LUẬN văn THẠC sĩ QUẢN lý đổi mới PHƯƠNG PHÁP dạy học ở các TRƯỜNG TRUNG học cơ sở HUYỆN mê LINH, THÀNH PHỐ hà nội

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ ĐỔI MỚI
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƯỜNG PHỔ
THÔNG CƠ SỞ
1.1. Các khái niệm cơ bản
1.2. Nội dung quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở
trường trung học cơ sở
1.3. Các yếu tố tác động đến quản lý đổi mới phương pháp
dạy học ở trường trung học cơ sở
Chương 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG
PHÁP DẠY HỌC Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG CƠ
SỞ HUYỆN MÊ LINH
2.1. Khái quát về tình hình phát triển kinh tế - xã hội và giáo
dục của huyện Mê Linh
2.2. Thực trạng đổi mới và quản lý đổi mới phương pháp dạy
học ở trường trường trung học cơ sở, huyện Mê - Linh
2.3. Đánh giá chung về thực trạng quản lí việc đổi mới
phương pháp dạy học ở trường trung học cơ sở huyện
Mê Linh
Chương 3
BIỆN PHÁP QUẢN LÍ ĐỔI MỚI PHƯƠNG
PHÁP DẠY HỌC Ở TRƯỜNG THCS HUYỆN MÊ
LINH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
3.1. Các nguyên tắc định hướng cho việc đề xuất các biện
pháp quản lí
3.2. Các biện pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở
trường trung học cơ sở, huyện Mê Linh
3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

Trang
3
12
12
15
26
30
30
36
51
56
56
58
75
79
82
85


3
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong một thời gian dài, giáo viên trường trung học cơ sở cả nước nói
chung, ở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội nói riêng được trang bị phương
pháp truyền thụ tri thức cho học sinh theo kiểu quan hệ một chiều, thầy truyền
đạt, trò tiếp nhận. Kết quả là học sinh học tập một cách thụ động, thiếu tính
độc lập, sáng tạo trong quá trình học tập và trưởng thành.
Đổi mới PPDH đã được thể chế hoá trong Luật giáo dục (2005). Điều

28.2 ghi “ Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự
giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học,
môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm, rèn
luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem
lại niềm vui hứng thú học tập cho học sinh”.
Dạy học là quá trình tương tác giữa người dạy và người học, trong đó,
hoạt động học là trung tâm. Người học tích cực thực hiện các hoạt động học
tập do giáo viên tổ chức và chỉ đạo. Để đạt được điều ấy, trong quá trình dạy
học, người giáo viên cần phải tạo cho học sinh tính ham hiểu biết, hướng dẫn
các em biết suy nghĩ và hành động tích cực. Vì thế, đổi mới PPDH để học
sinh chủ động, tích cực, sáng tạo trong học tập là một vấn đề cần thiết và
không thể thiếu được trong dạy học ở trường phổ thông cơ sở hiện nay. Vì
thế, Nghị quyết số 29-NQ/TW (4/11/2013) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục và đào tạo đã chỉ rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và
học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận
dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một
chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự
học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát
triển năng lực”.


4
Nhiều năm qua, quản lý giáo dục ở các trường trung học cơ sở huyện
Mê Linh, thành phố Hà Nội đã có nhiều cố gắng quản lý PPDH, đưa công
tác quản lý giáo dục từng bước đi vào ổn định, đáp ứng yêu cầu nâng cao chất
lương dạy học của Bộ Giáo dục - Đào tạo.
Tuy nhiên, công tác quản lý đổi mới PPDH ở một số trường còn hạn
chế, hiệu quả chưa cao. Việc quản lý đổi mới PPDH của các chủ thể giáo dục
ở các trường trung học phổ thông huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội
vẫn còn nhiều bất cập, biểu hiện rõ ở ngay trong từng khâu cụ thể

của chức năng quản lý, như công tác kế hoạch, tổ chức, kiểm tra việc đổi mới
PPDH. Phần lớn các thầy cô giáo vẫn dạy theo phương pháp cũ: thầy đọc trò
ghi, thầy trình chiếu trò chép, thỉnh thoảng có vấn đáp, còn các phương pháp
tích cực, sáng tạo mà mục tiêu đổi mới đề ra vẫn chưa trở thành hiện thực.
Trước những yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội của địa phương và
xu thế chung của cả nước trên đường hội nhập trong giai đoạn mới, ngành g
iáo dục và đào tạo thành phố Hà Nội nói chung, huyện Mê Linh nói riêng
cần phải có những cải tiến trong việc quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở
các cơ sở giáo dục,góp phần đào tạo nhân lực chất lượng cao phục vụ nhu cầu
phát triển của địa phương và của cả nước. Xuất phát từ thực tiễn công tác
quản lý giáo dục nói chung, quản lý trường phổ thông trung học nói riêng,
chúng tôi chọn nghiên cứu vấn đề: “Quản lý đổi mới phương pháp dạy học
ở trường trung học cơ sở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội” làm đề tài
luận văn tốt nghiệp.
2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Vấn đề PPDH và quản lý đổi mới PPDH để phát huy tính tích cực, độc
lập của học sinh đã được nhiều nhà giáo dục học trên thế giới và trong nước
nghiên cứu từ lâu.
Ở nước ngoài: Thời kỳ Cổ đại, tư tưởng về quản lý PPDH đã được thể
hiện trong những quan điểm của nhiều nhà triết học đồng thời là nhà giáo dục.


5
Khổng Tử (551- 479 TCN) - Người sáng lập ra Nho giáo, nhà giáo dục và tư
tưởng lớn của Trung Quốc thời cổ đại đã rất chú trọng đến vấn đề phương pháp
dạy học. Để đào tạo ra những con người có ích cho xã hội, Khổng Tử đã đề
xuất một hệ thống phương pháp dạy học chặt chẽ, độc đáo, sâu sắc, phát huy
được tính năng động, tích cực và sáng tạo của người học. Trong đó phải kể
đến các phương pháp: Phương pháp đối thoại gợi mở, giảng dạy bằng cách
trao đổi giữa thầy và trò, giữa người dạy và người học nhằm phát huy tính

năng động, sáng tạo và khoa học, khả năng tư duy của người học.
Socrates (469 - 399 TCN) - Nhà triết học, giáo dục học Cổ Hy Lạp.
Phương pháp dạy của ông thường được chia làm hai phần dựa trên sự đối
thoại. Phần thứ nhất là phần hỏi và trả lời cho đến khi người đối thoại nhận
thức là mình sai. Phần thứ hai là phần lập luận, ông giúp cho người đối thoại
hiểu và tự tìm lấy câu trả lời. Đóng góp quan trọng nhất của ông cho dạy học
là đề ra và thực hiện phương pháp truy vấn biện chứng, được biết đến dưới
tên gọi "phương pháp Socrates”.
Thời kỳ trung đại, có các nghiên cứu về đổi mới phương pháp dạy học
của J.A.Cômenxki (1592 - 1670) . Dựa trên kết quả nghiên cứu của mình, ông
đã đưa ra các biện pháp dạy học buộc học sinh phải tìm tòi, suy nghĩ để nắm
được bản chất của sự vật hiện tượng. Dạy học phải được tiến hành theo đúng bản
chất của quá trình học, tuân theo tính quy luật của nó, theo đúng tâm lý lứa tuổi
và phát triển nhân cách học sinh. J.J.Rousseau (1717 - 1778) chủ trương giáo
dục trẻ em một cách tự nhiên và người học sẽ tự khám phá tích luỹ kiến thức
thông qua chính hoạt động của mình.
Trên thế giới, xu hướng đổi mới phương pháp dạy học ngày nay đã
bắt đầu từ những năm 50 của thế kỷ trước, khởi nguồn từ các thành tựu về
tâm lý học, trong đó có sự ra đời của các lý thuyết tâm lý học mới như: lý
thuyết kiến tạo – Jean Piaget và mô hình học tập hành động khám phá của
J.Bruner, lý thuyết hoạt động tâm lý và mô hình dạy học hoạt động của


6
V.V.Davưdov...

Những năm cuối thế kỷ XX, nhiều nước phát triển đã công

bố chiến lược cải cách giáo dục ( Hàn Quốc: 1988; Pháp: 1989; Anh và Mỹ từ
năm 1992). Đường lối phát triển giáo dục nói chung và cải cách giáo dục nói

riêng của các nước này tập trung vào đổi mới mục tiêu giáo dục và hiện đại
hóa nội dung, phương pháp dạy học, trong đó đổi mới PPDH và công nghệ
dạy học được coi là then chốt. Các nghiên cứu về quản lý đổi mới PPDH cũng
được các nhà khoa học có tên tuổi của Liên Xô trước đây như: Đannhilốp,
Êxipôp, Lecne, Babansky... thực hiện. Các nhà tâm lý học nổi tiếng cũng đã
có những công trình nghiên cứu sâu sắc liên quan đến PPDH như: Piagiê,
Lêônchiep...là các nhà khoa học đặt cơ sở lý luận có tính nền tảng cho đổi
mới PPDH. Dựa trên các kết quả nghiên cứu, các nhà Giáo dục học trên thế
giới cũng đã biên soạn nhiều tài liệu về phương pháp dạy học và đổi mới
phương pháp dạy học như: “Giảng dạy ngày nay”- G.Petty, NXB Stantey
Thomes, 1998 (Dự án Việt – Bỉ dịch); “Dạy học nêu vấn đề” – Tác giả
I.Lecne, NXB Giáo dục Hà Nội, 1977; “Những cơ sở của việc dạy học nêu
vấn đề” – Tác giả V.Ôkôn, Trường Đại học sư phạm Hà Nội, 1968.
Ở trong nước, việc đổi mới PPDH bắt đầu thực hiện từ sau 1986, đặc
biệt từ sau Nghị quyết Hội nghị lần 2 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa
VII (1991). Trong thời gian đó đã có nhiều công trình nghiên cứu, dự án triển
khai ở tất cả các bậc học về quản lý đổi mới PPDH. Các kết quả nghiên cứu
đó được in trong các giáo trình giáo dục học hoặc trên tạp chí nghiên cứu giáo
dục như Đặng Vũ Hoạt, Nguyễn Ngọc Bảo, Nguyễn Ngọc Quang, Thái Duy
Tuyên, Đặng Thành Hưng,… Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã đưa ra nhiều
văn bản về việc đổi mới PPDH, tổ chức nhiều đợt tập huấn về đổi mới PPDH
cho GV trong cả nước được tiến hành ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.
Song cho đến nay, trong thực tế, việc sử dụng PPDH của GV vẫn chưa có sự
biến đổi nhiều, ít hiệu quả, chưa góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Một
số kiến nghị cần đề ra là làm rõ khái niệm đổi mới PPDH, chỉ ra cách thức
hành động cho GV để đạt được mục tiêu giáo dục


7
Riêng bậc THCS đã đưa đổi mới phương pháp dạy học cùng với

chương trình mới và thay sách giáo khoa từ năm 2002-2003; bắt đầu được
triển khai ở lớp 6 và những năm sau cũng có rất nhiều sách hướng dẫn giảng
dạy theo phương pháp mới như “Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy
học trường trung học cơ sở” Môn Địa lý, Lịch sử, Giáo dục công dân của tác
giả Phạm Thị Sen - Phạm Thu Phương - Nguyễn Hữu Chí-Lưu Thu Thủy Nguyễn Thị Thanh Mai, NXB Hà Nội, 2004 và tương tự những môn còn lại;
“Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học” môn Toán ở THCS của Tôn
Thân - Phan Thị Luyến - Đặng Thị Thu Thủy, NXB Giáo dục (2008) và tương
tự các môn còn lại; “Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục THCS môn
Ngữ văn” của Nguyễn Hữu Châu, Nguyễn Trọng Hoàn, Vũ Nho, xuất bản
năm 2007 của Bộ Giáo dục – Đào Tạo và các môn khác tương tự. Những
công trình nghiên cứu trên đã đi sâu về các nhóm phương pháp dạy học tích
cực ở trường THCS và thể hiện nhiều phương pháp phát triển tư duy, chủ
động và sáng tạo của học sinh trong học tập thông qua tổ chức các hoạt động
học tập cho học sinh. Trong tài liệu về Bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên
THCS chu kỳ III (2004-2007) của các môn, cũng đưa ra một số phương pháp
dạy học tích cực, đặc biệt đề cặp đến dạy học theo cặp, nhóm và hỗ trợ, định
hướng cho giáo viên dạy học theo phương pháp mới. Và gần đây nhất có
nhiều bài viết nêu thực trạng về đổi mới phương pháp dạy học trong nhà
trường phổ thông, đây cũng là vấn đề nhà quản lý giáo dục cũng phải suy nghĩ
cho chất lượng dạy và học hiện nay.
Đã có một số đề tài tiến hành nghiên cứu về đổi mới phương pháp dạy
học ở trường THCS và đã đưa ra được các kiến nghị trong các hội thảo khoa
học về cải tiến, đổi mới PPDH của các tác giả: Hồ Ngọc Đại, Đỗ Đình Hoan,
Đặng Thành Hưng, Nguyễn Kỳ, Trần Kiều, Phan Trọng Luận, Vũ Văn Tảo,
Nguyễn Cảnh Toàn, Vũ Trọng Rỹ,...Đáng lưu ý là tác phẩm:“Phương pháp


8
dạy học truyền thống và đổi mới” của Thái Duy Tuyên [33] trong đó đã
nghiên cứu tương đối toàn diện về đổi mới PPDH trong giai đoạn hiện nay.

Bên cạnh đó các nhà khoa học nước ta đã tiếp cận quản lý giáo dục và quản lý
trường học để đề cập đến việc phát triển công tác QL trường học; các tác phẩm
tiêu biểu như: Phương pháp luận khoa học giáo dục của Phạm Minh Hạc; Khoa
học Quản lý giáo dục - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn của Trần Kiểm ...
Nghiên cứu về đổi mới PPDH còn có một số công trình ở trình độ
thạc sĩ như: “Những biện pháp quản lý của Hiệu trưởng nhằm đổi mới
phương pháp dạy học ở các trường THPT tại Quận Bình Thạnh, Thành phố
Hồ Chí Minh” của tác giả Lê Thành Hiếu, năm 2006; “Những biện pháp cải
tiến quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trưởng trường tiểu học quận Tân
Phú, Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn phát triển hiện nay” của tác
giả Trần Thị Nga, năm 2006; “Những biện pháp quản lý đổi mới hoạt động
dạy học của Hiệu trưởng các trường THCS huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú
Thọ” của tác giả Ngô Hoàng Gia, năm 2007; Nguyễn Thị Hảo với đề tài:
“Những biện pháp quản lý của hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy
học ở các trường THPT huyện Trấn Yên tỉnh Yên Bái (2005) đã nêu lên
những biện pháp quản lý của Hiệu trưởng trường THPT, đặc biệt là các biện
pháp quản lý hoạt động dạy học…Trong luận văn thạc sĩ chuyên ngành
QLGD của tác giả Trần Xuân Thuấn (2009) đã nêu biện pháp quản lý hoạt
động dạy học môn lịch sử tại trường THPT Mĩ Đức B - Hà Nội. Các công
trình nghiên cứu khoa học trên đều tập trung vào một số nội dung quản lý
đổi mới PPDH và có ý nghĩa lí luận cũng như thực tiễn ở loại hình nhà
trường THPT, THCS và đặc thù của từng địa phương. Đó là những tài liệu
chủ yếu về lý luận và thực tiễn giúp tác giả tiến hành nghiên cứu đề tài này.
Tuy nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứu toàn diện, có hệ thống và
phù hợp với điều kiện thực tế của huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội về quản


9
lý đổi mới phương pháp dạy học trường trung học cơ sở. Do đó, tác giả lựa
chọn đề tài: “ Quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông cơ

sở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội” để nghiên cứu nhằm góp phần thực
hiện tốt mục tiêu giáo dục đề ra.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực tiễn quản lý đổi mới phương pháp
dạy học, đề xuất những biện pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở
các trường trung học cơ sở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu các vấn đề lý luận liên quan đến quản lý đổi mới phương
pháp dạy học ở trường trung học cơ sở.
- Đánh giá thực trạng đổi mới PPDH, quản lý đổi mới phương pháp dạy
học của trường trung học cơ sở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội.
- Đề xuất các biện pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở trường
trung học cơ sở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu phát triển
giáo dục của thành phố Hà Nội.
4. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Khách thể nghiên cứu: Quản lý hoạt động dạy học ở trường trung
học cơ sở.
* Đối tượng nghiên cứu: Quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở
trường trung học cơ sở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội.
* Phạm vi nghiên cứu
+ Giới hạn về đối tượng nghiên cứu: Một số biện pháp quản lý đổi mới
phương pháp dạy học ở trường trung học cơ sở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội.
+ Giới hạn về khách thể điều tra: Khảo sát hoạt động quản lý đổi mới
phương pháp dạy học của các trường trung học cơ sở huyện Mê Linh.


10
+ Giới hạn về địa bàn khảo sát: Khảo sát 6 trường trung học cơ sở
công lập trên địa bàn huyện Mê Linh.

5. Giả thuyết khoa học
Hoạt động quản lý đổi mới PPDH ở các trường THCS huyện Mê
Linh, thành phố Hà Nội thời gian vừa qua đã bước đầu đạt được những
thành quả nhất định, nhưng cũng còn tồn tại, hạn chế ở các khâu thực hiện
của quy trình quản lý. Nếu nắm vững chủ trương đổi mới phương pháp dạy
học, phân tích được thực trạng và nguyên nhân ảnh hưởng đến việc đổi mới
phương pháp dạy học thì sẽ đề xuất được những biện pháp phù hợp giúp
công tác quản lý đổi mới PPDH ở các trường THCS huyện Mê Linh, thành
phố Hà Nội hiệu quả hơn.
6. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp luận
Đề tài được nghiên cứu dựa trên quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về GD-ĐT;
nghị quyết, chỉ thị, hướng dẫn của các cấp về giáo dục và đào tạo và quản lý
GD-ĐT. Đồng thời trong quá trình nghiên cứu, tác giả sử dụng các quan điểm
tiếp cận: Hệ thống - Cấu trúc; Lịch sử - Lôgíc và quan điểm thực tiễn trong
nghiên cứu khoa học.
* Phương pháp nghiên cứu
- Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Thực hiện việc thu thập, nghiên cứu tài liệu; phân tích, tổng hợp, hệ thống
hoá, khái quát hoá các tài liệu về giáo dục và đào tạo, đặc biệt là những tài liệu
có liên quan đến phát triển ĐNGV; nghiên cứu Nghị quyết của Đảng ủy, Ban
Giám hiệu nhà trường về quản lý phát triển ĐNGV.
Phương pháp nghiên cứu từ các sản phẩm, công cụ quản lý: Chương
trình, quy trình phát triển, bồi dưỡng, tuyển chọn ĐNGV.


11
- Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý

của đội ngũ CBQL giáo dục trong công tác quản lý phát triển ĐNGV của Nhà
trường; hoạt động dạy học, giáo dục, hoạt động học tập nâng cao trình độ, rèn
luyện của ĐNGV dạy nghề để rút ra những kết luận về nội dung nghiên cứu.
Phương pháp điều tra: Điều tra xã hội học bằng phiếu đối với GV, cán
bộ lãnh đạo quản lý và SV của Nhà trường.
Phương pháp toạ đàm, trao đổi: Toạ đàm, trao đổi với các cán bộ GV
các khoa, CBQL và SV về thực trạng ĐNGV, thực trạng về quản lý phát triển
ĐNGV của Nhà trường.
Phương pháp tổng kết thực tiễn: Nghiên cứu báo cáo tổng kết năm học, kết
quả phát triển ĐNGV của các khoa GV nhằm đúc rút thành những kinh nghiệm về
quản lý phát triển ĐNGV của Nhà trường.
Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến của các nhà khoa học giáo dục về
một số vấn đề lý luận và thực tiễn có liên quan tới việc nghiên cứu của đề tài.
Cùng với các phương pháp trên, tác giả còn sử dụng phương pháp
thống kê toán học để phân tích, xử lý các kết quả nghiên cứu.
7. Ý nghĩa của đề tài
Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ góp phần làm rõ cơ sở lý luận và thực
tiễn quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học cơ sở huyện
Mê Linh, thành phố Hà Nội; cung cấp những luận cứ khoa học, giúp cho Nhà
trường, các chủ thể quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học
cơ sở huyện Mê Linh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường
Sau khi hoàn thành, đề tài có thể làm tài liệu tham khảo có giá trị cho các
nhà trường trung học cơ sở ở huyện Mê Linh và thành phố Hà Nội.
8. Cấu trúc luận văn: gồm Phần mở đầu, 3 chương (9 tiết), kết luận và
kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục.


12
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP

DẠY HỌC Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG CƠ SỞ
1.1. Các khái niệm cơ bản
1.1.1. Khái niệm đổi mới phương pháp dạy học
Đổi mới, theo Từ điển Tiếng Việt, năm 2008: “Đổi mới là thay đổi
hoặc làm cho thay đổi tốt hơn, tiến bộ hơn so với trước, đáp ứng yêu cầu
của sự phát triển” [29]. Như vậy, đổi mới là thay đổi, kế thừa cái cũ và tiếp
thu những cái mới một cách linh hoạt, phù hợp với điều kiện hoàn cảnh để
đáp ứng yêu cầu của xã hội trong giai đoạn hiện nay. Từ đó có thể nêu khái
niệm: “Đổi mới PPDH là thay đổi, kế thừa các PPDH truyền thống và tiếp
thu những PPDH mới một cách linh hoạt, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh
để đáp ứng yêu cầu của xã hội trong giai đoạn hiện nay.”
Đổi mới PPDH theo định hướng của đổi mới mục tiêu giáo dục hiện
nay, về bản chất là sự đổi mới cách thức tổ chức dạy học theo quan điểm phát
huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; chuyển từ học tập
thụ động sang học tập tích cực, chủ động, sáng tạo, tùng bước chuyển dần
PPDH theo hướng biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo, biến quá
trình dạy học thành quá trình tự học. Đổi mới giáo dục nói chung, đổi mới
PPDH nói riêng là quy luật phát triển tất yếu của thời đại và mỗi quốc gia trên
bước đường phát triển xã hội, giáo dục và chính bản thân người làm công tác
giáo dục, của GV và HS trong điều kiện mới. Đổi mới không phải là thay đổi
toàn bộ PPDH đã có, mà phải trên cơ sở phát huy những yếu tố tích cực của
PPDH hiện nay, từng bước áp dụng những PPDH tiên tiến và phương tiện dạy
học( PTDH) hiện đại nhằm thay đổi cách thức dạy của thầy, thay đổi phương
pháp học tập của học sinh, đổi mới PPDH theo hướng khắc phục các phương
pháp đã lạc hậu, truyền thụ một chiều, tăng cường sử dụng các phương tiện
TBDH tạo điều kiện cho người học hoạt động tích cực, độc lập và sáng tạo.


13
Đổi mới PPDH là tăng cường vận dụng những thành tựu mới của khoa học, kĩ

thuật, công nghệ thông tin có khả năng ứng dụng trong quá trình dạy học
nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Đổi mới PPDH phải được tổ chức, chỉ
đạo một cách có hệ thống, khoa học, đồng bộ, khả thi. Đổi mới PPDH phải
thực sự góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Đổi mới PPDH đòi hỏi phải
kiên quyết loại bỏ các PPDH lạc hậu, truyền thụ một chiều, HS thụ động
trong học tập và mất dần khả năng sáng tạo vốn có của người học, khắc phục
những chướng ngại vật về tâm lí, những thói quen cổ hủ ở cả người dạy và
người học. Phải quyết tâm, mạnh dạn chiếm lĩnh những thành tựu mới của
khoa học kĩ thuật, ứng dụng sáng tạo khoa học kĩ thuật vào quá trình dạy học
nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học.
Đổi mới PPDH phải được tổ chức, chỉ đạo một cách có hệ thống, khoa
học, đồng bộ, có tính khả thi; không được cầu toàn, thụ động, phải mạnh dạn
vừa làm, vừa rút kinh nghiệm. Đổi mới PPDH phải thực sự góp phần nâng
cao chất lượng dạy học. Định hướng đổi mới PPDH theo hướng tiếp cận hệ
thống quá trình dạy học đặt sự đổi mới PPDH trong mối quan hệ biện chứng
với sự đổi mới mục tiêu, đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương
tiện, kiểm tra đánh giá. Để đổi mới PPDH thành công, cần phải đổi mới một
cách toàn diện, đồng bộ các thành tố, các bộ phận cấu thành của quá trình dạy
học. Sự đổi mới cần bắt đầu ở việc lập kế hoạch, thiết kế và triển khai kế
hoạch bài học ở trên lớp đến vận dụng linh hoạt, sáng tạo các PPDH, đa dạng
hoá các phương tiện dạy học, hình thức tổ chức dạy học và cuối cùng là đánh
giá kết quả dạy học [2]
1.1.2. Khái niệm quản lý đổi mới phương pháp dạy học
Quản lý đổi mới PPDH là những tác động của chủ thể quản lý đến
toàn bộ con người, tổ chức và các điều kiện vật chất của nhà trường nhằm
làm cho việc đổi mới PPDH đạt được mục tiêu đã đề ra.


14
Chủ thể lãnh đạo, chỉ đạo quản lí đổi mới PPDH là Hiệu trưởng, Phó hiệu

trưởng nhà trường. Chủ thể thực hiện sự lãnh đạo, chỉ đạo đó là Tổ chuyên môn,
tổ chủ nhiệm, công đoàn, Đoàn thanh niên, đội ngũ GV, Tập thể học sinh, Hội
phụ huynh, Ban quản lí cơ sở vật chất, thiết bị dạy học phục vụ việc đổi mới
PPDH. QL việc đổi mới PPDH phải thực hiện theo 4 chức năng của quản lí là kế
hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra, điều chỉnh.
Quản lý đổi mới PPDH của ở trường THCS là quá trình tác động có
mục đích, có tổ chức của chủ thể quản lí đến cách thức làm việc của thầy và
trò nhằm đạt được mục đích dạy học. Quản lý đổi mới PPDH luôn được đặt
trong mối quan hệ mật thiết với các thành tố khác của quá trình dạy học: Mục
tiêu - Nội dung - Phương pháp - Phương tiện - Hình thức - Kết quả, và tiến
hành đồng bộ với việc quản lý các thành tố đó, đặc biệt là sự tác động vào
mối quan hệ giữa thầy và trò trong quá trình dạy - học.
Quản lý đổi mới PPDH là nội dung cốt lõi trong hệ thống quản lý của
nhà trường. Nói đến quản lý đổi mới PPDH là nói đến việc thực hiện đồng bộ
các hoạt động quản lý đội ngũ sư phạm; quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị
phương tiện dạy học; quản lý điều kiện và môi trường làm việc, cơ chế hoạt
động, tổ chức và điều hành, kiểm tra và đánh giá, phối hợp các lực lượng giáo
dục trong và ngoài nhà trường.
1.1.3. Quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học cơ sở
QL đổi mới PPDH ở trường trung học cơ sở là tổng thể những tác
động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý (Hiệu trưởng, Hiệu phó)
đến toàn bộ con người, tổ chức và các điều kiện vật chất của nhà trường
nhằm làm cho việc đổi mới PPDH đạt được mục tiêu đã đề ra.
Chủ thể quản lí việc đổi mới PPDH là HT, PHT. Đối tượng chịu sự
quản lí là tổ chuyên môn, công đoàn, Đoàn thanh niên, toàn thể GV, Ban quản
lí cơ sở vật chất, thiết bị dạy học phục vụ việc đổi mới PPDH. Quản lý việc


15
đổi mới PPDH phải thực hiện theo 4 chức năng của quản lí là kế hoạch hóa, tổ

chức, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra, điều chỉnh.
1.2. Nội dung quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở trường
trung học cơ sở
1.2.1. Xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học
Kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học ở trong nhà trường là một kế
hoạch bộ phận nhằm chi tiết hóa kế hoạch năm học, chỉ ra các công việc phải
thực hiện trong từng thời điểm nhằm đạt đến mục tiêu dạy học của nhà trường
trong năm học. Xây dựng kế hoạch càng chi tiết, sát hợp thì việc tổ chức thực
hiện càng dễ dàng.
Xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học gồm: Xây dựng kế
hoạch năm học của nhà trường có chú trọng kế hoạch đổi mới PPDH; Xây
dựng chương trình các chuyên đề đổi mới PPDH và phân công người chịu
trách nhiệm chính (Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng); Kế hoạch đổi mới PPDH
của nhà trường được cụ thể hóa trong kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn
theo từng thời gian. Thiết lập lộ trình thực hiện đổi mới PPDH cho từng giai
đoạn trong một năm, các năm học tiếp theo. Hiệu trưởng chuyển giao kế
hoạch đổi mới PPDH đến GV trong toàn trường bằng nhiều con đường, hình
thức như đưa vào trong nội dung họp giao ban với lực lượng cán bộ cốt cán của
nhà trường, qua các cuộc họp với tổ chuyên môn trong các buổi họp Hội đồng
GV. Trong kế hoạch cần có các chỉ tiêu phấn đấu cụ thể. Kế hoạch đổi mới
PPDH của nhà trường, tổ chuyên môn được cụ thể hóa bằng một thời gian biểu.
Trong quản lý xây dựng kế hoạch, CBQL cần xây dựng bộ máy giám sát quá
trình thực hiện kế hoạch. Các thông tin phản hồi cần được phân tích, đánh giá
một cách cẩn thận. Trên cơ sở đó, nhà quản lý sẽ đề xuất các giải pháp phù hợp
để điều chỉnh kế hoạch hoặc tăng cường chỉ đạo thực hiện, giúp cho giáo viên
thực hiện tốt kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học của nhà trường.


16
1.2.2. Tổ chức, chỉ đạo thực hiện đổi mới phương pháp dạy học

Lập danh mục công việc cần làm để đạt mục tiêu đổi mới PPDH. Ví dụ như:
+ Thảo luận thống nhất mục tiêu đổi mới PPDH trong toàn trường.
+ Lựa chọn hướng đổi mới chính của PPDH tại nhà trường.
+ Bồi dưỡng PPDH tích cực cho GV toàn trường.
+ Chuẩn bị cơ sở vật chất, thiết bị dạy học phục vụ cho việc đổi mới PPDH.
Phân công nhiệm vụ cho từng cá nhân, bộ phận trong trường tham gia
đổi mới PPDH. Cụ thể:
+ Phó hiệu trưởng (PHT) cùng với tổ trưởng chuyên môn bàn bạc
thống nhất xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH chung của nhà trường.
+ Tổ trưởng chuyên môn triển khai kế hoạch đổi mới PPDH của nhà
trường trong Tổ mình sao cho phù hợp với tính chất môn học và tình hình của
tổ bộ môn.
+ GV chịu trách nhiệm chính trong việc đổi mới PPDH từ khi lập kế
hoạch bài dạy đến việc triển khai PPDH ở trên lớp và kiểm tra, đánh giá kết
quả học tập của HS.
+ Phòng quản lý thiết bị, thư viện tạo điều kiện về vật chất phục vụ tốt
cho việc đổi mới PPDH của GV.
+ Công đoàn trường, Đoàn thanh niên có trách nhiệm phối hợp với Ban
giám hiệu, tổ trưởng chuyên môn động viên, đôn đốc và kiểm tra, điều chỉnh
việc đổi mới PPDH ở GV.
Chuẩn bị kế hoạch bài dạy đổi mới phương pháp dạy học:
Kế hoạch bài dạy: là kế hoạch tổ chức, hướng dẫn học sinh hoạt động
tích cực chủ động sáng tạo nhằm đạt được các mục tiêu dạy học một bài cụ
thể của môn học với sự trợ giúp của các thiết bị dạy học, sách giáo
khoa…,chuẩn bị tốt kế hoạch bài dạy giúp cho giáo viên chủ động, linh hoạt
trong tổ chức, hướng dẫn cho học sinh hoạt động.


17
Quản lý chuẩn bị kế hoạch bài dạy đổi mới PPDH nhằm đánh giá thực

trạng công tác chuẩn bị bài dạy đổi mới phương pháp dạy học; giúp cho giáo
viên xác định rõ mục tiêu bài học theo hướng chỉ rõ mức độ học sinh phải đạt
được sau khi học về: kiến thức, kỹ năng, tư duy, thái độ đủ để làm căn cứ
đánh giá kết quả bài học. Chú ý tới việc xây dựng cho học sinh phương pháp
học tập mà đặc biệt là phương pháp tự học,tự nghiên cứu; giúp giáo viên thay
đổi cách soạn kế hoạch bài dạy, chuyển trọng tâm từ thiết kế các hoạt động của thầy
sang thiết kế các hoạt động của trò, tăng cường các công tác độc lập hoặc làm việc
theo nhóm nhỏ sao cho “học sinh suy nghĩ nhiều hơn, thực hành nhiều hơn, hợp tác
với nhau nhiều hơn, trình bày ý kiến của mình nhiều hơn”.
Trong quá trình quản lý hiệu trưởng cần phải định hướng việc sử dụng
sách giáo viên như một tài liệu tham khảo và cung cấp những trang thiết bị
cần thiết để giáo viên có đầy đủ cơ sở, phương tiện cho việc chuẩn bị kế
hoạch bài dạy; đề ra các yêu cầu đối với tổ chuyên môn trong việc thống nhất
về mục tiêu bài dạy, nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức tổ chức
của từng tiết học. Giáo viên căn cứ theo yêu cầu của chuẩn kiến thức kỹ năng
cần truyền đạt cho học sinh đã được quy định và trình độ thực tế của học sinh
để chuẩn bị kế hoạch bài dạy; hướng dẫn việc sử dụng sách giáo khoa, sách
giáo viên, sách giáo viên và các trang thiết bị hiện có; thường xuyên kiểm tra
việc lập kế hoạch bài dạy của giáo viên để nắm thông tin về việc thực hiện
chương trình và mức độ phát huy tính tích cực chủ động của học sinh thông
qua thiết kế các hoạt động học tập trong kế hoạch bài dạy; thông qua việc dự
giờ lên lớp để đánh giá việc chuẩn bị kế hoạch bài dạy của giáo viên.
Quản lý thực hiện kế hoạch bài dạy đổi mới phương pháp dạy học: Giờ
dạy trên lớp của giáo viên giữ vai trò quyết định đến chất lượng dạy học. Việc
chuẩn bị kế hoạch bài dạy và chuẩn bị những thiết bị dạy học là rất cần thiết
cho giờ lên lớp, nhưng điều này chỉ mang lại hiệu quả cao khi được giáo viên


18
thực hiện thành công tiết dạy ở trên lớp. Trong giờ lên lớp, ngoài việc thực

hiện những ý đồ đã chuẩn bị trong kế hoạch bài dạy, giáo viên còn phải biết
linh hoạt để giải quyết các tình huống sư phạm xảy ra trong quá trình giảng
dạy sao cho hoàn tất các công việc đã chuẩn bị; quản lý thực hiện kế hoạch
bài dạy nhằm: đánh giá mức độ, hiệu quả của việc thực hiện kế hoạch bài dạy
trên lớp của giáo viên theo hướng đổi mới phương pháp dạy học để có những
giải pháp phù hợp nâng cao chất lượng giờ dạy trên lớp; để quản lý tốt việc
thực hiện kế hoạch bài dạy hiệu trưởng cần: tác động vào nhận thức, làm cho
giáo viên hiểu rõ mục tiêu đổi mới phương pháp dạy học là dạy học hướng
vào người học, nhằm giúp cho học sinh có cơ hội tham gia vào quá trình học
tập; xây dựng tiêu chuẩn giờ lên lớp theo tiêu chuẩn đánh giá của Bộ Giáo
dục và Đào tạo hướng dẫn, đồng thời biết vận dụng linh hoạt, sáng tạo cho
phù hợp với tình hình cụ thể của nhà trường và yêu cầu đổi mới phương pháp
dạy học; phổ biến nội dung cơ bản của tiêu chuẩn giờ lên lớp để từng giáo
viên nắm được là: đảm bảo cho học sinh nắm được những kiến thức cơ bản
nhất của bài học; rèn luyện được những kỹ năng cần thiết của từng loại bài,
vận dụng được vào những trường hợp tương tự, rèn luyện khả năng tư duy
tích cực, sáng tạo; thông qua bài dạy để giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức,
phát triển các năng lực trí tuệ cần thiết; có kế hoạch dự giờ và kiểm tra thực
hiện giờ dạy giáo viên. Cần tổ chức phân tích rút kinh nghiệm giờ dạy một
cách nghiêm túc, trong đó chú ý đến việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy
học của giáo viên trong giờ lên lớp. Kiểm tra việc sử dụng phương tiện dạy
học thông qua sổ theo dõi, dự giờ giáo viên; xử lý nghiêm các trường hợp
giáo viên thực hiện chưa nghiêm túc các quy định về chuyên môn của ngành,
của nhà trường trong việc thực hiện đổi mới PPDH. Có biện pháp động viên,
biểu dương, nêu điển hình, khen thưởng các cá nhân thực hiện tốt các tiết dạy
đổi mới PPDH; thông qua các phiếu thăm dò mức độ hài lòng của cha mẹ học


19
sinh, học sinh về các giờ dạy của giáo viên để đánh giá mức độ thực hiện việc

đổi mới PPDH của giáo viên.
Chỉ đạo thực hiện đổi mới PPDH: Hiệu trưởng ra quyết định chỉ đạo
từng bộ phận, cá nhân thực hiện kế hoạch đổi mới PPDH như:
+ Tổ trưởng chuyên môn xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH của tổ
mình làm cơ sở cho từng GV đổi mới PPDH, trong đó chú trọng đến hướng
đổi mới, lộ trình đổi mới PPDH của tổ, những kiến nghị với nhà trường để
việc đổi mới PPDH thành công ở tổ chuyên môn. Sau đó, tổ trưởng chuyên
môn triển khai kế hoạch đổi mới đến từng GV trong tổ chuyên môn, thảo luận
đi đến thống nhất hướng đổi mới, kế hoạch đổi mới PPDH ở bộ môn.
+ Phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn lên thời khóa biểu, phân phối
phòng học đáp ứng yêu cầu đổi mới PPDH của GV và tổ chuyên môn.
+ Ban cơ sở vật chất, thiết bị dạy học lên kế hoạch bổ sung, sửa chữa,
khai thác các cơ sở vật chất, thiết bị dạy học phục vụ cho việc đổi mới PPDH,
tránh lãng phí, kém hiệu quả khi sử dụng.
+ Công đoàn, Đoàn thanh niên hưởng ứng kế hoạch đổi mới PPDH của
nhà trường lên kế hoạch cho hoạt động phong trào đổi mới PPDH trong các
công đoàn viên, trong các đoàn viên.
Tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng PPDH tích cực nhằm trang bị cho
GV những PPDH để GV có nhiều cơ hội lựa chọn phù hợp. Chú ý nội dung,
hình thức bồi dưỡng, thời gian để thu hút nhiều GV và CBQL tham dự.
Trong chỉ đạo thực hiện đổi mới PPDH, HT chú trọng chỉ đạo tổ
chuyên môn thực hiện đổi mới PPDH như :
+ Đưa việc đổi mới PPDH thành một nội dung chính của các buổi sinh
hoạt chuyên môn nhằm giải quyết, tháo gỡ những vấn đề nảy sinh như chưa
thống nhất được mục tiêu, hướng đổi mới PPDH, đăng kí tiết thao giảng, dự
giờ để GV học hỏi PPDH lẫn nhau.


20
+ Tổ chuyên môn quản lí đổi mới PPDH của GV ngay từ kế hoạch bài

dạy. Kiểm tra mức độ phù hợp giữa PPDH và mục tiêu bài dạy, PPDH được
lựa chọn và thiết kế nhằm phát huy tính tích cực nhận thức của HS.
+ Tổ chuyên môn quản lí việc đổi mới PPDH ở trên lớp của GV thông
qua hình thức dự giờ định kì, đột xuất và các giờ thao giảng. Chú ý khi dạy giáo viên
đã sử dụng các PPDH được lựa chọn và thiết kế trong tình huống lớp học cụ thể như
thế nào? Có kết hợp khéo léo, linh hoạt các PPDH hay không? các PPDH phát huy
tính tích cực, độc lập, sáng tạo nhận thức của HS đến mức nào?
Trong bài dạy ở trên lớp giáo viên kích thích hứng thú học tập, khơi
dậy tính tò mò ham hiểu biết, đòi hỏi và tạo điều kiện để HS phát huy tính
tích cực học tập trong học tập từ đầu đến cuối bài dạy hay không? Chẳng hạn
như các câu hỏi được đề xuất ra sao, các bài luyện tập được xây dựng như thế
nào? Mức độ hệ thống hóa và khái quát hóa kiến thức khi củng cố bài học
được thực hiện như thế nào?
1.2.3. Quản lý sử dụng trang thiết bị dạy học và ứng dụng công nghệ
thông tin đổi mới phương pháp dạy học
* Quản lý sử dụng trang thiết bị dạy học đổi mới phương pháp dạy học:
Trang thiết bị dạy học chính là phương tiện lao động sư phạm của giáo
viên và học sinh. Hoạt động học tập của học sinh là hoạt động nhận thức, bắt
đầu từ cảm giác, tri giác rồi dẫn đến tư duy; ở mỗi giai đoạn của quá trình nhận thức,
các hình ảnh trực quan – cảm tính luôn là một trong các yếu tố hợp thành phải có của
tư duy, nhưng các hiện tượng, đối tượng không phải lúc nào
cũng có thể đưa vào lớp học để học sinh quan sát trực tiếp. Khi đó các trang thiết bị
dạy học sẽ giúp tái tạo các hiện tượng hoặc đối tượng một cách trực tiếp thông qua
các thí nghiệm hoặc gián tiếp qua các sơ đồ, hình vẽ, mô hình, phim ảnh… Nhờ vậy
học sinh có thể lĩnh hội được những khái niệm, định luật…; hình thành được các kỹ
năng, kỹ xảo theo chương trình của từng môn học; lĩnh hội được các phương pháp
khoa học để có thể áp dụng vào thực tế cuộc sống;


21

Vai trò của trang thiết bị dạy học trong việc đổi mới phương pháp dạy
học: Việc sử dụng TBDH giúp nâng cao hứng thú học tập của học sinh, góp
phần nâng cao hiệu quả học tập; Việc sử dụng TBDH giúp học sinh hiểu sâu
về kiến thức để từ đó có thể suy nghĩ, vận dụng tạo ra cái mới; TBDH giúp
thực hiện có hiệu quả các phương pháp dạy học tích cực, có thể dựa vào nó để
đặt ra những tình huống có vấn đề, nhằm bắt buộc học sinh suy nghĩ tích cực
để tìm cách giải quyết, nhờ đó phát huy năng lực tư duy của học sinh; Việc sử
dụng TBDH cũng giúp cho việc giáo dục tư tưởng – đạo đức, thái độ lao
động, nhân cách người lao động mới cho học sinh. Việc sử dụng có hiệu quả
trang thiết bị dạy học phụ thuộc trước hết vào người sử dụng. Người sử dụng
phải nắm vững các thao tác với các trang thiết bị dạy học theo đúng quy trình
kỹ thuật, biết khai thác các thông tin có trong các thiết bị dạy học để phục vụ
cho các mục tiêu dạy học cụ thể. Ngoài ra, phương pháp sử dụng thiết bị dạy
học phải được tính toán trong mối tương quan với các phương pháp dạy học
được sử dụng, phương pháp dạy học đang thay đổi theo hướng chuyển trọng
tâm của quá trình dạy học từ người dạy sang người học.
Quản lý sử dụng trang thiết bị dạy học nhằm mục đích: Tổ chức xây
dựng hệ thống TBDH đáp ứng các yêu cầu của quá trình dạy học – giáo dục;
Tổ chức sử dụng TBDH vào quá trình dạy học – giáo dục có hiệu quả; Tổ
chức bảo quản hệ thống cơ sở TBDH để sử dụng lâu dài.
Quy trình chỉ đạo nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học:
Bước 1: Đánh giá thực trạng tình hình trang TBDH và tình hình sử
dụng. Phân tích đánh giá năng lực đội ngũ giáo viên, nhân viên của trường.
Bước 2: Xác định mục tiêu cần đạt trong việc tổ chức sử dụng TBDH
theo từng giai đoạn, khả thi, phù hợp với đặc điểm nhà trường.
Bước 3: Xây dựng các biện pháp chỉ đạo nâng cao hiệu quả sử dụng TBDH.
Tùy theo thực tế nhà trường, Hiệu trưởng có thể đề ra các nhóm biện pháp:


22

- Nhóm biện pháp nâng cao nhận thức về vai trò của TBDH.
- Nhóm biện pháp chuyên môn: bồi dưỡng tập huấn giáo viên về sử
dụng TBDH, tổ chức thao giảng sử dụng TBDH…
- Nhóm biện pháp hành chính: Ban hành quy chế sử dụng TBDH.
- Nhóm biện pháp động viên khuyến khích: thi đua, khen thưởng.
- Nhóm biện pháp tổ chức: phân công trách nhiệm cho cá nhân, bộ phận….
- Nhóm biện pháp huy động nguồn lực xã hội.
- Nhóm biện pháp kiểm tra, đáng giá việc sử dụng TBDH.
* Quản lý ứng dụng công nghệ thông tin đổi mới phương pháp dạy
học: Ứng dụng công nghệ thông tin vào đổi mới phương pháp dạy học là một
xu thế tất yếu, công nghệ thông tin được coi là nhân tố quan trọng góp phần
đổi mới phướng pháp dạy học Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào đổi
mới phương pháp dạy học hiện nay chủ yếu là sử dụng các phần mềm dạy học
để thiết kế các bài giảng điện tử, thực hiện các mô phỏng thí nghiệm, chiếu
phim minh họa, hướng dẫn ôn tập, thực hiện kiểm tra đánh giá kết quả sau tiết
học..v.v..Vì vậy, quản lý ứng dụng công nghệ thông tin vào đổi mới phương
pháp dạy học cũng chủ yếu tập trung vào các ứng dụng nêu trên. Quản lý ứng
dụng công nghệ thông tin vào đổi mới PPDH phải đảm bảo:
- Nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên về tầm
quan trọng của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong đổi mới phương pháp
dạy học, thấy được sự cần thiết và ích lợi của việc ứng dụng công nghệ thông
tin trong đổi mới phương pháp dạy học, tích cực tham gia vào việc ứng dụng
công nghệ thông tin vào đổi mới phương pháp dạy học.
- Khai thác được các điều kiện và tìm kiếm giải pháp cụ thể để tăng
cường sử dụng công nghệ thông tin trong hoạt động dạy học, đổi mới phương
pháp dạy học trong nhà trường phổ thông. Trong quá trình quản lý hiệu
trưởng cần phải: Tích cực tuyên truyền trong đội ngũ giáo viên về những ích


23

lợi, sự cần thiết của việc ứng dụng công nghệ thông tin vào đổi mới phương
pháp dạy học. Khuyến khích sử dụng hợp lý các phần mềm dạy học vào việc
thiết kế bài giảng điện tử, thực hiện các bài giảng trên lớp. Khuyến khích việc
khai thác thông tin trên Internet vào việc dạy học. Xây dựng những quy định
cụ thể về việc thực hiện soạn giảng ứng dụng công nghệ thông tin vào đổi mới
phương pháp dạy học. Tổ chức thi đua, khen thưởng điển hình tiên tiến.
1.2.4. Quản lý kiểm tra đánh giá giờ dạy theo các tiêu chí đổi mới
phương pháp dạy học.
Đánh giá thực trạng TBDH và năng lực đội ngũ. Xây dựng các biện
pháp chỉ đạo. Xác định mục tiêu cần đạt đươc.
Kiểm tra đánh giá giờ dạy: là một nội dung quan trọng trong quản lý
hoạt động chuyên môn của trường THCS nhằm kịp thời điều chỉnh, thúc đẩy
hoạt động chuyên môn trong nhà trường trong đó có việc đổi mới phương
pháp dạy học đi theo đúng định hướng. Thông qua việc dự các tiết dạy, nhà
quản lý có thể đánh giá mức độ thực hiện mục tiêu bài dạy, sự chuẩn bị kế
hoạch bài dạy, năng lực sư phạm của giáo viên, mức độ thực hiện đổi mới
phương pháp dạy học, tình hình học tập và khả năng tiếp thu của học sinh để
có thể đề ra những giải pháp quản lý thích hợp. Trong quá trình quản lý Hiệu
trưởng cần phải:
- Xây dựng tiêu chuẩn đánh giá giờ lên lớp theo hướng đổi mới phương
pháp dạy học căn cứ vào: yêu cầu về chuẩn kiến thức, kỹ năng, thái độ cần đạt
đối với từng môn học; tiêu chuẩn đánh giá tiết dạy do Bộ Giáo dục và Đào
tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo quy định, các yêu cầu đối với từng loại bài học,
yêu cầu vận dụng các phương pháp dạy học tích cực, yêu cầu sử dụng các
thiết bị dạy học….
- Tổ chức dự giờ và phân tích rút kinh nghiệm thấu đáo, sâu sát các tiết
dạy đổi mới phương pháp dạy học theo các cấp độ ở tổ chuyên môn, thao
giảng cấp trường, đăng ký giờ dạy tốt, thi giáo viên giỏi..v.v.

24
- Có các hình thức khen thưởng, nêu gương điển hình, động viên thích
đáng những cá nhân thực hiện tốt giờ dạy đổi mới phương pháp dạy học, đồng
thời cũng có biện pháp xử lý những trường hợp thực hiện chưa tốt yêu cầu đổi
mới phương pháp dạy học.
Kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh: Những nghiên cứu về
lý luận dạy học cho thấy muốn nâng cao chất lượng dạy học phải quan tâm
đến hoạt động học tập của học sinh, phải thông qua việc kiểm tra đánh giá kết
quả học tập của học sinh, đây cũng là cơ sở để kiểm tra, đánh giá kết quả thực
hiện chương trình dạy học. Việc kiểm tra đánh giá kết quả bài học cần phải
được chú ý từ khi xác định mục tiêu, thiết kế bài học nhằm giúp cho giáo viên
và học sinh nắm những thông tin liên hệ ngược để điều chỉnh hoạt động dạy
và học. Đảm bảo thực hiện việc đánh giá kết quả học tập của học sinh theo
định hướng: kế thừa những ưu điểm của cách đánh giá truyền thống kết hợp
với đánh giá bằng trắc nghiệm khách quan phù hợp; kết hợp đánh giá thường
xuyên và định kỳ và đặc biệt việc đánh giá phải theo chuẩn kiến thức kỹ năng
đã được quy định. Đánh giá phải thật sự là động lực thúc đẩy quá trình học
tập và rèn luyện của học sinh. Trong quản lý kiểm tra đánh giá kết quả học tập
của học sinh cần phải:
Xây dựng kế hoạch đánh giá của nhà trường gồm các bước: chuẩn bị
(nghiên cứu định hướng, yêu cầu đánh giá, phân tích thực trạng, tình hình nhà
trường), …..Tổ chức thực hiện nghiêm túc các văn bản đánh giá xếp loại học
sinh và thực hiện quá trình đổi mới đánh giá kết quả giáo dục.
Chỉ đạo thực hiện kế hoạch đánh giá: Yêu cầu tổ bộ môn tập trung thảo
luận về chuẩn kiến thức kỹ năng cần kiểm tra, đánh giá đối với các hình thức
kiểm tra; về hình thức câu hỏi, kỹ thuật biên soạn, kỹ thuật thiết kế ma trận đề
kiểm tra; về cách chấm, cho điểm, chữa bài kiểm tra; chỉ đạo đánh giá toàn
diện cả quá trình học tập và rèn luyện của học sinh; tăng cường hình thức,

25
cách thức và phương pháp đánh giá kết hợp chặt chẽ giữa định lượng và định
tính; đảm bảo tính chính xác, khách quan công bằng trong đánh giá; chỉ đạo
phối hợp đánh giá thường xuyên và đánh giá định kỳ, giữa đánh giá của giáo
viên và tự đánh giá của học sinh.
1.2.5. Quản lí hoạt động của tổ chuyên môn
Tổ chuyên môn là tế bào cơ bản giữ vị trí quan trọng nhất trong việc
triển khai công tác quản lí đổi mới phương pháp dạy học. Để quản lí hoạt
động của tổ chuyên môn, trước hết cần cụ thể hoá các chủ trương về đổi mới
phương pháp dạy học của các cấp quản lí thành qui định nội bộ để tổ chức thực
hiện. Kế hoạch của tổ phải rất cụ thể, chi tiết, ưu tiên đổi mới cái gì trong mỗi
năm học, xác định được ai làm? Làm vào khi nào? Dự kiến kết quả đạt được,…
Đặc biệt cần đổi mới nội dung sinh hoạt tổ chuyên môn, phải chú trọng
bồi dưỡng cho giáo viên những vấn đề cụ thể của từng môn học.
Phải kiểm tra tất cả các khâu, từ xây dựng kế hoạch đến tổ chức, chỉ
đạo việc thực hiện kế hoạch và tự kiểm tra, đánh giá của tổ.
g. Quản lí hoạt động của tổ chủ nhiệm và các đoàn thể khác trong
trường:
Giáo viên chủ nhiệm là người có ảnh hưởng trực tiếp đến việc giáo dục
động cơ, thái độ học tập của học sinh, là người có kế hoạch chủ động phối
hợp với giáo viên bộ môn và các đoàn thể trong trường để giáo dục học sinh,
là nhân tố tác động tích cực đến cha mẹ học sinh, tư vấn cho họ về phương
pháp dạy con tự học. Vì vậy, chủ nhiệm phải làm các nội dung sau đây:
- Xây dựng kế hoạch: chú ý đến mục đích của kế hoạch và các nhiệm
vụ chủ đạo trong từng năm học, từng quý, từng tháng, từng tuần… kế hoạch
phối hợp với các đoàn thể trong trường để giáo dục động cơ, thái độ học tập
cho học sinh, như tổ chức Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh,… Trong


26

kế hoạch, cần chú ý đổi mới nội dung, hình thức sinh hoạt bằng việc tổ chức
các chuyên đề phong phú, đa dạng và linh hoạt.
- Tổ chức chỉ đạo thực hiện các nhiệm vụ học tập do các giáo viên bộ
môn đề ra, giữ vững nề nếp sinh hoạt và quản lí học sinh theo qui định của
nhà trường, đồng thời thông qua việc tổ chức vui chơi, giải trí bổ ích, để giáo
dục lòng ham hiểu biết, sự say mê học tập của học sinh.
- Kiểm tra, đánh giá thi đua của học sinh theo tiêu chuẩn đã qui định.
1.3. Các yếu tố tác động đến quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở
trường trung học cơ sở
1.3.1. Yếu tố khách quan
* Quan điểm, chủ trương chính sách, về đổi mới PPDH: Nghị quyết
Trung ương 2, khóa VIII tiếp tục khẳng định: “Phải đổi mới phương pháp
giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư
duy sáng tạo của người học.”. Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X
của Đảng chỉ đạo: “Ưu tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất lượng dạy và
học. Đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học nâng cao chất
lượng đội ngũ GV và tăng cường CSVC của nhà trường, phát huy khả năng
sáng tạo và độc lập suy nghĩ của HS, sinh viên”.
Luật Giáo dục 2009 cũng nêu rõ: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải
phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS, phù hợp với đặc điểm
từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, tự rèn luyện kỹ năng vận
dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú
học tập cho HS”[31] Những văn bản chỉ thị của ngành GD & ĐT đã được các
cấp quản lý cụ thể hóa và hướng dẫn thực hiện, chính là môi trường pháp lý
thuận lợi cho việc đổi mới PPDH ở các trường tiểu học hiện nay.
* Điều kiện dạy học thực tế của nhà trường: Đổi mới PPDH luôn gắn
liền với các yêu cầu về CSVC – TBDH. Cơ sở vật chất đầy đủ, TBDH hiện