LUẬN văn THẠC sĩ QUẢN lý GIÁO dục QUẢN lý HOẠT ĐỘNG bồi DƯỠNG học SINH GIỎI ở các TRƯỜNG TRUNG học PHỔ THÔNG HUYỆN mỹ tú, TỈNH sóc TRĂNG

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Ở thời đại nào cũng vậy, người tài giỏi đều được mọi người ngưỡng mộ,
được xã hội tôn vinh và kính trọng. Bởi vì họ là những con người xuất chúng, có
năng lực trí tuệ đặc biệt, có tầm nhìn xa trông rộng và có khả năng xử lý hiệu quả và
nhanh chóng những vấn đề phức tạp nảy sinh trong cuộc sống. Người tài giỏi là
những trụ cột quan trọng trong mọi lĩnh vực của đất nước, quyết định đến sự hưng
thịnh của một quốc gia dân tộc như người xưa đã từng khẳng định: “Hiền tài là
nguyên khí của quốc gia. Nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh rồi lên cao, nguyên
khí suy thì thế nước yếu rồi xuống thấp. Vì vậy các đấng thánh đế minh vương
chẳng ai không lấy việc bồi dưỡng nhân tài, kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí
làm việc đầu tiên” [18,tr.31].
Hoạt động bồi dưỡng HSG và quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG ở các trường
THPT là nhiệm vụ quan trọng và rất cần thiết trong tình hình hiện nay. Bởi vì trong
thời gian tới đây, thế giới sẽ có nhiều thay đổi lớn về kinh tế - xã hội. Các quốc gia
đều phải tập trung nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, nâng cao chất lượng
nguồn nhân lực, bồi dưỡng và phát triển nhân tài để đáp ứng yêu cầu phát triển đất
nước. Đây là vấn đề quan trọng trong chiến lược con người mà Đảng và Nhà nước
ta xác định phải quan tâm trong thời kì đổi mới, đặc biệt là trong bối cảnh toàn
ngành Giáo dục đang triển khai thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và
đào tạo, đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH trong điều kiện hội nhập quốc tế. Trong thực
tiễn Cách mạng, Đảng và Nhà nước ta luôn xác định: “Phát triển giáo dục là quốc
sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”
[23,tr.3]. “Phải chú trọng thỏa mãn nhu cầu phát triển của mỗi người học, những
người có năng khiếu được phát triển tài năng” và “chú trọng xây dựng các cơ sở
giáo dục tiên tiến, trọng điểm, chất lượng cao để đào tạo bồi dưỡng các tài
năng”[33,tr.5].
Trong trường THPT hiện nay, việc phát hiện và bồi dưỡng HSG đã có những
bước phát triển lớn, lãnh đạo các trường cũng đã thấy được vai trò quan trọng của

1

hoạt động bồi dưỡng HSG và quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG là góp phần vào
việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường. Tuy nhiên hoạt động
này của các nhà trường hiện nay thực hiện còn mang tính tự phát, thời vụ mà chưa
có kế hoạch chiến lược cũng như các biện pháp quản lý và tổ chức thực hiện hiệu
quả. Hệ thống đề tài khoa học nghiên cứu về vấn đề quản lý hoạt động bồi dưỡng
HSG ở nhà trường THPT hiện nay chưa có nhiều công trình đi sâu vào nghiên cứu
xây dựng hệ thống lý luận cũng như xây dựng các biện pháp thực hiện để làm căn
cứ khoa học cho CBQL của các trường thực hiện. Từ những lý luận và thực tiễn nêu
trên, cho nên tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi ở các
trường trung học phổ thông huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng” để nghiên cứu nhằm
góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động bồi dưỡng HSG của các
trường THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng trong giai đoạn hiện nay.
2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Hoạt động bồi dưỡng HSG trong các nhà trường hiện nay đã dành được
nhiều sự quan tâm của Đảng và Nhà nước cũng như của các nhà nghiên cứu có tên
tuổi. Dưới đây là một số công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động bồi dưỡng
HSG trong nhà trường:
- Về đề tài cấp bộ, có đề tài của tác giả Đỗ Tiến Đạt: “Phương thức bồi
dưỡng học sinh năng khiếu ở nhà trường phổ thông Việt Nam”, 2010. Trong phần
cơ sở lý luận, đề tài đã nêu lên được khái niệm học sinh năng khiếu, phương thức
nhận dạng phát hiện học sinh năng khiếu và phương thức bồi dưỡng học sinh năng
khiếu. Trong phần cơ sở thực tiễn, đề tài cũng đã nêu lên một số kinh nghiệm bồi
dưỡng học sinh ở quốc tế cũng như ở Việt Nam ta. Từ đó đề tài cũng đã đề xuất một
số định hướng nâng cao chất lượng bồi dưỡng học sinh năng khiếu.
- Về Luận văn Thạc sĩ, có các đề tài như: Nguyễn Thị Thanh Nam: “Quản lý
hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi tại Trường trung học cơ sở Lê Hữu Trác, tỉnh
Hưng Yên”, 2012; Đỗ Đức Thiện: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi ở
trường Trung học cơ sở quận Kiến An, thành phố Hải Phòng, 2013; Nguyễn Văn

2


Đức: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THCS Thanh Thủy,
huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ, 2014.
Trong phần cơ sở lý luận của các đề tài Luận văn Thạc sĩ trên đa số đều nêu
lên được các khái niệm cơ bản về năng lực, tài năng, năng khiếu, các giai đoạn phát
triển tài năng, khái niệm HSG THCS. Các đề tài trên đa số cũng đã xác định được
nội dung quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG gồm: Công tác kế hoạch hóa, công tác
tổ chức, công tác chỉ đạo và công tác kiểm tra hoạt động bồi dưỡng HSG. Các đề tài
này cũng đã xác định được các yếu tố tác động đến hoạt động bồi dưỡng HSG trong
nhà trường. Trong phần cơ sở thực tiễn, các đề tài trên đi vào phân tích hai thực
trạng là thực trạng hoạt động bồi dưỡng HSG và thực trạng quản lý hoạt động bồi
dưỡng HSG. Phần đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG, các đề
tài cũng đã đề xuất được các biệp pháp như: Nâng cao nhận thức, xây dựng kế
hoạch, xây dựng CSVC, phối hợp các lực lượng giáo dục, bồi dưỡng đội ngũ giáo
viên, cách phát hiện HSG, đổi mới kiểm tra đánh giá học sinh, đổi mới phương pháp
dạy bồi dưỡng, ứng dụng CNTT vào giảng dạy bồi dưỡng, biện pháp cải tiến công
tác thi đua khen thưởng, …
Nhìn chung các công trình nghiên cứu trên đã đáp ứng một phần thực tiễn
hoạt động dạy và học cũng như hoạt động bồi dưỡng HSG trong các nhà trường
hiện nay. Các đề tài đã đi sâu vào làm rõ cơ sở lý luận về hoạt động bồi dưỡng
HSG, phân tích đánh giá thực trạng yếu kém, xác định các nguyên nhân dẫn đến
tình trạng yếu kém, bất cập của hoạt động bồi dưỡng HSG. Từ đó đề xuất các giải
pháp để cải thiện hoạt động bồi dưỡng HSG trong nhà trường nhằm nâng cao chất
lượng dạy và học. Đây là một nhiệm vụ quan trọng hàng đầu để từng bước nâng cao
vị thế của nhà trường trong xu thế hội nhập ngày nay.
Tuy nhiên, các công trình trên khi nghiên cứu các tác giả chưa làm rõ được
phần cơ sở lý luận của đề tài. Những vấn đề lý luận về hoạt động bồi dưỡng HSG ở

trường THCS trong các đề tài trên, người viết dựa chủ yếu vào bài viết “Bồi dưỡng
học sinh giỏi ở các nước phát triển” của tác giả Đỗ Ngọc Thống cho nên chưa nêu
được khái niệm về HSG. Nhiều khái niệm trong phần cơ sở lý luận không phân tích

3


được nội hàm của khái niệm, chưa làm rõ được vị trí vai trò, đặc điểm và nhiệm vụ
của hoạt động bồi dưỡng HSG trong nhà trường THCS, một số khái niệm lại dư
thừa không cần thiết. Có đề tài không xác định được nội dung quản lý hoạt động bồi
dưỡng HSG trong nhà trường. Các yếu tố tác động đến hoạt động bồi dưỡng HSG,
các đề tài xác định chưa đầy đủ và chưa có tính hệ thống. Phần phân tích thực trạng
chưa thống nhất với nội dung quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG. Vì vậy lý luận về
quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG của các đề tài trên còn thiếu tính hệ thống, chưa
làm nổi bật được vấn đề trọng tâm mà đề tài cần nghiên cứu. Ngoài ra, các đề tài
trên chỉ nghiên cứu ở phạm vi cấp THCS mà chưa có đề tài nào đi vào nghiên cứu ở
cấp THPT. Phần đề xuất biện pháp, một số đề tài chỉ chú trọng đề xuất các giải
pháp nâng cao chất lượng hoạt động bồi dưỡng HSG mà chưa đi vào nghiên cứu các
biện pháp quản lý của Hiệu trưởng về hoạt động bồi dưỡng HSG trong nhà trường.
Các biện pháp còn chung chung chưa đưa ra được cách làm cụ thể. Các biện pháp
đưa ra trong các đề tài trên chỉ phù hợp với các địa phương khác mà chưa thật sự
phù hợp với tình hình, đặc điểm riêng của giáo dục vùng đồng bằng Sông Cửu
Long, đặc biệt là ở huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng.
Ngoài các đề tài khoa học trên còn có rất nhiều bài báo khoa học nghiên cứu,
viết về vấn đề đào tạo, bồi dưỡng và phát triển nhân tài đã được đăng trên các trang
báo điện tử, tiêu biểu có các bài viết như: Đỗ Ngọc Thống: “Bồi dưỡng học sinh
giỏi ở một số nước phát triển”, đăng trên Báo điện tử Dân Trí; Nguyễn Văn Đạo:
“Tạo điều kiện để nhân tài phát triển và phục vụ đất nước”, đăng trên Cổng thông
tin điện tử Trường Đại học Quốc gia Hà Nội; Cao Văn Thống: “Một số vấn đề về
công tác nhân tài của Việt Nam hiện nay”, đăng trên Cổng thông tin điện tử Tạp chí

Cộng sản.
Các bài nghiên cứu trên chủ yếu đề xuất các biện pháp thực hiện ở cấp quản
lý trong hệ thống giáo dục quốc dân mà chưa đi vào nghiên cứu quản lý cụ thể ở
một huyện hay tỉnh nào. Các bài viết cũng không đi sâu vào làm rõ lý luận chung về
HSG và quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG trong các nhà trường. Đây là yếu tố

4


quan trọng có tác dụng định hướng cho các nhà trường tổ chức hoạt động bồi dưỡng
HSG đạt kết quả cao.
Từ những công trình nghiên cứu của các tác giả trên, học viên nhận thấy
rằng: Từ xưa đến nay công tác đào tạo, bồi dưỡng và phát triển nhân tài phục vụ
cho đất nước rất được quan tâm và chú trọng. Hệ thống đề tài khoa học từ cấp bộ,
luận văn Thạc sĩ cho đến các bài báo khoa học đã đáp ứng một phần thực tiễn hoạt
động giáo dục trong các nhà trường hiện nay. Thế nhưng chưa có một công trình
nào đi sâu vào nghiên cứu một cách có hệ thống và đầy đủ về vấn đề “Quản lý hoạt
động bồi dưỡng học sinh giỏi ở các trường trung học phổ thông huyện Mỹ Tú, tỉnh
Sóc Trăng”.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
* Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu làm rõ lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG ở
trường THPT và nghiên cứu làm rõ về thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG
ở các trường THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng, luận văn hướng tới đề xuất các
biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG ở các trường THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh
Sóc Trăng, góp phần nâng cao chất lượng dạy học, chất lượng giáo dục của tỉnh Sóc
Trăng.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu làm rõ lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG ở trường
THPT;

Nghiên cứu làm rõ thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG ở các
trường THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng;
Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG ở các trường
THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng và khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của
chúng.
4. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài
* Khách thể nghiên cứu

5


Quản lý hoạt động dạy học ở các trường THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc
Trăng.
* Đối tượng nghiên cứu
Quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG ở các trường THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh
Sóc Trăng.
* Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu làm rõ lý luận về
quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG ở trường THPT, khảo sát đánh giá thực trạng và
đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG ở các trường THPT của
huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng.
- Về địa bàn nghiên cứu: Do thời gian, điệu kiện cũng như năng lực nghiên
cứu của học viên còn hạn chế, cho nên luận văn chỉ nghiên cứu giới hạn trong địa
bàn huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng thông qua những điều tra, phỏng vấn đối với các
CBQL, giáo viên và các bậc PHHS của các trường.
- Về thời gian nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu các số liệu, phân tích thực
trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG của các trường THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh
Sóc Trăng trong thời gian ba năm, từ năm 2012 đến năm 2015.
5. Giả thuyết khoa học
Hoạt động bồi dưỡng HSG ở các trường THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng

hiện nay vẫn còn nhiều tồn tại yếu kém. Nếu trong công tác quản lý, các chủ thể
phát huy hết vai trò lãnh đạo của Chi bộ Đảng, vai trò quản lý của Ban Giám hiệu;
nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên và học sinh về hoạt động và quản lý hoạt
động bồi dưỡng HSG; tuyển chọn được đội ngũ giáo viên giỏi để dạy bồi dưỡng
HSG; thực hiện tốt khâu phát hiện và tuyển chọn đội tuyển HSG; thực hiện xây
dựng chương trình và đổi mới phương pháp dạy và học bồi dưỡng HSG; chuẩn bị
đầy đủ các điều kiện phục vụ cho hoạt động bồi dưỡng HSG của nhà trường, thì sẽ
quản lý tốt hoạt động bồi dưỡng HSG ở các trường THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc
Trăng, góp phần nâng cao chất lượng dạy học, chất lượng giáo dục của tỉnh Sóc
Trăng.

6


6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp luận
Đề tài được nghiên cứu dựa trên quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện
chứng khoa học, quán triệt và cụ thể hóa quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh và Đảng ta về giáo dục và phát triển sự nghiệp giáo dục. Quá
trình nghiên cứu vận dụng các quan điểm tiếp cận hệ thống – cấu trúc, quan điểm
logic – lịch sử và quan điểm thực tiễn để luận giải các nhiệm vụ của đề tài.
* Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu, tổng hợp các văn kiện, Nghị quyết của Đảng, Nhà nước về mục
tiêu, chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo, đặc biệt là nội dung liên quan đến
hoạt động đào tạo bồi dưỡng nhân tài phục vụ cho đất nước trong thời kỳ mới.
Nghiên cứu, hệ thống hóa các nguồn tài liệu để xây dựng cơ sở lý luận cho
đề tài gồm: Lý luận về quản lý, lý luận về học sinh giỏi, lý luận về quản lý hoạt
động dạy học bồi dưỡng HSG.
Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

- Phương pháp điều tra, khảo sát: Sử dụng phiếu hỏi để trưng cầu ý kiến các
nhà QLGD, giáo viên, học sinh và các bậc PHHS liên quan để đánh giá thực trạng
các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG ở các trường THPT huyện Mỹ Tú,
tỉnh Sóc Trăng, đồng thời để kiểm nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các giải
pháp mà học viên đã đề xuất.
- Phương pháp phỏng vấn: Tiến hành phỏng vấn các nhà QLGD, giáo viên,
học sinh, PHHS và các lực lượng xã hội khác có liên quan về nội dung khảo sát, đối
chứng và thực nghiệm.
- Phương pháp xin ý kiến chuyên gia: Tiến hành trao đổi, toạ đàm với các
giáo viên, CBQL phụ trách quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG của các trường
THPT trong huyện Mỹ Tú và xin ý kiến một số chuyên gia về một số vấn đề có

liên quan đến nội dung nghiên cứu.

7


- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tiến hành thực nghiệm tại các trường
THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng nhằm kiểm tra tính hiệu quả, khẳng định giá trị
khoa học, tính cần thiết và tính khả thi của các của các biện pháp quản lý hoạt động
bồi dưỡng HSG đã nghiên cứu trong đề tài.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tổng kết kinh nghiệm quản lý hoạt
động bồi dưỡng HSG ở các trường THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng. Thu thập
và tổng hợp thêm các kết quả từ các báo cáo khoa học; khái quát những kinh
nghiệm thực tế từ các công trình nghiên cứu liên quan và các cơ sở giáo dục có liên
quan đến đề tài.
- Phương pháp thống kê toán học: Phương pháp này được sử dụng để xử lí
các số liệu đã thu thập được sau khi đã điều tra khảo sát.
7. Ý nghĩa của đề tài
Đề tài góp phần hệ thống hóa và làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận về quản

lý, quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG ở trường THPT. Qua đó cung cấp thêm căn
cứ khoa học cho các nhà QLGD và giáo viên trong quá trình thực hiện hoạt động
bồi dưỡng HSG trong nhà trường hiện nay.
Đề tài đã đề xuất được những biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG
phù hợp với đặc điểm của các trường THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng. Từ đó
góp phần vào việc đổi mới quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG, nâng cao chất lượng
dạy và học bồi dưỡng HSG, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của các trường
THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng.
8. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, kiến nghị, danh muc tài liệu tham khảo
và phụ lục, nội dung chính của luận văn này được trình bày trong 3 chương (7 tiết).

8


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường trung học phổ thông
1.1.1. Khái niệm hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi
* Khái niệm hoạt động bồi dưỡng:
Hoạt động: Theo Từ điển Hán – Việt: “Hoạt động là tiến hành những việc
làm có quan hệ chặt chẽ với nhau nhằm một mục đích nhất định trong xã hội”
[40,tr.120].
Bồi dưỡng: Theo Từ điển Giáo dục học: “Bồi dưỡng là quá trình trang bị
thêm kiến thức, kĩ năng nhằm mục đích nâng cao và hoàn thiện năng lực hoạt động
trong các lĩnh vực cụ thể” [37,110].
Hoạt động bồi dưỡng: Là tiến hành những việc làm có quan hệ chặt chẽ với
nhau nhằm làm tăng thêm trình độ hiện có về kiến thức, kĩ năng, hoàn thiện năng
lực hoạt động của con người trong các lĩnh vực cụ thể nào đó.

* Khái niệm học sinh giỏi:
Học sinh giỏi là học sinh có năng lực nổi trội về trí tuệ, có niềm say mê
hứng thú học tập, có tư duy sáng tạo, linh hoạt, có khả năng giải quyết nhanh, hiệu
quả những tình huống phức tạp mà giáo viên đưa ra và luôn hoàn thành xuất sắc
nhiệm vụ học tập.
Từ khái niệm trên đây về HSG, chúng ta thấy HSG thường có những đặc
điểm cơ bản như sau:
Học sinh giỏi là học sinh có trí tuệ, trí thông minh phát triển, có khả năng
tiếp thu nhanh, nhớ lâu, hiểu biết sâu rộng, có khả năng suy diễn, khái quát hóa, và
giải quyết vấn đề nhanh, hiệu quả cao;
Học sinh giỏi là học sinh có tư duy độc lập sáng tạo linh hoạt, luôn tìm tòi
những cách làm hay, cách giải mới, hiểu khá sâu về bản chất và hiện tượng của vấn
đề;

9


Học sinh giỏi là học sinh có niềm say mê học tập rất mãnh liệt, ham học hỏi,
ham hiểu biết, có ý chí phấn đấu vươn lên trong học tập;
Học sinh giỏi là học sinh luôn luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ học tập
trong nhà trường.
Các yếu tố cấu thành học sinh giỏi được biểu diễn qua sơ đồ như sau:
Hứng thú
học tập

Thông
minh
1

2

G

3
Học sinh
giỏi

Tư duy
sáng tạo

Sơ đồ 1.1. Các yêu tố cấu thành học sinh giỏi
* Khái niệm hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường trung học phổ
thông:
Bồi dưỡng học sinh giỏi: Là hoạt động làm tăng thêm trình độ hiện có về
kiến thức, kĩ năng nhằm mục đích nâng cao và hoàn thiện năng lực học tập cho
những học sinh có học lực giỏi, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ học tập.
Hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường trung học phổ thông: Là hệ
thống những tác động của giáo viên lên học sinh nhằm tăng thêm trình độ hiện có
về kiến thức, kĩ năng, thái độ và phương pháp học tập cho những học sinh THPT có
năng lực nổi trội về trí tuệ, có tư duy sáng tạo trong học tập nhằm thực hiện hiệu
quả mục tiêu dạy học của nhà trường.
Từ khái niệm trên, chúng ta thầy hoạt động bồi dưỡng HSG ở trường THPT
có những đặc điểm như sau:
Hoạt động dạy học bồi dưỡng HSG là hệ thống những hành động liên tiếp và
thâm nhập vào nhau của thầy và trò dưới sự hướng dẫn của thầy, nhằm đạt được
mục đích dạy học bồi dưỡng HSG và qua đó phát triển nhân cách của học sinh.

10


Mục đích của hoạt động bồi dưỡng HSG ở trường THPT là để nâng cao hơn

nữa trình độ hiện có của những HSG về mặt kiến thức, kĩ năng và phương pháp học
tập, qua đó nâng cao chất lượng kỳ thi tuyển chọn HSG cấp tỉnh và cấp quốc gia,
nâng cao số lượng học sinh thi đỗ vào các trường Cao đẳng và Đại học của nhà
trường.
Nhiệm vụ của hoạt động bồi dưỡng HSG cũng mang đặc điểm chung của
nhiệm vụ dạy học. Đó là trang bị các phương pháp, kĩ năng học tập và nâng cao
trình độ nhận thức cho học sinh.
1.1.2. Vị trí, vai trò, nhiệm vụ và đặc điểm của hoạt động bồi dưỡng học
sinh giỏi ở trường trung học phổ thông
* Vị trí, vai trò của hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường trung học phổ
thông:
Đây là hoạt động rất quan trọng trong nhà trường, là nền tảng quan trọng để
nhà trường thực hiện thành công mục tiêu giáo dục toàn diện, nó ý nghĩa quyết định
trực tiếp đến chất lượng giáo dục của nhà trường. Bởi vì mục đích của hoạt động
bồi dưỡng HSG là để mở rộng thêm vốn kiến thức đang có, rèn luyện thêm kĩ năng
kĩ xảo và nâng cao phẩm chất, năng lực học tập cho học sinh. Qua đó góp phần
nâng cao chất lượng hoạt động bồi dưỡng HSG, nâng cao chất lượng giáo dục
chung của nhà trường.
Hoạt động bồi dưỡng HSG trong nhà trường góp phần duy trì và phát triển
phong trào thi đua dạy tốt và học tốt, thúc đẩy quá trình tự học, tự nghiên cứu, tự
bồi dưỡng nâng cao trình độ của đội ngũ cán bộ, giáo viên và học sinh, qua đó nâng
cao chất lượng dạy và học, nâng cao uy tín và thương hiệu của nhà trường. Đây
cũng là bước đầu tiên của quá trình đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, phục vụ
sự nghiệp CNH, HĐH đất nước.
Hoạt động bồi dưỡng HSG trong nhà trường phát triển sẽ có tác dụng thúc
đẩy phong trào học tập của học sinh, giúp học sinh xác định được động cơ học tập
đúng đắn, khơi dậy niềm say mê ham học hỏi, thích sáng tạo của học sinh trong học
tập. Đây cũng là cơ hội để tạo điều kiện cho giáo viên thể hiện năng lực và khẳng

11

định vị thế, vai trò của mình; để khơi dậy ở giáo viên lòng yêu nghề, mến trẻ trong
sự nghiệp trồng người.
Hoạt động bồi dưỡng HSG trong nhà trường phát triển là cơ sở để cấp trên
xét thành tích thi đua khen thưởng hàng năm và đây cũng là cơ sở để phấn đấu phát
triển trường chuẩn quốc gia trong những năm tiếp theo. Qua đó tạo được sự quan
tâm và tin tưởng của các bậc phụ huynh, các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương
và nhân dân trong địa bàn dân cư đối với nhà trường.
* Nhiệm vụ của hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường trung học phổ
thông:
Nhiệm vụ của hoạt động bồi dưỡng HSG ở trường THPT là tuyển chọn được
những học sinh có năng lực học tập giỏi, đảm bảo đúng về chất để tham gia vào
việc học bồi dưỡng nâng cao chương trình. Cùng với việc tuyển chọn HSG thì việc
tuyển chọn đội ngũ giáo viên giỏi cũng là một nhiệm vụ quan trọng trong nhà
trường. Bởi vì giáo viên là những người trực tiếp giảng dạy, hướng dẫn các em cách
thức lĩnh hội hệ thống kiến thức.
Một nhiệm vụ rất quan trọng nữa của hoạt động bồi dưỡng HSG là tổ chức
giảng dạy, bồi dưỡng cho những HSG nắm vững hệ thống kiến thức khoa học phổ
thông, từ cơ bản đến nâng cao, rèn luyện cho các em hệ thống kĩ năng, kĩ xảo và
phương pháp học tập hiệu quả.
Tiến hành bồi dưỡng thêm cho những HSG hình thành phát triển năng lực và
những phẩm chất trí tuệ, đặc biệt là năng lực tư duy độc lập, sáng tạo trong học tập.
Giúp học sinh hình thành những phẩm chất cần thiết, có thái độ tích cực đối với
cuộc sống.
Nâng cao chất lượng hoạt động dạy và học của giáo viên và học sinh trong
nhà trường, nâng cao chất lượng các kì thi tuyển chọn HSG, qua đó nâng cao chất
lượng giáo dục toàn diện của nhà trường.
* Đặc điểm của hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường trung học phổ
thông:

12


Hoạt động bồi dưỡng HSG là một bộ phận trong hoạt động giáo dục toàn
diện của nhà trường, do đó nó mang đặc thù chung của hoạt động dạy học trong nhà
trường. Đây là hoạt động tương tác của hai chủ thể giáo viên và học sinh. Giáo viên
làm nhiệm vụ giảng dạy, còn học sinh có nhiệm vụ học tập theo hướng dẫn của giáo
viên. Hai hoạt động này được phối hợp chặt chẽ theo một quy trình chung, hướng
đến cùng một mục đích đó là phát triển tư duy, phát triển trí thông minh sáng tạo và
năng lực học tập của học sinh.
Hoạt động bồi dưỡng HSG là quá trình bổ sung thêm về kiến thức, kĩ năng
và phương pháp học tập, để từ đó nâng cao trình độ học vấn hiện tại cho học sinh
bằng một hình thức học tập, hình thức đào tạo phù hợp nào đó.
Hoạt động dạy và học bồi dưỡng HSG là hoạt động của hai chủ thể giáo
viên và học sinh. Chủ thể của hoạt động dạy bồi dưỡng trong nhà trường là những
giáo viên có trình độ chuyên môn, có kinh nghiệm trong giảng dạy và giáo dục
học sinh được Hiệu trưởng lựa chọn và phân công nhiệm vụ dạy bồi dưỡng HSG.
Đối tượng của hoạt động dạy bồi dưỡng là những học sinh có một vốn kiến thức
nhất định, cần được bồi dưỡng thêm về kiến thức, kĩ năng và phương pháp học tập
để hoàn thiện năng lực học tập, đáp ứng được mục đích của chủ thể hoạt động dạy
bồi dưỡng.
Hoạt động bồi dưỡng HSG trong nhà trường THPT là một hệ thống có nhiều
yếu tố tham gia như yếu tố mục tiêu dạy bồi dưỡng, yếu tố giáo viên và học sinh
tham gia vào hoạt động, yếu tố chương trình nội dung dạy bồi dưỡng, yếu tố
phương pháp và phương tiện dạy học. Mỗi yếu tố có vai trò riêng và vận động theo
quy luật chung của hệ thống. Muốn nâng cao chất lượng hoạt động bồi dưỡng HSG
thì phải chú ý đến từng thành tố, nâng cao chất lượng của từng thành tố.
1.2. Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường trung học phổ
thông

1.2.1. Khái niệm quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường
trung học phổ thông
* Khái niệm quản lý:

13


Xoay quanh khái niệm quản lý, hiện nay có rất nhiều cách tiếp cận với nhiều
quan điểm của nhiều nhà nghiên cứu khác nhau như sau:
Theo Từ điển Giáo dục học: “Quản lý là hoạt động hay tác động có định
hướng, có chủ định của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý trong một tổ chức
nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức” [37, tr.326];
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là những tác động có định
hướng, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng bị quản lý trong tổ chức để
vận hành tổ chức, nhằm đạt mục đích nhất định” [22,tr.130];
Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý là những tác động của chủ thể quản lý
trong việc huy động, phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các nguồn
lực (nhân lực, vật lực và tài lực) trong và ngoài tổ chức (chủ yếu là nội lực) một
cách tối ưu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu quả cao nhất” [15,tr.15].
Từ những quan niệm của các tác giả trên, chúng ta có thể hiểu một cách khát
quát về khái niệm quản lý như sau: Quản lý là sự tác động có tổ chức, có mục đích
của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý bằng các công cụ và phương pháp quản
lý khác nhau nhằm đạt được mục tiêu mà chủ thể quản lý đề ra.
Trong khái niệm quản lý này, ta thấy khái niệm có những đặc điểm cơ bản
như sau:
Quản lý là một chuỗi tác động có tính kế hoạch, có mục đích của chủ thể
quản lý đến đối tượng quản lý nhằm mục đích đảm bảo cho hoạt động diễn ra đúng
kế hoạch, đúng mục tiêu đã xác định;
Quản lý là hoạt động của chủ thể quản lý và đối tượng quản lý. Chủ thể
quản lý là tổ chức hay tập thể hoặc cá nhân được biên chế và được phân công trách

nhiệm, quyền hạn cụ thể, rõ ràng. Đối tượng, khách thể của quản lý là nhân tố mà
chủ thể quản lý nhằm vào để tác động;
Công cụ quản lý là những phương tiện, giải pháp của chủ thể quản lý nhằm
định hướng, dẫn dắc và đánh giá kết quả hoạt động của các thành viên trong tổ chức
hướng vào việc thực hiện mục tiêu đề ra;

14


Phương pháp quản lý là hệ thống những cách thức, biện pháp tác động của
chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý, nhằm thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ,
nội dung và mục tiêu quản lý đã xác định;
Mục tiêu quản lý là điều muốn đạt được trong tương lai của nhà quản lý cho
tổ chức mình. Đó là việc tổ chức và thực hiện công việc một cách hợp lý nhất, hiệu
quả nhất của các thành viên trong tổ chức mà nhà quản lý mong đợi.
Mô hình của khái niệm quản lý có thể biểu diễn qua sơ đồ dưới đây:
Công cụ quản lý

Chủ thể
quản lý

Đối tượng
quản lý

Mục tiêu
quản lý

Phương pháp quản lý
Sơ đồ 1.2. Sơ đồ khái niệm quản lý
* Chức năng quản lý: Quản lý có 4 chức năng cơ bản và chúng có quan hệ

mật thiết với nhau trong quá trình quản lý, bao gồm:
Chức năng lập kế hoạch: Lập kế hoạch là việc xác định các mục đích, mục
tiêu; xây dựng chương trình hành động cụ thể; xác định thời gian thực hiện và định
ra những điều kiện, phương tiện cần thiết để thực hiện đạt được các mục tiêu đề ra.
Chức năng tổ chức: Tổ chức là việc phân phối và sắp xếp các nguồn nhân
lực, vật lực, tài lực, ... theo những cách thức tốt nhất để đảm bảo thực thi hiệu quả
kế hoạch đã đề ra. Vấn đề cơ bản nhất của chức năng tổ chức là trả lời các câu hỏi
sau đây: Làm gì, ai làm, làm lúc nào, với trách nhiệm và quyền hạn gì?
Chức năng lãnh đạo: Lãnh đạo là điều khiển, chỉ đạo cho hệ thống tổ chức
hoạt động theo đúng kế hoạch, giải quyết những mẫu thuẫn, vướng mắc trong quá
trình thực hiện kế hoạch nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động bộ máy tổ chức, thực
hiện thắng lợi mục tiêu đã đề ra.

15


Chức năng kiểm tra: Kiểm tra là xem xét sự vận hành của bộ máy tổ chức
trong việc thực hiện kế hoạch có phù hợp với dự tính hay không, kết quả thực hiện
kế hoạch ra sao, đồng thời vừa phát hiện và khuyến khích những nhân tố tích cực,
vừa phát hiện những sai lệch và đưa ra những quyết định điều chỉnh kịp thời nhằm
đạt được các mục tiêu đã xác định.
Mối quan hệ của các chức năng quản lý được minh họa qua sơ đồ dưới:
Kế hoạch

Kiểm tra

Quản lý

Tổ chức

Chỉ đạo
Sơ đồ 1.3. Mối quan hệ giữa các chức năng quản lý
* Phương pháp quản lý: Là hệ thống những cách thức, biện pháp tác động
của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý, nhằm thực hiện có hiệu quả các nhiệm
vụ và mục tiêu đã xác định. Có bốn phương pháp quản lý như sau:
Phương pháp quản lý hành chính – tổ chức: Là những tác động trực tiếp
hoặc gián tiếp của chủ thể quản lý bằng những quyết định có tính quyền lực của
Nhà nước đến đối tượng quản lý, nhằm thực hiện có hiệu quả các nội dung và mục
tiêu quản lý giáo dục đã xác định.
Phương pháp tâm lý – giáo dục: Là hệ thống những tác động của chủ thể
quản lý bằng các biện pháp tâm lý lên ý thức, tình cảm, và nhân cách của đối tượng
quản lý, nhằm thực hiện có hiệu quả các nội dung và mục tiêu quản lý đã xác định.
Phương pháp kích thích bằng vật chất, tinh thần: Là hệ thống những tác
động gián tiếp của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý thông qua các lợi ích kinh
tế. Qua đó khuyến khích các đối tượng quản lý phát huy hết ý chí, năng lực và tinh

16


thần trách nhiệm để thực hiện hiệu quả các nội dung và mục tiêu quản lý đã xác
định.
* Khái niệm quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường trung học
phổ thông: Là hệ thống những tác động có mục đích, có tổ chức của chủ thể quản
lý (Hiệu trưởng) đến đối tượng quản lý (giáo viên, học sinh) trong quá trình thực
hiện dạy bồi dưỡng HSG nhằm đảm bảo cho hoạt động này diễn ra đúng tiến độ,
đạt kết quả cao, đáp ứng yêu cầu dạy và học trong nhà trường.
Từ khái niệm trên cho thấy đặc điểm cơ bản quản lý hoạt động bồi dưỡng
HSG ở các trường THPT bao gồm:
Chủ thể quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG ở trường THPT là các tổ chức,
cá nhân được biên chế và phân công trách nhiệm, quyền hạn cụ thể và rõ ràng, ở

đây cụ thể là Hiệu trưởng của nhà trường.
Đối tượng quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG ở trường THPT là con người,
ở đây cụ thể là toàn bộ đội ngũ giáo viên và học sinh tham gia vào hoạt động bồi
dưỡng HSG.
Mục tiêu của quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG ở các trường THPT là tổ
chức và thực hiện các hoạt động bồi dưỡng HSG một cách hợp lý nhất, kinh tế nhất
và hiệu quả nhất; góp phần thiết thực vào việc nâng cao chất lượng giáo dục chung
của nhà trường.
Quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG mang tính chất quản lý hành chính sư
phạm tức là quản lý theo pháp luật, theo những nội quy quy chế, theo quyết định có
tính chất bắt buộc của nhà trường.
Quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG phải tuân thủ các quy luật của quá trình
dạy học, giáo dục diễn ra trong môi trường sư phạm, lấy hoạt động dạy – học của
thầy và trò làm đối tượng quản lý.
Quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG mang đặc trưng của khoa học quản lý,
tức là thực hiện các chức năng quản lý.
1.2.2. Nội dung quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường trung
học phổ thông

17


1.2.2.1. Quản lý kế hoạch hóa hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi
Trong quản lý nói chung và quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG nói riêng, xây
dựng kế hoạch có vai trò rất quan trọng. Bởi vì kế hoạch giúp nhà quản lý biết được
mục tiêu của công việc là gì? Để làm được việc đó cần có những điều kiện, phương
tiện nào và bằng cách nào thể thực hiện thành công việc đó và như vậy cũng xác
định được thời gian khi nào sẽ đạt được mục tiêu của công việc đã đề ra.
Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng HSG là xác định, hình thành các mục tiêu;
xây dựng chương trình hành động cụ thể cho các hoạt động và lựa chọn, quyết định

các phương thức thực hiện hiệu quả nhất nhằm hoàn thành tốt các mục tiêu đã đề ra.
Hiểu một cách đơn giản hơn, xây dựng kế hoạch bồi dưỡng HSG là dự định trước
xem nhà trường sẽ phải làm cái gì, làm như thế nào, khi nào làm và ai làm việc đó?
Bản chất của xây dựng kế hoạch bồi dưỡng HSG trong nhà trường thể hiện ở
hoạt động phân tích để xác định mục tiêu, tìm ra những con đường, những giải pháp
để nhà trường ngày càng đáp ứng các nhu cầu của xã hội. Mục đích của xây dựng
kế hoạch là đảm bảo cho hoạt động bồi dưỡng HSG, sự phát triển của nhà trường
theo từng mốc thời gian. Việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng HSG trong nhà trường
có ý nghĩa như sau:
Cho phép Hiệu trưởng và nhà trường tập trung sự chú ý của mình vào các
mục tiêu của hoạt động, làm rõ hơn phương hướng hoạt động của hệ thống, của tổ
chức trong kỳ kế hoạch;
Giảm thiểu các hoạt động trùng lặp, chồng chéo và dư thừa, tạo khả năng
hoạt động và sử dụng nguồn nhân lực một cách có hiệu quả;
Làm giảm thiểu sự bất trắc bằng cách dự đoán những bất định, những thay
đổi, tìm phương án đối phó với những bất định và nhưng thay đổi đó;
Hình thành các mục tiêu làm cơ sở cho việc kiểm tra, đánh giá, vì nếu không
xây dựng kế hoạch thì cũng không thể kiểm tra đánh giá;
Là phương tiện thực hiện dân chủ hóa giáo dục và dân chủ hóa trong quản lý
nhà trường. Vì thông qua việc bàn bạc, xây dựng kế hoạch, mọi thành viên trong

18


nhà trường có thể tham gia xây dựng và triển khai những quyết định quan trọng của
hoạt động;
Hiệu trưởng có cái nhìn tổng quan về toàn bộ hệ thống, từ đó có thể làm việc
chủ động và tự tin hơn.
Trong quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG, CBQL phải xây dựng được các kế
hoạch ngắn hạn, dài hạn có ý nghĩa chiến lược phù hợp với đặc điểm tình hình, điều

kiện cụ thể của nhà trường và có tính khả thi cao.
Trong quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG của các trường, thường có các loại
kế hoạch hoạt động cơ bản như sau:
Kế hoạch chiến lược bồi dưỡng học sinh giỏi có thời hạn từ 5 đến 10 năm:
Là đưa ra các quyết định và các hành động cơ bản của nhà trường để định hướng và
chỉ dẫn cho biết nhà trường làm cái gì, làm như thế nào và tại sao làm như vậy, với
sự tập trung vào tương lai của hoạt động bồi dưỡng HSG.
Kế hoạch bồi dưỡng học sinh giỏi năm học có thời hạn từ một năm trở lên:
Kế hoạch này đi sâu vào các hoạt động dạy và học bồi dưỡng HSG cùng các biện
pháp nâng cao chất lượng đào tạo bồi dưỡng học sinh phù hợp với các chủ trương
chỉ đạo hàng năm của Sở, Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Kế hoạch bồi dưỡng HSG có thời hạn dưới một năm hoặc có thời hạn tính
theo tháng, tuần, ngày: Kế hoạch này nhằm đi sâu triển khai thực hiện cụ thể của kế
hoạch bồi dưỡng HSG năm học, kế hoạch này luôn có sự thay đổi cho phù hợp với
thực tế hoạt động để đạt được mục tiêu tác nghiệp.
Khi xây dựng kế hoạch hoạt động bồi dưỡng HSG cần phải tuân theo quy
trình và kĩ thuật chung của một bản kế hoạch. Thông thường một bản kế hoạch phải
có các nội dung chính như sau:
Đánh giá tình hình những thuận lợi, khó khăn, những tác động bên trong,
bên ngoài ảnh hưởng đến sự phát triển của các hoạt động giáo dục;
Xác định mục tiêu, nhiệm vụ thực hiện của hoạt động giáo dục sẽ đạt được
trong tương lai;

19


Xác định các nguồn lực, các phương tiện và điều kiện cần thiết để thực hiện
đạt được mục tiêu đã đề ra;
Đề xuất, quyết định các biện pháp tổ chức thực hiện phù hợp với điều kiện
của nhà trường để thực hiện thắng lợi mục tiêu.

1.2.2.2. Quản lý tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động bồi dưỡng học sinh
giỏi
Để mọi thành viên trong một tổ chức thực hiện thành công kế hoạch của lãnh
đạo đã đề ra thì cần phải có một quy định chung về vai trò, nhiệm vụ và vị trí công
tác cho từng thành viên. Việc xác định vị trí, vai trò và nhiệm vụ công việc cho các
thành viên trong một tổ chức ở trên chính là công tác tổ chức.
Tổ chức thực hiện kế hoạch bồi dưỡng HSG là việc nhà quản lý lựa chọn,
phân phối cán bộ, giáo viên và học sinh; xây dựng cơ cấu, cơ chế hoạt động cho tổ
chức và lựa chọn phương pháp làm việc hiệu quả nhất nhằm đảm bảo thực hiện tốt
kế hoạch đã đề ra.
Nội dung của công tác tổ chức thực hiện hoạt động bồi dưỡng HSG bao gồm
những nội dung lớn như sau:
Thực hiện tuyển chọn đội tuyển học sinh giỏi cho nhà trường
Là việc Hiệu trưởng của các trường tiến hành xây dựng các tiêu chí tuyển
chọn, đề ra các căn cứ cụ thể và xác định quy trình chung trong khâu tuyển chọn đội
tuyển học sinh giỏi cho nhà trường. Thực hiện phổ biến quy trình và cách thức
tuyển chọn HSG vào đội tuyển cho HSG của nhà trường cho học sinh và giáo viên
toàn trường biết. Sau đó phân công cho giáo viên hoặc tổ chuyên môn tiến hành
tuyển chọn đội tuyển HSG các môn cho nhà trường.
Những học sinh được tuyển chọn vào đội tuyển HSG của trường phải đạt
được các tiêu chí do nhà trường quy định như: Có kết quả học tập trong nhiều năm
liền đạt loại khá giỏi, có trí tuệ thông minh nhạy bén, có tư duy sáng tạo, linh hoạt
và có niềm say mê học tập được các thầy cô đánh giá cao.
Tuyển chọn và phân công giáo viên có năng lực phụ trách dạy bồi dưỡng

20


Trong phong trào HSG của nhà trường, muốn có nhiều HSG thì nhà trường
phải có nhiều giáo viên giỏi. Giáo viên giỏi là những giáo viên có trình độ chuyên

môn vững vàng, có phương pháp giảng dạy và giáo dục học sinh hiệu quả, có tinh
thần trách nhiệm, tâm huyết nhiệt tình với nghề, được các Hiệu trưởng và các đồng
nghiệp tín nhiệm cao.
Đây là lực lượng giáo viên không phải trường nào cũng có nhiều cho nên
Hiệu trưởng các trường phải có kế hoạch phát triển và chăm bồi. Thực hiện tuyển
chọn đội ngũ giáo viên dạy bồi dưỡng HSG phải thực hiện theo một quy trình tuyển
chọn chặt chẽ, dựa trên nguyên tắc khách quan, công bằng để chọn đúng người có
đủ tiêu chuẩn dựa trên trình độ, năng lực, phẩm chất, phù hợp với chuyên môn được
đào tạo, đáp ứng được yêu cầu dạy bồi dưỡng HSG trong thời kỳ đổi mới giáo dục.
Tổ chức biên soạn nội dung chương trình dạy bồi dưỡng học sinh giỏi chung
cho toàn khối và toàn trường
Nội dung chương trình dạy bồi dưỡng HSG là chương trình được tổ chức
biên soạn hệ thống kiến thức nâng cao, hiện đại và toàn diện dựa trên kiến thức phổ
thông để dạy cho những học sinh có năng lực học tập vượt trội, nhằm nâng cao chất
lượng dạy và học bồi dưỡng HSG.
Hoạt động bồi dưỡng HSG trong nhà trường hiện nay không có chương trình
dành riêng cho việc dạy bồi dưỡng HSG cho nên các nhà trường phải thực hiện biên
soạn chương trình giảng dạy riêng của mình. Để làm được điều này, Hiệu trưởng
các trường tiến hành phân công các giáo viên có nhiều kinh nghiệm giảng dạy,
nghiên cứu phân tích chương trình, tham khảo các nguồn tài liệu khác nhau, huy
động trí tuệ tập thể của bộ môn để xây dựng chương trình dạy bồi dưỡng HSG riêng
cho nhà trường.
Yêu cầu quan trọng của chương trình dạy bồi dưỡng HSG là phải vừa đảm
bảo bao quát hết mảng kiến thức trọng tâm của chương trình phổ thông, bám sát
theo yêu cầu về cấu trúc đề thi của Sở Giáo dục và Đào tạo, vừa phải đảm bảo được
tính nâng cao của chương trình, phù hợp với trình độ nhận thức, khả năng học tập
của HSG, trong đó cần chú trọng đến thực hành và rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến

21

thức vào đời sống. Chương trình dạy bồi dưỡng HSG này phải được tất cả các giáo
viên có cùng chuyên môn tham gia đóng góp ý kiến, đánh giá và thẩm định rồi mới
cho thực hiện.
Khi xây dựng chương trình dạy bồi dưỡng HSG, các trường cần phải thực
hiện các bước cơ bản như:
- Phân tích tình hình, phân tích chương trình
- Xác định mục tiêu dạy bồi dưỡng học sinh giỏi
- Tiến hành thiết kế, xây dựng chương trình dạy học sinh giỏi
- Thực hiện chương trình dạy bồi dưỡng học sinh giỏi
- Đánh giá, rút kinh nghiệm về chương trình dạy bồi dưỡng học sinh giỏi
Trang bị các điều kiện cần thiết nhất phục vụ cho hoạt động dạy bồi dưỡng
học sinh giỏi
- Về cơ sở vật chất – kĩ thuật: Đầu tư mua sắm, bổ sung các trang thiết bị,
xây dựng các phòng thực hành thí nghiệm, phòng học hiện đại và xây dựng thư viện
nhà trường có không gian rộng lớn, có đủ sách giáo khoa, sách tham khảo, các tạp
chí chuyên môn cho giáo viên và học sinh nghiên cứu giảng dạy và học tập.
- Về nguồn lực tài chính: Nhà trường sử dụng hiệu quả nguồn ngân sách nhà
nước, nguồn kinh phí tự chủ của nhà trường, tổ chức thực hiện quyên góp và sử
dụng hiệu quả hội phí của ban đại diện cha mẹ học sinh, quỹ XHH giáo dục của nhà
trường. Thực hiện cân đối thu chi các loại quỹ của nhà trường để có nguồn chi,
phục vụ cho hoạt động bồi dưỡng HSG.
- Về hoạt động xã hội hóa giáo dục: Nhà trường cần quán triệt quan điểm của
Đảng và Nhà nước ta về công tác XHH giáo dục để làm tốt công tác XHH giáo dục
cho đơn vị mình, phát huy sức mạnh tổng hợp của xã hội vào việc phát triển nhà
trường nói chung và phát triển phong trào HSG nói riêng.
- Về chế độ chính sách: Các trường thực hiện chế độ chính sách chi trả thù
lao cho với giáo viên dạy bồi dưỡng bằng nguồn kinh phí tự chủ, nguồn kinh phí
XHH giáo dục khác và nguồn thu từ hội phí của Ban đại diện cha mẹ học sinh đối

22


với hoạt động dạy bồi dưỡng HSG cần thỏa đáng với công lao của giáo viên và học
sinh để kích thích họ dạy và học có hiệu quả.
- Về thi đua khen thưởng: Khen thưởng kịp thời đối với những giáo viên và
học sinh đạt thành tích cao trong dạy và học bồi dưỡng HSG. Các trường cần quan
tâm động viên, khen thưởng các giáo viên có thành tích về mặt vật chất như: Nâng
các thang, bậc lương trước thời hạn, tạo điều kiện thuận lợi trong sinh hoạt, nhà
ở, ... cho giáo viên. Những kích thích trên có ý nghĩa tích cực đối với giáo viên và
học sinh trong việc dạy và học của hoạt động bồi dưỡng HSG, khiến họ lao động
nhiều hơn, hiệu quả hơn, năng suất hơn.
1.2.2.3. Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi
Sau khi xây dựng xong kế hoạch và sắp xếp tổ chức công việc cho hoạt động
bồi dưỡng HSG của nhà trường thì nhà quản lý phải quản lý chỉ đạo, điều khiển cho
hệ thống thực hiện hiệu quả, diễn ra đúng hướng nhằm thực hiện thành công mục
tiêu đã đề ra.
Lãnh đạo, điều khiển hoạt động bồi dưỡng HSG là sự can thiệp của người
CBQL trong toàn bộ quá trình thực hiện hoạt động bồi dưỡng HSG. Đó là thiết lập
quyền chỉ huy, quyền giám sát và điều chỉnh công việc. Thực hiện hướng dẫn, giúp
đỡ, đôn đốc, động viên và thúc đẩy những người được phân công phụ trách làm việc
hiệu quả nhằm đảm bảo cho hoạt động bồi dưỡng HSG trong tổ chức diễn ra đúng
kỷ cương, trật tự và đạt được mục tiêu đã xác định.
Thực hiện chức năng lãnh đạo (chỉ đạo) trong quản lý cần đảm bảo những
vấn đề sau:
Thường xuyên đôn đốc, động viên giáo viên và học sinh hoàn thành nhiệm
vụ dạy và học bồi dưỡng học sinh giỏi: Thường xuyên đôn đốc các thành viên thực
hiện nhiệm vụ bảo đảm tiến độ của công việc. Động viên kịp thời là để phát huy
năng lực của giáo viên và học sinh trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, đạt mục tiêu
đề ra.

Thực hiện giám sát và điều chỉnh hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi: Thực
hiện giám sát nhằm thu thập thông tin về thực hiện kế hoạch đã đề ra, kịp thời phát

23


hiện ra những cách làm hiệu quả và phát hiện ra những khó khăn vướng mắc để
giúp đỡ, khắc phục, những thiếu sót để kịp thời uốn nắn hoặc điều chỉnh kế hoạch
nếu không sát với thực tiễn hoặc do tình hình khách quan có những thay đổi mới.
Thúc đẩy các hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi của nhà trường phát triển:
Chỉ đạo là để tạo động lực thúc đẩy mọi người làm việc tích cực, hoàn thành tốt
nhiệm vụ.
1.2.2.4. Quản lý kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi
Kiểm tra là một khâu quan trọng trong quá trình quản lý bởi vì đây là cách
duy nhất để biết các mục tiêu đề ra có đạt được hay không, cách thức thực hiện có
hiệu quả hay không, từ đó có những biện pháp điều chỉnh cho phù hợp với sự phát
triển chung của công việc.
Kiểm tra hoạt động bồi dưỡng HSG là sự xem xét, đánh giá diễn biến các
hoạt động, các điều kiện thực hiện và hiệu quả hoạt động dạy và học của giáo viên
và học sinh; khuyến khích các yếu tố tích cực, phát hiện và điều chỉnh những biểu
hiện sai lệch nếu có nhằm nâng cao chất lượng hoạt động bồi dưỡng HSG trong nhà
trường.
Kiểm tra bao gồm các nhiệm vụ chủ yếu như sau:
Quan sát xem tiến trình thực tế của hoạt động bồi dưỡng HSG cũng như toàn
bộ hoạt động của hệ thống có phù hợp với các quyết định quản lý, phù hợp với
chương trình kế hoạch đã được đề ra hay không;
Tiến hành phân tích, đánh giá các kết quả thực tế của các hoạt động bồi
dưỡng đang diễn ra có đúng với yêu cầu, có đạt mục tiêu như mong muốn hay
không;
Phát hiện những yếu tố tích cực, những kinh nghiệm tốt, cách làm hay và

phát hiện những sai phạm trong hoạt động bồi dưỡng thực tiễn, chỉ ra các nguyên
nhân gây nên những sai sót đó, để làm cơ sở cho việc ra các quyết định nhằm khắc
phục các sai lệch trên;
Điều chỉnh bao gồm phát huy những yếu tố tích cực, uốn nắn sửa chữa
những lệch lạc và định hướng xử lí các vi phạm trong dạy bồi dưỡng HSG nếu có.

24


1.2.3. Những yếu tố tác động đến quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh
giỏi ở trường trung học phổ thông
1.2.3.1. Chiến lược phát triển nguồn nhân lực
Nguồn nhân lực và trình độ của nguồn nhân là yếu tố quyết định, một thước
đo chủ yếu đối với sự phát triển của mỗi quốc gia. Ở nước ta hiện nay, trong điều
kiện đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế, phát triển nguồn nhân lực được coi
là một trong ba khâu đột phá của chiến lược chuyển đổi mô hình phát triển kinh tế xã hội của đất nước; đồng thời phát triển nguồn nhân lực trở thành nền tảng phát
triển bền vững và tăng lợi thế cạnh tranh quốc gia. Cho nên vấn đề phát triển nguồn
nhân lực được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm và đã ban hành quyết định
phê duyệt chiến lực phát triển nguồn nhân lực giai đoạn 2010 – 2020 nhằm để nâng
cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất
nước. Trong các nhà trường hiện nay, mọi hoạt động giáo dục phải được thực hiện
đúng theo mục đích, yêu cầu của chiến lược của Nhà nước, của địa phương và của
ngành giáo dục về đào tạo nguồn nhân lực nhất là nguồn nhân lực có chất lượng
cao.
1.2.3.2. Công tác quản lý của Hiệu trưởng
Mọi hoạt động trong nhà trường THPT đều chịu tác động rất lớn bởi hoạt
động quản lý của Hiệu trưởng. Quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG là quá trình thực
hiện các chức năng quản lý của người Hiệu trưởng, tức là Hiệu trưởng phải thực
hiện xây dựng kế hoạch hoạt động bồi dưỡng HSG để xác định các mục tiêu cần
đạt, quyết định các biện pháp thực hiện bồi dưỡng HSG cho nhà trường; tổ chức

thực hiện kế hoạch, thực hiện tuyển chọn HSG, tuyển chọn và phân công giáo viên
biên soạn chương trình dạy bồi dưỡng HSG; thiết lập vài trò lãnh đạo, kiểm tra việc
thực hiện kế hoạch của các cá nhân, bộ phận liên quan trong hoạt động bồi dưỡng
HSG. Quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG trong nhà trường phải chú trọng đến việc
quản lý hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của trò. Quản lý hoạt động bồi
dưỡng HSG là một việc làm phải được tiến hành thường xuyên, liên tục trên cơ sở
bám sát kế hoạch của nhà trường, có các biện pháp tác động phù hợp, tăng cường

25