th ng hóa tri th c.
-H

ng d n h c sinh s d ng sách giáo khoa, s u t m vƠ tra c u tƠi li u tham

kh o trong quá trình h c t p.
1.3.2.5.

m b o s th ng nh t gi a tính v a s c chung vƠ riêng trong d y

h c:
a. N i dung nguyên t c:

15


- C n v n d ng n i dung, ph

ng pháp, hình th c t ch c d y h c đ m b o s

phù h p v i trình đ c a h c sinh c l p vƠ t ng lo i đ i t

ng, đ m b o cho m i

h c sinh đ u phát tri n t i đa kh n ng c a mình.
b. Bi n pháp th c hi n:
- C n n m v ng đ c đi m h c sinh c a l p v m i m t, đ c bi t lƠ trình đ
nh n th c, đ ng c , thái đ h c t p.
- Trong ti n trình d y h c c n ph i k p th i đi u ch nh ho t đ ng nh n th c c a
h c sinh, chú Ủ h c sinh y u, kém.
- C n cá bi t hóa vi c d y h c.
- T ch c cho h c sinh kèm k p l n nhau trong quá trình h c t p.
1.3.2.6.

m b o s th ng nh t gi a ho t đ ng d y c a giáo viên vƠ ho t đ ng

h c c a h c sinh

a. N i dung nguyên t c:
Trong quá trình d y h c c n đ m b o s th ng nh t gi a vai trò ch đ o c a
giáo viên v i vai trò t giác, tích c c, đ c l p c a h c sinh:
b. Bi n pháp th c hi n:
- Giáo d c cho h c sinh Ủ th sơu s c v m c đích, nhi m v h c t p t đó hình
thƠnh thái đ , đ ng c h c t p đúng đ n.
- V n d ng các ph

ng pháp d y h c theo h

ng phát huy tính tích c c, đ c

l p, sáng t o c a h c sinh.
-B id

ng cho h c sinh thói quen hoƠi nghi khoa h c.

- Duy trì m i liên h ng

c trong và ng

c ngoƠi trong quá trình d y h c, qua

đó đ đi u ch nh ho t đ ng d y vƠ h c.
1.3.2.7. Nguyên t c chuy n t d y h c sang t h c
a. N i dung nguyên t c:
Trong quá trình d y h c, ph i hình thƠnh cho h c sinh nhu c u, n ng l c, ph m
ch t t h c đ chuy n d n t quá trình d y h c sang t h c.
b. Bi n pháp th c hi n
- Trong quá trình d y h c c n t ng c

ng rèn luy n k n ng h c t p, t h c cho

h c sinh (k n ng đ c sách, tra c u, l p k ho ch, t ch c, tri n khai th c hi nầ)

16


-V n d ng các ph

ng pháp, hình th c d y h c theo quan đi m d y h c tích

c c nh m phát huy tính tích c c, đ c l pầ c a h c sinh.
- Nêu g

ng h c t tầđ kích thích tinh th n t h c c a h c sinh.

-T ch c trao đ i kinh nghi m h c t t trong t p th h c sinh.
-H

ng d n h c sinh tra c u tƠi li u vƠ cách s d ng sách giáo khoa trong h c

t p, nghiên c u.
Cơu h i ôn t p
1.Th nƠo lƠ quá trình d y h c? Hưy nêu các nhi m v c a quá trình d y h c vƠ m i
quan h gi a các nhi m v đó.
2. Hưy trình bƠy đ ng l c c a quá trình d y h c. Cho ví d v cách xơy d ng đ ng
l c c b n cho m t ti t h c v môn mƠ anh, ch ph trách s gi ng d y.
3. Th nƠo lƠ lôgic c a quá trình d y h c? Trình bƠy các khơu c a quá trình d y h c
vƠ m i quan h gi a chúng.

4. Nguyên t c d y h c lƠ gì? Hưy trình bƠy n i dung vƠ cách th c hi n t ng nguyên
t c d y h c.

17


ng 2. T

Ch

CH C D Y H C

TR

2.1. Nh ng đ c đi m c a ho t đ ng d y h c

NG TRUNG H C C
tr

S

ng THCS.

2.1.1. V m c tiêu
- Hình thƠnh đ

c c s h c v n ph thông THCS, hình thƠnh cho thanh thi u

niên có m t trình đ v n hóa ph thông.
- Chu n b cho h c sinh có th h c lên THPT, h c ngh ho c đi vƠo cu c s ng

lao đ ng.
-

ơy lƠ c p h c k th a thƠnh t u c a giáo d c ti u h c, chu n b nh ng đi u

ki n cho h c sinh b

c vƠo cu c s ng, h c lên.

2.1.2. V n i dung d y h c
Ho t đ ng d y h c

tr

ng THCS t o đi u ki n cho h c sinh nghiên c u c s

c a nh ng khoa h c v i s phong phú, đa d ng c a nh ng b môn, kh i l

ng tri

th c l n, ph c t p, sơu s c, h th ng h n.
Các n i dung ch

ng trình trong tr

ng THCS đ

c thi t k theo m c đích

v ch s n, do đó lƠm phát tri n nhơn cách toƠn đi n cho h c sinh. Các n i dung nƠy

v a s c v i h c sinh, t o cho h s tích c c, h ng thú, sáng t o trong ho t đ ng
nh n th c.
2.1.3.V ho t đ ng d y h c
Ho t đ ng d y h c theo t ng môn h c đ
c a giáo viên b môn t
m i môn h c đ

ch

ng ng.

c s ch đ o, h

ng d n tr c ti p

i u nƠy khác v i ho t đ ng d y h c

ti u h c,

ng d n b i m t giáo viên có phong cách, trình đ , ph

ng

pháp d y h c riêng nên t o ra s đa d ng trong d y h c. V n đ nƠy c ng nh h

ng

đ n h c sinh. Giáo viên c n c i ti n ph

ng pháp cho phù h p v i môn mình đ m

nhi m c ng nh đ c đi m c a t ng h c sinh.
2.1.4. V đ c đi m đ i t

ng

LƠ l a tu i thi u niên, đơy lƠ giai đo n l a tu i có nhi u bíên đ i đ t ng t, đ c
đáo, t tình tr ng tr con sang ng

i l n, đi u nƠy có liên quan tr c ti p đ n vi c

xơy d ng l i m t cách c n b n các quá trình, các ho t đ ng tơm lí c a h c sinh. Vì
v y c n có nh ng cách t ch c ho t đ ng, quan h cho phù h p.
2.1.5 V đ c đi m v th i đ i

18


i u ki n t ch c quá trình d y h c lƠ s bùng n cu c cách m ng khoa h c –
k thu t, vì v y, ph i đ i m i n i dung d y h c, hi n đ i hóa ph
ph

ng pháp vƠ

ng ti n.

2.2. N i dung d y h c.
2.2.1. Khái ni m n i dung d y h c.
- LƠ m t h th ng nh ng tri th c, nh ng cách th c ho t đ ng, nh ng kinh
nghi m ho t đ ng sáng t o vƠ thái đ c m xúc - đánh giá đ i v i th gi i phù h p v

m t s ph m vƠ đ
-

c đ nh h

ng v m t chính tr .

c đi m

+ LƠ m t thƠnh t c a quá trình d y h c, có m i quan h ch t ch v i các thƠnh
t khác t o nên ho t đ ng phong phú đa d ng c a ho t đ ng d y vƠ h c.
+ N i dung d y h c qui đ nh h th ng tri th c khoa h c c b n, hi n đ i phù
h p v i th c ti n vƠ h th ng k n ng, k x o t

ng ng mƠ h c sinh c n n m v ng

trong quá trình h c t p.
+ N i dung d y h c đ
ch t vƠ tinh th n, đ

c hình thƠnh t nh ng tinh hoa c a n n v n hóa v t

c tích l y trong quá trình phát tri n c a l ch s xư h i.

+ N i dung d y h c ch u s qui đ nh b i m c đích, nhi m v d y h c, đ c
đi m đ i t
pháp, ph

ng vƠ th c ti n xơy d ng vƠ phát tri n đ t n

c vƠ chi ph i ph

ng

ng ti n, hình th c t ch c d y h c.

2.2.2. Nh ng thƠnh ph n c a n i dung d y h c
- H th ng tri th c v t nhiên, xư h i, t duy, k thu t, ngh thu t vƠ cách th c
ho t đ ng sáng t o.
+ Ý ngh a c a tri th c: LƠ c s đ hình thƠnh k n ng, k x o, th gi i quan
khoa h c vƠ các ph m ch t đ o đ c c a nhơn cách.
+ Các d ng tri th c:
Tri th c có tính ch t kinh nghi m (nh ng s ki n thông th

ng), tri th c có

tính ch t khoa h c (khái ni m c b n, qui lu t, đ nh lu t, cách th c ho t đ ng,
ph

ng pháp nh n th c, giá tr v các chu n m c, thái đ ầ)
- H th ng nh ng k n ng, k x o có liên quan đ n ho t đ ng trí óc vƠ lao đ ng

chân tay.

19


- H th ng nh ng kinh nghi m ho t đ ng sáng t o.
- H th ng nh ng chu n m c v thái đ c m xúc - đánh giá đ i v i t nhiên,
xưh i vƠ con ng

i.

2.2.3. K ho ch, ch

ng trình d y h c, sách giáo khoa.

a. K ho ch d y h c
- K ho ch d y h c lƠ v n ki n do NhƠ n

c ban hƠnh trong đó quy đ nh các

môn h c, các ho t đ ng giáo d c c b n; trình t d y các môn h c, các ho t đ ng
giáo d c qua t ng n m; vi c t ch c n m h c (s tu n th c h c, s tu n lao đ ng vƠ
ngh , ch đ h c t p hƠng ngƠy, hƠng tu n).
Nh v y k ho ch d y h c có tính pháp quy vƠ đ
trong các tr

c th c hi n th ng nh t

ng ph thông. Vi c đi u ch nh k ho ch d y h c ph i đ

c phép c a

c quan có th m quy n. Giáo viên khi th c hi n nhi m v c a mình ph i nghiên c u
k ho ch d y h c chung, t đó l p k ho ch d y h c c a cá nhơn đ ti n hƠnh d y
h c theo đúng k ho ch chung đư quy đ nh.
- Môn h c: đ

c xơy d ng t khoa h c t

không đ ng nh t v i khoa h c t

ng ng, vì v y có đi m gi ng nh ng

ng ng.

+ S gi ng nhau gi a môn h c vƠ khoa h c t

ng ng: đ u ph n ánh m t cách

khách quan vƠ có h th ng nh ng thƠnh t u khoa h c mƠ loƠi ng

i đư tích l y, khái

quát hóa, h th ng hóa.
+ S khác nhau gi a môn h c vƠ khoa h c t

ng ng:

. Môn h c ch ph n ánh c s c a khoa h c t
lu t, đ nh lỦầ M t môn h c th

ng ng nh các khái ni m, đ nh

ng bao g m c s c a nhi u khoa h c liên quan.

. Môn h c: có nh ng ph n nh m quy đ nh vƠ h

ng d n rèn luy n k n ng, k

x o nh t đ nh.
. Môn h c còn yêu c u v phát tri n trí tu , yêu c u giáo d c.
Logic môn h c đ

c xơy d ng trên c s th ng nh t gi a logic khoa h c t

ng

ng vƠ logic nh n th c chung c a h c sinh.
b. Ch
Ch

ng trình d y h c
ng trình d y h c lƠ v n ki n do NhƠ n

c ban hƠnh trong đó quy đ nh m t

cách c th : v trí, m c tiêu môn h c, ph m vi vƠ h th ng n i dung môn h c, s ti t
dƠnh cho môn h c nói chung, cho t ng ph n, t ng ch

20

ng, t ng bƠi nói riêng.


Ch

ng trình d y h c c a c p h c, b c h c đ

d y h c c a t ng môn h c

c xơy d ng t ch

ng trình

các l p c th trong c p h c vƠ b c h c đó. Ch

trình d y h c c a t ng môn h c th

ng

ng có c u trúc nh sau:

- V trí vƠ m c tiêu môn h c
- N i dung môn h c
- Phơn ph i th i gian
- Gi i thích ch
Ch

ng trình vƠ h

ng d n th c hi n ch

ng trình.

ng trình d y h c lƠ v n ki n có tính ch t pháp quy do NhƠ n

c ban

hƠnh, vì v y bu c giáo viên ph i nghiên c u đ th c hi n đúng quy đ nh, đ ng th i
NhƠ n

c vƠ các c p qu n lỦ giáo d c c n c vƠo đó đ t ch c, qu n lỦ, giám sát

ho t đ ng d y h c c a nhƠ tr
Trong ch

ng vƠ giáo viên.

ng trình d y h c đư quy đ nh rõ v v trí, m c tiêu môn h c, giáo

viên c n bám sát vƠo đó đ d y h c đ t m c tiêu đư quy đ nh.
Trong m t s tƠi li u hi n nay có quan ni m ch

ng trình d y h c bao g m c

k h ach d y h c. Trong th c t v n có th thi t k m t ch
ho ch trong đó. Nh ng

n

c ta, k ho ch vƠ ch

ng trình bao g m c k

ng trình d y h c lƠ hai v n b n

khác nhau. Khi tri n khai d y h c, có s ph i h p gi a vi c th c hi n ch
vƠ k ho ch, ch

Ch

ng trình đ

ng trình

c tri n khai theo k ho ch.

ng trình d y h c lƠ m t thƠnh t r t quan tr ng. Vi c t ch c đ i m i n i

dung d y h c theo h

ng hi n đ i, c p nh p, phù h p v i th c ti n, phù h p v i

trình đ nh n th c c a h c sinh thì m t trong nh ng v n đ quy t đ nh lƠ ph i xơy
d ng ch

ng trình đáp ng đ

Xơy d ng ch
cách: theo đ

c yêu c u đó.

ng trình theo k thu t truy n th ng đ

c ti n hành theo hai

ng th ng ho c đ ng tơm.

c. Sách giáo khoa vƠ tƠi li u tham kh o
Sách giáo khoa vƠ các tƠi li u h c t p khác dùng chung trong các tr
(ph thông) do nhƠ n

ng h c

c quy đ nh.

Sách giáo khoa lƠ tƠi li u gi ng d y vƠ h c t p chính th c c a giáo viên vƠ
h c sinh, trong đó trình bƠy n i dung c a môn h c m t cách rõ rƠng, c th vƠ chi

21


ti t v i c u trúc xác đ nh. Sách giáo khoa lƠ hình thái v t ch t c a môn h c, c a n i
dung h c v n mƠ môn h c th hi n.
Sách giáo khoa trình bƠy nh ng n i dung c b n, nh ng thông tin c n thi t,
v a s c đ i v i h c sinh vƠ theo m t h th ng ch t ch .
Sách giáo khoa giúp h c sinh l nh h i, c ng c , đƠo sơu nh ng tri th c ti p
thu đ

c trên l p, phát tri n trí tu vƠ giáo d c các ph m ch t nhơn cách c a h c

sinh.

i v i giáo viên, đó lƠ c s đ xác đ nh n i dung, l a ch n ph

ph

ng pháp,

ng ti n d y h c đ t ch c t t công tác d y h c c a mình.
NgoƠi sách giáo khoa,

tr

ng ph thông còn có nh ng sách vƠ các tƠi li u

tham kh o khác cho giáo viên vƠ h c sinh. Các tƠi li u nƠy giúp h c sinh m r ng,
b sung, đƠo sơu ki n th c phù h p v i trình đ vƠ h ng thú h c t p c a mình.
Sách giáo khoa vƠ các tƠi li u h c t p khác ph i đ m b o các yêu c u: khoa
h c, h th ng, v a s c h c sinh, phù h p v i ch

ng trình, giúp h c sinh có ph

ng

pháp h c t p đ c l p, kích thích t duy, m r ng t m hi u bi t c a h c sinh, rõ rƠng,
d hi u, g n, chính xác, đ m b o yêu c u v sinh, th m m , thu hút đ

c h c sinh

vƠo ph n tr ng tơm.
2.3. Ph

ng pháp d y h c

2.3.1. Khái ni m ph
a. Khái ni m ph

ng pháp d y h c
ng pháp

- LƠ cách th c ti n hƠnh m t cách t giác, tu n t , nh m đ t đ n k t qu phù
h p v i m c đích đư đ nh.
- C u trúc c a ph

ng pháp:

+ M t khách quan c a ph

ng pháp: Nh ng qui lu t khánh quan c a đ i t

ng

mƠ ch th tác đ ng ph i nh n th c.
+ M t ch quan c a ph

ng pháp: LƠ nh ng bi n pháp, thao tác mƠ ch th s

d ng đ tác đ ng lên các qui lu t khách quan đ nh n th c, c i bi n các hi n t
b. Khái ni m ph
-

ng pháp d y h c

nh ngh a

22

ng.


Ph

ng pháp d y h c lƠ t h p các cách th c ho t đ ng th ng nh t gi a giáo

viên vƠ h c sinh, trong đó giáo viên đóng vai trò ch đ o nh m th c hi n t t các
nhi m v d y h c đư đ ra.
- C u trúc ph

ng pháp d y h c

+ Ch th tác đ ng - Ng
ph i đ i t

i GV ph i n m v ng nh ng qui lu t khách quan chi

ng tác đ ng lƠ h c sinh vƠ n i dung d y h c.

+ Ng

i h c lƠ đ i t

ng đ ng th i lƠ ch th đ i v i n i dung d y h c, s tác

đ ng c a giáo viên ph thu c vƠo h ng thú, nhu c u, Ủ chí c a h c sinh.
- M t bên ngoƠi vƠ bên trong c a ph

ng pháp d y h c

+ M t bên ngoƠi lƠ nh ng cách th c, bi n pháp, s ph i h p các ph
ph

ng pháp,

ng ti n.
+ M t bên trong c a ph

nh n th c khác nhau

ng

- Ch c n ng c a ph

ng pháp d y h c th hi n

m c đ tính tích c c

i h c.
ng pháp

+ Ch c n ng nh n th c.
+ Ch c n ng phát tri n n ng l c ho t đ ng trí tu .
+ Ch c n ng giáo d c..
- Ph
ph

ng pháp d y h c tích c c: Vi c l a ch n vƠ v n d ng ph i h p các

ng pháp theo cách ti p c n l y ho t đ ng c a ng

i h c lƠm trung tơm, ngh a lƠ

vi c v n d ng vƠ ph i h p các phw ng pháp nh th nƠo đ ng

ih cđ

c ho t

đ ng tích c c (nh n th c-th c hƠnh) đ khám phá ra tri th c.
2.3.2. H th ng các ph

ng pháp d y h c

2.3.2.1. Nhóm ph

ng pháp t ch c th c hi n ho t nh n th c-h c t p

a. Phân nhóm ph

ng pháp d y h c dùng l i

* Ph
-

ng pháp thuy t trình

nh ngh a: LƠ cách th c giáo viên dùng l i nói sinh đ ng, giƠu hình nh đ

trình bƠy tƠi li u h c t p cho h c sinh m t cách có h th ng vƠ lôgic.
- Các ph

ng pháp c th

+Gi ng thu t:

23


. LƠ m t trong nh ng ph

ng pháp thuy t trình mƠ trong đó giáo viên s d ng

l i nói đ miêu t , tr n thu t m t s v t, hi n t
.

ng nƠo đó.

c s d ng ch y u trong nh ng môn h c khoa h c nhơn v n-xã h i, còn

đ i v i nh ng môn khoa h c t nhiên dùng đ thông báo tri th c lí thuy t ho c các
quan đi m khác nhau.(có th dùng nh ng trích d n đ t ng đ chính xác ho c m
r ng n i dung bƠi gi ng)
+ Gi ng gi i:
. LƠ m t trong nh ng ph

ng pháp thuy t trình mƠ trong đó giáo viên s d ng

nh ng lu n c , s li u đ gi i thích, ch ng minh, lƠm sáng t các v n đ , nguyên

t c, qui lu t, đ nh líầ
. Gi ng gi i th

ng ch a đ ng các y u t suy lu n vƠ phán đoán, kích thích s

t duy c a h c sinh.
+ Gi ng di n:
. LƠ m t trong nh ng h ng pháp thuy t trình mƠ trong đó giáo viên dùng l i
nói đ trình bƠy m t v n đ t
khái quát trong th i gian t

ng đ i hoƠn ch nh, có tính ph c t p, tr u t

ng vƠ

ng đ i dƠi.

. S d ng cho h c sinh l n, ti t ki m th i gian, có tính khoa h c ch t ch h n
so v i gi ng thu t vƠ gi ng gi i.
- C u trúc c a ph
+

ng pháp thuy t trình

t v n đ : LƠ thông báo v n đ d

i d ng t ng quát nh m kích thích s chú

Ủ ban đ u c a h c sinh.
+ Phát bi u v n đ :lƠ nêu lên nh ng cơu h i c th nh m v ch ra nh ng v n đ

c n ph i xem xét đ đ nh h

ng cho h c sinh vƠo n i dung c n trình bƠy vƠ các v n

đ c n gi i quy t, qua đó hình thƠnh nhu c u vƠ h ng thú nh n th c cho h c sinh.
+ Gi i quy t v n đ : Có th ti n hƠnh theo hai cách: Lôgic qui n p-Lôgic di n
d ch (qui n p hay di n d ch có ba cách trình bƠy: Phân tích, phát tri n, đ i chi u)
+ K t thúc v n đ : Tóm t t các v n đ c b n, tr ng tâm c a bài h c.
-

u vƠ nh

+

u đi m

c đi m:

24


. Cho phép s d ng đ i v i nh ng bƠi h c có n i dung lí thuy t t
ph c t p, tr u t

ng đ i khó,

ng, ch a đ ng nhi u thông tin mƠ h c sinh không th t tìm hi u.

. Ti t ki m th i gian, giáo viên ch đ ng đ

c th i gian trong th c hi n k

ho ch c a giáo án.
. Ng
v nđ t

ih cn mđ

c tri th c m t cách có h th ng, hoƠn ch nh đ i v i nh ng

ng đ i ph c t p.

. H c sinh h c đ

c cách trình bƠy m t v n đ b ng ngôn ng nói m t cách có

lôgic, chính xác, xúc tích vƠ phát tri n n ng l c chú Ủ trong quá trình h c t p.
. Thuy t trình có kh n ng tác đ ng đ n nh n th c, tình c m, Ủ chí c a h c
sinh. (thông qua ngôn ng thuy t trình c ch , đi u b c a giáo viên).
+ Nh

c đi m

. LƠm cho quá trình ti p thu tri th c, k n ng, k x o c a h c sinh b th đ ng.
. LƠm cho l p h c đ n đi u, d lƠm cho h c sinh m t m i.
. Giáo viên khó thu th p nh ng thông tin ng

c t h c sinh

- Nh ng yêu c u khi s d ng

. N i dung thuy t trình ph i lƠ nh ng v n đ khoa h c c b n, hi n đ i, chính
xác, v ch ra đ

c b n ch t c a v n đ Ủ ngh a t t

ng chính tr vƠ th c ti n c a tƠi

li u h c t p.
. C u trúc bƠi thuy t trình ph i đ m b o tính lôgic, có h th ng, d hi u, có dƠn
ý rõ ràng.
. Ngôn ng thuy t trình ph i sinh đ ng, giƠu hình t
. Trình bƠy ph i đ m b o cho h c sinh ghi chép đ
. C n v n d ng ph i h p v i các ph

ng vƠ có s c bi u c m
c nh ng v n đ c b n

ng pháp d y h c khác đ nơng cao hi u

qu (v n đáp,tr c quanầ)
* Ph
-

ng pháp v n đáp

nh ngh a: Là ph

ng pháp giáo viên khéo léo đ t ra h th ng cơu h i đ

h c sinh tr l i nh m g i m

cho h sáng t nh ng v n đ m i, t khám phá ra

nh ng tri th c m i b ng cách tái hi n nh ng tƠi li u đư h c ho c t nh ng kinh
nghi m đư tích l y đ

c t trong cu c s ng; nh m c ng c , m r ng, đƠo sơu, h

25