Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn theo hướng tự chủ ở các trường trung học phổ thông ngoài công lập huyện chương mỹ, thành phố hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
----------

PHẠM VĂN ĐIỆP

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN
THEO HƯỚNG TỰ CHỦ Ở CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NGOÀI CÔNG LẬP
HUYỆN CHƯƠNG MỸ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI, NĂM 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
----------

PHẠM VĂN ĐIỆP

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN
THEO HƯỚNG TỰ CHỦ Ở CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NGOÀI CÔNG LẬP
HUYỆN CHƯƠNG MỸ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. TRƯƠNG THỊ BÍCH

HÀ NỘI, NĂM 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản luận án này là kết quả nghiên cứu của cá nhân
tôi. Các số liệu và tài liệu được trích dẫn trong luận án là trung thực. Kết
quả nghiên cứu này không trùng với bất cứ công trình nào đã được công bố
trước đó.
Tôi chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình.
Hà Nội, tháng 6 năm 2017
Tác giả luận án

Phạm Văn Điệp


LỜI CẢM ƠN
Em xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Sau đại học, Trường
Đại học Sư phạm Hà Nội, cùng các thầy, cô giáo Khoa Quản lý giáo dục
đã tận tình giảng dạy, giúp đỡ em hoàn thành khóa cao học.
Em xin được bày tỏ lòng tri ân sâu sắc tới PGS.TS Trương Thị Bích,
người đã tận tâm hướng dẫn, giúp đỡ để em hoàn thành công trình này.
Xin được cảm ơn Ban Giám hiệu, các thầy giáo, cô giáo trường THPT
Chương Mỹ A, THPT Chúc Động, THPT Ngô Sỹ Liên,THPT Đặng Tiến Đông,
THPT Trần Đại Nghĩa huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội đã cung cấp
những tư liệu, quan tâm và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi thực hiện luận văn
này.
Mặc dù rất nỗ lực cố gắng nhưng do thời gian có hạn, kinh nghiệm và

trình độ bản thân còn nhiều hạn chế nên luận văn này khó tránh khỏi những
thiếu sót nhất định. Vì vậy, tôi mong nhận được sự chỉ bảo, đóng góp của các
thầy, cô giáo để luận văn này được hoàn thiện hơn nữa.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, tháng 5 năm 2017
Người thực hiện

Phạm Văn Điệp


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt

Viết đầy đủ

CBQL

:

Cán bộ quản lý

CM

:

Chuyên môn

GV

:

Giáo viên

HT

:

Hiệu trưởng

HP

:

Hiệu phó

HS

:

Học sinh

QL

:

Quản lý

TCM

:

Tổ chuyên môn

THPT

:

Trung học phổ thông

THCS

:

Trung học cơ sở

HĐ

:

Hoạt động

TB

:

Trung bình

TTCM

:

Tổ trưởng chuyên môn

GD&ĐT

:

Giáo dục và đào tạo

QLGD

:

Quản lý giáo dục

CNTT

:

Công nghệ thông tin


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1: Qui mô phát triển số lượng học sinh các trường THPT ngoài công
lập huyện Chương Mỹ trong ba năm học gần đây.
Bảng 2.2: Tình hình cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ thuật ở các trường THPT
ngoài công lập huyện Chương Mỹ trong ba năm học gần đây.
Bảng 2.3: Thống kê số lượng giáo viên các trường THPT ngoài công lập
huyện Chương Mỹ trong ba năm học gần đây.

Bảng 2.4: Trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ giáo viên các trường
THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ năm học 2016 – 2017.
Bảng 2.5: Chất lượng đầu vào của HS các trường THPT ngoài công lập huyện
Chương Mỹ trong ba năm học gần đây.
Bảng 2.6: Chất lượng đầu vào của HS một số trường THPT công lập huyện
Chương Mỹ trong ba năm học gần đây.
Bảng 2.7: Kết quả xếp loại học lực của học sinh các trường THPT ngoài công
lập huyện Chương Mỹ trong hai năm học gần đây.
Bảng 2.8: Kết quả xếp loại hạnh kiểm của học sinh các trường THPT ngoài
công lập huyện Chương Mỹ trong hai năm học gần đây.
Bảng 2.9: Thống kê số học sinh bỏ học của các trường THPT ngoài công lập
huyện Chương Mỹ trong ba năm học gần đây.
Bảng 2.10: Mức độ nhận thức của CBQL, GV về vị trí, vai trò của TCM
trong trường THPT ngoài công lập.
Bảng 2.11: Thực trạng về mức độ thực hiện các hoạt động của TCM theo
hướng tự chủ trong các trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ.
Bảng 2.12: Thực trạng về mức độ hiệu quả thực hiện các hoạt động của TCM
theo hướng tự chủ trong các trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ.
Bảng 2.13: Mức độ quan trọng về vị trí, vai trò của người HT trong việc quản
lý hoạt động TCM theo hướng tự chủ.


Bảng 2.14: Đánh giá mức độ hiệu quả của công tác quản lý hoạt động TCM
theo hướng tự chủ của HT trong các trường THPT ngoài công lập huyện
Chương Mỹ.
Bảng 2.15: Thực trạng mức độ thực hiện quản lý hoạt động TCM theo hướng
tự chủ của HT các trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ.
Bảng 2.16 : Thực trạng mức độ hiệu quả của việc quản lý hoạt động TCM
theo hướng tự chủ của HT trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ.
Bảng 2.17: Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt động

TCM theo hướng tự chủ của HT các trường THPT ngoài công lập huyện
Chương Mỹ.
Bảng 2.18: Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến công tác quản lý hoạt động
TCM theo hướng tự chủ của HT các trường THPT ngoài công lập huyện
Chương Mỹ.
Biểu đồ 2.1: Mức độ nhận thức của CBQL, GV về vị trí, vai trò của TCM
trong trường THPT ngoài công lập.
Biểu đồ 2.2: Thực trạng về mức độ thực hiện các hoạt động của TCM theo
hướng tự chủ trong các trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ.
Biểu đồ 2.3: Thực trạng về mức độ hiệu quả thực hiện các hoạt động của
TCM theo hướng tự chủ trong các trường THPT ngoài công lập huyện
Chương Mỹ.
Biểu đồ 2.4: Thực trạng mức độ thực hiện quản lý hoạt động TCM theo
hướng tự chủ của HT trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ.
Biểu đồ 2.5: Thực trạng mức độ hiệu quả của việc quản lý hoạt động TCM
theo hướng tự chủ của HT trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ.
Biểu đồ 2.6: Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến công tác quản lý hoạt
động tổ chuyên môn theo hướng tự chủ của hiệu trưởng trường THPT ngoài
công lập huyện Chương Mỹ.


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .............................................................. 3
4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3
6. Giới hạn về phạm vi nghiên cứu ................................................................... 4

7. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 4
8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 5
Chương 1 ........................................................................................................... 6
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA ................................. 6
TỔ CHUYÊN MÔN THEO HƯỚNG TỰ CHỦ .............................................. 6
TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ........................................... 6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 6
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài.......................................................... 10
1.2.1. Quản lý ...................................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Quản lý giáo dục ..................................... Error! Bookmark not defined.2
1.2.3. Quản lý nhà trường ............................................................................. 263
1.2.4. Tổ chuyên môn ...................................................................................... 15
1.3. Hoạt động tổ chuyên môn trong trường THPT ........................................ 10
1.4. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong trường THPT ........................... 12
1.5. Vai trò của Hiệu trưởng trong quản lý hoạt động TCM ở trường THPT136
1.6. Trường THPT ngoài công lập với định hướng tự chủ trong quản lý hoạt
động TCM ..................................................................................................... 149
1.6.1. Khái niệm tự chủ ................................................................................. 149


1.6.2. Trường THPT ngoài công lập ................... Error! Bookmark not defined.
1.6.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tổ chuyên môn . .. Error!
B
o
o
k
m
a
r
k

n
o
t

d
e
f
i
n
e
d
.
5

Chương 2 ......................................................................................................... 38
THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN THEO
HƯỚNG TỰ CHỦ CỦA HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC


PHỔ THÔNG NGOÀI CÔNG LẬP HUYỆN CHƯƠNG MỸ, THÀNH PHỐ
HÀ NỘI ........................................................................................................... 38
2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và giáo dục đào tạo
huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội ............................................................ 38
2.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội....................................................... 38
2.1.2. Tình hình giáo dục đào tạo .................................................................. 399
2.2. Khái quát về các trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ, thành
phố Hà Nội .................................................................................................... 400
2.2.1. Qui mô phát triển số lượng học sinh các trường THPT ngoài công lập
huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội .......................................................... 411

2.2.2. Tình hình cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ thuật ở các trường THPT
ngoài công lập huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội ................................. 422
2.2.3. Tình hình giáo viên các trường THPT ngoài công lập huyện Chương
Mỹ, thành phố Hà Nội ................................................................................... 433
2.2.4. Trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ giáo viên các trường
THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ năm học 2016 - 2017.................. 444
2.2.5. Chất lượng đầu vào của HS các trường THPT ngoài công lập huyện
Chương Mỹ, thành phố Hà Nội..................................................................... 455
2.2.6. Kết quả xếp loại học lực và hạnh kiểm của học sinh các trường THPT
ngoài công lập huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội trong hai năm học gần
đây ................................................................................................................. 477
2.2.7. Thống kê số học sinh bỏ học của các trường THPT ngoài công lập
huyện Chương Mỹ , thành phố Hà Nội trong hai năm học gần đây ............. 488
2.3. Thực trạng về quản lý hoạt động TCM theo hướng tự chủ trong các
trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ ......................................... 499
2.3.1. Thực trạng nhận thức về vai trò và vị trí của TCM trong trường THPT
ngoài công lập huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội ................................. 499


2.3.2. Thực trạng hoạt động của TCM theo hướng tự chủ trong các trường
THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội ...................... 500
2.3.3. Thực trạng quản lý hoạt động TCM theo hướng tự chủ của HT trong
các trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội .... 590
2.4. Thực trạng các yếu tố khó khăn ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt
động TCM theo hướng tự chủ của HT các trường THPT ngoài công lập huyện
Chương Mỹ, thành phố Hà Nội..................................................................... 689
2.5. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng tự chủ
của HT các trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ, thành phố Hà
Nội ................................................................................................................... 76
2.5.1. Điểm mạnh ........................................................................................... 76

2.5.2. Hạn chế.................................................................................................. 77
2.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế .......................................................... 77
Chương 3 ......................................................................................................... 81
BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN THEO
HƯỚNG TỰ CHỦ Ở ...................................................................................... 81
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NGOÀI CÔNG LẬP HUYỆN
CHƯƠNG MỸ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ........................................................ 81
3.1 Nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................................... 81
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý.......................................................... 81
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa.......................................................... 81
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện, đồng bộ và hệ thống .................... 81
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................... 82
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi, tính hiệu quả ................................... 82
3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng tự chủ ở
các trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội ...... 82


3.2.1. Xây dựng môi trường sư phạm thuận lợi cho hoạt động tổ chuyên môn
trong nhà trường theo hướng tự chủ. .............................................................. 82
3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý hoạt động tổ chuyên môn
theo
theo
hướng
tự
chủ...........................................................................................825
3.2.3. Chỉ đạo xây dựng kế hoạch tuyển chọn đội ngũ GV theo tình hình phát
triển giáo dục của các trường THPT ngoài công lập theo hướng tự chủ ........ 87
3.2.4. Quản lý xây dựng kế hoạch, nội dung và hình thức hoạt động của tổ
chuyên môn theo hướng tự chủ ..................................................................... 890
3.2.5. Chỉ đạo công tác tự học, tự bồi dưỡng của tổ chuyên môn theo hướng tự

chủ ................................................................................................................... 95
3.2.6. Tăng cường nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất cho hoạt động của tổ
chuyên môn theo hướng tự chủ ....................................................................... 98
3.2.7. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động của các tổ chuyên
môn theo hướng tự chủ ................................................................................. 103
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................... 1066
3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ...................... 107
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 111
1. Kết luận ..................................................................................................... 111
2. Khuyến nghị .............................................................................................. 112
2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo ............................................................ 112
2.2. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Hà Nội .............................. 113
2.3. Đối với các nhà trường THPT ngoài công lập ....................................... 113
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 114


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục ngày nay được coi là nền móng của sự phát triển khoa học, kỹ
thuật. Chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam 2010-2020 đã khẳng định vai
trò quan trọng của giáo dục trong việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi
dưỡng nhân tài cho đất nước. Để đạt được nhiệm vụ, mục tiêu giáo dục đề ra,
các cơ sở giáo dục cần có các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.
Trong đó công tác quản lý giáo dục được xem là giải pháp quan trọng. Quản
lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng giữ vai trò quan trọng vì hoạt
động tổ chuyên môn có tác động trực tiếp tới chất lượng dạy của giáo viên và
kết quả học của học sinh. Chính vì vậy, hiệu trưởng phải là hạt nhân chủ yếu
trong việc ứng dụng các khoa học quản lý để vận dụng linh hoạt, năng động
các biện pháp quản lý.
Trong Luật Giáo dục, Điều lệ trường Phổ thông và chỉ đạo, hướng dẫn

của Sở GD&ĐT đã nêu rõ yêu cầu bắt buộc đối với hoạt động tổ chuyên môn
trong trường THPT. Thông qua quản lý hoạt động của tổ chuyên môn, Hiệu
trưởng quản lý các mặt chuyên môn, nghiệp vụ, chương trình, kế hoạch giảng
dạy, năng lực sư phạm của giáo viên trong toàn trường. Ở trường THPT, giáo
viên được chia thành các tổ chuyên môn theo một nhóm môn học, mỗi tổ
chuyên môn có 1 tổ trưởng và 1 hoặc 2 tổ phó tùy theo cơ cấu của từng nhà
trường. Tổ chuyên môn là một bộ phận cấu thành bộ máy tổ chức hành chính
của nhà trường.
Việc nâng cao chất lượng quản lý tổ chuyên môn của cán bộ quản lý sẽ
phát huy được năng lực sáng tạo của giáo viên trong tập thể sư phạm, tạo ra
sự đoàn kết nội bộ, rèn luyện khả năng quản lý, điều hành hoạt động của tổ
trưởng chuyên môn đồng thời tạo động lực để giáo viên phát huy nhiều sáng

1


kiến kinh nghiệm trong bộ môn của mình. Ngoài ra, thông qua hoạt động tổ
chuyên môn giáo viên được bồi dưỡng thường xuyên qua các hoạt động dự
giờ, sinh hoạt chuyên đề, thao giảng, hội giảng, hội thi giáo viên giỏi, học
sinh giỏi để nâng cao chất lượng dạy và học của nhà trường.
Hoạt động tổ chuyên môn có nề nếp, có chất lượng sẽ giúp hiệu trưởng
lập lại trật tự, kỷ cương, nề nếp của nhà trường, nâng cao chất lượng giảng
dạy và giáo dục phù hợp với quan điểm đổi mới của ngành, của Đảng và Nhà
nước đáp ứng mục tiêu đào tạo con người phát triển toàn diện.
Trường THPT ngoài công lập là các trường do các tổ chức xã hội, tổ
chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức kinh tế hoặc cá nhân thành lập khi được cơ
quan nhà nước có thẩm quyền cho phép. Nguồn đầu tư xây dựng cơ sở vật
chất và kinh phí hoạt động của trường ngoài công lập là nguồn ngoài ngân
sách nhà nước. Thực tế hiện nay cho thấy rằng ở các đô thị lớn trường ngoài
công lập phát triển mạnh, đáp ứng nhu cầu của đại bộ phận người dân có thu

nhập khá trở lên. Tuy nhiên, ở những đô thị mới, huyện xa trung tâm thành
phố hoạt động của loại hình trường dân lập đang đối mặt với nhiều khó khăn,
kết quả tuyển sinh thấp, chất lượng đầu vào của học sinh không cao, chất
lượng chuyên môn và chất lượng đạo đức của học sinh ở các trường THPT
ngoài công lập so với các trường THPT công lập kém hơn. Có rất nhiều
nguyên nhân dẫn đến thực trạng này và một trong những nguyên nhân đó nằm
ở chất lượng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của Hiệu trưởng.
Thực tế các công trình nghiên cứu quản lý nhà trường phổ thông trong
lĩnh vực quản lý giáo dục tập trung chủ yếu nghiên cứu quản lý các hoạt động
dạy học, quản lý hoạt động giáo dục, còn lại nghiên cứu vào quản lý hoạt
động tổ bộ môn theo hướng tự chủ ở các trường THPT ngoài công lập còn ít
được nghiên cứu.
Vì những lý do trên, tác giả chọn đề tài: “Quản lý hoạt động tổ chuyên
môn theo hướng tự chủ ở các trường Trung học phổ thông ngoài công lập
2


huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội” để nghiên cứu nhằm xác định các biện
pháp quản lý đưa hoạt động của tổ chuyên môn theo hướng tự chủ ở các
trường THPT ngoài công lập hiện nay vào nề nếp và có hiệu quả hơn.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động TCM trong
các trường THPT nói chung và các trường THPT ngoài công lập nói riêng, đề
xuất các biện pháp quản lý hoạt động TCM theo hướng tự chủ nhằm nâng cao
chất lượng dạy học tại các trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ,
thành phố Hà Nội.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể: Công tác quản lý hoạt động của TCM các trường THPT
ngoài công lập huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội.
3.2. Đối tượng: Biện pháp quản lý hoạt động của TCM theo hướng tự

chủ tại các trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ, thành phố Hà
Nội.
4. Giả thuyết khoa học
Hoạt động TCM trong các trường THPT ngoài công lập tại huyện
Chương Mỹ, thành phố Hà Nội hiện nay đang bộc lộ rất nhiều hạn chế. Nếu
đề xuất được những biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn theo
hướng tự chủ, phù hợp thực tiễn sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy và học
cho các trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Làm rõ cơ sở lý luận về hoạt động của TCM theo hướng tự chủ tại
các trường THPT.
5.2. Nghiên cứu thực trạng hoạt động TCM và thực trạng quản lý hoạt
động TCM theo hướng tự chủ tại các trường THPT ngoài công lập huyện
Chương Mỹ, thành phố Hà Nội.

3


5.3. Nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động TCM theo hướng tự chủ
của Hiệu trưởng các trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ, thành
phố Hà Nội.
5.4. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động TCM theo hướng tự chủ
trong các trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội.
5.5. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề
xuất.
6. Giới hạn về phạm vi nghiên cứu
Chủ thể quản lý: Hiệu trưởng các trường THPT ngoài công lập huyện
Chương Mỹ, thành phố Hà Nội.
Nghiên cứu về các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt
động TCM theo hướng tự chủ tại các trường THPT ngoài công lập huyện

Chương Mỹ, thành phố Hà Nội.
Giới hạn về địa bàn nghiên cứu: các trường THPT ngoài công lập huyện
Chương Mỹ, thành phố Hà Nội.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa trong
nghiên cứu các nguồn tài liệu lý luận và thực tiễn có liên quan đến vấn đề
nghiên cứu để phục vụ trực tiếp cho việc giải quyết các nhiệm vụ của đề tài
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Xây dựng mẫu phiếu điều tra khảo
sát với các dạng câu hỏi đóng, mở nhằm đánh giá thực trạng các mặt, các hoạt
động của TCM, quản lý của Hiệu trưởng đối với TCM
Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn sâu nhằm tìm hiểu hiện trạng, các
yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý TCM theo hướng tự chủ của Hiệu
trưởng và nguyên nhân của thực trạng trên.

4


7.3. Phương pháp xử lý thông tin
Phương pháp thống kê toán học: Sử dụng một số công thức toán học để
phân tích về mặt định lượng các kết quả nghiên cứu thực trạng.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ
lục, luận văn dự kiến được trình bày theo 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo
hướng tự chủ trong trường trung học phổ thông.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng tự
chủ của hiệu trưởng các trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ,
thành phố Hà Nội.

Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng tự
chủ ở các trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội.

5


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA
TỔ CHUYÊN MÔN THEO HƯỚNG TỰ CHỦ
TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
TCM là nơi diễn ra mọi hoạt động có liên quan đến toàn bộ hoạt động
nghề nghiệp của người GV, là một bộ phận không thể thiếu trong mỗi nhà
trường và là nơi thực hiện các hoạt động chuyên môn và bồi dưỡng chuyên môn
nghiệp vụ cho GV trong nhà trường.
Hoạt động chuyên môn ở trường THPT là một yêu cầu bắt buộc được qui
định trong điều lệ trường trung học do Bộ GD&ĐT ban hành cũng như sự chỉ
đạo của Sở Giáo dục. Hiệu trưởng quản lý hoạt động này sẽ quản lý được giáo
viên nhất là về chuyên môn, nghiệp vụ, thực hiện kế hoạch giảng dạy, năng lực
sư phạm của giáo viên trong phạm vi từng tổ chuyên môn và qua đó cũng phản
ánh được các mặt hoạt động chuyên môn của nhà trường và các hoạt động khác
cũng như chất lượng của các hoạt động đó.
Nâng cao chất lượng hoạt động TCM trong các nhà trường sẽ phát huy tinh
thần nỗ lực sáng tạo của giáo viên trong tập thể sư phạm, tính đoàn kết nội bộ,
năng lực điều hành của Tổ trưởng chuyên môn.
Tổ chuyên môn đóng vai trò quan trọng trong việc góp phần bồi dưỡng đội
ngũ giáo viên thông qua các hoạt động dự giờ, thao giảng, trao đổi rút kinh
nghiệm các tiết dạy, sinh hoạt chuyên đề để nâng cao chất lượng dạy và học. Vì
thế, công tác quản lý hoạt động TCM đặc biệt được quan tâm.

TCM đóng vai trò chủ đạo trong công tác bồi dưỡng và phát triển năng
lực giảng dạy cho đội ngũ GV. Những năm gần đây, hoạt động chuyên môn
và hoạt động của TCM trong nhà trường đang được các cấp QLGD chú ý,

6


quan tâm. Bởi vậy, đã có nhiều công trình nghiên cứu về quản lý TCM ở
nhiều khía cạnh khác nhau. Có thể kể đến 1 số đề tài:
Tác giả Phạm Quang Huân, Trần Thị Hải Yến [16] cho rằng một trong
các hướng đổi mới sinh hoạt TCM là đổi mới công tác tự học cho đội ngũ GV
trong tổ: “Tổ chức tự học cho đội ngũ giáo viên là nội dung quan trọng của
quản lý TCM, quản lý nhà trường cũng như quản lý TCM suy cho cùng là
những tác động có ý thức, có kế hoạch và hướng đích của chủ thể quản lý đến
tất cả các mặt đời sống của nhà trường và TCM để đảm bảo sự vận hành tối
ưu quá trình dạy học và giáo dục”.
Tác giả Nguyễn Thanh Cao [8] đề cập đến các biện pháp quản lý TCM
cụ thể đi theo hướng tiếp cận chức năng quản lý TCM, đặc biệt nhấn mạnh
đến quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá là con đường nâng cao chất lượng
TCM, chất lượng của nhà trường giáo dục phổ thông: “1) Quản lý kế hoạch
hoạt động của tổ chuyên môn nhằm mục đích nâng cao khả năng điều hành
quản lý tổ chuyên môn của tổ trưởng chuyên môn, huy động khả năng chuyên
môn của mọi thành viên trong tổ; 2) Chỉ đạo việc thực hiện đổi mới nội dung
sinh hoạt chuyên môn theo yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông; 3) Tăng
cường quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá học sinh của tổ chuyên môn
thông qua quản lý kiểm tra, đánh giá học tập, Hiệu trưởng biết được tình hình
của học sinh về ý thức và khả năng học tập, để từ đó chỉ đạo giáo viên xây
dựng kế hoạch bồi dưỡng học sinh giỏi, phụ đạo học sinh yếu kém. 4) Tăng
cường công tác tự học, tự bồi dưỡng của giáo viên. 5) Công tác quản lý thiết
bị dạy học của tổ chuyên môn; 6) Kiểm tra đánh giá việc thực hiện kế hoạch,

hoạt động tổ chuyên môn”.
Các tác giả Hoàng Thị Phương Thảo [27] trong bài viết Nâng cao vai trò
của Tổ trưởng chuyên môn trong quản lý hoạt động TCM ở trường THPT đã
đưa ra một số biện pháp quản lý nhằm tăng cường vai trò TTCM trong nhà

7


trường: “1) Nâng cao nhận thức về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của tổ
chuyên môn. 2) Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực
chuyên môn cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn. 3) Xây dựng hoàn thiện cơ
chế đãi ngộ đối với đội ngũ tổ trưởng chuyên môn nhằm tạo động lực làm
việc và khuyến khích học tự học, tự bồi dưỡng”.
Như vậy, có thể thấy các công trình nghiên cứu trên đều khẳng định vai
trò quan trọng của hoạt động TCM đối với chất lượng dạy và học trong các
nhà trường đồng thời tác giả đã đưa ra các biện pháp giúp các nhà trường cải
thiện và nâng cao chất lượng hoạt động TCM
Đối với các trường THPT ngoài công lập cũng đã có nhiều công trình
nghiên cứu như: Luận án tiến sĩ của Phạm Tuấn Hùng (2011) “Quản lý trường
THPT ngoài công lập ở Việt Nam giai đoạn hiện nay ”, Viện Khoa học Giáo
dục Hà Nội [15]. Trong luận án này tác giả đã nghiên cứu cơ sở lý luận và
khảo sát thực trạng ở một số trường ngoài công lập cấp THPT và tác giả đã đề
xuất các giải pháp gồm:
(1) Quy hoạch hợp lý các trường THPT ngoài công lập;
(2) Hoàn thiện chính sách và văn bản pháp lý
(3) Đào tạo, bồi dưỡng, phát triển đội ngũ giáo viên;
(4) Đầu tư đồng bộ cơ sở vật chất và hiện đại hóa phương tiện dạy học;
(5) Đẩy mạnh xã hội hóa trong phát triển trường THPT ngoài công lập;
(6) Đổi mới cơ chế quản lý nhà trường theo hướng tự chủ và tính trách
nhiệm xã hội

Ngoài ra còn có nhiều ý kiến của các cán bộ chỉ đạo, một số bài báo và
một số luận văn thạc sỹ như: Bài viết “Điểm mặt các trường dân lập “top
đầu” của Hà Nội” [35]; “Một số vấn đề trong công tác quản lý trường THPT
dân lập và phương hướng giải quyết ở thành phố Hồ Chí Minh” của Lê Đức
Anh (1999); “Một số kinh nghiệm tổ chức quản lý loại hình trường THPT bán

8


công ở Đồng Nai” của Phạm Văn Luốt (2000); “Quản lý hoạt động dạy học ở
các trường trung học phổ thông ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Quảng
Ninh” của Nguyễn Thị Thanh Mai (2010);
Như vậy các tác giả đã rất công phu nghiên cứu nhiều khía cạnh khác
nhau của vấn đề, khảo sát thực trạng và đề xuất các giải pháp, biện pháp thiết
thực, nhằm thực hiện tốt hơn công tác phát triển hoạt động TCM. Tuy nhiên,
ở mỗi địa phương, đơn vị có những điều kiện kinh tế - xã hội khác nhau. Sau
một thời gian nghiên cứu, tác giả nhận thấy đến nay các đề tài nghiên cứu
khoa học về biện pháp quản lý hoạt động TCM chỉ mới tập trung ở bậc mầm
non, tiểu học, THCS và khối chuyên nghiệp, bậc THPT công lập, ở bậc THPT
ngoài công lập thì rất ít. Chủ yếu là một số công trình liên quan đến quản lý
nguồn lực, quản lý chất lượng giáo viên hoặc một số tài liệu nghiên cứ, tạp
chí về quản lý hệ thống các trường ngoài công lập.
Hiện nay, dư luận xã hội và thực tế cho thấy rằng chất lượng chuyên
môn và chất lượng về học lực và hạnh kiểm của các trường THPT ngoài công
lập so với các trường THPT công lập là kém hơn. Có rất nhiều nguyên nhân
dẫn đến thực trạng này và một trong những nguyên nhân đó nằm ở chất lượng
hoạt động của TCM.
Mặt khác, ở huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội chưa có công trình
nào đi sâu nghiên cứu về thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý TCM theo
hướng tự chủ ở các trường THPT ngoài công lập. Vì vậy, việc nghiên cứu đề

tài này là hết sức cần thiết nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của
các trường THPT ngoài công lập huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội trong
giai đoạn hiện nay.

9


1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý
Trong bất kì công việc và lĩnh vực nào trong xã hội thì vai trò của người
quản lý cũng được đặt lên hàng đầu. Quản lý vừa là một nghệ thuật, vừa là
một khoa học
Vậy quản lý là gì? Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về quản lý nhưng
chưa có một định nghĩa thống nhất:
Taylor cho rằng: “Quản lý là biết được chính xác điều bạn muốn người
khác làm và sau đó thấy được rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt
và rẻ nhất”.
Theo C.Mác “Quản lý là loại lao động sẽ điều khiển mọi quá trình lao
động phát triển xã hội”; “ Bất cứ lao động xã hội hay cộng đồng trực tiếp nào
được thực hiện ở quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ
đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện chức năng chung phát
sinh từ toàn bộ cơ thể sản xuất khác với sự vận động của những khí quan độc
lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự điều khiển lấy mình, còn một dàn
nhạc cần phải có một nhạc trưởng”.
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang, quản lý là sự tác động có mục đích,
có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động nhằm thực
hiện những mục tiêu dự kiến.
Theo tác giả Đặng Quốc Bảo: “ Quản lý = Quản + Lý ”. Trong đó: Quản
là chăm sóc, giữ gìn sự ổn định; Lý là sửa sang, sắp xếp, đổi mới phát triển.
Như vậy: Quản lý = ổn định + phát triển. Hệ ổn định mà không phát triển thì

tất yếu dẫn đến suy thoái. Hệ phát triển mà không ổn định thì tất yếu sẽ rối
loạn. Điều đó có nghĩa là hoạt động nhiều làm cho hệ thống hoạt động theo
mục tiêu đặt ra và tiến tới trạng thái có tính chất lượng mới.

10


Tác giả Bùi Minh Hiền cho rằng “Quản lý là sự tác động có tổ chức, có
hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề
ra” [14].
Hoạt động quản lý là một quá trình đạt đến mục tiêu tổ chức bằng cách
vận dụng các chức năng quản lý. Chức năng quản lý là những hình thái biểu
hiện sự tác động có mục đích đến tập thể người:
Quản lý bao gồm 4 chức năng cơ bản sau:
- Chức năng kế hoạch: Là xác định rõ mục đích, mục tiêu đối với tổ chức
và những con đường để thực hiện cũng như các biện pháp chính để đạt mục
tiêu đó.
Khâu quan trọng của chức năng kế hoạch là lập kế hoạch. Có thể hiểu
lập kế hoạch là quá trình xác định trước các bước đi, các mục tiêu, hệ thống
các hoạt động và các điều kiện đảm bảo mục tiêu đó.
- Chức năng tổ chức: Tổ chức là quá trình sắp xếp, phân bổ công việc,
quyền hành và các nguồn lực cho các thành viên của tổ chức để họ có thể đạt
được các mục tiêu của tổ chức một cách hiệu quả. Ứng với mỗi mục tiêu khác
nhau đòi hỏi cấu trúc tổ chức đơn vị cũng khác nhau. Nhờ tổ chức có hiệu quả
mà người quản lý có thể phối hợp, điều phối tốt hơn nguồn nhân lực và các
nguồn lực khác. Một tổ chức được thiết kế phù hợp sẽ phát huy năng lực nội
sinh và có ý nghĩa quyết định đến việc chuyển hoá kế hoạch thành hiện thực.
- Chức năng lãnh đạo: Là quá trình tác động, gây ảnh hưởng, liên kết các
thành viên trong tổ chức, tập hợp, động viên họ hoàn thành những công việc
nhất định để đạt được mục tiếu của tổ chức.

- Chức năng kiểm tra: Đây là một chức năng quan trọng của hoạt động
quản lý. Quản lý mà không kiểm tra thì coi như không quản lý. Theo lý thuyết
hệ thống, kiểm tra là thiết lập kênh thông tin phản hồi trong quản lý. Nhờ có

11


hoạt động kiểm tra mà cán bộ quản lý đánh giá được kết quả công việc và kịp
thời điều chỉnh, uốn nắn một cách đúng hướng nhằm đạt mục tiêu đề ra [20].
1.2.2. Quản lý giáo dục
Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt, nên quản lý giáo dục được
hình thành và phát triển là một yếu tố khách quan. Có nhiều quan niệm khác
nhau về quản lý giáo dục. PGS.TS Trần Kiểm cũng cho rằng “Thuật ngữ này
có nhiều cấp độ. Ít nhất có hai cấp độ chủ yếu: cấp vĩ mô và cấp vi mô. Cấp
quản lý vĩ mô tương ứng với việc quản lý một hoặc một loạt đối tượng có quy
mô lớn, bao quát toàn bộ hệ thống . Nhưng, trong hệ thống này lại có nhiều hệ
thống con, và tương ứng với hệ thống con này có hoạt động quản lý, đó là
quản lý vi môn. Việc phân chia quản lý vĩ mô và quản lý vi mô chỉ là tương
đối.
- Theo đó, đối với cấp vĩ mô:
+ Quản lý giáo dục được hiểu là những tác động tự giác (có ý thức, có
mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ thể quản lý đến tất
cả các mắt xích của hệ thống (từ cấp cao nhất đến các cơ sở giáo dục là nhà
trường) nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu phát triển giáo
dục, đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu của xã hội.
+ Quản lý giáo dục là sự tác động liên tục, có tổ chức, có hướng đích của
chủ thể quản lý lên hệ thống giáo dục nhằm tạo ra tính vượt trội/ tính trồi của
hệ thống; sử dụng một các tối ưu tiềm năng, các cơ hội của hệ thống nhằm
đưa hệ thống đến mục tiêu một cách tốt nhất trong điều kiện đảm bảo sự cân
bằng với môi trường bên ngoài luôn luôn biến động.

+ Các định nghĩa trên tương ứng với sự phát triển của hệ thống giáo dục
trên quy mô cả nước hay hệ thống giáo dục của một tỉnh thành/ thành phố
hoặc đối với hệ thống giáo dục của một ngành học, cấp học cụ thể nào đó.

12


- Đối với cấp độ vi mô, trong phạm vi nhà trường, hoạt động quản lý bao
gồm nhiều loại, như quản lý các hoạt động giáo dục; hoạt động dạy học, hoạt
động giáo dục (theo nghĩa hẹp), hoạt động xã hội, hoạt động văn thể, hoạt
động lao động, hoạt động ngoại khóa...; quản lý các đối tượng khác nhau: GV,
HS, tài chính, cơ sở vật chất...[19]
Từ những quan niệm nêu trên, ta có thể thấy rõ các yếu tổ quản lý giáo
dục, đó là: chủ thể quản lý, phương pháp quản lý, công cụ quản lý, đối tượng
bị quản lý, khách thể quản lý và mục tiêu quản lý.
Như vậy, QLGD là sự tác động có tổ chức, có định hướng phù hợp với
quy luật khách quan của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đưa hoạt
động giáo dục ở từng cơ sở và của toàn bộ hệ thống giáo dục đạt tới mục tiêu
đã định.
1.2.3. Quản lý nhà trường
Theo tác giả Trần Kiểm:
“Quản lý nhà trường, quản lý giáo dục là tổ chức hoạt động dạy học....Có
tổ chức được hoạt động dạy học, thực hiện được các tính chất của nhà trường
phổ thông Việt Nam xã hội chủ nghĩa mới quản lý được giáo dục, tức là cụ
thể hóa đường lối giáo dục của Đảng và biến đường lối đó thành hiện thực,
đáp ứng yêu cầu của nhân dân, của đất nước.
Quản lý nhà trường là hệ thống xã hội sư phạm chuyên biệt, hệ thống
này đòi hỏi những tác động có ý thức, có kế hoạch và hướng đích của chủ thể
quản lý lên tất cả các mặt của đời sống nhà trường để đảm bảo sự vận hành tối
ưu xã hội – kinh tế và tổ chức sư phạm của quá trình dạy học và giáo dục thế

hệ đang lớn lên.
Mặt khác quản lý trường học về bản chất là quản lý con người. Điều đó
tạo cho các chủ thể (người dạy và người học) trong nhà trường một sự liên kết
chặt chẽ không chỉ bởi cơ chế hoạt động theo những quy luật/tính quy luật

13