Huy động sự tham gia của cộng đồng trong tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh THCS thành phố móng cái, tỉnh quảng ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

NGUYỄN THỊ ĐÀO

HUY ĐỘNG SỰ THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG TRONG TỔ CHỨC HOẠT
ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC
CƠ SỞ THÀNH PHỐ MÓNG CÁI, TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG

HÀ NỘI - 2017
1


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

NGUYỄN THỊ ĐÀO

HUY ĐỘNG SỰ THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG TRONG TỔ CHỨC HOẠT
ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC
CƠ SỞ THÀNH PHỐ MÓNG CÁI, TỈNH QUẢNG NINH

Chuyên ngành: Giáo dục và phát triển cộng đồng
Mã số: THÍ ĐIỂM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. NGUYỄN KẾ HÀO

HÀ NỘI – 2017
2


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, Đảng chủ
trương thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hóa để đưa đất nước ta, dân tộc ta vĩnh
viễn thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu, đưa nước ta cơ bản trở thành một nước công
nghiệp vào năm 2020, xứng đáng sánh vai với các cường quốc năm châu. Sự thành
công của sự nghiệp trọng đại đó tùy thuộc vào công tác đào tạo nguồn nhân lực,
vào sự nghiệp “trồng người”. Do đó, Đảng ta đã xác định: “Cùng với khoa học công nghệ, giáo dục - đào tạo phải thật sự là quốc sách hàng đầu”. Nhà nước ta đã
không ngừng tăng đầu tư ngân sách và đề ra nhiều chính sách quan trọng để phát
triển sự nghiệp giáo dục; nhân dân ta vốn có truyền thống hiếu học từ bao đời đã và
đang hết lòng chăm lo cho con cháu học hành, học để lập thân, lập nghiệp phấn đấu
“Con hơn cha, nhà có phúc”. Bối cảnh đó đặt ra cho ngành giáo dục, đội ngũ thầy
cô giáo, cán bộ quản lý và mỗi nhà trường trách nhiệm rất nặng nề, dù khó khăn
đến đâu cũng phải tiếp tục thi đua dạy tốt, học tốt để nâng cao chất lượng giáo dục
toàn diện. Trong việc thực hiện sứ mệnh nặng nề và cao cả đó, mỗi trường học phải
là một tập thể đoàn kết phấn đấu nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức và chất
lượng dạy học đích thực, đào tạo thế hệ trẻ thành những công dân yêu nước, có văn
hoá, có trình độ kiến thức, kỹ năng khoa học, có ý chí, hoài bão vươn lên không
cam chịu nghèo hèn, làm giàu cho đất nước và cho bản thân. Để làm được điều đó,
mỗi trường học phải xây dựng cho được môi trường sư phạm tích cực, thân thiện:
Thân thiện giữa thầy với trò, thân thiện giữa trò với trò, thân thiện giữa nhà trường
với cộng đồng theo nguyên lý: “Giáo dục nhà trường gắn liền với giáo dục gia đình
và giáo dục xã hội”. Từ nguyên lý này, ta có thể nhận ra quá trình giáo dục thế hệ
trẻ phải được thực hiện bằng nhiều con đường, nhiều phương thức và thông qua
nhiều dạng hoạt động giáo dục.

Trong nhà trường có hai hệ thống giáo dục cơ bản đó là: Hoạt động giáo
dục trong hệ thống các môn học và các hoạt động ngoài hệ thống môn học thường
3


gọi là Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (HĐGDNGLL). Mặc dù chỉ là hoạt
động giáo dục ngoài kế hoạch dạy học các môn chính khóa, nhưng hoạt động này
lại là công cụ mạnh mẽ để phát triển giá trị, nội dung, các quan hệ xã hội thực tiễn
một cách sâu sắc .
Thứ nhất: Chương trình giáo dục phổ thông HĐGDNGLL thực sự là một bộ
phận quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục. Một mặt nó kiểm nghiệm
kiến thức đã có, bổ sung những kiến thức còn thiếu hụt và việc mở rộng kiến thức;
mặt khác thông qua các HĐGDNGLL người học nâng cao tầm hiểu biết và nhận
thức đầy đủ hơn về xã hội, gắn kiến thức đã học với thực tế trong cuộc sống, tăng
cường phát triển trí lực, thể lực, rèn luyện kỹ năng sống và tính thẩm mỹ. Đây là
con đường dẫn dắt các em từng bước đến với nền văn hóa, xã hội của dân tộc và
nền văn hóa văn minh của nhân loại, học tập những cái hay, cái đẹp mà thế giới và
dân tộc đã để lại.
Thứ Hai: Với những đặc điểm riêng biệt về tâm lý, về xã hội của tuổi học trò
việc tổ chức các HĐGDNGLL thì đây là dịp tạo cho các em có cơ hội tham gia các
hoạt động thực tiễn để có thêm những hiểu biết, tích luỹ được kinh nghiệm giao
tiếp, giàu thêm vốn sống cho mình, mở được một tầm nhìn thực tế.
Thứ ba: Trong HĐGDNGLL, nếu tổ chức các hoạt động trò chơi dân gian,
tham gia lễ hội ở địa phương, văn hóa nghệ thuật truyền thống dân tộc và chăm sóc
đài tưởng niệm, nghĩa trang liệt sĩ... thì càng có ý nghĩa quan trọng trong việc giáo
dục thế hệ trẻ về tình cảm, đạo lý: “Uống nước nhớ nguồn”, “ăn quả nhớ người
trồng cây”, “lòng tự hào dân tộc”. Từ đó giúp các em có ý thức gìn giữ, bảo tồn và
phát huy nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, có ý thức phấn đấu trở thành những
công dân có ích cho xã hội, góp phần hình thành nhân cách mới con người Việt
Nam trong thời kỳ đổi mới và thích ứng với xu thế hội nhập quốc tế hiện nay. Tuy

nhiên trong thực tế, công tác quản lý quá trình giáo dục ở trường THCS chưa được
đầu tư thích đáng cả về kế hoạch, nguồn lực; nội dung, hình thức tổ chức còn đơn
điệu; học sinh chưa tích cực, chủ động tham gia... Vì thế chưa phát huy được tác
4


dụng của HĐGDNGLL trong việc hình thành, phát triển nhân cách toàn diện cho
học sinh.
Thực tiễn, tại các trường THCS thành phố Móng Cái việc huy động sự tham
gia của cộng đồng vào tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp đã có những
thành tựu đáng kể song gặp cũng không ít khó khăn dẫn đến hiệu quả của hoạt động
giáo dục ngoài giờ lên lớp chưa đạt được như mong muốn.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn vấn đề: “Huy động sự tham gia của
cộng đồng trong tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh
THCS thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh” làm đề tài nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận và khảo sát thực trạng việc huy
động sự tham gia của cộng đồng trong tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
cho học sinh THCS thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh, đề xuất các biện pháp
huy sự tham gia của cộng đồng trong tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
cho học sinh THCS thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh, góp phần nâng cao chất
lượng Giáo dục.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1.

Khách thể nghiên cứu

Huy động sự tham gia của cộng đồng trong tổ chức hoạt động giáo dục ngoài
giờ lên lớp cho học sinh THCS.
3.2.

Đối tượng nghiên cứu

Biện pháp huy động sự tham gia của cộng đồng trong tổ chức hoạt động giáo
dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh THCS thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh.
4. Giả thuyết khoa học

5


Nếu nghiên cứu đề xuất và áp dụng các biện pháp huy động sự tham gia của
cộng đồng trong tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh THCS
một cách khoa học nhằm tăng cường nguồn lực vật chất, tài chính và nguồn lực tinh
thần cho GDTHCS sẽ đẩy mạnh và phát huy tốt việc tổ chức hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp cho học sinh THCS thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh, góp
phần nâng cao chất lượng và hiệu quả Giáo dục Trung học cơ sở.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1.

Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về huy động

sự tham gia của cộng đồng trong tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp cho học sinh THCS.
5.2.

Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng huy động sự

tham gia của cộng đồng trong tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên
lớp cho học sinh THCS thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh.
5.3.

Đề xuất biện pháp huy động sự tham gia của cộng đồng

trong tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh THCS
thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn hiện nay.
6. Giới hạn nghiên cứu
+ Phạm vi về nội dung nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu những biện pháp huy động cộng đồng về nguồn
lực vật chất, tài chính và nguồn lực tinh thần trong tổ chức hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp cho học sinh THCS thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh.
+ Phạm vi về Chủ thể thực hiện biện pháp: Trường THCS ở thành phố Móng
Cái tỉnh Quảng Ninh; cấp uỷ Đảng, Chính quyền địa phương và của các tổ chức xã
hội trong cộng đồng. Trong đó chủ thể chính là Trường THCS
+ Phạm vi về địa bàn nghiên cứu: Trường THCS Hải Xuân, Hòa Lạc,
KaLong thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh
6


+ Phạm vi về khách thể điều tra khảo sát: Ban giám hiệu, Giáo viên chủ
nhiệm, Giáo viên, Phụ huynh học sinh.
+ Phạm vi về thời gian nghiên cứu: Nghiên cứu thực trạng thời gian từ năm
2013 đến năm 2017, đề xuất biện pháp thời gian từ năm 2017 đến năm 2020.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận
Bao gồm các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa tài liệu liên
quan đến đề tài nghiên cứu để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài.
7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra
Xây dựng các phiếu điều tra (Xem mục lục) để điều tra về huy động sự tham
gia của cộng đồng trong tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh

THCS, nhằm thu thập thông tin về thực trạng HĐCĐ và nguyên nhân của thực
trạng.
7.2.2. Phương pháp phỏng vấn
Tiến hành phỏng vấn 1 số Công ty TNHH, Công ty cổ phần và các doanh
nghiệp để tìm kiếm và thu thập thông tin về nội dung, hình thức tổ chức và các biện
pháp huy động sự tham gia của cộng đồng trong tổ chức hoạt động giáo dục ngoài
giờ lên lớp cho học sinh THCS thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh.
7.2.3. Phương pháp quan sát
Được sử dụng trong đề tài để quan sát các hình thức tổ chức, các nội dung
của huy động cộng đồng. Đồng thời quan sát các công việc của tập thể và cá nhân
tham gia thực hiện việc huy động sự tham gia của cộng đồng trong tổ chức hoạt
động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh THCS, nhằm thu thập thêm các thông
tin cần thiết, bổ xung cho kết quả điều tra bằng bảng hỏi, làm tăng thêm tính khách
quan và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu.
7


7.2.4. Phương pháp chuyên gia
Tham khảo ý kiến của một số chuyên gia để được định hướng cho thực
nghiệm tác động cũng như nội dung cách thức tổ chức thực nghiệm.
7.2.5. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Phương pháp tổng kết kinh nghiệm là phương pháp kết hợp lý luận với thực
tế, đem lý luận phân tích thực tế, từ phân tích thực tế lại rút ra lý luận cao hơn.
Phương pháp tổng kết kinh nghiệm là phương pháp xem xét lại những thành quả
của hoạt động thực tiễn trong quá khứ để rút ra những kết luận bổ ích cho khoa học
và thực tiễn. Dựa trên một lý thuyết khoa học để chứng minh, để giải thích sự kiện,
tìm ra những kết luận thực sự khách quan về bản chất và quy luật phát triển của sự
kiện, rút ra những bài học cần thiết, sau đó cần được phổ biến, tuyên truyền rộng rãi
những bài học rút ra được qua phân tích và tổng kết kinh nghiệm. Tổng kết kinh
nghiệm được coi là một phương pháp nghiên cứu khoa học độc lập, chủ yếu được

sử dụng trong nghiên cứu khoa học giáo dục nói riêng và khoa học xã hội nói chung,
có nhiệm vụ nghiên cứu, phân tích, phát hiện, tổng kết những kinh nghiệm tiên tiến
của bản thân người khác hay của một tập thể khác.
7.3. Phương pháp thống kê toán học
Được sử dụng để xử lý số liệu đảm bảo tính chính xác khoa học nhằm nâng
cao tính khách quan của đề tài nghiên cứu.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận - khuyến nghị, tài liệu tham khảo và các
phục lục, Nội dung nghiên cứu đề tài được kết cấu chủ yếu ở 3 chương sau đây:
Chương 1: Cơ sở lý luận về huy động sự tham gia của cộng đồng trong tổ
chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh THCS

8


Chương 2: Thực trạng huy động sự tham gia của cộng đồng trong tổ chức
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh THCS thành phố Móng Cái, tỉnh
Quảng Ninh
Chương 3: Biện pháp huy động sự tham gia của cộng đồng trong tổ chức hoạt
động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh THCS thành phố Móng Cái, tỉnh
Quảng Ninh
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HUY ĐỘNG THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG
TRONG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP
CHO HỌC SINH THCS
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Giáo dục là một hoạt động mang tính xã hội cao, là một hình thái ý thức xã
hội, đồng thời là một trong những nhân tố đánh dấu nấc thang trình độ văn minh
của các thời đại trong lịch sử. Giáo dục có liên quan trực tiếp đến mỗi người và lợi
ích của mọi người trong xã hội. Quan tâm đầu tư, huy động mọi nguồn lực cho phát

triển giáo dục là sách lược lâu dài của nhiều quốc gia trên thế giới. Mặc dù bản chất
của giáo dục ở các nước có khác nhau nhưng đều cho thấy xã hội hóa sự giáo dục là
cách làm phổ biến, kể cả ở những nước có nền công nghiệp hiện đại - kinh tế phát
triển cao.
Huy động cộng đồng để phát triển giáo dục đã xuất hiện và có bề dày lịch sử
trong các chế độ xã hội và thể chế chính trị. Lịch sử nghiên cứu vấn đề xã hội hóa
giáo dục đã có từ lâu, đó không phải là vấn đề hoàn toàn mới nếu xem xét nó về
bản chất. Không chỉ ở Việt Nam mà nhiều nơi trên thế giới đều rất quan tâm đến
việc xây dựng và củng cố công tác giáo dục gắn liền với phát triển cộng đồng với
mục đích vì lợi ích cộng đồng, nâng cao chất lượng cuộc sống.
Trải qua các giai đoạn lịch sử, việc chăm lo vật chất, khích lệ cổ vũ người
học, tôn vinh người Thầy trong xã hội và những trò giỏi thành đạt đã trở thành
9


truyền thống, đạo lý tốt đẹp của Dân tộc Việt Nam. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng
nói: “Giáo dục là sự nghiệp của quần chúng, không phân biệt già, trẻ, trai, gái, cứ là
người Việt Nam thì phải tham gia học tập, tham gia xóa nạn mù chữ...”
Trong thời kỳ đổi mới, thực hiện sự nghiệp Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa
đất nước và hội nhập quốc tế, sự nghiệp giáo dục được Đảng, Nhà nước ta coi là
quốc sách hàng đầu, khẳng định giáo dục là động lực, là nguồn lực để thúc đẩy kinh
tế văn hóa xã hội phát triển với phương châm: “Giáo dục là sự nghiệp của toàn
dân”.
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài
Các luật giáo dục của Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản, Pháp, Đức..., các
chiến lược phát triển giáo dục đến năm 2020 của nhiều nước trên thế giới đều coi
trọng phương thức huy động cộng đồng. Các nước thuộc khu vực Đông Nam Á và
khối ASEAN cũng đang tích cực đẩy nhanh quá trình phát triển giáo dục bằng cách
phát huy sức mạnh của cộng đồng trong việc tham gia phát triển giáo dục.
1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam

Cần nói ngay rằng, khái niệm huy động cộng đồng thường được hiểu là một
bộ phận, một hoạt động của xã hội hoá sự nghiệp giáo dục.
Chỉ từ những năm 1980 đến nay trong lĩnh vực khoa học quản lý mới nói đến
cộng đồng. Quan điểm của Hồ Chí Minh, của Đảng và Nhà nước ta về sự tham gia
của gia đình và xã hội vào sự nghiệp giáo dục là nền tảng cho việc thực hiện xã hội
hoá sự nghiệp giáo dục. huy động cộng đồng tham gia giáo dục là cốt lõi của quan
điểm giáo dục là sự nghiệp của toàn xã hội. Huy động cộng đồng đã có sức sống
tiềm tàng trong truyền thống giáo dục của nhân dân ta suốt chiều dài lịch sử. Tư
tưởng dân là gốc, "lấy dân làm gốc" đã được kết tinh truyền thống và lưu thành bản
sắc độc đáo của dân tộc Việt Nam "Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần
dân liệu cũng xong" (Bác Hồ).

10


Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 Ban chấp hành Trung ương khoá VIII; Đại hội
lần thứ X của Đảng đã khẳng định xã hội hoá là một trong những quan điểm để
hoạch định hệ thống các chính sách xã hội.
Quan điểm của Đảng, Nhà nước về xã hội hoá sự nghiệp giáo dục được thể
chế hoá bằng pháp luật thể hiện ở Luật Giáo dục là cơ sở pháp lý để thực hiện xã
hội hoá sự nghiệp giáo dục. Tại Điều 1 về xã hội hoá sự nghiệp giáo dục, Luật này
ghi rõ: "Mọi tổ chức, gia đình và công dân đều có trách nhiệm chăm lo sự nghiệp
giáo dục, xây dựng phong trào học tập và môi trường giáo dục lành mạnh, phối hợp
nhà trường thực hiện mục tiêu giáo dục. Nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong phát
triển sự nghiệp giáo dục..., khuyến khích vận động và tạo điều kiện để tổ chức cá
nhân tham gia phát triển sự nghiệp giáo dục".
Ngày 18/4/2005 Chính Phủ đề ra Nghị quyết 05/2005/NQ-CP về "Đẩy mạnh
xã hội hoá các hoạt động giáo dục,..." để đẩy mạnh hơn nữa quá trình xã hội hoá.
Như vậy, hệ thống quan điểm của Đảng và các chính sách của Nhà nước ta
về xã hội hoá sự nghiệp giáo dục thực chất là khẳng định tư tưởng chiến lược của

Đảng trong quá trình phát triển Giáo dục & Đào tạo.
Vấn đề huy động cộng đồng để đầu tư cho giáo dục thực chất là vấn đề tăng
cường xã hội hoá sự nghiệp giáo dục, vấn đề này đã được nhiều sách báo đề cập, ở
nước ta đã có một số nhà khoa học, nhà quản lý giáo dục nghiên cứu lĩnh vực này.
Tuy nhiên, vẫn còn rất ít nghiên cứu tập trung vào vấn đề huy động cộng đồng. Do
đó, cần thiết phải xem xét huy động cộng đồng từ góc độ khoa học quản lý giáo dục
để làm rõ mối quan hệ giữa huy động cộng đồng và xã hội hoá sự nghiệp giáo dục,
các biện pháp huy động cộng đồng và cách cải tiến quản lý giáo dục nhằm nâng cao
chất lượng và hiệu quả của các biện pháp huy động cộng đồng tham gia xây dựng
và phát triển giáo dục.
Tuy nhiên ở mỗi tỉnh, thành phố, quận, huyện, thị xã có điều kiện địa lý, đặc
điểm kinh tế xã hội khác nhau, nên hoạt động huy động cộng đồng tham gia xây
11


dựng giáo dục và việc vận dụng những phương pháp huy động cũng mang những
sắc thái riêng, đặc trưng cho địa phương đó.
1.2. Tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp cho học sinh trung học cơ sở
1.2.1. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (hay trước đây còn gọi là hoạt động
ngoại khóa) là thuật ngữ dùng để chỉ những hoạt động giáo dục cho học sinh được
tiến hành ngoài những giờ học các môn văn hóa.
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp giúp học sinh củng cố và mở rộng
những kiến thức đã học, phát triển những thái độ và kỹ năng cần thiết. Đặc biệt,
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là cơ hội thuật lợi cho học sinh thể nghiệm,
thực hành các thái độ và hành vi tích cực.
Trong giáo trình HĐGD NGLL tác giả Nguyễn Dục Quang (chủ biên) đưa ra
khái niệm: “HĐGD NGLL là bộ phận hữu cơ cùng với HĐDH tạo nên sự hài hoà,
cân đối của quá trình sư phạm tổng thể nhằm thực hiện hoá mục tiêu cấp học”.
[Nguyễn Dục Quang (Chủ biên), Ngô Quang Quế, Hoạt động giáo dục ngoài giờ

lên lớp, Sách dành cho các trường CĐSP]
Trong quan niệm này, tác giả dường như đã xem có 2 loại hình HĐ cơ bản
trong quá trình sư phạm tổng thể là hoạt động dạy học (HĐDH) và HĐGD NGLL.
Theo quan niệm khác [Bộ GD&ĐT (2013), Tài liệu tập huấn BDGV đáp
ứng yêu cầu của Chuẩn nghề nghiệp GV trung học. Mô đun Tổ chức các HĐGD
trong nhà trường, NXB giáo dục, Hà Nội.], HĐGD trong nhà trường được chia
thành haibộ phận:
- HĐDH trong nhà trường, bao gồm HĐDH các môn văn hóa trên lớp.
- Hoạt động giáo dục (HĐGD) trong nhà trƣờng, bao gồm:
+ HĐGD tập thể.
12


+ HĐGD theo chủ đề tháng.
+ HĐGD hướng nghiệp.
+ HĐ ngoại khóa.
Nếu so sánh hai quan niệm trên có thể thấy, HĐGD NGLL trong quan niệm
của Nguyễn Dục Quang đồng nhất với quan niệm HĐGD ở quan niệm sau. Tuy
nhiên còn có quan điểm HĐGD NGLL không bao hàm HĐ ngoại khóa và
HĐGD tập thể.
Trong Chương trình THCS, Bộ Giáo dục và Đào tạo khẳng định: “Hoạt động
giáo dục ngoài giờ lên lớp là những hoạt động được tổ chức ngoài giờ học của các
môn học ở trên lớp. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là sự tiếp nối hoạt động
dạy – học trên lớp, là con đường gắn lí thuyết với thực tiễn, tạo nên sự thống nhất
giữa nhận thức với hành động của học sinh” [ Bộ Giáo dục và Đào tạo - Chương
trình trung học cơ sở - NXB Giáo dục 2002 – tr 99].
Tác giả Đặng Vũ Hoạt cho rằng: “Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là
việc tổ chức giáo dục thông qua hoạt động thực tiễn của học sinh về khoa học-kĩ
thuật, lao động công ích, hoạt động xã hội, hoạt động nhân đạo, văn hóa văn nghệ,
thẩm mĩ, thể dục thể thao, vui chơi giải trí, v..v. để giúp các em hình thành và phát

triển nhân cách (đạo đức, năng lực, sở trường…)” [Đặng Vũ Hoạt (chủ biên),
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường trung học cơ sở - NXBGD1998,
tr.7].
Như vậy, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là hoạt động giáo dục được
tổ chức ngoài thời gian học tập trên lớp. Đây là một trong hai hoạt động giáo dục
cơ bản, được thực hiện một cách có tổ chức, có mục đích theo kế hoạch của nhà
trường; là hoạt động tiếp nối và thống nhất hữu cơ với hoạt động học tập trên lớp,
nhằm góp phần hình thành và phát triển nhân cách học sinh theo mục tiêu đào tạo,
đáp ứng những yêu cầu đa dạng của xã hội đối với thế hệ trẻ.

13


Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp do nhà trường tổ chức và quản lí với
sự tham gia của các lực lượng xã hội. Nó được tiến hành tiếp nối hoặc xen kẽ hoạt
động dạy – học trong nhà trường hoặc trong phạm vi cộng đồng. Hoạt động này
diễn ra trong suốt năm học và cả thời gian nghỉ hè để khép kín quá trình giáo dục,
làm cho quá trình này được thực hiện ở mọi nơi, mọi lúc.
1.2.2.Vị trí, vai trò, mục tiêu, nhiệm vụ của hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp
1.2.2.1. Vị trí của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
Nhà trường có nhiệm vụ dạy chữ và dạy người. Nếu nhà trường chỉ thực hiện
hoạt động dạy - học các bộ môn văn hóa trên lớp thì nhiệm vụ dạy người sẽ không
hoàn thành, vì học sinh sẽ thiếu môi trường hoạt động và giao tiếp, hạn chế về tình
huống thực tế, hạn chế về thời gian…các em hầu như không có điều kiện để trải
nghiệm những kiến thức đã học vào hoạt động thực tế. Vì vậy, việc nhà trường tổ
chức các hoạt động, các mối quan hệ khác nhau vào thời gian ngoài giờ lên lớp là
điều kiện quan trọng để hình thành thái độ, rèn luyện hành vi, kĩ năng xã hội cho
học sinh. Nói cách khác, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp có vị trí rất quan
trọng trong việc thực hiện nhiệm vụ dạy người trong các nhà trường hiện nay.

Dưới góc độ chỉ đạo chung, vị trí của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
được khẳng định tại điều 27 Điều lệ trường tiểu học và điều 24 Điều lệ trường
trung học (ban hành ngày 11 tháng 7 năm 2000), là một trong hai hoạt động giáo
dục trong nhà trường:
-

Hoạt động giáo dục trên lớp được tiến hành thông qua các môn bắt

buộc và tự chọn…
-

Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp do nhà trường phối hợp với các

lực lượng giáo dục ngoài nhà trường tổ chức,…

14


Như vậy, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp không phải là hoạt động
“phụ”, hoạt động “bề nổi” mà giữ một vị trí rất quan trọng trong các hoạt động
giáo dục của các nhà trường.
-

Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là cầu nối tạo ra mối liên hệ hai

chiều giữa nhà trường và xã hội.
+ Thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp nhà trường có điều kiện
phát huy vai trò tích cực của mình đối với xã hội , mở ra khả năng thuận lợi để gắn
học với hành, nhà trường với xã hội thông qua việc đưa Thầy và Trò tham gia các
hoạt động cộng đồng.

+ Bằng việc đóng góp sức người, sức của của cộng đồng để tổ chức các
hoạt động giáo dục, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là điều kiện và phương
tiện để huy động sức mạnh cộng đồng tham gia vào quá trình đào tạo thế hệ trẻ,
vào sự phát triển nhà trường.
1.2.2.2. Vai trò của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
Từ vị trí quan trọng nêu trên, theo các tác giả Nguyễn Dục Quang và Ngô
Ngọc Quế thì hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp có những vai trò thể hiện ở
những điểm sau []:
-

Đây là dịp để học sinh củng cố tri thức đã học ở trên lớp, biến tri thức

thành niềm tin. Thông qua các hình thức hoạt động cụ thể, học sinh có dịp để đối
chiếu, để kiểm nghiệm tri thức đã học, làm cho những tri thức đó trở thành của
chính các em.
-

Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là sự tiếp nối hoạt động dạy học,

do đó tạo nên sự hài hòa, cân đối của quá trình sư phạm tổng thể nhằm hiện thực
hóa mục tiêu giáo dục của cấp học.
-

Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp vừa củng cố, vừa phát triển

quan hệ giao tiếp giữa các lớp trong trường và với cộng đồng xã hội.
15


-

Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp thu hút và phát huy được tiềm

năng của các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường để nâng cao hiệu quả
giáo dục học sinh.
-

Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp phát huy cao độ tính chủ thể,

tính chủ động, tích cực của học sinh. Dưới sự cố vấn, giúp đỡ của giáo viên, học
sinh cùng nhau tổ chức các hoạt động tập thể khác nhau trong đời sống hàng ngày
ở nhà trường, ngoài xã hội. Từ đó giúp hình thành những kinh nghiệm giao tiếp,
ứng xử có văn hóa, giúp cho việc hình thành và phát triển nhân cách ở các em.
1.2.2.3. Mục tiêu của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
Ở trường Trung học cơ sở, Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường
trung học cơ sở nhằm []:
-

Củng cố và khắc sâu những kiến thức của các môn học; mở rộng và

nâng cao hiểu biết cho học sinh về các lĩnh vực của đời sống xã hội, làm phong
phú thêm vốn tri thức, kinh nghiệm hoạt động tập thể của học sinh.
-

Rèn luyện cho học sinh các kĩ năng cơ bản phù hợp với lứa tuổi học

sinh trung học cơ sở như: kĩ năng giao tiếp ứng xử có văn hóa; kĩ năng tổ chức
quản lí và tham gia các hoạt động tập thể với tư cách là chủ thể của hoạt động; kĩ
năng tự kiểm tra đánh giá kết quả học tập, rèn luyện; củng cố, phát triển các hành
vi, thói quen tốt trong học tập, lao động và công tác xã hội.

-

Bồi dưỡng thái độ tự giác tích cực tham gia các hoạt động tập thể và

hoạt động xã hội; hình thành tình cảm chân thành, niềm tin trong sáng với cuộc
sống, với quê hương đất nước; có thái độ đúng đắn đối với các hiện tượng tự nhiên
và xã hội.
1.2.2.4. Nhiệm vụ của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
* Nhiệm vụ giáo dục về nhận thức

16


-

Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp giúp học sinh bổ sung, củng cố

và hoàn thiện những tri thức đã được học trên lớp; giúp cho các em có những hiểu
biết mới, mở rộng nhãn quan với thế giới xung quanh, cộng đồng xã hội.
-

Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp giúp học sinh biết vận dụng

những tri thức đã học để giải quyết các vấn đề do thực tiễn đời sống (tự nhiên, xã
hội) đặt ra, giúp các em định hướng nghề nghiệp trong tương lai.
-

Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp giúp học sinh biết tự điều chỉnh

hành vi, lối sống cho phù hợp chuẩn mực đạo đức. Qua đó cũng từng bước làm

giàu thêm những kinh nghiệm thực tế, xã hội cho các em.
-

Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp giúp học sinh định hướng chính

trị, xã hội, có những hiểu biết nhất định về truyền thống đấu tranh cách mạng,
truyền thống xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, truyền thống văn hóa tốt đẹp của đất
nước…qua đó cũng tăng thêm sự hiểu biết của các em về Bác Hồ, về Đảng, về
Đoàn, về Đội…mà thực hiện tốt nghĩa vụ của học sinh, của đội viên, của đoàn viên.
-

Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp giúp học sinh có những hiểu

biết tối thiểu về các vấn đề có tính thời đại như vấn đề quốc tế, hợp tác, hòa bình
và hữu nghị, vấn đề bảo vệ môi sinh, môi trường, vấn đề dân số và kế hoạch hóa
gia đình, vấn đề pháp luật…
* Nhiệm vụ giáo dục về thái độ
Trước hết, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp phải tạo cho học sinh
những hứng thú và lòng ham muốn hoạt động. Vì vậy, đòi hỏi nội dung, hình thức
và qui mô hoạt động phải phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí, lứa tuổi và nhu cầu
của học sinh, lôi cuốn các em tự giác tham gia để đạt được hiệu quả giáo dục.
-

Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp từng bước hình thành cho học

sinh niềm tin vào những giá trị mà các em phải vươn tới, đó là niềm tin vào chế độ
xã hội chủ nghĩa đang đổi mới mà Bác Hồ và Đảng ta đã chọn, tin vào tiền đồ,
17

tương lai của đất nước. Từ đó các em có lòng tự hào dân tộc, mong muốn làm đẹp
thêm truyền thống của trường, của lớp, của quê hương mình, mong muốn vươn lên
trở thành con ngoan, trò giỏi để trở thành công dân có ích cho xã hội mai sau.
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp bồi dưỡng cho học sinh những

-

tình cảm đạo đức trong sáng, qua đó giúp các em biết kính yêu và trân trọng cái tốt,
cái đẹp, biết ghét và đấu tranh với cái xấu, cái lỗi thời không phù hợp.
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp bồi dưỡng cho học sinh tính

-

tích cực, tính năng động, sẵn sàng tham gia hoạt động xã hội, hoạt động tập thể
của trường, của lớp vì lợi ích chung, vì sự trưởng thành và tiến bộ của bản thân.
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp còn góp phần giáo dục cho học

-

sinh tình đoàn kết hữu nghị với thanh thiếu niên, nhi đồng quốc tế, với các dân tộc
trên thế giới.
* Nhiệm vụ rèn luyện kĩ năng
-

Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp rèn luyện cho học sinh những kĩ

năng giao tiếp, ứng xử có văn hóa, những thói quen tốt trong học tập, lao động
công ích và trong các hoạt động khác.
-

Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp rèn luyện cho học sinh các kĩ

năng tự quản, trong đó có kĩ năng tổ chức, kĩ năng điều khiển và thực hiện một
hoạt động tập thể có hiệu quả, kĩ năng nhận xét, đánh giá kết quả hoạt động.
-

Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp rèn luyện cho học sinh các kĩ

năng giáo dục, tự điều chỉnh, kĩ năng hòa nhập để thực hiện tốt các nhiệm vụ do
thầy cô hoặc tập thể giao cho.
1.2.3. Các nguyên tắc tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
Để đạt được chất lượng và hiệu quả giáo dục mong muốn, nhà trường cần
phả tuân thủ một số nguyên tắc tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp sau
đây:
18


2.2.3.1. Nguyên tắc về tính mục đích, tính kế hoạch
-

Tính mục đích: Bất cứ hoạt động giáo dục nào cũng phải đạt được

những mục đích nhất định, tuy nhiên thực tiễn giáo dục trong nhà trường cho thấy,
mục tiêu giáo dục của các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp thường bị che lấp
bởi những tiêu chí mang tính thi đua, phong trào như nhà trường sẽ có giải vàng
về điền kinh trong Hội khỏe Phù đổng cấp tỉnh, giải thi tìm hiểu Luật giao thông
đường bộ…Vì vậy, nhà trường phải xác định mục đích của hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp cho cả năm học, từng học kì, từng hoạt động; trong đó cần định
hướng tính đa dạng của mục tiêu giáo dục nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục toàn
diện.

-

Tính kế hoạch: kế hoạch sẽ định hướng và giúp cho việc tổ chức hoạt

động có chất lượng và hiệu quả. Tính kế hoạch của hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp sẽ đảm bảo tính ổn định tương đối, tính hệ thống và tính hướng đích,
không gây sự hỗn loạn và tùy tiện trong tổ chức các hoạt động của nhà trường.
Trên cơ sở kế hoạch, nhà trường chủ động định hướng cách thức tổ chức, dự tính
các nguồn lực (con người, kinh phí, cơ sở vật chất, thời gian), nội dung, hình thức
cũng như qui mô hoạt động; sự chuẩn bị kế hoạch giáo dục chu đáo sẽ đem lại
chất lượng, hiệu quả giáo dục mà nhà trường và xã hội mong muốn.
2.2.3.2. Nguyên tắc về tính tự nguyện, tự giác tham gia hoạt động
-

Nếu học sinh bắt buộc phải học tập các môn học trên lớp thì các em

có quyền lựa chọn tham gia các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp mà các em
ưa thích. Nguyên tắc này đảm bảo học sinh có quyền lựa chọn tham gia các hoạt
động phù hợp với khả năng, hứng thú, sức khỏe và điều kiện cụ thể của bản thân
mỗi em; chỉ có như vậy, nhà trường – nhà giáo dục mới tạo được sự hứng thú, tự
giác và tích cực tham gia hoạt động, phát huy được thiên hướng, khả năng của mỗi
học sinh, trên cơ sở đó giúp nhà trường và gia đình hướng nghiệp học sinh phù
hợp nhất.

19


-

Nguyên tắc này đòi hỏi nhà trường – các nhà giáo dục phải tổ chức

được nhiều hoạt động phong phú, đa dạng; tổ chức và duy trì được nhiều nhóm
hoạt động với các chủ đề các khác nhau như các câu lạc bộ bộ môn, các đội thể
thao, đội văn nghệ…; các hoạt động giao lưu kết bạn trong và ngoài nhà trường,
hoạt động tham quan du lịch kết hợp học tập, các hoạt động văn nghệ, thể thao, lao
động công ích, từ thiện xã hội…Chỉ khi nhà trường tổ chức được nhiều hoạt động
phong phú, đa dạng thì học sinh mới có cơ hội được lựa chọn tham gia loại hình
hoạt động mà mình ưa thích, khi đó nguyên tắc đảm bảo tính tự giác, tự nguyện
tham gia hoạt động của học sinh mới trở thành hiện thực. Thực hiện tốt nguyên
tắc này sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường.
2.2.3.3. Nguyên tắc tính đến đặc điểm lứa tuổi và tính cá biệt của học sinh
Trong quá trình hình thành và phát triển nhân cách học sinh, mỗi lứa tuổi có
những đặc điểm tâm sinh lí khác nhau, cá biệt có một số ít học sinh có những biểu
hiện khác biệt trong quá trình phát triển. Nhà trường – giáo viên phải hiểu những
nét đặc trưng của sự phát triển này để tổ chức hoạt động có nội dung và hình thức
đáp ứng nhu cầu và phù hợp với khả năng của từng lứa tuổi học sinh. Vì vậy, giáo
viên cần thường xuyên theo dõi học sinh, phát hiện những nét mới, những khả
năng mới được hình thành ở các em để kịp thời đề xuất và điều chỉnh nội dung và
hình thức hoạt động cho phù hợp với sự phát triển của các em trong từng giai đoạn
của năm học, của cấp học.
2.2.3.4. Nguyên tắc kết hợp sự lãnh đạo sư phạm của thầy với tính tích cực,
độc lập và sáng tạo của học sinh
-

Tính tích cực, độc lập và sáng tạo được coi là những tiêu chí đánh giá

khả năng tham gia hoạt động của học sinh, trình độ tự quản các hoạt động tập thể
của các em. Đặc biệt, đối với học sinh THCS, THPT thì nguyên tắc này phải được
quán triệt trong quá trình tổ chức hoạt động cho học sinh, phải được thể hiện từ
bước chuẩn bị hoạt động, đến bước tiến hành hoạt động cho đến đánh giá kết quả

20


hoạt động. Trong mỗi bước, học sinh phải thực sự phát huy khả năng của mình,
được bày tỏ ý kiến của mình cũng như những sáng kiến nhằm giúp cho chính hoạt
động của tập thể đạt hiệu quả.
-

Ở lứa tuổi học sinh THCS, các em chưa có đủ kinh nghiệm sống,

kinh nghiệm tổ chức hoạt động; vì vậy, vai trò của thầy cô giáo là người định
hướng, gợi ý, dẫn dắt, giúp đỡ các em trong quá trình tổ chức hoạt động nhưng
không làm thay họ.
1.2.4. Nội dung và hình thức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
1.2.4.1. Nội dung hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
Nội dung của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp rất phong phú và đa dạng,
chủ yếu tập trung vào 5 loại hình hoạt động sau đây [Bộ GD&ĐT (2013), Tài liệu
tập huấn BDGV đáp ứng yêu cầu của Chuẩn nghề nghiệp GV trung học. Mô đun
Tổ chức các HĐGD trong nhà trường, NXB giáo dục, Hà Nội.]:
-

Hoạt động xã hội và nhân văn:

Hoạt động kỉ niệm các ngày lễ lớn, các sự kiện về chính trị, xã hội trong
nước và quốc tế hoặc những sự kiện đáng chú ý ờ địa phương.
Thi tim hiểu những truyền thống tốt đẹp của nhà trường, của địa phương...
Tuyên truyền cổ động về nội quy nhà trường, những quy định về pháp luật
(như Luật Giao thông, trật tự công cộng...); những chính sách lớn của nhà nước
(như dân số, bảo vệ môi sinh, môi trường, phòng chống các tệ nạn xã hội...) và
những quy định của địa phương.

Hưởng ứng và tham gia các hoạt động lễ hội, hoạt động văn hoá, truyền
thống ở địa phương.
Công tác Trần Quổc Toản và các hoạt động nhân đạo đền ơn đáp nghĩa, hoạt
động từ thiện khác như thăm hỏi và giúp đỡ các gia đình, các cá nhân có hoàn cảnh
khó khăn đặc biệt ở địa phương các bạn trong lớp, trong trường đau yếu, tật nguyền,
21


nghèo khổ. chia sẻ với các bạn cùng trang lứa (trong nước hoặc quốc tế) gặp khó
khăn về thiên tai, chiến tranh, dịch bệnh... với các hình thức phù hợp; thăm viếng
nghĩa trang liệt sĩ, đài tưởng niệm ờ địa phương...
Phụ trách Sao Nhi đồng (ở địa phương, ở trường tiểu học kết nghĩa).
- Hoạt động văn hoá nghệ thuật và thẩm mĩ:
Sinh hoạt văn nghệ thơ ca, múa hát, kịch ngắn, kịch câm, tẩu, kể chuyện, âm
nhạc... được thể hiện dưới các hình thức khác nhau.
Đọc sách báo, xem phim, xem biểu diễn văn nghệ, biểu diễn nghệ thuật.
Tham quan các danh lam thắng cảnh, các di tích lịch sử.
Du lịch, cắm trại.
Thi vẻ đẹp học sinh tuổi thiếu niên.
Thi khéo tay và trưng bày triển lãm những sản phẩm và thành tích nhân ngày
hội học sinh của trường hoặc kết hợp trong một hoạt động tập thể theo chủ đề của
lớp. Ví dụ, có thể tổ chức cho học sinh thi thêu, đan, cắm hoa, may vá, vẽ, nặn...
trưng bày vở sạch chữ đẹp, những bài văn hay, những điểm 10, những cách giải bài
độc đáo, những dụng cụ học tập, học sinh tự tạo, những tờ báo tường đẹp.
Các hoạt động câu lạc bộ chuyên đề phù hợp với lứa tuổi và hứng thú của
học sinh.
- Hoạt động vui chơi và giải trí:
Thể dục giữa giờ chống mệt mỏi.
Tập và chơi thể thao: có thể thành lập các đội thể thao theo lớp hoặc khối lớp,
trường như bóng đá, bóng bàn, điền kinh, cờ quốc tế.

Các trò vui chơi giải trí như các loại trò chơi vận động, trò chơi thể thao, trò
chơi trí tuệ... xen kẽ trong các tiết sinh hoạt lập thể của lớp, hoặc trong giờ ra chơi,
trong các ngày hội.

22


Tổ chức ngày hội vui khỏe, biểu diễn, thi đấu...
- Hoạt động tiếp cận khoa học (tự nhiên, xã hội, kĩ thuật và hướng nghiệp):
Các trò chơi hỏi - đáp tìm hiểu về xã hội, khoa học theo các chuyên đề (toán,
lí, hoá, sinh vật thiên văn...).
Sưu tầm, tìm hiểu về các danh nhân, nhà bác học, những tấm gương ham học,
say mê phát minh, sáng chế.
Tham gia sinh hoạt câu lạc bộ “Những người ham hiểu biết" (theo các lĩnh
vực hứng thú và hợp năng khiếu).
Tham quan các cơ sở sản xuất - các công trình khoa học; xem triển lãm về
thành tựu kinh tế, kĩ thuật.
Thi làm đồ dùng học tập, dụng cụ trực quan... (thi khéo tay, kĩ thuật, trưng
bày...).
- Hoạt động lao động công ích:
Trực nhật, vệ sinh lớp học, sân trường và các khu vực của nhà trường.
Trang trí lớp học.
Trồng cây, làm bồn hoa, cây cảnh cho đẹp trường, đẹp lớp.
Tham gia lao động trong các công trình công cộng của nhà trường.
Chương trình hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường trung học cơ sở
bao gồm 8 chủ điểm giáo dục trong năm học và 1 chủ điểm hoạt động hè. Đó là các
chủ điểm:
Tháng 9: Truyền thống nhà trường.
Tháng 10: Chăm ngoan học giỏi.
Tháng 11: Tôn sư trọng đạo.

Tháng 12: Uống nước nhớ nguồn.
Tháng 1,2: Mừng Đảng mừng xuân.
23


Tháng 3: Tiến bước lên Đoàn.
Tháng 4: Hoà bình và hữu nghị.
Tháng 5: Bác Hồ kính yêu.
Tháng hè (6, 7, 8): Hè vui, khỏe và bổ ích.
Mọi chủ điểm giáo dục có mục tiêu, nội dung và hình thức hoạt động cụ thể,
phù hợp với lứa tuổi học sinh ờ từng khối lớp.
1.2.4.2. Hình thức tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường phổ thông rất đa dạng và
phong phú, song do những yêu cầu thực tiễn mà hoạt động này được thực hiện chủ
yếu thông qua 3 hình thức tổ chức cơ bản (đã được qui định và dành thời gian
trong kế hoạch dạy học) sau đây:
-

Tiết chào cờ đầu tuần;

-

Tiết hoạt động ngoài giờ lên lớp hàng tuần, tiết hoạt động tập

thể lớp cuối tuần;
-

Hoạt động giáo dục theo chủ điểm hàng tháng.

1.2.5. Qui trình tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp

Theo GS Đặng Vũ Hoạt, Qui trình chung tổ chức một hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp cho học sinh (qui mô lớp hoặc qui mô trường) nên tiến hành theo
các bước sau:
-

Bước 1: Đặt tên chủ đề hoạt động và xác định các yêu cầu giáo

dục cần phải đạt được
+ Trước hết, các nhà giáo dục cần xác định chủ đề của hoạt động, vì chủ đề
chứa đựng nội dung hoạt động và định hướng cho việc lựa chọn hình thức hoạt
động phù hợp với lứa tuổi và điều kiện cụ thể của nhà trường.
+ Sau khi lựa chọn chủ đề, cần xác định rõ mục tiêu giáo dục để chỉ đạo
triển khai hoạt động đúng hướng và có hiệu quả. Việc xác định mục tiêu hoạt
24


động phải căn cứ vào các nhiệm vụ của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, chú
ý vào 3 yêu cầu giáo dục:
1)

Yêu cầu giáo dục về nhận thức: hoạt động sẽ cung cấp cho học sinh

những hiểu biết, những thông tin gì? củng cố hoặc nâng cao những hiểu biết gì cho
học sinh?
2)

Yêu cầu giáo dục về thái độ: qua hoạt động sẽ giáo dục học sinh về

mặt
tình cảm, thái độ gì ? (yêu ghét, hứng thú, tích cực…).

3)

Yêu cầu giáo dục về kĩ năng: qua hoạt động sẽ hình thành ở học sinh

những kĩ năng gì? (kĩ năng giao tiếp, ứng xử; kĩ năng tự phục vụ; kĩ năng tự
quản…).
- Bước 2: Chuẩn bị cho hoạt động
Sau khi đã xác định chủ đề và mục tiêu hoạt động, hiệu quả của hoạt động
giáo dục ngoài giờ lên lớp phụ thuộc phần lớn vào việc chuẩn bị cho hoạt động, cụ
thể là:
+ Vạch kế hoạch bao gồm: dự kiến thời gian chuẩn bị, thời gian tiến hành
hoạt động; dự kiến nội dung và hình thức hoạt động; dự kiến những điều kiện về
kinh phí, phương tiện hoạt động và cơ sở vât chất cho hoạt động;
+ Dự kiến những công việc phải chuẩn bị và phân công lực lượng tham gia
chuẩn bị. Lực lượng tham gia chuẩn bị chủ yếu là học sinh; nhưng trong nhiều
hoạt động cần có sự tham gia chuẩn bị của giáo viên bộ môn, cha mẹ học sinh,
đoàn – đội, các lực lượng ngoài xã hội …;
+ Xây dựng chương trình thực hiện hoạt động;
+ Bồi dưỡng đội ngũ cốt cán học sinh về kĩ năng tự quản, kĩ năng điều khiển
hoạt động …;
+ Đôn đốc, kiểm tra việc chuẩn bị.
25