Giáo dục ý thức chính trị cho học sinh trung học phổ thông từ thực tiễn thành phố hải phòng

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

HOÀNG THỊ MINH

GIÁO DỤC Ý THỨC CHÍNH TRỊ CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỪ THỰC TIỄN
THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
Chuyên ngành: Chính trị học
Mã số: 60 31 02 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. CHU VĂN TUẤN

HÀ NỘI - 2017

HÀ NỘI, năm 2016


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình do tôi nghiên cứu. Thông tin, các
trích dẫn và số liệu trong luận văn rõ ràng và trung thực. Các kết luận trong
luận văn này chưa từng được công bố trong các công trình khác.

Học viên

Hoàng Thị Minh

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................... 1
Chương 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ Ý THỨC CHÍNH TRỊ
VÀ GIÁO DỤC Ý THỨC CHÍNH TRỊ CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG ....................................................................................................................... 10
1.1. Khái niệm giáo dục ý thức chính trị và mục tiêu, yêu cầu của giáo dục ý thức
chính trị cho học sinh trung học phổ thông ................................................................ 10
1.2. Vai trò và đặc trưng của giáo dục ý thức chính trị cho học sinh trung học phổ
thông ............................................................................................................................. 17
1.3. Những yếu tố tác động tới việc giáo dục ý thức chính trị cho học sinh trung học
phổ thông… ................................................................................................................... 24
1.4. Nội dung và phương thức giáo dục ý thức chính trị cho học sinh trung học phổ
thông .............................................................................................................................. 30
Chương 2. THỰC TRẠNG GIÁO DỤC Ý THỨC CHÍNH TRỊ CHO HỌC
SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HẢI
PHÒNG ....................................................................................................................... 37
2.1. Một vài nét khái quát về học sinh trung học phổ thông thành phố Hải Phòng… .. 37
2.2. Thực trạng giáo dục ý thức chính trị cho học sinh trung học phổ thông từ thực
tiễn thành phố Hải Phòng…… .................................................................................. …39
2.3. Một số thành tựu và hạn chế trong công tác giáo dục ý thức chính trị cho học
sinh trung học phổ thông ở thành phố Hải Phòng…… ................................................. 49
Chương 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO
DỤC Ý THỨC CHÍNH TRỊ CHO HỌC SINH THPT TỪ THỰC TIỄN
THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG… ................................................................................. .57
3.1. Quan điểm cơ bản đối với việc giáo dục ý thức chính trị cho học sinh trung học
phổ thông thành phố Hải Phòng hiện nay……… .................................................... ….57
3.2. Giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục ý thức chính trị cho học sinh trung học
phổ thông……………… ............................................................................................ 60
KẾT LUẬN................... ........................................................................................... .. 70

TÀI LIỆU THAM KHẢO... ................................................................................... . 72
PHỤ LỤC........ ............................................................................................................ .75


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

THPT

Trung học phổ thông

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

GDCD

Giáo dục công dân

HCM

Hồ Chí Minh

XHCN

Xã hội chủ nghĩa

CNH-HĐH

Công nghiệp hóa-hiện đại hóa

Nxb

Nhà xuất bản


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chúng ta đã bước sang thế kỉ XXI với sự phát triển mạnh mẽ trên mọi
lĩnh vực. Sự phát triển nhanh chóng của khoa học - kĩ thuật và công nghệ, sự
tăng trưởng về kinh tế đã tạo ra sự khác biệt giữa các quốc gia trên thế giới.
Việt Nam vốn đi lên từ một nước nông nghiệp lạc hậu lại trải qua bao cuộc
chiến tranh khốc liệt nhưng chúng ta với nội lực của mình đang vươn lên
mạnh mẽ. Mặc dù vậy, Việt Nam vẫn là một quốc gia đang phát triển, còn
một khoảng cách khá xa so với các cường quốc trên thế giới. Trước tình hình
đó, Đảng ta đã có định hướng phát triển kinh tế và xã hội đúng đắn, trong đó
nhân tố con người cùng chiến lược phát triển kinh tế được tiến hành hài hòa,
kết hợp chặt chẽ với nhau. Giáo dục được coi là quốc sách hàng đầu và đào
tạo những con người làm chủ được tương lai là nhiệm vụ quan trọng của
ngành giáo dục.
Đất nước ta đang trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa
và hội nhập quốc tế sâu rộng. Hơn bao giờ hết những người trẻ tuổi càng trở
nên quan trọng, đây chính là nhân tố quyết định chủ yếu đến sự phát triển
kinh tế, xã hội, trong việc xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Để đáp ứng được yêu
cầu đó thì cần phải đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đào tạo những con
người phát triển toàn diện, thể chất, tri thức, đạo đức, có lý tưởng, có phẩm
chất và bản lĩnh chính trị vững vàng.
Trong sự nghiệp cách mạng, Đảng ta luôn đánh giá cao vai trò của thanh
niên nói chung, học sinh nói riêng. Nghị quyết Trung ương 7 Khóa X của
Đảng tiếp tục khẳng định vai trò to lớn đó: “Thanh niên là lực lượng xã hội to
lớn, một trong những nhân tố quan trọng quyết định tương lai, vận mệnh dân

tộc…công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc”. Đảng và Nhà nước
ta luôn quan tâm đến công tác giáo dục ý thức chính trị cho thanh niên nhằm
giáo dục lý tưởng cách mạng, nâng cao bản lĩnh chính trị, xây dựng những lớp
1


người kế tục trung thành với lý tưởng của Đảng và của cách mạng Việt Nam
“Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội”. Báo cáo chính trị tại Đại hội
X của Đảng khẳng định: “Coi trọng bồi dưỡng cho học sinh, sinh viên khát
vọng mãnh liệt xây dựng đất nước giàu mạnh, gắn liền lập nghiệp bản thân
với tương lai của cộng đồng, của dân tộc, trau dồi cho học sinh, sinh viên bản
lĩnh, phẩm chất và lối sống của thế hệ trẻ Việt Nam hiện đại”[11]. Đại hội X
của Đảng chỉ rõ phải coi trọng việc xây dựng và hoàn thiện nhân cách của
người Việt Nam. Trong đó: “Bồi dưỡng các giá trị văn hóa trong thanh niên,
học sinh, sinh viên, đặc biệt là lý tưởng sống, lối sống, năng lực trí tuệ, đạo
đức và bản lĩnh văn hóa con người Việt Nam” sẽ góp phần đáp ứng tốt yêu
cầu về đào tạo nguồn nhân lực trẻ.
Nhìn chung, công tác giáo dục ý thức chính trị ở các trường trung học
phổ thông ở nước ta trong thời gian qua bên cạnh những thành tựu đã đạt
được thì vẫn còn một số hạn chế nhất định. Cơ chế thị trường tạo điều kiện
cho sự năng động, sáng tạo của học sinh được phát huy nhưng tính chất cạnh
tranh khốc liệt của nó lại sinh ra tâm lý sùng bái đồng tiền, thực dụng, bất
chấp đạo lý, coi thường các giá trị nhân văn, truyền thống dân tộc. Dưới tác
động tiêu cực của cơ chế thị trường, của hội nhập với thế giới, của âm mưu
“diễn biến hòa bình”…một bộ phận không nhỏ học sinh đã xa rời lý tưởng
cách mạng, giảm sút tình cảm, đạo đức cách mạng. Không ít học sinh chưa
xác định được lý tưởng, sống thiếu hoài bão, chưa có mục đích sống đúng
đắn, chưa xác định được chí hướng cho mình. Nhiều học sinh do thiếu bản
lĩnh, kinh nghiệm trong cuộc sống lại gặp phải tác động từ mặt trái của kinh tế
thị trường, những thông tin xấu, độc hại lan truyền trên internet, những âm

mưu và hành động chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch đã mất
phương hướng chính trị, không có lý tưởng sống đúng đắn.
Trong Hội nghị Trung ương 2 khoá VIII, Đảng ta nhận định: “Đặc biệt
đáng lo ngại là trong một bộ phận học sinh có tính trạng suy thoái đạo đức,
2


mờ nhạt về lý tưởng, theo lối sống thực dụng, thiếu hoài bão lập thân, lập
nghiệp” [10, tr.24].
Trong khi đó, tại Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương
Đảng khoá X đánh giá: “Chương trình, nội dung, phương pháp giáo dục lý
luận chính trị trong nhà trường chậm đổi mới, chưa theo kịp trình độ phát
triển và yêu cầu xã hội” [12, tr.37]. Nội dung, chương trình chưa chú ý đúng
mức đến chức năng phương pháp luận, chưa cập nhật kịp thời những thành
tựu mới nhất của khoa học hiện đại và chưa đảm bảo tính lôgic.
Vì những lý do đó, trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, góp phần
vào việc giáo dục ý thức chính trị cho học sinh THPT nhằm đáp ứng yêu cầu
nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại
hoá đất nước, hướng tới mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân
chủ, văn minh”, tôi lựa chọn và thực hiện đề tài Giáo dục ý thức chính trị cho
học sinh trung học phổ thông từ thực tiễn thành phố Hải Phòng.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Vấn đề giáo dục, nâng cao ý thức chính trị cho học sinh là một vấn đề
được nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu. Nhiều công trình đã xuất bản
có đề cập đến vấn đề này, tiêu biểu như sau:
2.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến ý thức chính trị
Trong cuốn sách "Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và vận dụng vào
đào tạo đại học hiện nay" của TS. Hoàng Anh, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà
Nội (2013), tác giả phân tích nội dung giáo dục - toàn diện theo tư tưởng Hồ
Chí Minh. Tác giả đã nêu quan điểm cho rằng: “có chuyên môn mà không có

chính trị thì chỉ như cái xác không hồn. Phải quan tâm tới chính trị trước rồi
mới bồi dưỡng chuyên môn; tiếp theo là giáo dục đạo đức cách mạng, giáo
dục văn hóa...
Cuốn sách "Học tập làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh", tác
giả Lê Văn Yên, Nxb Lao Động, Hà Nội, 2007. Trong quyển sách này tác giả
3


Lê Văn Yên đã bàn đến tư tưởng của Hồ Chí Minh về giáo dục lí luận chính
trị. Theo Hồ Chí Minh, giáo dục lí luận chính trị là: truyền bá chủ nghĩa MácLênin, tuyên truyền đường lối quan điểm, chính sách của Đảng và nhà nước
tới cán bộ, đảng viên và nhân dân.
Cuốn sách “Công tác tư tưởng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện
đại hóa đất nước”, Trần Thị Anh Đào, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội,
(2009). Trong công trình này, tác giả đã làm rõ vị trí, vai trò của công tác tư
tưởng đối với đời sống xã hội, nhất là trong giai đoạn hiện nay. Trên cơ sở
phân tích những yếu tố tác động đến công tác tư tưởng của Đảng ta, tâm lý và
dư luận xã hội, tác giả đã đưa ra một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu
quả công tác tư tưởng của Đảng.
Luận án "Phê phán các quan điểm sai trái về tư tưởng chính trị trên
mạng Internet góp phần bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay",
Trần Doãn Tiến, Luận án tiến sĩ triết học, Học viện chính trị - Hành chính
Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội (2010). Tác giả luận án phân tích khá rõ
những khái niệm về tư tưởng chính trị, quan điểm sai trái về tư tưởng chính
trị, nhận diện các quan điểm sai trái về tư tưởng chính trị trên mạng, các giải
pháp cụ thể để tránh sa vào các tư tưởng sai trái đó.
2.2. Các công trình nghiên cứu liên quan đến công tác giáo dục ý thức
chính trị cho học sinh THPT ở Việt Nam nói chung, ở Hải Phòng nói riêng
Trong bài viết Giáo dục bản lĩnh chính trị Hồ Chí Minh cho thế hệ trẻ
Việt Nam trong thời kỳ hội nhập, ThS. Bùi Thị Cần, Tạp chí Lý luận chính trị
điện tử, tác giả đã đi sâu nghiên cứu và nêu bật được sự cần thiết và tầm quan

trọng của việc giáo dục bản lĩnh chính trị Hồ Chí Minh cho thế hệ trẻ trong
thời kỳ hội nhập. Qua nghiên cứu các tác phẩm và tư tưởng của Người, tác giả
cũng đã nêu ra ba nội dung quan trọng trong công tác giáo dục bản lĩnh chính
trị Hồ Chí Minh cho thế hệ trẻ Việt Nam, góp phần xây dựng một thế hệ trí

4


tuệ, bản lĩnh với tinh thần không sợ khó khăn, gian khổ, không sợ bất cứ một
kẻ thù nào, trước khó khăn không lùi bước, trước thắng lợi không kiêu ngạo,
trước cám dỗ không lay chuyển và khuất phục để tự tin hội nhập sâu rộng hơn
với bạn bè năm châu
Công trình Đo lường và đánh giá hoạt động học tập trong nhà trường,
Nxb Đại học sư phạm, Hà Nội (2012) của Lâm Quang Thiệp cũng bàn đến
vấn đề này. Sách gồm 2 phần, 11chương, nêu bật được các khái niệm về đo
lường và đánh giá trong giáo giục; đưa ra các nội dung cơ bản về đo lường và
đánh giá trong giáo dục ở mọi bậc học. Đặc biệt cuốn sách đã nêu ra các
phương pháp đánh giá kết quả học tập, điều kiện, nội dung, xây dựng thiết kế
tiêu chí đánh giá kết quả của các phương pháp.
Ngày 10/8/2013, tại Hà Nội, Bộ GD&ĐT đã khai mạc Hội thảo quốc
gia về giáo dục đạo đức công dân trong giáo dục phổ thông Việt Nam. Hội
thảo nhằm mục đích góp phần đánh giá những kết quả nghiên cứu lý luận,
thực tiễn giảng dạy học tập giáo dục đạo đức công dân ở trường phổ thông,
công tác đào tạo giáo viên đạo đức giáo dục công dân trong những năm đầu
của thế kỷ XXI, đề xuất định hướng đổi mới chương trình, nội dung phương
pháp dạy học, kiểm tra đánh giá đạo đức giáo dục công dân ở trường phổ
thông trong thời gian tới, phục vụ việc đổi mới chương trình giáo dục phổ
thông sau 2015.
C ô n g t r ì n h Hoàng Quốc Bảo, Học tập phương pháp tuyên truyền
cách mạng Hồ Chí Minh (2006), Nxb Chính trị quốc gia, Hà nội. Cuốn sách

trình bày ba phần chính: một là, phương pháp tuyên truyền và nguồn gốc
của phương pháp tuyên truyền cách mạng Hồ Chí Minh; Hai là, những đặc
trưng cơ bản trong phương pháp tuyên truyền cách mạng của chủ tịch Hồ
Chí Minh; Ba là, vận dụng phương pháp tuyên truyền cách mạng của chủ
tịch Hồ Chí Minh để đổi mới phương pháp tuyên truyền của các bộ tư tưởng
trong thời đại mới.
5


Trong bài viết: “Nâng cao công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho
học sinh, sinh viên trong giai đoạn hiện nay” Tiến sĩ Nguyễn Thị Tùng,
Trường Đại học Kinh tế Nghệ An tập trung bàn về một số giải pháp
nhằm chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng, lối sống trong sạch, lành
mạnh cho học sinh, sinh viên. Kết hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà
trường và xã hội trong việc giáo dục, rèn luyện tư tưởng chính trị, đạo
đức lối sống cho học sinh, sinh viên. Các chủ thể giáo dục phải phát huy
vai trò tự học tập, tự tu dưỡng rèn luyện tư tưởng chính trị, đạo đức, lối
sống của học sinh, sinh viên, xây dựng môi trường sân chơi lành mạnh
cho học sinh, sinh viên.
Trong luận văn thạc sĩ “Giáo dục đạo đức cho sinh viên các trường cao
đẳng ở Hải Phòng hiện nay theo tư tưởng và tấm gương đạo đức Hồ Chí
Minh”, tác giả Quách Thị Vinh đã cho ta thấy sự cần thiết của giáo dục đạo
đức, tư tưởng cho sinh viên theo tư tưởng và tấm gương Hồ Chí Minh. Thực
trạng giáo dục đạo đức, chính trị của sinh viên các trường cao đẳng ở Hải
Phòng, một số giải pháp nâng cao giáo dục đạo đức, tư tưởng cho sinh viên
các trường tại Hải Phòng.
Luận văn thạc sĩ của Hoàng Bích Thủy “Nâng cao ý thức pháp luật
cho sinh viên các trường cao đẳng, đại học ở thành phố Hải Phòng hiện
nay”đã

phân tích và làm rõ những vấn đề lý luận có liên quan đến ý thức

pháp luật và vai trò của việc nâng cao ý thức pháp luật cho học sinh, sinh
viên hiện nay. Phân tích thực trạng và những vấn đề đặt ra trong việc nâng
cao ý thức pháp luật của sinh viên các trường đại học, cao đẳng ở thành
phố Hải Phòng hiện nay.
Có thể nói, công tác giáo dục ý thức chính trị cho đối tượng là học sinh
trong những năm gần đây đã được Đảng, Nhà nước cũng như các đoàn thể
chính trị - xã hội quan tâm đúng mức, điều đó được thể hiện qua nhiều các chỉ
thị, nghị quyết, văn bản của Đảng và Nhà nước, của các nghiên cứu khoa học.
6


Tuy nhiên các công trình nghiên cứu khoa học hiện nay chủ yếu đi sâu nghiên
cứu giáo dục ý thức chính trị cho đối tượng là sinh viên, đối tượng là học sinh
phổ thông là rất hạn chế. Vì thế, với đối tượng là học sinh trung học phổ
thông cần có sự quan tâm cụ thể, sát sao, các công trình nghiên cứu về đối
tượng này cần phong phú và đa dạng hơn nữa. Do vậy, đề tài luận văn này
góp một phần nhỏ bổ sung cho sự nghiên cứu về ý thức chính trị cho học sinh
trung học phổ thông nói chung và học sinh trung học phổ thông thành phố Hải
Phòng nói riêng.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở phân tích thực trạng và những vấn đề đặt ra trong công tác
giáo dục ý thức chính trị cho cho học sinh các trường THPT những năm gần
đây, luận văn đề xuất quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất
lượng giáo dục ý thức chính trị cho học sinh THPT nói chung và học sinh
THPT thành phố Hải Phòng nói riêng trong thời gian tới.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Phân tích và trình bày một số vấn đề lý luận về giáo dục ý thức chính

trị cho học sinh THPT .
- Phân tích thực trạng giáo dục ý thức chính trị cho học sinh THPT từ
thực tiễn thành phố Hải Phòng hiện nay.
- Đề xuất một số giải pháp giáo dục ý thức chính trị cho học sinh THPT
từ thực tiễn thành phố Hải Phòng.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu các yếu tố trong giáo dục ý thức chính trị cho học
sinh THPT hiện nay như chủ thể giáo dục, mục tiêu, chương trình, nội dung,
phương pháp, hình thức, phương tiện giáo dục, các yếu tố tác động, thực trạng

7


giáo dục ý thức chính trị từ thực tiễn thành phố Hải Phòng, đối tượng giáo
dục ý thức chính trị là học sinh THPT (chủ yếu ở độ tuổi 15-18).
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu giáo dục ý thức chính trị cho học sinh trung
học phổ thông từ thực tiễn thành phố Hải Phòng. Các số liệu, tư liệu phục vụ
cho đề tài được giới hạn từ năm 2012 đến nay.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
Đề tài dựa vào phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và
chủ nghĩa duy vật lịch sử, tư tưởng Hồ Chí Minh, những quan điểm của Đảng
và Nhà nước ta về giáo dục ý thức chính trị nói chung, giáo dục ý thức chính
cho học sinh THPT nói riêng, cũng như các quan điểm về xây dựng con
người, xây dựng đạo đức, xây dựng, phát triển nguồn nhân lực. Luận văn
cũng tham khảo và kế thừa các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học
có liên quan.
5.2. Phương pháp nghiên cứu

Đề tài sử dụng các phương pháp như: phân tích - tổng hợp, lôgíc - lịch
sử, khảo sát tài liệu, thống kê số liệu, quan sát, so sánh, phương pháp liên
ngành khoa học xã hội.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Những luận điểm và kết luận của đề tài sẽ góp phần làm sáng tỏ một số
vấn đề lý luận, cơ sở lý luận của việc giáo dục ý thức chính trị cho học sinh
THPT; từ đó góp phần cung cấp luận cứ khoa học cho việc xác định các quan
điểm, định hướng đối với việc giáo dục ý thức chính trị nói chung, giáo dục ý
thức chính trị cho học sinh THPT Hải Phòng hiện nay nói riêng.

8


Những kết quả đạt được của đề tài có thể được sử dụng làm tài liệu tham
khảo đối với các cấp lãnh đạo trong quá trình hoạch định chủ trương, chính
sách giáo dục ý thức cho học sinh THPT Hải Phòng hiện nay.
Góp phần nâng cao nhận thức cho đội ngũ giáo viên giảng dạy về giáo
dục ý thức chính trị cho học sinh THPT nói chung và ở Hải Phòng nói riêng.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Đề tài góp thêm kinh nghiệm cho giáo viên GDCD, các nhà quản lý,
lãnh đạo của ngành giáo dục - đào tạo và những ai quan tâm đến công tác giáo
dục ý thức chính trị cho học sinh trung học phổ thông hiện nay.
Đề tài đề xuất một số giải pháp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục
giáo dục ý thức chính trị cho học sinh THPT trên cả nước nói chung, ở Hải
Phòng nói riêng.
7. Cơ cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
tổng quan đề tài được kết cấu thành 3 chương( 9 tiết) , cụ thể là:
Chương 1: Một số vấn đề lý luận chung về ý thức chính trị và giáo dục ý thức

chính trị cho học sinh THPT
Chương 2: Thực trạng giáo dục ý thức chính trị cho học sinh THPT từ thực
tiễn thành phố Hải Phòng
Chương 3: Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục ý thức chính
trị cho học sinh THPT từ thực tiễn thành phố Hải Phòng

9


Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ Ý THỨC CHÍNH TRỊ
VÀ GIÁO DỤC Ý THỨC CHÍNH TRỊ CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Khái niệm giáo dục ý thức chính trị và mục tiêu, yêu cầu của giáo
dục ý thức chính trị cho học sinh Trung học phổ thông
1.1.1. Khái niệm giáo dục ý thức chính trị
Để nghiên cứu và đưa ra được khái niệm giáo dục ý thức chính trị cho
học sinh THPT, trước hết, cần nghiên cứu những khái niệm cơ bản có liên
quan sau đây:
 Khái niệm chính trị
Từ điển tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng (2011) định nghĩa: "Chính trị là
những hiểu biết hoặc những hoạt động để nâng cao hiểu biết về mục đích,
đường lối, nhiệm vụ đấu tranh của một giai cấp, một chính đảng nhằm giành
hoặc duy trì quyền điều khiển bộ máy nhà nước (nói tổng quát)"[24, tr. 223].
Cái quan trọng nhất trong chính trị là “tổ chức chính quyền lực nhà
nước”, chính trị là mối quan hệ giữa các giai cấp, các cộng đồng xã hội về vấn
đề nhà nước, là sự tham gia của nhân dân vào công việc của nhà nước, là tổng
hợp những phương hướng, những mục tiêu quy định bởi giai cấp, dân tộc, là
hoạt động thực tiễn của các giai cấp, các đảng phái, nhà nước để thực hiện
đường lối đã được lựa chọn nhằm đạt được mục tiêu đã đặt ra.



Khái niệm ý thức

Ý thức là sự phản ánh thế giới xung quanh vào bộ não của con người,
là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan. Sự phản ánh ý thức là hình ảnh
chủ quan vì nó không có tính vật chất, nó là hình ảnh của tinh thần nhưng
không phải là sự phản ánh thụ động giản đơn, mà là phản ánh sáng tạo hiện
thực khách quan.

10


Ý thức theo định nghĩa của triết học Mác - Lênin là một phạm trù song
song với phạm trù vật chất, theo đó ý thức là sự phản ánh thế giới vật
chất khách quan vào bộ óc con người và có sự cải biến và sáng tạo. Ý thức có
mối quan hệ hữu cơ với vật chất.


Khái niệm ý thức chính trị

Ý thức chính trị là một trong những hình thái của ý thức xã hội, xuất
hiện khi xã hội có giai cấp và nhà nước, nó phản ánh đời sống chính trị của xã
hội, trong đó cốt lõi là mối quan hệ giữa các giai cấp.
Ý thức chính trị là một lĩnh vực rộng lớn, phức tạp, nhạy cảm và có vai
trò quan trọng trong đời sống xã hội có giai cấp. Nó được biểu hiện qua hai
cấp độ là tâm lý chính trị và hệ tư tưởng chính trị. Như vậy, có thể hiểu, ý
thức chính trị là sự hiểu biết, sự quan tâm đến những vấn đề liên quan tới
chính trị, nhà nước. Cụ thể hơn, ý thức chính trị là thái độ đối với các thể chế
chính trị (nhà nước, đảng phái); là nhận thức về những nội dung chính trị

quan trọng (chế độ chính trị, đường lối chính trị, quyết sách chính trị…); là sự
hiểu biết của cá nhân với tính cách là một giai cấp trong mối quan hệ với các
giai cấp – tầng lớp cơ bản (kẻ thù, bạn đồng minh...), dân tộc nảy sinh từ quá
trình xây dựng chế độ chính trị của một quốc gia.
Theo V.I .Lê-nin, ý thức chính trị bao gồm: “Những mối quan hệ giữa
tất cả các giai cấp, các tầng lớp với Nhà nước và Chính phủ, lĩnh vực những
mối quan hệ giữa tất cả các giai cấp với nhau” [25, tr.101]
Ý thức chính trị nói chung và hệ tư tưởng chính trị nói riêng có tác
động tích cực hoặc tiêu cực tới đời sống xã hội phụ thuộc vào tính chất tiến bộ
hay lạc hậu, cách mạng hay phản cách mạng của giai cấp mang hệ tư tưởng
đó. Điều đó tùy thuộc vào vai trò lịch sử của giai cấp cầm quyền quyết định.
Việt Nam hiện nay đang tiến lên theo con đường xã hội chủ nghĩa.
Đảng ta lấy hệ tư tưởng của chủ nghĩa Mác - Lênin làm hệ tư tưởng chủ đạo
trong xã hội. Đây là hệ tư tưởng chính trị tiến bộ, cách mạng và khoa học,
11


phản ánh được nhu cầu, quyền lợi, lợi ích của toàn thể nhân dân lao động. Hệ
tư tưởng chính trị này đối lập với hệ tư tưởng chính trị của những giai cấp bóc
lột, tư hữu trong xã hội, nó định hướng đúng đắn cho giai cấp công nhân và
nhân dân lao động tiến hành cuộc đấu tranh một cách tự giác để xóa bỏ chế độ
người áp bức bóc lột người, xây dựng một xã hội mới tốt đẹp, công bằng, phù
hợp với quy luật phát triển của lịch sử.


Khái niệm giáo dục

“Giáo dục” có nguồn gốc từ tiếng Latinh là “Educare” (tiếng Anh là
Education) có nghĩa là “làm bộc lộ ra”. Theo nghĩa chung nhất là hình thức
học tập theo đó kiến thức, kỹ năng, thói quen của một nhóm người được trao

truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác thông qua giảng dạy, đào tạo hay nghiên
cứu. Giáo dục thường diễn ra dưới sự hướng dẫn của người khác, nhưng cũng
có thể thông qua tự học.
Về khái niệm “giáo dục”, hiện có nhiều quan niệm khác nhau do xuất
phát từ các cách tiếp cận khác nhau. Đây là một hiện tượng xã hội đặc biệt mà
bản chất của nó là truyền đạt, lĩnh hội những kiến thức và kinh nghiệm của
các thế hệ loài người. Nhờ đó, các thế hệ nối tiếp nhau kế thừa, bổ sung, phát
huy những kiến thức và kinh nghiệm của thế hệ trước, trên cơ sở đó mà nhân
loại ngày càng phát triển.
Theo từ điển Tiếng Việt, khi coi giáo dục là một hoạt động thì nó được
hiểu là hoạt động nhằm tác động một cách có hệ thống đến sự phát triển tinh
thần, thể chất của một đói tượng nào đó, làm cho đối tượng ấy dần dần có
được những phẩm chất và năng lực như yêu cầu đặt ra; khi coi giáo dục là
một danh từ thì nó được hiểu là hệ thống các biện pháp và các cơ quan giảng
dạy – giáo dục của một nước.
Một quan điểm khác về giáo dục: giáo dục hiểu theo nghĩa rộng là hoạt
động (hay quá trình) chuyển giao hệ thống tri thức, kinh nghiệm xã hội của
thế hệ này cho các thế hệ kế tiếp nhằm hình thành và phát triển nhân cách,
12


đáp ứng nhu cầu tồn tại và phát triển của đời sống xã hội trong những giai
đoạn lịch sử. Theo nghĩa hẹp, giáo dục gắn với quá trình hình thành và phát
triển hệ thống nhà trường (giáo dục nhà trường) là các hoạt động giáo dục có
mục đích và có nội dung chính xác cho từng bậc học và loại hình trường,
được thực hiện một cách có kế hoạch, có hệ thống trong khuôn khổ nhà
trường.
Ngày nay, giáo dục được coi là một yếu tố giải phóng tiềm năng của
con người, được coi như một lực lượng sản xuất thúc đẩy trực tiếp sự phát
triển kinh tế xã hội, đào tạo lớp người có khả năng giải quyết các mâu thuẫn

của thời đại. Phát triển giáo dục trở thành đòn bẩy phát triển kinh tế - xã hội
bền vững. Giáo dục có nội dung rất phong phú bao gồm giáo dục đạo đức,
giáo dục thẩm mỹ, lao động, kinh tế, quốc phòng, an ninh, chính trị, tư
tưởng…Trong đó chính trị - tư tưởng được xác định là một nội dung chủ đạo
và có vị trí đặc biệt trong việc rèn luyện, xây dựng các tri thức chính trị, niềm
tin chính trị, hình thành nhân cách, đạo đức, quy định bản chất xã hội, bản
chất giai cấp cho đối tượng giáo dục.
 Khái niệm giáo dục ý thức chính trị
Giáo dục ý thức chính trị là giáo dục cho học sinh sống có lý tưởng và
trung thành với lý tưởng cách mạng. Giáo dục ý thức chính trị cũng chính là
thực hiện mục tiêu giáo dục theo Điều 2, Luật Giáo dục 2005: “đào tạo con
người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ
và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và CNXH; hình
thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng
yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”[ 19].
Như vậy, giáo dục ý thức chính trị được hiểu là hoạt động giáo dục trên
lĩnh vực tư tưởng. Nó định tính và khu biệt về mặt nội dung của hoạt động
giáo dục tư tưởng này với các hoạt động giáo dục tư tưởng khác như: thẩm
mỹ, đạo đức, pháp luật…Bên cạnh đó mặt chính trị ở đây cần được hiểu bao
13


gồm hai góc độ: góc độ tư tưởng và góc độ hoạt động. Điều đó có nghĩa là
giáo dục ý thức chính trị không dừng lại ở mục đích hình thành tư tưởng
chính trị mà còn hướng tới mục tiêu cổ vũ hành động chính trị tích cực của
đối tượng.
Tiến sĩ Vũ Ngọc Am cũng đã khẳng định trong Đổi mới công tác giáo
dục chính trị-tư tưởng cho cán bộ, đảng viên ở cơ sở trong giai đoạn hiện nay
là: Bản chất của công tác giáo dục chính trị - tư tưởng là quá trình tác động có
mục đích, có hệ thống của một Đảng, một giai cấp, một tổ chức vào quần

chúng nhằm giác ngộ, nâng cao nhận thức tư tưởng của họ về quan điểm,
đường lối chính trị để quy tụ, tập hợp quần chúng tham gia vào quá trình đấu
tranh giành và bảo vệ thực thi quyền lực chính trị, bảo vệ lợi ích của giai cấp.
Từ những trình bày và phân tích ở trên, có thể coi giáo dục ý thức
chính trị là hoạt động truyên truyền và phổ biến hệ tư tưởng chính trị của
chủ nghĩa Mác - Lênin đối với quần chúng nhân dân; đồng thời định hướng
các giá trị chính trị, lý tưởng chính trị, cung cấp thông tin thời sự tổng hợp
nhằm nâng cao nhận thức chính trị, hình thành tri thức chính trị, văn hóa
chính trị, củng cố niềm tin, bản lĩnh chính trị và thúc đẩy tính tích cực, tự
giác, sáng tạo của quần chúng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc
Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
 Khái niệm học sinh trung học phổ thông
Trung học phổ thông là một bậc trong hệ thống giáo dục ở Việt Nam
hiện nay, cao hơn tiểu học, trung học cơ sở và thấp hơn cao đẳng hoặc đại
học. Trung học phổ thông kéo dài 3 năm ( từ lớp 10 đến lớp 12). Để tốt
nghiệp bậc học này, học sinh phải vượt qua kì thi tốt nghiệp THPT vào cuối
năm học lớp 12.
Học sinh trung học phổ thông là người học văn hóa cấp trung học phổ
thông, học theo chương trình phân ban hoặc không phân ban (ban cơ bản và
ban chuyên) của cấp trung học phổ thông gồm có lớp 10, lớp 11 và lớp 12. Độ
14


tuổi vào học lớp 10 là 15 tuổi. Học sinh không được lưu ban quá 02 lần trong
một cấp học. Độ tuổi của năm học cuối cấp lớp 12 và đăng kí dự thi tốt
nghiệp không quá 24 tuổi. Học sinh học xong chương trình lớp 12, nếu có đủ
điều kiện theo qui định của Bộ giáo dục và Đào tạo thì được đăng kí và dự thi
tốt nghiệp [Bộ Giáo dục và Đào tạo: thông tư số 12/2011/TT-BGDĐT 2011].
1.1.2 Mục tiêu giáo dục ý thức chính trị cho học sinh phổ thông trung học
Mục tiêu của nền giáo dục XHCN là đào tạo những con người tích cực

xây dựng và bảo vệ tổ quốc XHCN, có văn hóa cao, phát triển toàn diện.
Mục tiêu giáo dục ý thức chính trị cho học sinh THPT là giáo dục cho
học sinh trở thành người công dân tốt, có bản lĩnh chính trị vững vàng, lý
tưởng sống đúng đắn đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
Để đạt mục tiêu đó, quá trình dạy học, giáo dục phải hướng tới việc nâng
cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài và phát triển nhân cách cho
thế hệ trẻ. Mục tiêu giáo dục theo Điều 2 của Luật giáo dục năm 2005 đã xác
định: “ Đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có tri thức, sức
khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và
CNXH, hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công
dân, đáp ứng yêu cầu sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc”. Điều 27 của
Luật giáo dục cũng xác định, mục tiêu đối với giáo dục phổ thông:” Giúp học
sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kĩ năng
cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành
nhân cách con người Việt Nam XHCN, xây dựng tư cách và trách nhiệm công
dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động,
tham gia xây dựng và bảo vệ tổ quốc”[19]
Chính vì vậy, mục tiêu giáo dục ý thức chính trị cho học sinh THPT
hướng vào những điểm cơ bản sau:
Một là, trang bị tri thức cho học sinh trên các lĩnh vực chính trị, tư
tưởng, đạo đức, kinh tế, pháp luật.
15


Hai là, hình thành ý thức công dân, ý thức quyền và nghĩa vụ, bản lĩnh
chính trị, giáo dục tinh thần yêu nước, trách nhiệm, tình cảm lành mạnh của
học sinh.
Ba là, rèn luyện hành vi, thói quen, ý thức, tình cảm phù hợp với chuẩn
mực xã hội, trung thành với lý tưởng của Đảng và Nhà nước.
1.1.3 Yêu cầu giáo dục ý thức chính trị cho học sinh phổ thông trung học

Giáo dục ý thức chính trị cho học sinh THPT có các yêu cầu sau:
Thứ nhất, truyền bá chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh cho
học sinh góp phần hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học và
nhân sinh quan cách mạng cho học sinh.
Thứ hai, tuyên truyền đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp
luật của Nhà nước, nội quy quy chế của nhà trường nhằm giúp học sinh nắm
bắt được mục tiêu, lý tưởng của Đảng, hình thành ý thức trách nhiệm trong
học sinh trước bản thân, nhà trường và xã hội.
Thứ ba, giáo dục truyền thống tốt đẹp của dân tộc, của cách mạng, góp
phần bồi dưỡng những tình cảm đúng đắn nhằm hình thành lối sống lành
mạnh cho học sinh.
Thứ tư, giáo dục đạo đức cách mạng, phẩm chất chính trị đúng đắn, đấu
tranh chống các tư tưởng phản động xuyên tạc, các biểu hiện tiêu cực trong
lối sống của học sinh.
Tóm lại: Giáo dục ý thức chính trị cho học sinh THPT phải là hoạt động
thường xuyên, vừa có mục đích lâu dài vừa có mục đích trước mắt vì vậy phải
kết hợp giữa những hoạt động theo kế hoạch và hoạt động đột xuất để triển
khai có hiệu quả các nhiệm vụ đặt ra.

16


1.2. Vai trò và đặc trưng của giáo dục ý thức chính trị cho học sinh phổ
thông trung học
1.2.1. Vai trò của giáo dục ý thức chính trị cho học sinh phổ thông trung học
Thứ nhất, giáo dục ý thức chính trị cho học sinh góp phần phát triển
con người toàn diện.
Giáo dục ý thức chính trị là bộ phận quan trọng nhất góp phần hình
thành nhân cách, phẩm chất, lối sống cho học sinh theo mục tiêu giáo dục.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Muốn xây dựng CNXH phải có con người

XHCN” [16, tr.448]. Đức và tài là hai mặt của cùng một nhân cách con người,
là những nội dung không thể thiếu trong giáo dục con người toàn diện. Bác
Hồ đã khẳng định: Người có tài mà không có đức là người vô dụng, người có
đức mà không có tài làm việc gì cũng khó.
Mục đích cuối cùng của giáo dục toàn diện nhằm tạo ra lớp người có
năng lực và phẩm chất đáp ứng yêu cầu thời đại. Hồ Chí Minh xác định
“Trong việc giáo dục và học tập, phải chú trọng đủ các mặt: đạo đức cách
mạng, giác ngộ XHCN, văn hoá, kĩ thuật, lao động và sản xuất” [17, tr.190].
Hình mẫu con người toàn diện của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa,
hiện đại hóa và phát triển kinh tế tri thức là con người có phẩm chất chính trị,
đạo đức cách mạng; có chuyên môn, nghiệp vụ giỏi; có năng lực sáng tạo và
luôn cập nhật được tri thức mới; có khả năng vận dụng được những tri thức
mang lại hiệu quả cao trong mọi hoạt động… Những tư chất đó do bẩm sinh
thì ít, do đào tạo và tự đào tạo, tự rèn luyện qua thực tiễn thì nhiều. Do vậy,
không chỉ Đảng ta, mà nhiều nước trên thế giới đều xem giáo dục – đào tạo là
quốc sách hàng đầu cho sự phát triển. Phù hợp nhu cầu phát triển của con
người với những tư chất nêu trên, nền giáo dục nước ta có mục tiêu đào tạo
con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm
mỹ và nghề nghiệp; trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã

17


hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực công dân xã
hội chủ nghĩa, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
Giáo dục ý thức chính trị cho học sinh là một trong những nội dung
quan trọng trong công tác giáo dục toàn diện bởi ngoài kiến thức chuyên môn,
văn hóa, người học sinh phổ thông trung học rất cần được trau dồi tư tưởng,
đạo đức, lối sống, bồi dưỡng lòng yêu nước, sự quan tâm tới cộng đồng... Qua
đó, giúp họ dần tạo lập và kiên định lập trường và bản lĩnh chính trị.

Luật Giáo dục nước ta chỉ rõ: “Mục tiêu giáo dục là đào tạo người
học có phẩm chất chính trị, đạo đức, có ý thức phục vụ nhân dân, có kiến
thức và năng lực thực hành nghề nghiệp tương xứng với trình độ đào tạo,
có sức khoẻ để đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc” [19, tr.30-31]. Bởi vậy, giáo dục chính trị tư tưởng với mục đích
trang bị thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cộng sản và phương pháp
luận biện chứng chính là góp phần hình thành nhân cách toàn diện cho học
sinh nói chung và học sinh THPT nói riêng.
Giáo dục ý thức chính trị còn là thường xuyên giáo dục lối sống lành
mạnh, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh. Giáo dục
cho học sinh tinh thần trọng nghĩa, trung thực, tôn trọng kỷ cương phép nước,
quy ước cộng đồng, bảo vệ môi trường, chống mọi tệ nạn và tiêu cực xã hội,
tích cực bài trừ các hủ tục lạc hậu cản trở tiến bộ xã hội…Giáo dục cho họ có
thái độ đúng, đấu tranh không khoan nhượng với thói hư tật xấu, lên án hành
vi vô văn hóa, phi đạo đức. Thông qua các hoạt động văn hóa, thể
thao,…nhằm nâng cao nhận thức, ý thức bảo tồn và phát triển nền văn hóa
tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc; chống mọi biểu hiện văn hóa lai căng, xa lạ
với thuần phong mỹ tục của dân tộc ta, làm biến dạng hoặc chuyển hóa nền
văn hóa Việt Nam đã được tạo dựng qua hàng ngàn năm lịch sử. Bên cạnh đó,
giáo dục nếp sống văn minh, tác phong công nghiệp, lối sống vì mọi người
trong cả học tập lẫn sinh hoạt hàng ngày.
18


Giáo dục ý thức chính trị là nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo
đức, lối sống XHCN cho học sinh phổ thông trung học. Bản lĩnh chính trị là
tổng hợp những phẩm chất tích cực của con người nó thể hiện ở sự vững
vàng, kiên định trong quan điểm, lập trường chính trị, không hoang mang, dao
động trước những biến động chính trị và tác động phức tạp của cuộc sống xã
hội cũng như những khó khăn, thách thức đối với bản thân; luôn trung thành

với lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với CNXH. Bản lĩnh còn thể hiện ở việc
dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm để thực hiện mục tiêu, lý tưởng đó.
Thông qua giáo dục ý thức chính trị, bản lĩnh chính trị của học sinh
được hình thành và nâng cao. Bản lĩnh chính trị thể hiện ở sự trung thành với
chế độ XHCN, lòng yêu nước chân chính, kiên định lập trường cách mạng,
vững vàng trước những âm mưu, thủ đoạn tấn công của kẻ địch cũng như
không hoang mang, dao động trước những biến động chính trị trên thế giới. Đó
chính là góp phần đào tạo lớp người kế tục trung thành và xuất sắc sự nghiệp của
Đảng và dân tộc Việt Nam.
Quá trình giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thông có vai trò
to lớn đối với sự hình thành nhân cách của họ. Việc coi trọng giáo dục đạo
đức, xây dựng đạo đức trong giáo dục ý thức chính trị tư tưởng cho học sinh
phổ thông trung học không chỉ là đòi hỏi cho nhiệm vụ xây dựng đất nước,
mà còn cho công tác bảo vệ chính quyền, bảo vệ nhà nước XHCN.
V.I.Lê- nin cho rằng, phải làm cho toàn bộ nhiệm vụ giáo dục - đào
tạo thanh niên (trong đó có học sinh) trở thành nhiệm vụ giáo dục đạo đức
cộng sản. Đại hội Đảng lần thứ X chỉ rõ: “Xây dựng và hoàn thiện giá trị
nhân cách con người Việt Nam, bảo vệ và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc
trong thời kỳ công nghiệp hóa- hiện đại hóa, hội nhập kinh tế quốc tế. Bồi
dưỡng các giá trị văn hoá trong thanh niên, học sinh, sinh viên, đặc biệt là
lý tưởng sống, lối sống, năng lực trí tuệ, đạo đức và bản lĩnh văn hoá con
người Việt Nam” [13, tr.106].
19


Giáo dục ý thức chính trị góp phần định hướng hoạt động thực tiễn theo
hướng nhân văn, tiến bộ, cách mạng, khoa học, sáng tạo... cho học sinh phổ
thông trung học. Công tác giáo dục ý thức chính trị tư tưởng làm cho học sinh
phổ thông trung học thấm nhuần tinh thần của chủ nghĩa Mác -Lênin là góp
phần “cải tạo thế giới”, tạo nên những học sinh phổ thông trung học hăng hái

đi đầu trên nhiều lĩnh vực, có thái độ, nhận thức tốt và ý thức chính trị cao, có
ý chí vượt qua khó khăn, vươn lên lập thân, lập nghiệp, phát huy mạnh mẽ
truyền thống xung kích cách mạng của những thế hệ thanh niên cách mạng
lớp trước.
Thứ hai, giáo dục ý thức chính trị cho học sinh THPT góp phần đào tạo
nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu CNH-HĐH phát triển kinh tế
tri thức và đẩy mạnh hội nhập quốc tế.
Học sinh THPT chính là những thanh niên có nền tảng trí thức được
phát triển toàn diện có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển đất nước.
Phát huy được nhân tố con người Việt Nam nhất là thế hệ trẻ là bảo đảm cơ
bản nhất cho thành công của sự nghiệp đổi mới. Nghị quyết Trung ương 7,
Khoá X nhấn mạnh: “Thanh niên được đặt ở vị trí trọng tâm trong chiến lược
bồi dưỡng, phát huy nhân tố và nguồn lực con người” [14, tr.24].
Trước những yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh CNH-HĐH đất nước, quá
trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng đòi hỏi phải tăng cường sự lãnh đạo
của Đảng đối với công tác thanh niên nhằm chăm lo, bồi dưỡng và phát huy
cao nhất vai trò, sức mạnh của thanh niên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc XHCN. Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương khóa X chỉ
rõ: “Thanh niên là rường cột của nước nhà, là chủ nhân tương lai của đất
nước, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một trong
những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước,
hội nhập quốc tế và xây dựng CNXH...” [14, tr.41].

20


Từ đó, Nghị quyết nêu mục tiêu cụ thể trong những năm tới là: “Nâng
cao nhận thức chính trị, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên, nhất là
học sinh, sinh viên. Tập trung giáo dục, định hướng, cổ vũ thanh niên thực
hiện có hiệu quả "Cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ

Chí Minh" tạo chuyển biến thực sự trong đạo đức, lối sống và hành động của
thanh niên". Đồng thời "xây dựng môi trường xã hội lành mạnh để thanh niên
rèn luyện, phấn đấu và trưởng thành… Có chính sách mang tính đột phá trong
đào tạo nguồn nhân lực trẻ chất lượng cao đáp ứng quá trình đẩy mạnh công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước gắn liền với giải quyết việc làm, tăng thu
nhập, hưởng thụ văn hóa, vui chơi, giải trí của thanh niên” [14, tr.44].
Vì vậy giáo dục ý thức chính trị giúp cho học sinh THPT biết yêu lao
động, tham gia lao động, học tập một cách nghiêm túc, đem lại chất lượng và
hiệu quả cao. Từ đó, họ có khả năng vươn lên làm chủ khoa học công nghệ
tiên tiến để xứng đáng với vị trí và vai trò của mình trong sự nghiệp cách
mạng của dân tộc ta.
Thứ ba, giáo dục đạo đức, lối sống, thẩm mỹ cho học sinh, thường xuyên
góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng - văn hoá.
Giáo dục ý thức chính trị cho học sinh THPT còn phải bao hàm giáo dục
đạo đức, lối sống, thẩm mỹ, lý tưởng cách mạng góp phần hình thành và hoàn
thiện nhân cách con người mới xã hội chủ nghĩa, giúp học sinh THPT có đủ
dũng khí và khả năng bảo vệ hệ tư tưởng vô sản, bảo vệ Đảng Cộng sản và
chế độ XHCN, bảo vệ các giá trị văn hoá truyền thống dân tộc, đặc biệt với
“Diễn biến hoà bình” của các thế lực thù địch hình thức ngày càng tinh vi thì
học sinh càng cần phải có lý tưởng cách mạng đúng đắn, kiên định. Chiến
lược “Diễn biến hoà bình” là một bộ phận trong chiến lược toàn cầu phản
cách mạng của các thế lực thù địch. Đây là kiểu “chiến tranh không có khói
súng, không đánh mà thắng”.

21