Tiếng việt thực hành và văn bản tiếng việt

TR

NGă

I H C PH MăV Nă

NG

KHOAăS ăPH M XÃ H I

BÀI GI NG H C PH N
TI NG VI T TH CăHĨNHăVĨăV NăB N TI NG VI T
Dùng cho l păC SPăngƠnhăNg v n

Gi ng viên: Nguy n Th H ng Hu
T b môn: V n- S -Xã h i h c

L u hành n i b

u n

- 2013

1


Ch

ng 1
LUY NăK ăN NGăT O L P V NăB N
1.1. Khái ni măv n b n

V n b n là m t lo đ n v đ

c làm thành t m t khúc đo n l i mi ng hay

l i vi t, ho c l n ho c nh , có c u trúc, có đ tà … lo nh m t truy n k , m t bài
th , m t đ n thu c, m t bi n ch đ

ng....

1.2. Nh ng yêu c u chung c a m tăv năb n
1.2.1. V năb n ph iăđ m b o m ch l c
1.2.1.1. V ch đ
M ch l c tron v n b n đ

c th hi n c th ra thành s th ng nh t v đ tài,

s nh t quán v ch đ và s ch t ch v lôgic.
a.

tài
tài đ

c hi u là m ng hi n th c đ

c tác gi nh n th c và th hi n trong

v n b n.
tài c a v n b n có th là m t s v t, m t hi n t
đ

ng, m t thá đ , m t cu c

nào đ y…
Ví d :

tài v mô tr

ng, đ tài v nhà tr

n …

b. Ch đ
Ch đ tron v n b n là quan đ m, thá đ , ho c đ u mà tác gi mu n d t
d nn

đ c thôn qua đ tài c a v n b n.

Khi t t c các câu trong m t v n b n đ u đ

c vi t theo m t quan đ m, m t

chính ki n hay m t quan ni m th ng nh t, v n b n đó đ

c xác nh n có s th ng

nh t v ch đ .
Ch đ th

n đ

c th hi n ch y u qua s th ng nh t c a các đ ng t , tính

t ho c các ng đ ng t , ng tính t (c m đ ng, c m tính).
c. Lôgic
Lôgic là nh ng quy lu t t n t i, v n đ ng và phát tri n c a hi n th c khách quan.
ng th c n còn là nh ng quy lu t c a nh n th c v hi n th c khách quan.
Tron v n b n, lôgic bao g m: lôgic khách quan và lôgic trình bày.

2


S ch t ch lô c th

n đ

c đ m b o b ng h th ng các t quan h , t

chuy n ti p và s s p x p tr t t t , tr t t câu tron v n b n đó.
1.2.2. V liên k t và k t c u
1.2.2.1. V liên k t
Liên k t là s th hi n v t ch t c a m ch l c.
V n b n mu n th hi n s m ch l c ph i d a vào nh ng y u t hình th c,
mang tính v t ch t. Nh ng y u t đó chính là các ph

n t n ngôn ng nh danh

t , đ ng t , tính t , ho c các t ng chuy n ti p, hay các ki u c u t o câu… Nh ng
ph

n t n này, m t l n n a đ

c t ch c theo các cách th c nh t đ nh đ th hi n

c th s m ch l c c a v n b n. Cách t ch c y t o thành các phép liên k t.
Ví d : (1) Quan l i vì ti n mà b t ch p công lý. (2) Sai nha vì ti n mà tra t n
cha con V

ng Ông. (3) Tú Bà, Mã Ảiám Sinh, B c Bà, B c H nh vì ti n mà làm

ngh buôn th t bán ng

i. (4) S Khanh vì ti n mà táng t n l

ng tâm. (5) Khuy n

ng vì ti n mà lao vào t i ác. (6) C m t xã h i ch y theo đ ng ti n.
( Hoài Thanh)
Các câu trên t o thành m t v n b n nh . Tron v n b n có s d ng nh ng
ph

n t n và các phép liên k t nh t đ nh.

ó là v c l p các t ng “vì”, “mà”…

và c u trúc cú pháp “…vì ti n mà…”.
2.2.2.2. K t c u
K t c u là cách th c t ch c các y u t n i dung (s ki n, hi n t

ng, lu n

đ m...) theo m t ki u mô hình nh t đ nh. K t c u không ph i ch là s s p x p v trí
các y u t n

dun mà c b n là vi c t ch c ngh a c a v n b n.

V n b n có nhi u ki u k t c u khác nhau. K t c u v n b n có th ch c n hai
ph n: ph n m đ u và ph n phát tri n. Tuy v y, trên th c t k t c u v n b n th

ng

ba ph n: ph n m đ u, ph n phát tri n và ph n k t thúc.
Ph n m đ u có nhi m v gi i thi u đ tài, xác l p m i quan h gi a tác gi
v

đ

t

ng giao ti p.

Ph n phát tri n là ph n tr ng tâm c a v n b n.
tri n khai chi ti t, c th và đ y đ nh ng n
quát, t ng lu n trong ph n m đ u.

3

dun đ đ

ây là ph n làm nhi m v
c nói t i m t cách khái

Ph n k t thúc làm nhi m v đ t d u ch m cu i cùng cho n

dun v n b n,

thông báo v s hoàn ch nh, tr n v n c a v n b n.
1.2.3. V đíchăgiaoăti p
Ho t đ ng giao ti p c a con n

i có nhi u m c đích khác nhau: trao đ i

thông tin, hi u bi t; bi u l tình c m, quan h , thá đ ; th ng nh t hành đ ng ho c
đ u khi n ho t đ ng; gi i trí ho c tho mãn nh ng c m xúc th m m ,...
M c đích

ao t p c a v n b n có th đ

c bi u l m t cách tr c ti p (v n

b n khoa h c, v n b n hành chính...), ho c gián ti p (v n b n v n h c).
i vi t c n xác đ nh rõ m c đích

ao t p và quán tri t m c đích này tron

su t v n b n.
1.2.4.ăV năb n ph i có m t phong cách ngôn ng nh tăđ nh
Khi nói, vi t ph i bi t l a l i, t c l a ch n các ph
phù h p đ v a t o đ

nó đún n

cl

v a đ m b o s phù h p v

n

n t n ngôn ng sao cho

pháp, đún t ng , nh n m t khác ph i

n he, n

đ c đ vi c giao ti p đ t hi u qu

t t nh t.
Vi c l a ch n ngôn ng này ch u s chi ph i c a các nhân t ngoài ngôn ng .
Ch ng h n nh :
-M it

ng quan gi a n

nó , n

i vi t v

n

n he, n

đ c.

- Tình hu ng di n ra cu c giao ti p: tình hu ng có tính ch t nghi th c và tình
hu ng sinh ho t thôn th

ng.

- M c đích giao ti p c n đ l i d u n trong vi c l a ch n ngôn ng . V i
nh ng m c đích khác nhau s cho ta nh ng cách nói, cách vi t khác nhau.
- N i dung giao ti p, t c là nh n đ u mà n
đ tđ nn

n he, n

đ c, tron đó bao

nó , n

i vi t mu n truy n

m c thá đ , tình c m, c m xúc.

Chính nh ng y u t trên đ quy đ nh cách l a ch n ngôn ng dùng trong các
lo i v n b n khác nhau. S khác nhau này th
- Cách th c s d ng ng âm, ch vi t;
- Cách th c s d ng t ng ;
- Cách th c s d ng các ki u câu;
- Cách th c s d ng các bi n pháp tu t ;

4

ng th hi n ra

các m t:


- Cách th c k t c u v n b n.
Hai ph n trích ra d

đây cho chún ta th y rõ s khác nhau c a phong cách

ngôn ng v n b n.
- Sông à dài 910km t Vân Nam vào n
g n nh song song v i sông H ng.

c ta theo h

o n ch y

ng tây b c - đông nam,

đ a ph n n

c ta dài trên 500km.

Qua Lai Châu, dòng sông ch y trong m t thung l ng sâu gi a kh i cao nguyên đá
vôi vùng Tây B c nên l m thác gh nh và đi qua nh ng h m hùng v .
(Theo SẢK
- Sông

à khai sinh

huy n C nh

ông t nh Vân Nam, l y tên là Li Tiên mà

đi qua m t vùng núi ác, r i đ n g n n a đ
tr

a Lí)

ng thì xin nh p qu c t ch Vi t Nam,

ng thành mãi lên và đ n ngã ba Trung Hà thì chan hoà vào sông H ng. T biên

gi i Trung - Vi t t i ngã ba Trung Hà là 500 cây s l
thân sông à thì chi u dài là 888 nghìn th

n r ng r n, và tính toàn

c mét.
(Nguy n Tuân)

Ha đo n trích trên thu c ha v n b n khác nhau nên cách dùng t , cách đ t
câu và cách th hi n c n hoàn toàn khác nhau.
1.3. Luy n t păđ nhăh
Vi c đ nh h
cho m t s câu h

ngăchoăv năb n theo các nhân t giao ti p

ng cho v n b n th

n đ

c t p trung vào vi c tr l i sáng rõ

sau đây:

- Nói (vi t) nh m đ t k t qu gì (m c đích

ao t p)?

- Nói (vi t) v nh ng v n đ gì (n i dung giao ti p)?
- Nói (vi t) v

đ

t

ng nào (nhân v t giao ti p)?

- Nói (vi t) nh th nào (cách th c giao ti p)?
Vi c đ nh h

ng càng c th , càng rõ ràng bao nhiêu thì bài vi t, bài nói càng

ch t ch , càng t p trung, vì th càn đ t hi u qu giao ti p b y nhiêu.
1.3.1.

nhăh

ng m căđíchăgiaoăti p

Xác đ nh m c đích

ao t p là đ u quan tr ng nh t, là đ u bu c ph i có khi

ti n hành xây d n v n b n. M i bài vi t, bà nó th
đích

ng có m t ho c m t vài m c

ao t p riêng. Có th m c đích đó là s thông báo tin t c m , trao đ i m t

vài v n đ đ

c nhi u n

i quan tâm, ho c c n có th đó là s phê phán, s đ ng

5


viên, c v , ho c c n có th đó là s đe d a, lên án,… M c đích

ao t p r t đa

d ng và s xác đ nh m t cách c th tùy thu c vào t ng cu c giao ti p.

Câu h

luôn đ t ra khi chúng ta c m bút là: Vi t v n b n này đ làm gì? Vi t

ra nh m m c đích gì?

t k t qu gì?

M c đích c a m t v n b n có th chia nh ra thành:
- M c đích tác đ ng v nh n th c.
- M c đích tác đ ng v tình c m.
- M c đích tác đ ng v hành đ ng.
Có th nói m t cách khái quát là v n b n đ t đ
b n đó có s tác đ ng t

n

i nghe làm cho h thay đ i v nh n th c, bi n đ i v

tình c m và t đó hành đ n theo h
1.3.2.ă

nhăh

nh h

c hi u qu giao ti p kh v n

ng mà n

i ta mong mu n.

ng n i dung giao ti p

ng n i dung là vi c xác đ nh m ng hi n th c s đ

cđ c pt i

tron v n b n. Chính m ng hi n th c này s t o thành n i dung c a v n b n. N i
dun đó có th là nh ng s v t, hi n t

ng c a t nhiên, c a xã h

(vi t) nh n th c, hay c n có th là nh n t t
chuy n t

n t

Câu h

th

n ,…. c a n

đ

cn

i nói

ng, tình c m, ho c nh ng câu

i phát.

n đ t ra cho vi c xác đ nh n i dung giao ti p: Vi t v ai? Vi t v

cái gì? Vi t v v n đ gì?
1.3.3.ă

nhăh

ngăđ iăt

ng giao ti p

Trong ho t đ ng giao ti p bao gi c n bao

m: n

phát và n

Vì v y, hi u qu giao ti p không ph i ch ph thu c vào n
thu c vào n

i nh n. Nói (vi t) nh ng v n đ mà n

i nh n.

i phát mà còn ph

i nh n không hi u ho c

không mu n nh n; ho c nói (vi t) nh ng v n đ không phù h p v i n p n h , v i
thó quen tron đ i s n th

ng ngày c a n

i nh n… thì có th nói r ng cu c

giao ti p đ khôn đ t hi u qu .
V im

đ

t

ng giao ti p khác nhau, tu thu c vào đ c đ m v th giao

ti p, v th xã h , tâm s nh lý…mà chún ta s có nh ng cách s d ng ngôn ng
khác nhau, cách xây d n v n b n khác nhau.

6


Câu h
ng

th

n đ

c đ t ra là v n b n vi t ra cho ai đ c? Vi t cho nh ng

i nào xem?
1.3.4.ă

nhăh

ng cách th c giao ti p

Vi c l a ch n cách th c giao ti p phù h p là m t y u t quan tr ng t o nên
đ t hi u qu cao h n r t nhi u

hi u qu giao ti p. Có khi v i cách trình bày này l

so v i cách trình bày khác. Th m chí, có khi ta ch c n thay m t t này b ng m t t
khác, m t câu này b ng m t câu khác,… mà h u qu giao ti p l
th , vi c l a ch n cách th c giao ti p là đ u c n đ
Cách th c ti p nh n n
n a nh đ c đ m gi
n

thay đ i h n. Vì

c chú ý.

dun v n b n còn ph thu c vào nhi u y u t khác

tính, đ u ki n s ng, tâm lí xã h ,… c a n

i nh n. M i

i, tùy thu c vào đ c đ m riêng c a mình mà có th có nh ng cách lu n gi i

khác nhau v v n b n.
Ví d : Chúng ta hãy cùng theo dõi cách dùng t ng , hình nh trong nh ng l i
nó sau đây c a Bác H . Khi nói v

đ n bào theo đ o Ph t, Bác nói:

i s ng c a nhân dân ta d n d n càng đ

c c i thi n, c ng gi ng nh tôn

ch m c đích c a đ o Ph t nh m xây d ng cu c đ i thu n m , chí thi n, bình đ ng,
yên vui, no m. Cu i cùng, tôi xin chúc các v luôn luôn m nh kh e, t nh ti n tu
hành, ph c v chúng sinh, ph ng s T qu c, b o v hòa bình.
Nh ng t ng : tôn ch m c đích, thu n m , chí thi n, t nh ti n tu hành, ph c
v chúng sinh, ph ng s T qu c,… là nh ng t ng , nh ng l i nói c a mi ng r t
quen thu c c a nh n n
đ

c s g n

, t o đ

thuy t ph c và đ t đ

c a Ph t. Cách nói này c a Bác v a t o

i tu hành n

c m i quan h t t v

c m c đích

Còn khi Bác nói v i nh n n

n

i nghe, v a t n đ

c s c

ao t p đ đ t ra.
i nông dân v m t v n đ khó nh n th c, Bác

l i dùng nh ng hình nh r t c th và quen thu c v i h theo m t ki u khác:
Xây d ng ch ngh a xã h i c ng nh làm ru ng. Tr

c ph i khó nh c cày

b a, chân bùn tay l m, làm cho lúa t t thì m i có g o n.
Nh ng hình nh đ

c dùn đ so sánh là nh ng hình nh r t g n

con nông dân: làm ru ng, cày b a, chân bùn tay l m.

7

v i bà


Nh ng ví d trên đ

óp ph n kh n đ nh v vai trò c a đ

t

ng giao ti p

trong vi c t ch c v n b n. M c dù nhân t này là nhân t ngoài ngôn ng nh n l i là
nhân t không th b qua khi ti n hành giao ti p.
* BÀI T P
Bài t p 1
V nb nd

đây v t v n i dung gì? Nh m m c đích

? Cho a đ c? Và

cách th c trình bày nh th nào?
V

P C A BÀI CA DAO

“HỌMăQUAăTÁTăN
Hôm qua tát n

Că

Uă ÌNH”

c đ u đình,

B quên cái áo trên cành hoa sen.
Em đ

c thì cho anh xin,

ảay là em đ làm tin trong nhà.
Áo anh s t ch đ

ng tà,

V anh ch a có, m già ch a khâu.
Áo anh s t ch đã lâu,
Mai m

n cô y v khâu cho cùng.

Khâu r i anh s tr công,
Ít n a l y ch ng, anh l i giúp cho.
Giúp em m t thúng xôi vò,
M t con l n béo, m t vò r

u t m.

Ảiúp em đôi chi u em n m,

ôi ch n em đ p, đôi t m em đeo.
Giúp em quan tám ti n cheo,
Quan n m ti n c

i, l i đèo bu ng cau.

Bài ca nh m t n hoa c n d n, n d n đ l ra cái nh y th m tho, kín đáo
bên trong, ph ng ph t mùi h

ng mê say mà không sao n m b t đ

c. M i ý, m i

t đ u th p thoáng cái bóng n hi n c a nó, ph i đ c k m i th m thía. Nh m t
b c kí h a, bài ca dao ng n nh ng có đ chi ti t, đ
hình t

ng th

ng nét, màu s c. Nét đ p c a

đây là v chân th t, m c m c, nh ng l i h t s c tinh t , sâu xa.

8


Hai câu m đ u g i lên khung c nh có tính truy n th ng v tình yêu trong ca
dao, có mái đình c kính, h n

c trong veo, hoa sen th m ngát và có th c tr ng

n a, nh ng cái ch y u là khung c nh c a công vi c lao đ ng v t v , h ng thú. Cái
áo chàng trai b quên có th vô tình, nh ng r t có th là h u ý. C ng có khi ch s
“b a đ t” khéo léo đ t o nên cái c a s đ u tiên đ chàng trai hé m lòng mình
v i cô gái. Ph n v n a s thanh m nh, duyên dáng, nên cái áo b quên, chàng
trai c ng ph i nói là m c trên cành hoa sen cho đ p. Tâm lí này chúng ta th

ng

g p trong ca dao. M t chàng trai khác đã “tán” r t đáng yêu :
Cô kia c t c bên sông
Mu n sang anh ng cành h ng cho sang.
Ch ng ai tin cái câu anh h a, nh ng không ai b t b anh, b i vì đó là cách
nói đ p c t đ ch a đ ng cái “th n” c a câu th : T m lòng yêu quý, nâng niu đ i
v i ng

i con gái mình yêu.

Tr l i bài ca dao, câu ti p buông ra l ng l nh h i, nh ng th t ra là s
kh ng đ nh, ràng bu c khéo léo cô gái v i mình.
Em đ

c thì cho anh xin

ảay là em đ làm tin trong nhà
Áo anh s t ch đ

ng tà

Ph i công nh n là chàng trai r t t nh . Áo anh không rách mà ch “s t ch

đ

ng tà” r t kín đáo thôi. Nh ng cái “s t ch ” này c ng đáng nghi ng l m. Có

th nó là cái c đ giúp anh nói ra đi m quan tr ng nh t mà không có nó bài ca
dao s s p đ :
V anh ch a có, m già ch a khâu.
Th t là m t cách gi i thi u khéo léo gia c nh m già con đ n c a mình, đ
làm m m lòng cô gái v n hay th

ng ng

i. Tuy nhiên, chàng trai không nh th ng

“em” mà l i nh m t “cô y” nào đó r t bâng qu , bóng gió khâu h đ có d p
đóng vai m t ông anh vô t , hào hi p “tr công” r t h u khi “cô y” l y ch ng.
Nh ng ph i đ n m y ch cu i cùng thì m i th t là “đ t”: Cái bu ng cau đèo thêm
y th t là “ch t” ng

i! Ngày x a mi ng tr u qu cau th

yêu, giúp bao đôi l a nên duyên.

9

ng là s gi c a tình


Khi m i g p nhau, h buông ra nh ng l i ý nh đ th m dò:
Có tr u mà ch ng có cau

Làm sao cho đ môi nhau thì làm
Trong l d m h i c

i xin, càng không th thi u đ

c qu cau mi ng tr u.

Cho nên, khi chàng trai đèo bu ng cau thì chúng ta v l ra r ng: Chàng trai này
láu cá th t! Nh ng th anh h a giúp toàn là đ sính l d m h i c
y” đây ch ng ai khác ngoài “em”! T

i xin, và “cô

ng anh buông tay cô gái ra, hóa ra anh v

vào cho mình th t khéo! Chúng ta c m th y cái bu ng cau y còn đèo thêm m t n
c

i hóm h nh, đáng yêu c a chàng trai n a.
Chung quy l i, chuy n cái áo “s t ch đ

ng tà” b quên trên cành hoa sen

ch là s thêm th t, đ a đ y đ d n đ n chuy n bu ng cau. Toàn b bài ca dao là
nh ng vi c b a ra g i lên nhau nh ng v n làm chúng ta rung c m vì cái b a đó d a
trên cái th t là hi n th c tâm tr ng phong phú sinh đ ng, là tình yêu đ m th m c a
nh ng chàng trai đ i v i cô gái.
(Phong Lan)
Bài t p 2
D a vào các t ng , các chi ti t có tron v n b n d

t

ng giao ti p mà tác gi đ h
TÂM S

đây, h y ch ra đ i

ng t i.

V I CÁC EM V TI NG VI T

Chúng ta yêu ti ng Vi t, chúng ta vô vàn yêu quý ti ng nói Vi t Nam c a
chúng ta. Chúng ta yêu qu c ng , qu c v n. Ti ng Vi t do muôn đ i t tiên chúng
ta sáng t o, xây d ng, gi gìn, và l u truy n phát huy mãi mãi ti ng Vi t là tu i tr ,
muôn th h tr n i ti p l ng l ng t
[…] Các em hi n nay tu i m

ng lai.
i b n, m

i l m, trong cu c ch y ti p đu c

gi a các th h , các em s ti n lên c m ng n đu c c a dân t c gi cao lên sáng
ng i!

i v i ti ng Vi t c ng v y, nh ng ng

i ngày mai r t g n đây gi gìn và

phát huy ti ng Vi t là các em! Tâm h n nh y bén, trong sáng dào d t c a các em s

đ a đ n nh ng kho tàng m i cho ti ng Vi t. Ngay t bây gi , các em ph i có ý th c
y. Các em yêu m n hãy ngh xem! Còn gì sung s
hôi trên đ t n

ng h n đ

c làm l ng đ m

c c a T qu c li n m t kh i t L ng S n đ n Cà Mau, đ t n

10

c mà


hi n gi ta đang ph i l y c máu mình đ b o v , còn gì sung s

ng h n đ

c nói,

vi t, h c ti ng Vi t, tâm h n ta g n làm m t v i tinh hoa ti ng nói Vi t Nam yêu quý!
(Xuân Di u)
Bài t p 3
Hãy phân tích n i dung giao ti p, m c đích
cách th c giao ti p đ

c th hi n

ao t p, đ

các đo n trích d

t

ng giao ti p và

đây:

Ị n trích 1:
R ng tre, n a

n

c ta có nhi u lo i, nh ng thông d ng nh t có kho ng 30

loài nh : tre trinh, tre hoa, tre v u, lu ng, giang, l ô, n a, trúc… Các lo i tre, n a
này phân b

Tây B c, Vi t B c, ông Nam B .
(Vi t am đ t n

c

àu đ p)

Ị n trích 2:
N

c Vi t Nam xanh muôn ngàn cây lá khác nhau. Cây nào c ng đ p, cây nào

c ng quý, nh ng thân thu c nh t v n là tre n a. Tre
ngút ngàn

ng Nai, n a Vi t B c, tre

i n Biên Ph , l y tre thân m t làng tôi…đâu đâu ta c ng có n a tre

làm b n.
(Thép M i)
Ị n trích 3:
Làng xóm ta x a kia lam l quanh n m mà v n quanh n m đói rách. Làng xóm ta
ngày nay b n mùa nh n nh p c nh làm n t p th .

âu đâu c ng có tr

ng h c, nhà gi

tr , nhà h sinh, câu l c b , sân và kho c a h p tác xã, nhà m i c a xã viên.

i s ng v t

ch t ngày càng m no, đ i s ng tinh th n ngày càng ti n b .
(H Chí Minh)

Bài t p 4
tc

n v mình là Bí th

đoàn v ên toàn tr

ng bi t v

t ng v sinh toàn tr
b n thôn báo tr

oàn tr

ng và c n vi t m t thông báo cho

phong trào làm s ch mô tr

n . H y xác đ nh các nhân t giao ti p (đ nh h

c khi vi t b n thôn báo đó.

Bài t p 5
H yh

ng thông qua m t bu i

ng d n h c sinh l p 7 làm bài t p sau:

11

n ) cho v n


a. Tìm hi u đ v n : Ch nên t ph

- Nêu lên v n đ
- Khuynh h
n

ì?

t

n t t

ng và ph m vi ngh lu n

đây là ì?

ng c a đ là kh n đ nh hay ph đ nh?

này đò h i

i vi t ph i làm gì?
b. T vi c tìm hi u trên hãy cho bi t: Tr

c m t đ v n, mu n làm bài t t,

c n tìm hi u đ u ì tron đ ?
1.4. Luy n xây d ng đ c

ngăchoăv năb n

1.4.1. Luy n xây d ng h th ng ch đ
1.4.1.1. M t s lo đ c

a.

Ế

ph n, các ch

n th

ỉg s gi n:

c

n này ch nêu lên n

l p” c a H Chí M nh có đ c

c khi c th hoá thì v n b n “Tuyên ngôn đ c

n s

n nh sau:

t v n đ : Xu t phát t l i kh n đ nh v quy n bình đ ng c a m i

i trong các b n:Tuyên ngôn

n

dun c b n c a các

n , các m c thông qua tên g i c a chúng.

Ví d : Có th gi đ nh r ng tr
(1)

ng dùng

quy n và dân quy n c a n

c l p 1776 c a n

c M và Tuyên ngôn Nhân

c Pháp 1791.

(2) Gi i quy n v n đ :
1/ Hành đ ng trái v

nhân đ o và chính n h a c a th c dân Pháp h n 80 n m

qua.
2/ Hành đ ng c a Pháp t 1940.
3/ Hành đ ng c a đ ng bào ta.
(3) K t lu n:
- Tuyên b đ c l p.
- Kh n đ nh quy t tâm gi v n đ c l p.
ẽ.

Ế

ỉg Ếhi ti t: ây là đ c

n khôn ch bao g m nh ng ý l n, nh ng

lu n đ m c b n, mà còn có các ý nh , các lu n c , các d n ch ng c th .
c

n ch t t th hi n khá đ y đ n

dun v n b n.

Ví d , cho đ bài:

12


Bàn v vai trò và tác d ng to l n c a sách trong đ i s ng tinh th n c a con
ng

i, nhà v n M. Ảook-ki có vi t: “Sách m r ng ra tr

c m t tôi nh ng chân

tr i m i”. ảãy gi i thích và bình lu n ý ki n trên.
Chúng ta có th l p m t đ c

n

ch t t nh sau:

M bài:
- Nêu vai trò c a sách t x a đ n nay tron đ i s ng tinh th n c a con n
-

a v n đ mà M. Gork-k đ đ c p t i: “Sách m r ng ra tr

nh ng chân tr i m i”
Thân bài:
(1) Gi i thích ý ngh a câu nói
a) Sách là gì ?
- Là kho tàng tri th c :
+ V kinh nghi m s n xu t
+ V đ i s ng c a con n

i

+ V th gi i t nhiên
- Là s n ph m tinh th n :
+ S n ph m c a v n m nh nhân lo i
+ K t qu c a lao đ ng trí tu
+ Hàng hóa có giá tr đ c bi t
- Là n

i b n tâm tình g n

:

+ Giúp ta hi u đ u hay l ph i
+ Làm cho cu c s ng tinh th n thêm phong phú
b) Sách m r ng nh ng chân tr i m i

l nh v c :

- Sách giúp ta hi u bi t v m
+ V khoa h c t nhiên
+ V khoa h c xã h i
- Sách

úp ta v

t qua không gian, th i gian:

+ Hi u bi t quá kh , hi n t , t
+ Hi u tron n

c, n oà n

n la

c

(2) Bình lu n v tác d ng c a sách và nêu ý ki n cá nhân

13

i.

c m t tôi


a) Sách t t

- Nâng cao t m hi u bi t v t nhiên và xã h i.
- Giúp ta khám phá ra chính b n thân mình.
- Ch p cánh

c m và khát v ng sáng t o.

b) Sách x u
- Xuyên t c, bóp méo s th t.
- Mang tính ch t th
-

n

cl iv

n m i.

suy n h và n p s ng lành m nh c a con n

i.

(3) Thái đ đ i v i vi c đ c sách
- T o thói quen và duy trì h n thú đ c sách.
- Ch n sách t t có giá tr khoa h c ho c nhân v n.
- Phê phán và lên án nh ng sách có n i dung x u.
K t bài:
- Kh n đ nh l i tác d ng c a sách.
- Hành đ ng c a cá nhân.
1.4.1.2. Tác d ng c a vi c l p đ c

n

- Có cái nhìn bao quát chung cho toàn b nh ng n i dung tri n khai trong su t
v n b n.
- Có th nh n ra đâu là ý chính c n nh n m nh, c n đ sâu; đâu là ý ph có th
b qua ho c l

t qua đ làm n

rõ đ tà c n nh ch đ c a v n b n.

- Ch đ ng trong vi c tính toán dun l
l

ng chung c a v n b n c n là dun

ng riêng c a t ng ph n, t ng ý.
- Bên c nh đó, đ c

n c n

úp cho chún ta phân ph i th i gian vi t cho

t ng ph n m t cách h p lí trong nh n tr

ng h p c n ph i tính toán t i th i gian

hoàn thành v n b n.
1.4.1.3. Yêu c u c a vi c l p đ c
- Th hi n đ

c s tri n khai n

n
dun tron v n b n sao cho phù h p v i các

nhân t giao ti p c a v n b n (vi t cho ai? vi t đ làm gì? vi t trong hoàn c nh nh
th nào?…)
- Th hi n đ

c đ tài và ch đ c a v n b n.

14


- Phù h p v i t ng phong cách ch c n n và th lo i c a v n b n.
- Các ý l n, ý nh ph đ
-

c

c s p x p theo m t tr t t h p lý.

n c n cô đ ng, ng n g n, sáng s a và ph i có nh ng ký hi u, con

ch nh t đ nh đ

h các đ m c, đ tách bi t các ý l n, ý nh …

* BÀI T P

Bài t p 1
Anh (ch ) hãy trình bày v v n đ : Ng

i h c sinh ph thông không ph i ch

c n h c gi i Toán mà còn c n h c gi i V n n a.
Gi s có m t đ c
có tán thành đ c

n đ

c l p nh d

n này khôn ? Vì sao?

s l p nh th nào cho n

đây cho n i dung này. Anh (ch )
uđ

cl pđ c

n khác, anh (ch )

dun mình đ nh trình bày?
C

NG

M bài:

- Gi i thi u t m quan tr ng c a vi c h c Toán tron nhà tr
- Kh n đ nh ích l i c a v n h c đ i v

đ i s n con n

ng.
i.

Thân bài:
(1). H c V n giúp ta hi u cu c s ng sâu s c h n, phong phú h n thông qua
các hình t

ng v n h c.

- Hi u bi t v th ên nh ên, đ t n

c, con n

i c a dân t c mình và các dân

t c khác.
- Hi u bi t nh ng giá tr tinh th n c a loà n
(2) H c V n giúp ta b i d
- Bi t yêu th

n ,c m

ng nh ng t t

i.

ng và tình c m đúng đ n.

n, bi t cách c m, cách ngh đún đ n.

- Bi t s ng nhân ái, hi n hòa.
- Bi t c m nh n nh n cá đ p t các hình t

n v n h c.

(3) H c V n giúp ta rèn luy n l i n ti ng nói thêm tinh t
- a d ng hóa l
- Ý th c đ

n t ng nói (dùng t , đ t câu,…)

c đ y đ h n tính v n hóa c a l i nói.

15


- Th y đ
ch

c cá hay, cá đ p c a ngôn ng dân t c trong các tác ph m v n

n và qua đó rút ra bà h c v cách s d ng ngôn ng cho b n thân.
(4) H c Toán và h c V n đ u c n cho v n v n hóa chung c a m i con ng
- H c v n c a m con n

i.

đ u c n nh ng hi u bi t ph thông v V n và Toán.

- Vi c rèn luy n t duy lo c qua h c Toán và t duy hình t
đ u c n cho cu c s ng c a m

con n

ng qua h c V n

i.

K t bài:
- Kh n đ nh l va trò và ý n h a c a vi c h c V n.
- Trên c s đó đ a ra k t lu n: Ng

i h c sinh ph thông không ph i ch c n

h c gi i Toán mà còn c n h c gi i c V n n a.
Bài t p 2
Cho đ bà làm v n sau:
“T c ng có câu:
M t cây làm ch ng nên non
Ba cây ch m l i nên hòn núi cao
Hãy gi i thích và l y d n ch ng tron đ i s n th
Có ha đ c

n d

nào h p lí h n? Vì sao?

đây đ

n n ày đ minh h a”.

c l p cho đ bài trên. Theo anh (ch ), đ c

u đ c l p m t đ c n khác, anh (ch ) s l p nh th nào?
C

NGă1

(1) Gi i thích ngh a c a t ng
-

h a đen c a “m t”, “ba”, “cây”, “núi”.

-

h a bón c a các t trên.

(2) Giá tr c a câu t c ng
- Nh c nh m

n

i ph đoàn k t ch t ch .

- Xây d ng t p th v ng m nh.
(3) L y d n ch ng

- Cùng giúp nhau trong h c t p.
- Cùng giúp nhau xây d ng phong trào l p v các m t ho t đ ng.

16

ng


C

NGă2

(1) Gi i thích ngh a c a câu t c ng
-

h a đen.

-

h a bón .

(2) Ch ng minh b ng d n ch ng
- Tron nhà tr

ng.

- Ngoài xã h i.
a đình.

-

(3). Rút ra bài h c
- C n ph đoàn k t đ t o s c m nh.
- Ph i bi t cách đoàn k t.
Bài t p 3
Gi đ nh nh d

đây là m t s ch đ c a h i th o, anh (ch ) hãy tách ra t

nh ng ch đ đó m t khía c nh n

dun đ chu n b tham d h i th o:

(1) Cu c đ i và th v n Nguy n ình Chi u.
(2) Thiên nhiên trong Truy n Ki u.
(3) Lòng yêu n

c c a dân t c ta trong th v n c .

T ba ch đ h i th o này, có m t b n đ d đ nh ch n n

dun trình bày nh

sau đ i v i t ng ch đ :
a) Tính ch t t s c a truy n L c Vân Tiên.
b) Ánh tr ng và con ng
c) Bìỉh Ngô

i trong Truy n Ki u.

i Cáo – B n tuyên ngôn đ c l p c a đ t n

c.

Anh (ch ) th y n i dung mà b n d đ nh phát bi u có phù h p v i ch đ
chung c a h i th o không? Vì sao?
Bài t p 4
Anh (ch ) hãy l p đ c

n cho bà v t có n i dung sau:

-

G úp đ tr em n hèo v

-

Trách nhi m c a chúng ta trong vi c b o v m

t khó.
tr

ng.

Bài tâp 5
H yh

ng d n các em h c sinh l p 7 l p đ c

17

n cho đ bài sau:


Do không nghe gi ng v câu t c ng Nh t canh trì, nhì canh viên, tam canh
đi n, nhi u n

i không hi u nh ng t Hán Vi t trong câu y n h a là ì, n

mu n nó đ u gì qua câu t c ng

x a

y và nó nh th có lí không?

Em s gi i thích th nào cho nh n n

đó h u?

1.4.2. Luy n xây d ng l p lu n
1.4.2.1. Các thành ph n c a l p lu n
L p lu n là quá trình s p x p, liên k t các ý l i thành m t kh i th ng nh t đ
d nn

đ c đ n v i t ng k t lu n nh (lu n đ m) và t đó đ n v i k t lu n

chung c a toàn v n b n (lu n đ ).
Lu n đi m là nh n đ u tác gi c n d n n
ch a đ

c gi

thích, ch a đ

lu n khi lu n đ m đó đ
Lu n c đ

đ c, n

i nghe t

nh n

c ch ng minh. Lu n đ m ch có giá tr nh m t k t

c gi i thích và ch ng minh m t cách đ y đ .

c co là c s đ làm sáng t lu n đ m.

ó là nh ng lí l , nh ng

d n ch n đ a ra đ gi i thích, ch ng minh cho lu n đ m. Không có lu n c , k c
lu n c lí l l n lu n c d n ch n , thì c n s không có nh ng k t lu n mang tính
thuy t ph c.
K t lu n là lu n đ m đ đ

c ch ng minh, gi i thích qua l p lu n. M i lu n

đ m tron v n b n ngh lu n th
đ

c xâu chu i v

ng là m t k t lu n nh . Các k t lu n nh này

nhau đ d n đ n k t lu n l n cu i cùng c a toàn v n b n.

Ví du:
M t th i đ i v a ch n m
Trong m

i n m.

i n m y, th m i đã tranh đ u g t gao v i th c , m t bên giành

quy n s ng, m t bên gi quy n s ng. Cu c tranh đ u kéo dài cho đ n ngày th m i
toàn th ng. Trong s th ng l i y, c ng có công nh ng t xung h u đ t n i chi n
tr

ng, nh ng tr

c h t là công nh ng nhà th m i. Tôi không so sánh các nhà th

m i v i Nguy n Du đ xem ai h n ai kém.
nay không sánh k p.

ng l y m t ng

i x a có th có nh ng b c kì tài đ i

i sánh v i m t ng

i. Hãy sánh th i k th i

đ i cùng th i đ i. Tôi quy t r ng trong l ch s thi ca Vi t Nam ch a bao gi có m t
th i đ i phong phú nh th i đ i này. Ch a bao gi ng

i ta th y xu t hi n cùng

m t l n m t h n th r ng m nh Th L , m màng nh L u Tr ng L , hùng tráng

18


nh ảuy Thông, trong sáng nh Nguy n Nh

c Pháp, o não nh ảuy C n, quê

mùa nh Nguy n Bính, kì d nh Ch Lan Viên,… và thi t tha, r o r c, b n kho n
nh Xuân Di u.
T ng

i này sang ng

ch trong bao lâu b ng đ

i khác s cách bi t rõ ràng. Cá tính con ng

i b ki m

c gi i phóng. S gi i phóng có th tai h i cho ch khác.

đây, nó ch làm giàu cho thi ca. Cái s c m nh súc tích t m y ngàn n m đáng
tung b v đê. C nh t
h

ng ph

ng th c là h n đ n. Nhìn qua ta ch th y m t đi u rõ: nh

ng Tây, hay đúng h n nh h

Nh ng nh h

ng Pháp.

ng Pháp c ng có chia đ m nh t khác nhau.
(Hoài Thanh)

Tron 4 đo n v n trên, đo n 2 và 3 đ

c dành đ tri n khai lu n đ m, tri n

khai nh ng n i dung thông tin m i c n thôn báo, tron kh đó đo n 1 và 4 n i
dung ch y u l i không mang tính thông tin m i mà ch là nh c l i, l p l i nh ng
thôn t n đ b t và mang tính ch t n i, tính ch t chuy n ti p t
1.4.2.2. M t s cách l p lu n th

ng g p

- L p lu n di n d ch là cách l p lu n đ
khái quát ho c nh n đ u đ đ

cm

n đ i rõ ràng.

n

c b t đ u b ng m t nh n xét chung

i th a nh n…

Ví d :
Ý nh h

ng t i l i mà l i c ng nh h

ng đ n ý vì l i là đ di n đ t ý. H

s a m t l i cho đ p h n thì ý c ng hay h n, m i h n. Ch ng h n b n vi t “ Ảió đã
h i l nh r i”. Nh ng th y l i phô di n y th
t iđ

c, b n bèn s a: “ ã nghe rét m

ng l m, không làm cho đ c gi chú ý

t lu n trong gió”thì đâu ph i b n ch thay

l i, mà thay c ý n a đ y. Ho c n u b n nói “Tôi bu n l m”. R i b n th y l i đó
ch a đ m nh đ di n t n i s u ngùn ng t c a b n, b n bèn s a l i: “V n lí s u
lên, núi ti p mây” thì ai dám b o r ng ý c a b n đã không thay đ i.
(Nguy n Hi n Lê)
- L p lu n quy n p là cách l p lu n đ

c b t đ u b ng nh ng nh n xét mang

tính c th , riêng bi t đ đ n v i nh ng nh n đ nh mang tính t ng quát, nh ng nh n
xét chung.
Ví d :

19


T H i ch ng l i tri u đình không th y rõ vì l gì, ngoài khát v ng t do,
ngang d c.

i u đó khác v i l th

ng. L th

ng kh i ngh a ch ng l i tri u đình,

ai ai c ng nêu chính ngh a c a mình đ thu ph c nhân tâm. Trong ph m vi v n h c
ta, bài H Ếh Tây S ỉ khi ti n quân ra B c di t Tr nh c ng nh Truỉg ỉgh a Ếa c a
oàn ả u Tr ng đ u nói rõ lí do và m c tiêu hành đ ng c a ngh a quân là vì an
ninh, h nh phúc c a nhân dân, vì công b ng nhân đ o mà tr kh b n tham tàn,
b o ng

c. T H i, trái l i, tuy t nhiên không nói đ n cái đ i ngh a y, tr vi c

giúp Ki u báo ân báo oán, ngh a là giúp m t cá nhân đ c bi t liên h đ n mình […]
Chung quy đi u n i b t

T là l i s ng t do, ngang d c.
(Lê Trí Vi n)

K t lu n trong l p lu n là cái c n có, nh n k t lu n l i có th đ
t

ng minh hay không t
+ K t lu n t

ng minh.

ng minh là k t lu n đ

ch c th . K t lu n nh tr
lu n t

c th hi n

c phát bi u tr c ti p thành l i, thành câu

ng h p Hoà Thanh đ đ a ra tron bà v t trên là k t

ng minh.

+ K t lu n không t

ng minh là k t lu n khôn đ

l i, thành câu ch c th mà n

đ c, n

c phát bi u tr c ti p thành

i nghe ch có th nh n bi t b ng cách

suy ra t các lu n c có trong l p lu n .
Ví d :
Trong t p Nh t kí trong tù, có nh ng bài phác h a s sài mà chân th t và
đ m đà, càng nhìn càng thú v nh m t b c tranh th y m c c đi n. Có nh ng bài
c nh l ng l y sinh đ ng nh nh ng t m th m thêu n n g m ch vàng. C ng có bài
làm cho ng

i đ c ngh t i nh ng b c s n mài thâm tr m, r n r p.
(

Tron đo n v n trên, nhà phê bình

ng Thai Mai)

ng Thai Mai m i ch đ a ra nh ng lu n

c mà ch a đ a ra k t lu n. h n vì lu n c đ đ y đ và đích l p lu n đ rõ ràn
nên n

đ c có th t rút ra k t lu n: Ngh thu t th c a t p Nh t kí trong tù th t

là đ c s c. K t lu n này là m t k t lu n khôn t
t suy ra t các lu n c đ có s n.

20

n m nh vì đó là đ u ng

đ c


- Cách th c l p lu n: là s ph i h p t ch c, liên k t các lu n c theo nh ng
cách th c suy lu n nào đ y đ d n đ n k t lu n và làm n i b t k t lu n.
Thôn th

ng, trong l p lu n, các lu n c đ n h

trí c a k t lu n h n so v i các lu n c ngh ch h
h

n đ

cs px p

ng. Còn trong s các lu n c đ ng

ng, lu n c nào có giá tr đ i v i k t lu n h n l

đ

cs px p

v trí g n k t

lu n h n. Lu n c càng m nh, càng c n đ ng g n v trí c a k t lu n h n.
trí c a lu n c trong l p lu n s làm nh h

g nv

ol iv

ng không nh đ n giá tr c a k t lu n.

Gi s trong l p lu n v a d n trên, ta đ o l i v trí c a lu n c ngh ch h
xu ng g n k t lu n, còn lu n c đ n h

ng

n đ xa k t lu n h n: “Trong xã h i

Truy n Ki u, quan l i vì ti n mà b t ch p công lí; sai nha vì ti n mà làm ngh buôn
th t bán ng

i; S Khanh vì ti n mà táng t n l

ng tâm; Khuy n,

ng vì ti n mà

làm nh ng đi u ác. Nguy n Du v n nhìn (đ ng ti n) v m t tác h i, vì Nguy n Du
th y rõ c m t lo t hành đ ng gian ác b t chính đ u là do đ ng ti n chi ph i, tuy
Nguy n Du không ph i không nh c đ n tác d ng t t c a đ ng ti n. Có ti n Thúc
Sinh, T H i m i chu c đ

c Ki u, Ki u m i c u đ

đ

in .

c n cho ng

t t…

i này, ng

c cha và sau này m i báo

ó là nh ng khi đ ng ti n n m trong tay ng

i

ng ti n đã thành m t s c m nh tác quái r t ghê. C xã h i ch y theo ti n”.

Lúc này ta th y giá tr thuy t ph c c a k t lu n gi m đ nh u.
1.5. Ch a l i v xây d ngăđ c

ngăchoăv năb n

1.5.1.ăXaăđ ho c l căđ
Bi u hi n c a lo i l i này là:
- Có thành t n i dung không phù h p v i n i dung và m c đích c a toàn v n b n.
- Có thành t n i dung phát tri n quá chi ti t, quá xa, không thích h p v i vai
trò c a nó tron v n b n.
1.5.2. N i dung phát tri năkhôngăđ yăđ
V n đ c n trình bày tron v n b n ph i tri n khai qua các thành t n i dung
tron đ c

n . Các thành t đó c n đ

c xác l p đ y đ , cho phù h p v i m c

đích và yêu c u c a v n b n. N u không, n i dung c a v n b n s phi n di n , kém
s c thuy t ph c đ i v i n

đ c.

1.5.3. N i dung trùng l p

21


M i thành t n i dung c n trình bày đún v trí và khai tri n đ y đ , tránh l p
l dù d

i m t hình th c ho c m t tên g i khác.
n “Không có gì quý h n đ c l p t do”, có n

Ví d : Kh phân tích t t

xác l p các thành t n

dun tron đ c

n nh sau:

(1)

c l p t do quý h n tài s n c a c i.

(2)

c l p t do quý h n h nh phúc riêng t .

(3)

c l p t do quý h n cu c s ng giàu sang, sung s

(4)

c l p t do quý h n tính m ng cá nhân.

Trong s xác l p đ c

i

ng.

n này, thành t (3) tuy di n đ t b ng m t hình th c

khác nh n là s l p l i thành t (1) và (2).
1.5.4. N i dung mâu thu n, không h p lôgic
Các thành t n i dung trong m t đ c

n cho v n b n là s tri n khai ch đ

chung c a v n b n và ph c v cho ti n trình l p lu n chung c a v n b n đ đ t i
m t k t lu n chun . Do đó, các thành t này khôn đ
Ví d : Khi xác l p đ c

c mâu thu n nhau.

n cho m t v n b n phân tích nhân v t Mai An Tiêm

trong truy n “Qu d a h u”, có h c s nh đ xây d ng các thành t sau:
(1) Con ng

i ngang tàng, b

(2) Con ng

i t tr ng, bi t t l c cánh sinh.

(3) Con ng

i c n cù lao đ ng.

(4) Con ng

i thông minh.

ng b nh.

Thành t (1) có mâu thu n v i thành t (2).
1.5.5. N i dung l n x n, trình t không h p lý
Các thành t n i dun tron đ c

n ch ng nh ng c n đ

c phân xu t, xác

l p h p lý, mà còn c n s p x p ch t ch , theo m t trình t có s c thuy t ph c, ph c
v cho l p lu n tron v n b n.
Ví d : Khi xác l p đ c
n

n cho m t v n b n trình bày v tình c m c a con

i Vi t Nam b c l qua ca dao, có th xây d ng m t s thành t n i dung chính sau:
(1) Tình c m gia đình đ m th m.
(2) Tình làng xóm quê h

ng th m thi t.

(3) Tình yêu thiên nhiên tha thi t.

22


(4) Tình yêu nam n (l a đôi) m c m c mà sâu n ng…

Thành t (4) nên đ t vào v trí th (3) .
* BÀI T P
Bài t p 1
D a vào nh ng t ng nào tron đo n k t bà d
đ

đây, ta có th d đoán

c n i dung c a v n b n đ trình bày tron ph n thân bà ? ó là n i dung gì?
Ị ỉ v ỉ 1:
Ch t l

ng ngh thu t c a các tác ph m Nam Cao không hoàn toàn đ ng

đi u, nh ng nói chung b ng m t tài n ng l n, Nam Cao đã có nh ng đóng góp m i
m đ i v i s phát tri n c a v n xuôi Vi t Nam. Ngh thu t ti u thuy t Nam Cao có
s c thái hi n đ i rõ r t và v nhi u m t, đã đánh d u b

c phát tri n m i c a ti u

thuy t “qu c ng ” Vi t Nam m i phôi thai vài ba ch c n m, đang hi n đ i hóa v i
m t t c đ mau l .
( L ch s v n h c Vi t Nam 1930-1945, NXB Giáo d c)
Ị ỉ v ỉ 2:
Ngh thu t c a ca dao r t tinh vi, t nh , đáp ng m t thi t v i nh ng n i
dung phong phú. Cách dùng ch , nh ng l i bi n th , nh ng l i hình t
th hóa, nhân cách hóa, sát v i nhân cách bi u hi n

ng hóa, c

n i dung, làm cho ca dao tr

nên nh ng câu hát r t th m thía v m t tr tình, c ng nh v m t ph n ánh cu c
đ i c a nhân dân lao đ ng. Nh ng th phú, t , h ng c a ca dao là nh ng th mà ca
dao Vi t Nam và Kinh Thi c a Trung Qu c đi u có. R t có th là nh ng th ca dân
gian c a nhi u n

c khác c ng có nh ng th

y, vì nó là nh ng ph

ng pháp ngh

thu t c b n, c n thi t cho vi c c u t cho th ca tr tình.
(V

c Phan)

Bài t p 2
Hãy vi t đo n k t bài sao cho phù h p v i nh n đo n m d

đây:

Ị ỉ v ỉ 1:
“Chí Phèo” (1941) là k t tinh nh ng thành công c a Nam Cao trong đ tài
nông dân và là m t ki t tác trong n n v n xuôi tr

c cách m ng. Khác v i đa s

truy n ng n khác c a Nam Cao, “Chí Phèo” ph n ánh xã h i nông thôn tr c ti p

23


trên bình di n đ u tranh giai c p. Qua hình t

ng Chí Phèo, m t tr

ng h p nông

dân l u manh hóa, Nam Cao không nh ng miêu t sâu s c, c m đ ng cu c s ng b
đày đo c a ng

i nông dân b đè nén, bóc l t đ n cùng c c, mà còn dõng d c

kh ng đ nh đ n nhân ph m c a h trong khi h b xã h i vùi d p đ n m t hình
ng

i, tính ng

i.
(Nguy n Hoành Khung)

Ị n v ỉ 2:
Nguy n Khuy n n i ti ng nh t trong v n h c Vi t Nam là v th Nôm. Mà
trong th Nôm c a Nguy n Khuy n, n c danh nh t là bài th mùa thu: Thu đi u,
Thu m, Thu v nh: Bài Thu v nh có th n h n h t, nh ng ta v n ph i th a nh n bài
Thu đi u là đi n hình cho mùa thu c a làng c nh Vi t Nam

B cB .

( Xuân D u)

Bài t p 3
Hãy d a vào nh ng m u g
v n đ n tr

ýd

dây đ luy n vi t m t s câu n

c đo n v n đ ng sau:

a) Trên đây …d

đây …xem xét …

b) Ph n trên …d

đây … đ c p đ n …

c)

đo n

trên …ph n ti p theo … xét k …

d) Chún ta đ … sau đây chún ta s …
e) Ph n trên dành cho …
g) Còn ph n sau đây s …
h)

c lên trên … còn ph n sau đây s …

Bài t p 4
H y đ n vào ch tr ng nh ng t ng thích h p đ liên k t ph n trên và ph n
d

i c a v n b n.
-

d
l n.

trên chúng ta đã nói đ n tình yêu quê h

ng, làng xóm trong ca dao,

i đây ……Trong ca dao Vi t Nam, nh ng bài v tình yêu nam n chi m s l

ng

ó là nh ng bài v n i nh nhung khi xa cách, n i lo l ng khi mu n b o v

tình yêu chung th y, n i đau đ n khi x y ra c n tr làm cho

c nguy n không

thành, r i đ n khi có ch ng c ng x y ra bi t bao bu n t i ch vì nh ng k c

24

ng


phong ki n… T t c nh ng tình c m vui bu n y, nhân dân Vi t Nam đã th l
trong ca dao, làm cho ca dao có tính ch t tr tình sâu s c.
- Chúng ta đã phân tích k ……., d

i đây chúng ta s xem xét k h n v cái

b n có quy n, có th khác trong xã h i. ó là m t l sai nha, b n
ó là nh ng b n ng
ó là b n ng

ng, b n Khuy n.

i nh Tú Bà, Mã Ảiám Sinh, S Khanh, B c Hà, B c H nh,..

i có quy n, có th b i đ ng ti n. Chúng đ c khoét, tàn phá xã h i.

Chúng làm cho bao ng

i con gái có tài có s c nh Ki u r i vào vòng t i nh c.

Bài t p 5
Hãy phân tích lu n c và k t lu n c a l p lu n sau đ phát hi n l i và s a
l i: Tác ph m “Chí Phèo” không ch có s sáng t o v n i dung mà còn có c s
sáng t o v m t hình th c.
mà l i xây d ng đ

c k tác ph m, ta th y “Chí Phèo” là m t truy n ng n

c c ba thì c a th i gian: quá kh , hi n t i và t

này có l ch a m t tác ph m truy n ng n đ
ph m “Chí Phèo” không ch là s ph n ánh ng
k ch b c tuy t quy n làm ng
ch t l

ng lai.

ng th i nào có th làm đ

i u

c. Tác

i nông dân b l u manh hoá vì bi

i mà còn là m t s phát hi n và kh ng đ nh b n

ng thi n c a h ngay c khi h đã đánh m t c nhân hình l n nhân tính.
(Bài làm c a h c sinh)

25