Kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực trong dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác Lênin phần Triết học ở các trường cao đẳng, đại học hiện nay

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Đổi mới kiểm tra, đánh giá có vai trò rất quan trọng trong đổi mới
phương pháp dạy học, nó là khâu cuối cùng trong quá trình dạy học nhưng nó
lại có vai trò khởi đầu, nó định ra cái đích, định ra những yêu cầu để quá trình
dạy và học của thầy và trò phải hướng tới cái đích đó, kiểm tra thế nào thì sẽ dạy
như thế cho nên có thể nói kiểm tra, đánh giá là khâu đột phá của quá trình đổi
mới. Đổi mới kiểm tra, đánh giá sẽ là động lực thúc đẩy các quá trình khác như
đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới cách thức tổ chức hoạt động dạy học, đổi
mới giáo trình tài liệu học tập và đổi mới công tác quản lí... Nếu thực hiện được
việc kiểm tra, đánh giá hướng vào đánh giá quá trình, giúp phát triển năng lực
người học thì lúc đó quá trình dạy học trở nên tích cực hơn rất nhiều. Quá trình
đó sẽ nhằm đến mục tiêu xa hơn, đó là nuôi dưỡng hứng thú học đường, tạo sự
tự giác trong học tập và quan trọng hơn là gieo vào lòng người học sự tự tin,
niềm tin “người khác làm được mình cũng sẽ làm được”... Điều này vô cùng
quan trọng để tạo ra mã số thành công của mỗi sinh viên trong tương lai.
1.2. Hiện nay đổi mới phương pháp dạy học là việc làm cần thiết nhằm
thực hiện chủ trương đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo hướng
phát triển năng lực. Giáo dục Việt Nam đang thực hiện bước chuyển từ giáo dục
tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan
tâm đến việc người học học được cái gì đến chỗ quan tâm người học vận dụng
được cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, nhất định phải thực hiện
thành công việc chuyển từ phương pháp dạy học theo lối truyền thụ một chiều
sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng
lực và phẩm chất.
Nghị quyết Hội nghị trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện
giáo dục và đào tạo khẳng định: Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và
học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng
kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi
nhớ máy móc; tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở
1

để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực;
chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý
các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học.
Đồng thời với đổi mới phương pháp dạy học, Nghị quyết Hội nghị trung
ương 8 khóa XI còn nhấn mạnh: Đổi mới căn bản hình thức và phương pháp
thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo, bảo đảm trung thực, khách
quan. Việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo cần từng bước
theo các tiêu chí tiên tiến được xã hội và cộng đồng giáo dục thế giới tin cậy và
công nhận. Phối hợp sử dụng kết quả đánh giá trong quá trình học với đánh giá
cuối kì, cuối năm học; đánh giá của người dạy với tự đánh giá của người học;
đánh giá của nhà trường với đánh giá của gia đình và của xã hội.
Đề án đổi mới căn bản toàn diện giáo dục của Bộ Giáo dục và Đào tạo
trình Trung ương viết: Đổi mới tư duy giáo dục”, “Đổi mới quản lý giáo dục”,
trong đó có “Đổi mới chính sách, cơ chế tài chính và phát triển đội ngũ nhà giáo
và cán bộ quản lý giáo dục” là các giải pháp then chốt, “Đổi mới kiểm tra, thi và
đánh giá” là khâu đột phá.
1.3. Môn học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin phần triết
học trực tiếp trang bị cho SV thế giới quan, nhân sinh quan, xây dựng niềm tin,
lí tưởng cách mạng cho SV, đồng thời từng bước xác lập thế giới quan, nhân
sinh quan và phương pháp luận chung nhất để tiếp cận các khoa học chuyên
ngành được đào tạo, với việc học tập tri thức khoa học Mác - Lênin sẽ trang bị
cho người học phương pháp luận chung nên khi tiếp cận với các vấn đề chính trị
- xã hội, biết phân tích, đánh giá, tổng hợp các tình huống cụ thể của chính trị xã hội đang diễn ra thường xuyên thì sự đánh giá sẽ đảm bảo được tính khách
quan, khoa học, nhân văn.
Nội dung chương trình môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác
- Lênin phần triết học với tiêu đề: Thế giới quan và PP luận triết học của chủ
nghĩa Mác - Lênin, đây là bộ phận lý luận triết học quan trọng, nền tảng của chủ
nghĩa Mác - Lênin, được cấu trúc. Chương 1: Chủ nghĩa duy vật biện chứng.

Chương 2: Phép biện chứng duy vật. Chương 3: Chủ nghĩa duy vật lịch sử biểu
hiện những đặc thù cơ bản sau:

2


Thứ nhất, tính trừu tượng và tính khái quát hóa cao. Hệ thống tri thức
khoa học của triết học Mác - Lênin được cấu thành từ các khái niệm, phạm trù,
các nguyên lý trừu tượng nhưng là hệ thống tri thức mở, tính lý luận nhưng gắn
với thực tiễn và qua thực tiễn mà hoàn thiện, bổ sung các nguyên lý, quy luật,
phạm trù.
Thứ hai, tính hệ thống, lôgic, chính xác, chặt chẽ.
Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin về triết học là một hệ
thống có mối liên hệ bên trong chặt chẽ. Mỗi khái niệm, phạm trù, nguyên lý
phản ánh những khía cạnh khác nhau của sự vật, hiện tượng nhưng lại có quan
hệ chặt chẽ với nhau, mang lại cho con người tri thức về sự vật hiện tượng trong
tính chỉnh thể, toàn vẹn của nó, giúp con người có cái nhìn toàn diện, chính xác
về sự vật hiện tượng, đem lại cho con người một bức tranh chân thật về hiện
thực khách quan, tránh mọi “ảo tưởng” mù quáng mê hoặc, xuyên tạc sự thật,
gạt bỏ tính chất thần bí siêu tự nhiên. Vì vậy, nó phản ánh chính xác sự vật, hiện
tượng như nó đã tồn tại, vận động và phát triển và trên cơ sở đó, có thể dự báo
được xu hướng vận động và phát triển của các sự vật, hiện tượng. Là một hệ
thống lý luận điển hình về tính chính xác và lôgíc chặt chẽ, có tác dụng tích cực
đối với hoạt động thực tiễn của con người. Với đặc trưng này đòi hỏi việc
nghiên cứu Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin không được tuỳ
tiện, hời hợt, đơn giản, chắp vá, cắt xén.
Thứ ba, tính lý luận và tính thực tiễn.
Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin đã kế thừa tất cả
những giá trị tư tưởng và văn hoá của nhân loại đã có trước đó, là sự khái quát,
đúc kết những kinh nghiệm và tri thức lý luận trên lĩnh vực khác nhau. Những

nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin luôn luôn gắn liền với thực tiễn phong trào
cách mạng, thực tiễn vận động của lịch sử, sự phát triển khoa học - kỹ thuật,
cuộc đấu tranh tư tưởng lý luận chống lại các học thuyết tư sản, chủ nghĩa cơ
hội, chủ nghĩa xét lại, cải lương. Sức mạnh của những nguyên lý cơ bản của
chủ nghĩa Mác - Lênin chính là ở chỗ nó gắn bó hữu cơ với thực tiễn xã hội,
được kiểm nghiệm, bổ sung trong thực tiễn. Trong Những nguyên lý của chủ
nghĩa Mác – Lênin luôn có sự thống nhất giữa tính lý luận với thực tiễn, trong
đó thực tiễn có vai trò quyết định.
3


1.4. Các trường Cao đẳng, Đại học ở Việt Nam hiện nay đang rất nỗ lực
đổi mới phương pháp dạy học, trong đó có đẩy mạnh đổi mới kiểm tra, đánh giá.
Mặc dù đã có những bước chuyển biến tích cực nhưng công tác kiểm tra vẫn
chưa theo được yêu cầu nói trên, cụ thể như:
- Kiểm tra, đánh giá vẫn theo lối cũ, hướng vào nội dung, lấy mục tiêu
truyền thụ kiến thức là chính cho nên kiểm tra, đánh giá lâu nay là kiểm tra kiến
thức chứ không phải là kiểm tra năng lực vì thế nó kéo theo hình thức của kiểm
tra đánh giá là bài thi viết hoặc vấn đáp. Nội dung câu hỏi tập trung vào kiểm tra
khả năng tái hiện tri thức mà không định hướng vào khả năng vận dụng tri thức
trong những tình huống thực tiễn.
- Kiểm tra, đánh giá thời gian qua mới chỉ tập trung chủ yếu vào đánh giá
kết quả học tập nhằm xếp loại sinh viên, xem nhẹ đánh giá quá trình, không biết
đánh giá các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, đánh giá đạo đức, giá trị
sống, kĩ năng sống như thế nào. Nặng về thi cử, nặng về hình thức, thiên về
kiểm tra cuối kỳ. Vì vậy mà phương pháp dạy học, hình thức tổ chức dạy học
chưa thay đổi.
- Đánh giá chưa vì sự tiến bộ của sinh viên, chưa giúp sinh viên nhận ra
mình đang ở đâu trên con đường đạt đến mục tiêu bài học, chuẩn kiến thức, kĩ
năng.

1.5. Xu hướng chung của thế giới hiện nay là chuyển từ dạy học tập trung
vào mục tiêu, nội dung chương trình sang tập trung vào việc tổ chức quá trình
dạy và học, đánh giá để phát triển học tập, nhằm hình thành các năng lực khác
nhau cho người học. Khi chương trình được xây dựng theo cách tiếp cận phát
triển năng lực người học thì người ta không quá xem trọng các tri thức nữa mà
xem trọng phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, làm thế nào để phát triển
các năng lực ở người học.
Từ những lí do trên tôi chọn vấn đề “Kiểm tra, đánh giá theo định hướng
phát triển năng lực trong dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa

4


Mác - Lênin phần Triết học ở các trường cao đẳng, đại học hiện nay” làm đề tài
luận án tiến sĩ của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
Luận án nghiên cứu cơ sở lí luận, thực tiễn và đề xuất một số nguyên tắc,
phương pháp kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực trong dạy
học môn Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác - Lênin phần Triết học nhằm
góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn học này ở các trường cao đẳng, đại
học nước ta hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình kiểm tra, đánh giá trong dạy học môn Những nguyên lý cơ bản
của Chủ nghĩa Mác - Lênin phần Triết học ở các trường cao đẳng, đại học nước
ta hiện nay.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quá trình kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực trong
dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác - Lênin phần Triết
học ở các trường cao đẳng, đại học nước ta hiện nay

4. Giả thuyết khoa học.
Nếu việc kiểm tra, đánh giá môn Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa
Mác - Lênin phần Triết học theo định hướng phát triển năng lực sinh viên mà
được thực hiện như sau:…… thì không những nâng cao được chất lượng học
tập môn học cho sinh viên các trường cao đẳng, đại học nói chung mà còn phát
triển được các năng lực chuẩn đầu ra, sinh viên đáp ứng được những yêu cầu
mới của thời đại.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát
triển năng lực.

5


- Khảo sát thực trạng kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng
lực hiện nay ở một số trường cao đẳng, đại học, chỉ ra những hạn chế và nguyên
nhân.
- Đề xuất các nguyên tắc và phương pháp tổ chức kiểm tra, đánh giá theo
định hướng phát triển năng lực trong dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của
Chủ nghĩa Mác - Lênin phần Triết học.
- Thực nghiệm sư phạm để chứng minh tính khả thi của những biện pháp đã
đề ra của luận án.
6. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Luận án nghiên cứu việc kiểm tra, đánh giá theo định
hướng phát triển năng lực trong dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của chủ
nghĩa Mác - Lênin phần Triết học ở các trường cao đẳng, đại học nước ta hiện
nay.
- Về không gian: Luận án khảo sát thực trạng và thực nghiệm sư phạm
công tác kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực ở một số trường
cao đẳng, đại học ở nước ta, bao gồm các trường sau:

MIỀN BẮC
Trường Đại học Sư Phạm Thái Nguyên
Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội
Trường Đại học Thủ đô Hà Nội
Trường Đại học Sư phạm 2
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Trường Đại học Y Hải Dương
Trường Đại học Tây Bắc
Trường Cao đẳng Sư phạm Lào Cai
Trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên
Trường Cao đẳng Sư phạm Hải Dương
Trường Cao đẳng Sư phạm Hà Giang
Trường Cao đẳng Sư phạm Thái Nguyên
6


Trường Cao đẳng sư phạm Hà Nội
Trường Cao đẳng Cộng đồng Bắc Kan
Trường Cao đẳng Sư phạm Sơn La
MIỀN TRUNG
Trường Đại học Hồng Đức
Trường Đại học Sư phạm Huế
Trường Cao đẳng Sư phạm Nghệ An
MIỀN NAM
Trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng
Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh
- Về thời gian: Luận án tiến hành khảo sát thực trạng và thực nghiệm sư
phạm từ tháng 01 năm 2016 đến tháng 01 năm 2018.
7. Phương pháp nghiên cứu.
7.1. Phương pháp luận

Luận án sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và
chủ nghĩa duy vật lịch sử; lí luận dạy học hiện đại; lí luận và phương pháp dạy
học bộ môn lý luận chính trị.
7.2. Phương pháp nghiên cứu
7.2.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí luận
Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học cụ thể như: phân
tích - tổng hợp, quy nạp - diễn dịch, lịch sử - cụ thể.
7.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp quan sát: Quan sát thái độ, tính tích cực của SV trong kiểm
tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực.
- Phương pháp điều tra xã hội học: Sử dụng phiếu hỏi với GV, SV để thu
thập thông tin liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
- Phương pháp phỏng vấn giảng viên, sinh viên, nhà quản lí

7


- Phương pháp chuyên gia: Tham khảo ý kiến các nhà khoa học trong xây
dựng bộ câu hỏi, thiết kế giáo án, lựa chọn phương pháp xây dựng bộ phiếu khảo sát
thực trạng.
- Phương pháp thực nghiệm: Thực nghiệm sư phạm để phân tích, đánh
giá, so sánh nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng thông qua tác động của thực
nghiệm, nêu kết luận và kiến nghị.
7.2.3. Các phương pháp hỗ trợ
Sử dụng toán thống kê và phần mềm toán học để xử lý các số liệu thu được
trong điều tra thực trạng và thực nghiệm sư phạm nhằm rút ra những kết luận cần thiết.
8. Những đóng góp mới của luận án.
- Luận án hệ thống hóa cơ sở lý luận của việc kiểm tra, đánh giá theo định
hướng phát triển năng lực trong dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của Chủ
nghĩa Mác - Lênin phần Triết học ở các trường cao đẳng, đại học nước ta hiện

nay.
- Đánh giá được thực trạng của công tác kiểm tra, đánh giá theo định hướng
phát triển năng lực trong dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa
Mác - Lênin phần Triết học ở các trường cao đẳng, đại học nước ta hiện nay.
- Xác định khung năng lực cho sinh viên qua dạy học môn Những nguyên
lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác - Lênin phần Triết học.
- Đề xuất được các hình thức tổ chức kiểm tra, đánh giá theo định hướng
phát triển năng lực trong dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa
Mác - Lênin phần Triết học ở các trường cao đẳng, đại học nước ta hiện nay.
9. Kết cấu của luận án.
Ngoài phần mở đầu và kết luận, phụ lục và danh mục các tài liệu tham khảo,
luận án gồm 4 chương
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu về kiểm tra, đánh giá theo định
hướng phát triển năng lực trong dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của chủ
nghĩa Mác - Lênin phần Triết học ở các trường cao đẳng, đại học nước ta hiện
nay.

8


Chương 2: Cơ sở lý luận và thực tiễn việc kiểm tra, đánh giá theo định
hướng phát triển năng lực trong dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của Chủ
nghĩa Mác - Lênin phần Triết học ở các trường cao đẳng, đại học nước ta hiện
nay.
Chương 3: Nội dung, phương pháp kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát
triển năng lực trong dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác Lênin phần Triết học ở các trường cao đẳng, đại học nước ta hiện nay.
Chương 4: Thực nghiệm sư phạm các biện pháp kiểm tra, đánh giá theo
định hướng phát triển năng lực trong dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của
Chủ nghĩa Mác - Lênin phần Triết học ở các trường cao đẳng, đại học nước ta
hiện nay.

NỘI DUNG
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ
THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TRONG DẠY HỌC
MÔN NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN
PHẦN TRIẾT HỌC Ở CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG, ĐẠI HỌC NƯỚC TA
HIỆN NAY
1.1.Các công trình nghiên cứu tiêu biểu về dạy học và kiểm tra, đánh giá
theo định hướng phát triển năng lực trong dạy học
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài
Trên thế giới, việc nghiên cứu và triển khai đào tạo theo tiếp cận năng lực
(competency based) đã được tiến hành từ rất sớm ở một số nước công nghiệp
phát triển. Dần dần, do có ưu điểm phù hợp với yêu cầu của đào tạo kỹ thuật
nghề nghiệp nên phương thức đào tạo theo tiếp cận năng lực được vận dụng ở
9


nhiều nước trên thế giới. [dẫn theo 85], [dẫn theo 86].
Năm 1983, Viện hàn lâm khoa học quốc gia Mỹ đã có một báo cáo đề cập
đến việc các hội nghiên cứu, các chủ doanh nghiệp cần nghiên cứu và thay đổi
các yêu cầu về giáo dục đào tạo, cần thay đổi các chương trình dạy học, các yêu
cầu chương trình phải dựa trên năng lực hơn là dựa theo thời gian.
Ở Canađa, sự phát triển kinh tế - xã hội đã gây sức ép phải thay đổi phương
thức đào tạo, đặc biệt là đào tạo nghề. Những cải cách trong lĩnh vực đào tạo nghề
đã chỉ ra những phương thức linh hoạt hơn trong đào tạo, chỉ ra mối quan hệ đến
sự thực hiện hơn là thời gian đào tạo, đó chính là đào tạo dựa trên năng lực thực
hiện. Ban đầu chỉ có các tổ chức đào tạo nhận ra lợi thế của phương thức này
trong đào tạo nghề. Trong những năm gần đây, các nhà sản xuất, kinh doanh, dịch
vụ ở đây đã cùng ngành giáo dục có sự quan tâm hơn, đầu tư nhiều hơn cho

phương thức đào tạo dựa trên năng lực thực hiện song song với việc xây dựng các
chuẩn quốc gia về đào tạo nghề nghiệp [sđd, 85].
Ở nhiều nước châu Á như Singapore, Ấn Độ, Philippin, Brunei, Malaixia,
Hàn Quốc, Nhật Bản,… phương thức đào tạo dựa trên năng lực cũng đã và đang
vận dụng ở các mức độ khác nhau. Các bộ chương trình kế hoạch đào tạo nghề
dựa trên năng lực thực hiện cho các trường chuyên nghiệp, nhất là các trường kỹ
thuật, đã được soạn thảo và sử dụng có kết quả trong một vài năm trở lại đây.
Nhìn một cách khái quát có thể nhận thấy điểm nổi bật của các chương trình này
là đào tạo nhằm việc hình thành các kiến thức và kỹ năng để người học có thể
thực hiện được, có năng lực vận dụng ngay vào thực tiễn [sđd, 85].
Chúng tôi điểm qua một vài công trình nghiên cứu sau:
(1). William E. B. (Mỹ) “Handbook for developing competency-based
training programs” [73]. (Tạm dịch là: Sổ tay cho việc phát triển các chương
trình đào tạo dựa trên năng lực thực hiện). Mục đích của cuốn sách này là giúp
phát triển có hiệu quả các chương trình giáo dục và đào tạo. Nó dành cho các
giảng viên, người làm công tác đào tạo, các nhà nghiên cứu và những người
tham gia vào việc đào tạo nghề trong các tổ chức. Cuốn sách này đưa ra những
gợi ý làm thế nào để phát triển các chương trình dựa trên năng lực thực hiện, bao
gồm: Mô tả rõ chuẩn đầu ra (CĐR), sắp xếp chúng một cách cẩn thận theo một
10


trình tự. Xây dựng chương trình cẩn thận bằng cách phân loại tài liệu, sắp xếp và
tập hợp thành một gói chương trình hoàn chỉnh. Xác định mục tiêu của chương
trình là hướng vào việc học của người học chứ không hướng vào hoạt động dạy.
Chương trình sẽ đảm bảo rằng người học có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ (công
việc) sau khi tốt nghiệp và tham gia vào hoạt động nghề nghiệp. Chương trình
được cá nhân hoá để mỗi người có thể tự hoàn thành công việc bằng cách tìm
hiểu nhận thức vấn đề và đề xuất cách giải quyết một vấn đề. Và cuối cùng, có
thể đánh giá được hiệu quả đào tạo với từng cá nhân người học, người học cũng

có thể tự đánh giá được mức độ đạt được của bản thân so với mục tiêu của
chương trình.
(2). Tháng 11 năm 1991, trung tâm Quốc gia về đào tạo dựa trên năng lực
của Australia [127] đã tổ chức hội thảo về đào tạo dựa trên năng lực thực
hiện. Mục đích của hội thảo là để cung cấp một diễn đàn cho các nhà nghiên cứu
trong lĩnh vực đào tạo dựa trên năng lực có thể trao đổi những ý kiến, quan điểm
về vấn đề này. Các bài tham luận bao gồm: Các báo cáo về cách giải quyết vấn
đề đào tạo dựa trên năng lực; Các báo cáo về những dự án nghiên cứu của cá
nhân. Hội thảo cũng đã thảo luận về các vấn đề nảy sinh trong quá trình nghiên
cứu, trao đổi về hệ thống lý luận đào tạo theo năng lực đang có. Chương trình
hội thảo được tổ chức thành nhiều phiên họp với các chủ đề là: 1- Phát triển và
cung cấp các chương trình đào tạo dựa trên năng lực, 2 - Phát triển hệ thống các
tiêu chuẩn năng lực. 3 - Các chương trình đào tạo trong đào tạo theo năng lực, 4
- Đánh giá và công nhận các chương trình đào tạo theo năng lực. Qua hội thảo
này, một số vướng mắc trong tổ chức đào tạo theo năng lực được giải quyết và
mở ra những hướng đi mới trong đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng với sự phát
triển của xã hội.
(3). Tác giả Thomas Deissinger và Slilke Hellwig (Đức) [130] đã dựa trên
những kinh nghiệm đào tạo nghề mà mình đang trực tiếp tiến hành để đưa ra
quan điểm về cấu trúc và chức năng của chương trình đào tạo dựa trên năng lực.
Điều này bắt đầu từ triết lý về đào tạo dựa trên năng lực, đó là việc cung cấp một
mô tả về các tính năng trong cấu trúc và chức năng của chương trình cũng như
mục tiêu của nó. Việc xây dựng cấu trúc và chức năng của chương trình đào tạo
theo tiếp cận năng lực cần phải được thảo luận rõ bao gồm cả kế hoạch xây dựng
11


chương trình, phát triển chương trình và kiểm định chương trình trước khi thực
thi. Cũng cần xem xét sự khác biệt, ưu, nhược điểm của việc xây dựng cấu trúc,
chức năng chương trình đào tạo theo tiếp cận năng lực với các lý thuyết xây

dựng chương trình đào tạo nghề khác. Một điều nữa là những chương trình xây
dựng theo năng lực cần có sự đối sánh với hệ thống giáo dục đào tạo của hệ
thống ở Úc, Anh, xứ Wales, Bắc Ireland và Scotland. Như vậy mới đảm bảo
được chất lượng đào tạo và được công nhận ở quốc tế.
Điểm qua những nghiên cứu trên có thể nhận thấy: đào tạo theo tiếp cận
năng lực là một xu hướng được nhiều quốc gia, nhiều nhà khoa học quan tâm
nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau và ứng dụng vào quá trình dạy học ở các
trường đại học, chuyên nghiệp. Tuỳ theo đặc điểm của mỗi quốc gia mà lý
thuyết này được thay đổi cho phù hợp.
Cùng với sự ra đời của lí luận dạy học, lí luận kiểm tra, đánh giá là một
phạm trù được các nhà nghiên cứu và hoạt động thực tiễn về giáo dục rất quan
tâm vì nó có chức năng quan trọng trong hoạt động giáo dục.
Khẳng định vai trò, ý nghĩa quan trọng của kiểm tra đối với việc đánh giá
năng lực nhận thức của học sinh, nhà giáo dục Comenxki người Séc, IB Bazelov
người Đức đã coi việc kiểm tra, đánh giá tri thức học sinh như một yếu tố góp
phần nâng cao hiệu quả của quá trình giáo dục. Đặc biệt, để đánh giá kết quả
học tập của học sinh, IB Bazelov đề xuất một hệ thống đánh giá tri thức trong
trường học và chia hệ đánh giá làm 12 bậc vận dụng vào thực tiễn dạy học. Ông
cho rằng có 3 bậc phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh phổ thông: Tốt –
trung bình – kém. Hệ đánh giá này được áp dụng ở một số nơi trong đó có Nga.
Những năm 50 đến đầu thập kỉ 70 của thế kỉ XX, xuất phát từ nhiệm vụ
nâng cao chất lượng dạy học trên cơ sở phát huy tính tích cực, độc lập của học
sinh, vấn đề kiểm tra, đánh giá được nghiên cứu chủ yếu dưới góc độ đánh giá
tri thức nhằm hoàn thiện quá trình giáo dục. Tiêu biểu là các nhà giáo dục người
Nga như V.M Palonxki với công trình “Những vấn đề dạy học của việc đánh giá
tri thức”, X.V Uxova với “Con đường hoàn thiện việc kiểm tra, đánh giá tri
thức, kĩ năng”, F.I Peroxki với công trình “Cơ sở và thực tiễn của kiểm tra tri
12

thức”… tiếp tục nghiên cứu và khẳng định vai trò của kiểm tra đánh giá đối với
việc củng cố, hoàn thiện tri thức của học sinh đã nêu rõ: “Kiểm tra là một
phương tiện quan trọng không chỉ để ngăn ngừa việc lãng quên mà còn để nắm
bắt được tri thức một cách vững chắc hơn. Ông cho rằng, đánh giá có thể trở
thành một phương tiện quan trọng để điều khiển việc học tập của học sinh, đẩy
mạnh phát triển giáo dục các em. Đánh giá được thực hiện trên cơ sở kiểm tra và
đánh giá theo hệ thống 5 bậc: xuất sắc (điểm 5), tốt (điểm 4), trung bình (điểm
3), xấu (điểm 2), rất xấu (điểm 1). Từ đó, V.N Savin khẳng định kiểm tra và
đánh giá là hai hoạt động khác nhưng có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Kiểm
tra không chỉ giúp học sinh nẵm vững tri thức mà còn nắm kĩ năng, kĩ xảo. T.A
Ilia cũng cho rằng: “Kiểm tra, đánh giá kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo là rất quan
trọng và là thành phần cấu tạo cần thiết của quá trình dạy học”. Đồng thời, tác
giả còn nhấn mạnh chức năng quan trọng của kiểm tra, đánh giá, coi nó như là
một phương tiện để nâng cao chất lượng dạy học “Việc đánh giá là một phương
tiện kích thích mạnh mẽ và có ý nghĩa giáo dục rất lớn trong điều kiện nếu như
nó được giáo viên sử dụng đúng đắn”
Những năm qua, lĩnh vực nghiên cứu về đánh giá trên thế giới đã đạt
được những thành tựu đáng ghi nhận. Có thể nói, hầu hết các tác giả tiêu biểu
như Becbi, Ran Taylo, Philip, R.F Mager đã tập trung nghiên cứu và làm sáng tỏ
định nghĩa, chức năng, vai trò của kiểm tra đánh giá đối với việc phát triển tri
thức, năng lực đặc biệt là tính tích cực tự giác của học sinh, giúp các em tự tin
hơn trong học tập và tự đánh giá được kết quả học tập của mình. Nghiên cứu
vấn đề kiểm tra đánh giá theo những quan điểm, trường phái khác nhau song các
tác giả đều nhấn mạnh ý nghĩa, tầm quan trọng của kiểm tra đánh giá, xây dựng
cơ sở lý thuyết và thực tiễn quá trình kiểm tra đánh giá phù hợp với hệ thống
giáo dục của từng quốc gia.
Thời kỳ tiền tư bản chủ nghĩa (thế kỷ XV - XVIII) lần đầu tiên trong lịch
sử giáo dục thế giới, nhà giáo dục Tiệp Khắc J.A.Comensky đã đặt nền móng
cho lý luận dạy học ở nhà trường và xây dựng thành một hệ thống vấn đề trong
tác phẩm "Lý luận dạy học vĩ đại", trong đó có nêu ý nghĩa, vai trò của kiểm tra,

13


đánh giá quá trình lĩnh hội tri thức của học sinh, ông lưu ý việc kiểm tra, đánh
giá phải căn cứ vào mục tiêu học tập và hướng dẫn học sinh tự kiểm tra, đánh
giá kiến thức của bản thân.
Về sau, các nhà nghiên cứu lý luận dạy học đã phân tích và phát triển lý
luận kiểm tra, đánh giá ở các góc độ: vai trò, ý nghĩa, mục tiêu, nội dung,
nguyên tắc và phương pháp nhằm đảm bảo tính khách quan của việc kiểm tra,
đánh giá. Chẳng hạn, nhà giáo dục V.M. Palonsky đòi hỏi đánh giá kiến thức
phải thực hiện một quá trình, quá trình đó bao gồm một số yếu tố như: nhận thức
đúng mục đích kiểm tra và đánh giá xuất phát từ mục đích dạy học, xác định
đúng các bậc thang đánh giá kết quả nắm tri thức của học sinh làm cơ sở cho
việc đánh giá khách quan và xác định các hình thức phù hợp.
Vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập được các tác giả nghiên cứu ở
nhiều góc độ khác nhau nhưng tất cả các tác giả đều nhấn mạnh ý nghĩa và tầm
quan trọng của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Từng bước xây dựng, hoàn
thiện cơ sở lí thuyết, cơ sở thực tiễn và quy trình cho kiểm tra, đánh giá kết quả
học tập.
1.1.2. những nghiên cứu ở trong nước
Ở nước ta cũng có nhiều bài viết, nhiều công trình nghiên cứu khá sâu sắc
về vấn đề kiểm tra, đánh giá. Các bài viết về vấn đề này có thể chia làm hai loại
như sau:
Loại thứ nhất, là bài viết của các tác giả: Đặng Vũ Hoạt, Hà Thị Đức, Trần
Bá Hoành, Dương Thiệu Tống... đi sâu vào nghiên cứu một cách có hệ thống
những cơ sở lý luận chung của vấn đề kiểm tra, đánh giá tri thức học sinh.
Tác giả Đặng Vũ Hoạt với bài viết: “Một số vấn đề kiểm tra, đánh giá tri
thức học sinh”[10], đã trình bày những vấn đề lý luận cơ bản về kiểm tra, đánh
giá tri thức, kỹ năng, kỹ xảo của học sinh. Tác giả đã trình bày những vấn đề về
vị trí, chức năng và các quan điểm kiểm tra, đánh giá tri thức học sinh dưới góc

độ lý luận dạy học hiện nay.

14


Khi tiến hành kiểm tra, đánh giá cần thực hiện tốt chức năng phát hiện điều
chỉnh, chức năng phát hiện củng cố, chức năng giáo dục. Ba chức năng này quan
hệ mật thiết với nhau, trong đó chức năng thứ nhất là đặc thù.
Tác giả Hà Thị Đức trong bài viết: “Cơ sở lý luận thực tiễn kiểm tra, đánh
giá và hệ thống biện pháp bảo đảm tính khách quan trong quá trình đánh giá tri
thức của học sinh sư phạm”[6] đã nêu lên nội dung và kết quả điều tra về nhận
thức và thực hiện các chức năng kiểm tra, đánh giá trong thực tiễn dạy học hiện
nay. Theo tác giả, đánh giá dựa trên đơn vị tri thức là một phương pháp đánh giá
khách quan nhất. Trong tương lai, đơn vị tri thức phải là chuẩn để giáo viên dựa
vào đó mà cân, đo, đong, đếm trình độ, mức độ chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng, kỹ
xảo của học sinh mình.
Tác giả Dương Thiệu Tống đi sâu vào phân tích những ưu điểm của
phương pháp trắc nghiệm và tác dụng của nó đối với việc đo lường thành quả
học tập.
Loại thứ hai, là bài viết của các tác giả: Trang Thị Lân, Nguyễn Hữu Chí,
Trần Kiều, Hàn Liên Hải, Nguyễn Gia Cốc... Các tác giả này, trên cơ sở phê
phán những hạn chế của hình thức kiểm tra hiện nay, đã đưa ra một số phương
hướng nhằm cải tiến cách thi và kiểm tra trong nhà trường. Đồng thời thông qua
thực tiễn dạy học, các tác giả đã phản ánh một cách đa dạng, nhiều khía cạnh về
hệ thống kiểm tra, đánh giá tri thức của học sinh. Điều cần lưu ý là thông qua
các bài viết của mình, các tác giả đã phê phán một cách nghiêm khắc những yếu
tố tiêu cực trong kiểm tra, đánh giá tri thức, đặc biệt là những biểu hiện vi phạm
tính khách quan.
Để góp phần giải quyết tình trạng trên, các tác giả đã đưa ra một số những
vấn đề cần điều chỉnh, đổi mới có ý nghĩa định hướng cho công tác kiểm tra,

đánh giá kết quả học tập của học sinh.
Tác giả Trần Kiều - Viện Khoa học giáo dục, với bài: Đổi mới đánh giá, đòi
hỏi bức thiết của đổi mới phương pháp dạy học, đã viết rằng kiểm tra, đánh giá
là khâu cuối cùng, song cũng có thể là bước khởi đầu cho chu trình tiếp theo với
15


chất lượng mới hơn của cả một quá trình. Từ một phương diện khác có thể xem
đánh giá là hoạt động nhằm rút ra những phán đoán về giá trị đạt được và những
quyết định cần thiết trên cơ sở thông tin về số liệu thu thập được. Do đó, đánh
giá không chỉ nhằm mục đích phân loại, sàng lọc, cũng không chỉ nhằm phát
hiện kết quả mà còn phải tìm ra được các nguyên nhân đa dạng của một thực
trạng nào đó.
Tác giả Trang Thị Lân trong bài viết: Việc kiểm tra, đánh giá kết quả học
tập cũng cho rằng: Trong lý luận dạy học, kiểm tra là giai đoạn kết thúc của quá
một trình dạy học... đánh giá trong quá trình dạy học là một vấn đề phức tạp,
luôn chứa đựng nguy cơ không chính xác, dễ sai lầm. Vì thế, đổi mới phương
pháp dạy học đòi hỏi phải đổi mới cách kiểm tra, đánh giá....
Một số tác giả đã đưa ra những quan điểm nghiên cứu về kiểm tra, đánh
giá theo những góc độ khác nhau, phân tích những các vấn đề của quá trình đánh
giá, tiêu chí đánh giá, mức độ đánh giá, tính khoa học, tính khách quan, tính toàn
diện, khâu tổ chức coi thi và ra đề thi…trong kiểm tra đánh giá như tác giả
Nguyễn Xuân Sách [143], Nguyễn Lân [140], Hàn Liên Hải [137], Nguyễn Gia
Cốc [135]…
Nghiên cứu hệ thống những cơ sở lí luận chung của vấn đề kiểm tra đánh
giá kết quả học tập của học sinh có các tác giả tiêu biểu như: Lê Khánh Bằng
[133], Hà Thế Ngữ[141], Đặng Vũ Hoạt [138], Hà Thị Đức [136], Trần Bá
Hoành [138]… với các công trình nghiên cứu như “Một số vấn đề về kiểm tra
đánh giá tri thức của học sinh”, “Đánh giá trong giáo dục”, “Cơ sở lí luận của
việc đánh giá chất lượng học tập của học sinh trung học phổ thông”. Trong đó

nổi bật là công trình “Một số vấn đề kiểm tra đánh giá tri thức của học sinh (giáo
trình Xêmina về LLDH) của tác giả Đặng Vũ Hoạt. Với tư cách là người nghiên
cứu sâu về lý luận dạy học, trong những bài viết của mình, tác giả đã trình bày
những vấn đề về vị trí, chức năng và các quan điểm kiểm tra đánh giá tri thức
của học sinh dưới góc độ lý luận dạy học hiện nay. Theo tác giả “khi kiểm tra
đánh giá tri thức, kĩ năng, kĩ xảo chúng ta cần kiểm tra thường xuyên, có hệ
16


thống, có kế hoạch, kết hợp nhiều dạng, nhiều phương pháp kiểm tra; Cần giáo
dục cho học sinh ý thức đúng đắn đối với việc kiểm tra, ý thức tự kiểm tra…
Đồng thời cần bồi dưỡng cho học sinh ý thức tự đánh giá một cách đúng đắn và
khiêm tốn”. Kiểm tra đánh giá đạt hiệu quả tốt cần đảm bảo tính toàn diện, đảm
bảo tính phát triển, tính khách quan, chính xác, công bằng, tránh hình thức, thiên
vị hay thành kiến, không quá dễ dãi nhưng không quá khắt khe. Điều đó chẳng
những giúp cho việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh mang lại kết
quả cao mà còn góp phần hình thành và phát triển toàn diện nhân cách học sinh.
Các nghiên cứu ứng dụng các kĩ thuật, công cụ kiểm tra đánh giá kết quả
học tập vào các môn học cụ thể như của tác giả Đặng Bá Lãm với nghiên cứu
“Kiểm tra đánh giá trong dạy học đại học”, tác giả Trần Thị Tuyết Oanh với luận
án tiến sĩ giáo dục học “Xây dựng, sử dụng câu trắc nghiệm khách quan và câu
tự luận ngắn trong đánh giá kết quả học tập môn giáo dục học”. Ngoài ra còn có
công trình luận văn thạc sĩ cũng nghiên cứu về vấn đề này như “ Một số biện
pháp nâng cao hiệu quả kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn giáo dục công
dân ở trường trung học phổ thông” của tác giải Ông Thị Hải, đề tài “Phối hợp
trắc nghiệm khách quan và trắc nghiệm tự luận trong kiểm tra đánh giá kết quả
học tập môn toán” của tác giả Nguyễn Phi Cơ, đề tài “Biện pháp khách quan hóa
việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn giáo dục học của sinh viên trường
đại học sư phạm” của Mai Quốc Khánh… Các công trình này đã phản ánh khá
đậm nét các nguyên tắc kiểm tra đánh giá, phương pháp kiểm tra đánh giá, hình

thức kiểm tra đánh giá nhằm góp phần nâng cao độ tin cậy, tính hiệu quả của
đánh giá kết quả học tập.
Một số công trình nghiên cứu đã thể hiện sự nghiên cứu sâu về lí luận
kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh, chỉ rõ mục đích, ý nghĩa của
kiểm tra đánh giá, các phương pháp, hình thức, các nguyên tắc và yêu cầu khi
kiểm tra đánh giá. Các tác giả tiêu biểu như Phan Thị Hồng Vinh [144], Trần Thị
Tuyết Oanh [142], Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt [141], Hà Thị Đức [136],
Nguyễn Hữu Châu [134]…Qua những công trình nghiên cứu, các tác giả đều
cho rằng khi kiểm tra đánh giá kết quả học tập của người học cần phải thực hiện
17


thường xuyên, liên tục góp phần nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục. Tuy
nhiên, các nghiên cứu này chưa phản ánh sâu sắc vấn đề đánh giá kết quả học
tập dựa trên định hướng phát triển năng lực cho người học.
Tóm lại, vấn đề kiểm tra, đánh giá đã được nhiều tác giả đề cập tới ở
nhiều góc độ khác nhau. Các tác giả đều làm sáng tỏ vai trò, vị trí của kiểm tra,
đánh giá, nội dung của kiểm tra, đánh giá, các hình thức tổ chức và phương pháp
kiểm tra, đánh giá, mối liên hệ mật thiết giữa kiểm tra và đánh giá... và xem đó
là một khâu không thể thiếu trong quá trình dạy học.
Ngoài ra cũng có rất nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả về kiểm
tra, đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực như:
Tác giả Nguyễn Văn Tuấn [90] đã hệ thống hóa lý thuyết về đào tạo theo
năng lực thực hiện như: khái niệm năng lực thực hiện, những cơ sở chung về
đào tạo theo năng lực thực hiện; ưu điểm hạn chế của cách tiếp cận năng lực
thực hiện và chỉ rõ sự khác biệt giữa đào tạo theo năng lực thực hiện với đào tạo
theo truyền thống. Tác giả cũng trình bày quy trình phát triển chương trình đào
tạo theo tiếp cận năng lực thực hiện và có những ví dụ minh họa rõ ràng.
Tác giả Đinh Công Thuyến và các đồng nghiệp đã soạn thảo tài liệu
“Hướng dẫn chuẩn bị và giảng dạy theo mô đun” [62]. Tác giả đã khái quát về

tình hình đào tạo nghề theo mô đun năng lực trên thế giới và ở Việt Nam. Chỉ
dẫn các phương pháp dạy học tích hợp để phù hợp với chương trình được xây
dựng theo mô đun năng lực. Ngoài ra, tác giả cũng trình bày rõ tiến trình tổ chức
dạy học, phương pháp kiểm tra và đánh giá theo năng lực.
Tác giả Nguyễn Hữu Lam [64] đã phân tích những hạn chế trong hệ thống
giáo dục hiện nay là vừa thiếu lại vừa yếu. Chương trình nặng về kiến thức, nhẹ
về kỹ năng, không gắn với thực tiễn phát triển của xã hội. Với cách đặt vấn đề
như vậy, tác giả đã chỉ ra cần phải tìm một mô hình mới trong giáo dục và đào
tạo nhấn mạnh đến “chất lượng và hiệu quả thực hiện công việc”. Đặc biệt,
Nguyễn Hữu Lam đã phân tích, tổng kết các mô hình đào tạo của thế giới và
nhận định mô hình đào tạo dựa trên năng lực (competency based model) sẽ là
một cách tiếp cận trong phát triển giáo dục và đào tạo nghề nghiệp ở Việt Nam.
18


Tuy nhiên tác giả cũng chỉ ra một số lưu ý mà các nhà nghiên cứu, các nhà quản
lý giáo dục cần quan tâm.
Các công trình công bố của các tác giả kể trên mới chỉ đưa ra khung lý
thuyết về đào tạo, dạy học, tổ chức dạy học theo năng lực. Vận dụng lý thuyết
này vào những nghiên cứu cụ thể có thể kể tới các công trình nghiên cứu sau:
Tác giả Vũ Xuân Hùng [92] đã khái quát được một số vấn đề lý luận và
thực tiễn về năng lực dạy học của GV dạy nghề và mục tiêu, nội dung, quy trình
đánh giá năng lực dạy học cho SV đại học sư phạm kỹ thuật trong thực tập sư
phạm theo tiếp cận năng lực thực hiện. Qua đó, tác giả đề xuất các biện pháp rèn
luyện năng lực dạy học cho sinh viên đại học sư phạm kỹ thuật trong thực tập sư
phạm theo tiếp cận năng lực thực hiện.
Đổi mới GD&ĐT theo hướng tiếp cận năng lực - Đề án đổi mới căn bản
và toàn diện GD&ĐT Việt Nam đã và đang được bổ sung, hoàn thiện và từng
bước được triển khai thực hiện theo đúng tinh thần của Đại hội Đảng lần thứ XI
và kết luận của Hội nghị TW 6. Ngoài việc nhìn nhận, đánh giá lại những mặt

tích cực và những mặt hạn chế của nền giáo dục, ngành giáo dục còn tổ chức
nhiều hội nghị, hội thảo nhằm học hỏi kinh nghiệm từ các nền giáo dục tiên tiến
của các nước trên thế giới cũng như ghi nhận rất nhiều ý kiến của các nhà
nghiên cứu giáo dục trong nước và quốc tế. Hội nhập nhưng phải phù hợp với
tình hình thực tế giáo dục ở Việt Nam. Đổi mới chương trình và sách giáo khoa
là một trong những nội dung của Đề án đổi mới căn bản toàn diện nền giáo dục
Việt Nam kể từ sau năm 2015. Trong đó, đổi mới nội dung, chương trình, sách
giáo khoa là một trong những nhiệm vụ quan trọng của Đề án. Tuy nhiên, để có
một chương trình, sách giáo khoa hoàn thiện, phù hợp với xu thế thì quá trình
chuẩn bị càng có vai trò quan trọng.
TS. Vũ Ngọc Hoàng, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng Ban thường
trực Ban Tuyên giáo Trung ương đã chỉ rõ: Các quan điểm chỉ đạo đổi mới tập
trung vào các nội dung trọng điểm như: Tiếp tục thực hiện tốt các quan điểm
phát triển giáo dục đã được đề ra trong các Nghị quyết của Đảng; Chuyển từ một
nền giáo dục chủ yếu là truyền thụ kiến thức sang phát triển phẩm chất năng lực
19


người học; Đổi mới theo hướng xây dựng một nền giáo dục mở, học tập suốt
đời, phát triển giáo dục điện tử, gắn với xây dựng xã hội học tập, chuyển từ giáo
dục “đóng khung”, “khép kín” sang nền giáo dục mở về nghề nghiệp, chương
trình, nội dung, thời gian học, chọn thầy, chọn sách, loại hình đào tạo...
PGS. TS. Đỗ Ngọc Thống - phó chủ tịch Hội đồng khoa học, Viện Khoa
học giáo dục Việt Nam cho biết các nhà nghiên cứu giáo dục Việt Nam đã
nghiên cứu 3 xu hướng chính của giáo dục thế giới và đang chọn lọc cách tiếp
cận các xu hướng này cho nền giáo dục Việt Nam, cụ thể là cách tiếp cận theo
hướng phát triển năng lực. Tiếp cận theo hướng năng lực thực chất là tiếp cận
đầu ra, có điều đầu ra là các năng lực chung, tiếp cận về mặt kiến thức hay về
mặt năng lực. Xu hướng mới nhất hiện nay là tiếp cận theo hướng năng lực, họ
hình dung ra sinh viên tốt nghiệp đại học phải có được những năng lực như thế

nào để nó ứng phó được với cuộc sống bên ngoài bên cạnh năng lực chung mà ai
cũng phải có, cần có những năng lực chuyên biệt: âm nhạc, vẽ, văn, năng lực
toán học, năng lực sáng tạo, năng lực tư duy phê phán…
Trong cuốn “Tài liệu học tập về phương pháp dạy học theo hướng tích
hợp” (Chuyên đề bồi dưỡng sư phạm) của tác giả TS. Nguyễn Văn Tuấn trường
Đại học Sư phạm Kĩ Thuật thành phố Hồ Chí Minh, tháng 06 năm 2010 có nêu
lên lý thuyết giáo dục định hướng phát triển năng lực và vai trò của đào tạo theo
năng lực trong việc phát triển nguồn nhân lực cho đất nước. Chương trình dạy
học định hướng năng lực có thể coi là một tên gọi khác hay một mô hình cụ thể
hóa của chương trình định hướng kết quả đầu ra, một công cụ để thực hiện giáo
dục định hướng điều khiển đầu ra. Trong chương trình dạy học định hướng phát
triển năng lực, mục tiêu dạy học của chương trình là mô tả thông qua các nhóm
năng lực. Tác giả đưa ra các thành phần cấu trúc của năng lực bao gồm: Năng
lực chuyên môn, năng lực phương pháp, năng lực xã hội, năng lực cá thể. Xây
dựng và đào tạo theo các tiêu chuẩn năng lực là cách thức để chuẩn bị lực lượng
lao động cho một nền kinh tế cạnh tranh toàn cầu...

20


Tại hội thảo khoa học khoa văn hóa và kiến thức cơ bản về “Đổi mới
phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực” của trường Cao
đẳng Múa Việt Nam, hội thảo không chỉ tập trung vào việc tích cực hoạt động trí
tuệ của sinh viên mà còn chú ý rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề gắn với
những tình huống cuộc sống và nghề nghiệp chính của các em.
Trong bài viết: “Phát triển chương trình đại học theo cách tiếp cận năng
lực - Xu thế và nhu cầu”, Tạp chí Phát triển và hội nhập số 9 (19) - Tháng 0304/2013 của tác giả TS. Hoàng Thị Tuyết, Đại học sư phạm thành phố Hồ Chí
Minh khẳng định: Với những thay đổi tích cực của Luật Giáo dục vừa được ban
hành, việc phát triển hệ thống tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong nhà trường Đại
học Việt Nam đã chính thức được khẳng định về mặt pháp lý, như vậy nhất thiết

phải được triển khai thực hiện trên thực tế. Tuy nhiên, tư tưởng tiếp cận năng lực
trong phát triển và thực hiện các chương trình đào tạo ở bậc học này vẫn chưa
được phát biểu một cách chính trức và tường minh. Phát triển chương trình đào
tạo theo chuẩn năng lực đã và đang hiện hữu như là một xu thế toàn cầu và tất
yếu trong nhà trường ở mọi cấp học và là một cách tốt để cứu nền giáo dục đại
học. Nghiên cứu của tác giả nhằm giới thiệu những mô hình phát triển chương
trình đại học theo cách tiếp cận năng lực. Mục tiêu này cần được xem là một
đường lối chiến lược để làm cho giáo dục đại học Việt Nam gắn đào tạo với nhu
cầu kinh tế xã hội, để triết lý giáo dục truyền thống khoa cử, từ chương bấy lâu
nay buộc phải bị loại bỏ.
Trong quá trình thực hiện luận án, chúng tôi đã nghiên cứu, kế thừa, đối
chiếu nhiều luận điểm, số liệu từ các công trình nghiên cứu kể trên.
1.2. Các công trình nghiên cứu về kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng
lực trong dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin phần
Triết học ở các trường cao đẳng, đại học nước ta hiện nay
1.3. Những kết quả được kế thừa và những vấn đề cần tiếp tục được nghiên cứu trong
luận án
21


Chương 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VIỆC KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ THEO
ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TRONG DẠY HỌC MÔN
NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN PHẦN
TRIẾT HỌC Ở CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG, ĐẠI HỌC NƯỚC TA HIỆN
NAY
2.1. Cơ sở lý luận về kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực trong
dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác - Lênin phần
Triết học ở các trường cao đẳng, đại học nước ta hiện nay.
2.1.1. Những vấn đề lý luận chung về kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát

triển năng lực trong dạy học
- Khái niệm kiểm tra, đánh giá
- Bản chất, vai trò của kiểm tra, đánh giá
- Các hình thức kiểm tra, đánh giá
- Các nguyên tắc (yêu cầu) đặt ra đối với công tác kiểm tra, đánh giá
2.1.2. Kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực
- Khái niệm năng lực
- Vài nét về định hướng phát triển năng lực trong dạy học
- Nội dung công tác kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực
2.1.3. Kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực trong dạy học
môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin phần Triết học
- Đặc điểm dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin
phần Triết học ở các trường cao đẳng, đại học nước ta hiện nay
- Vai trò của kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực trong dạy
học môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin phần Triết học
- Khung năng lực cần đạt được thông qua dạy học môn Những nguyên lý cơ bản
của chủ nghĩa Mác - Lênin phần Triết học
+ Năng lực tư duy biện chứng
22


+ Năng lực phê phán
+ Năng lực giải quyết vấn đề (năng lực xã hội, năng lực cá nhân và cộng hưởng
các năng lực nói trên)
2.2. Cơ sở thực tiễn việc kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển
năng lực trong dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin phần Triết học tại các trường cao đẳng, đại học nước ta hiện nay.
2.2.1. Thực trạng kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực trong
dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin phần Triết
học ở các trường cao đẳng, đại học nước ta hiện nay
2.2.1.1. Quá trình khảo sát

- Để thấy được thực trạng chúng tôi đã tiến hành khảo sát trên địa bàn nào? Số
lượng sinh viên giáo viên bằng bảng hỏi, có phụ lục kèm theo (kể tên ra), mô tả
quá trình khảo sát thực trạng (đã làm gì?)
- Khái quát tình hình dạy học và kiểm tra, đánh giá môn này ở các trường cao
đẳng, đại học. => Rút ra nhận xét tình hình dạy học môn này như sau:
+ Tình hình giáo viên: bằng cấp, trình độ chuyên môn, nội quy dạy theo đúng
quy định của Bộ
+ Điều kiện dạy học
2.2.1.2. Đánh giá kết quả thực trạng
2.2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác kiểm tra, đánh giá
Tiểu kết chương 2
Chương 3
NỘI DUNG, PHƯƠNG PHÁP KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TRONG DẠY HỌC MÔN NHỮNG NGUYÊN LÝ
CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN PHẦN TRIẾT HỌC Ở CÁC
TRƯỜNG CAO ĐẲNG, ĐẠI HỌC NƯỚC TA HIỆN NAY
23


3.1. Nội dung kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực trong
dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác - Lênin phần
Triết học ở các trường cao đẳng, đại học nước ta hiện nay
3.1.1
3.1.2
3.1.3
3.2. Phương pháp kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực
trong dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác - Lênin
phần Triết học ở các trường cao đẳng, đại học nước ta hiện nay
3.2.1. Những yêu cầu (nguyên tắc) cơ bản của việc kiểm tra, đánh giá theo định
hướng phát triển năng lực

- Phải đánh giá được các năng lực khác nhau của sinh viên
- Đảm bảo tính khách quan
- Đảm bảo sự công bằng
- Đảm bảo tính toàn diện
- Đảm bảo tính công khai
- Đảm bảo tính giáo dục
- Đảm bảo tính phát triển
3.2.2. Các phương pháp và công cụ kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát
triển năng lực.
- Nghiên cứu sản phẩm của sinh viên
- Quan sát trên lớp
- Hỏi vấn đáp
- Sinh viên tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng
3.2.3. Những hình thức kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực
năng lực.
- Đánh giá chuẩn đoán
- Đánh giá quá trình
- Đánh giá tổng kết
24


Chương 4
THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM CÁC BIỆN PHÁP KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ
THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TRONG DẠY HỌC
MÔN NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN
PHẦN TRIẾT HỌC Ở CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG, ĐẠI HỌC NƯỚC TA
HIỆN NAY
4.1. Mục đích thực nghiệm
4.2. Đối tượng, địa bàn, giáo viên thực nghiệm
4.3. Nội dung, phương pháp thực nghiệm

4.3.1. Nội dung thực nghiệm
4.3.2. Phương pháp thực nghiệm
4.4. Tiến trình và kết quả thực nghiệm
4.4.1. Tiến trình thực nghiệm
4.4.2. Kết quả thực nghiệm
Kết luận chương 4

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Xu hướng chung của thế giới hiện nay là chuyển từ dạy học tập trung vào
mục tiêu, nội dung chương trình sang tập trung vào việc tổ chức quá trình dạy và
học, đánh giá để phát triển học tập, nhằm hình thành các năng lực khác nhau cho
người học. Khi chương trình được xây dựng theo cách tiếp cận hình thành năng
lực, thì người ta không quá xem trọng các tri thức nữa mà xem trọng phương pháp, hình
thức tổ chức dạy và học, làm thế nào để phát triển các năng lực ở người học.
Đổi mới dạy và học theo cách tiếp cận năng lực ở các trường cao đẳng,
đại học đòi hỏi giảng viên phải được huấn luyện để biết cách tạo tình huống, tạo
môi trường tương tác thân thiện tích cực, giúp mọi học sinh đều có cơ hội bày tỏ
25