skkn Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 3 4 tuổi ở trường Mầm non Hợp Thành

Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017
BÁO CÁO SÁNG KIẾN

1. Lời giới thiệu
Ngôn ngữ là công cụ không thể thiếu trong quá trình giao tiếp. Giao tiếp là
quá trình tác động qua lại giữa con người và con người nhằm mục tiêu trao đổi tư
tưởng, tình cảm, vốn kinh nghiệm, kĩ năng và kĩ xảo nghề nghiệp, là một hoạt
động mang tính xã hội của con người, là một trong những điều kiện quan trọng để
xã hội loài người tồn tại và phát triển. Trong giai đoạn hiện nay, chúng ta đang
sống trong một thế giới hội nhập quốc tế và khu vực ngày càng sâu rộng, chính
môi trường đó đòi hỏi con người ngày càng phải mở rộng ngôn ngữ để giao tiếp
và giao tiếp nhiều hơn. Để tồn tại và phát triển, con người phải tham gia vào các
mối quan hệ xã hội, khi đó con người cần đến ngôn ngữ, cũng chính trong quá
trình giao tiếp tư duy của con người ngày càng phát triển và hoàn thiện, ngôn ngữ
để hình thành kĩ năng giao tiếp là hành trang không thể thiếu của một người thành
công.
Ở Việt Nam, từ lâu Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã nói “Phải làm cho thế hệ
trẻ nói và viết tốt hơn, dần dần có ý thức, trình độ rồi đi đến thói quen nói và viết
đúng tiếng Việt”. Chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020
cũng đã xác định một trong những giải pháp phát triển giáo dục: từ sau năm 2015
theo định hướng phát triển năng lực học sinh, vừa đảm bảo tính thống nhất trong
toàn quốc, vừa phù hợp với đặc thù mỗi địa phương. Vì vậy, việc nghiên cứu rèn
luyện ngôn ngữ (năng lực giao tiếp khẩu ngữ) cho học sinh nói chung và phát
triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non nói riêng ở Việt Nam và các nước trên thế giới
thực sự thiết thực trong giai đoạn hiện nay.
Ngôn ngữ có vai trò rất lớn trong cuộc sống của con người, nhờ có ngôn ngữ
mà con người có thể trao đổi với nhau những hiểu biết, truyền cho nhau những
kinh nghiệm, tâm sự với nhau những điều thầm kín…

Ma Thị Nương

1

Trường Mầm non Hợp Thành


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017

Trong công tác giáo dục thế hệ mầm non cho đất nước chúng ta càng thấy rõ
vai trò của ngôn ngữ đối với việc giáo dục trẻ thơ. Ngôn ngữ đã góp phần đào tạo
các em trở thành con người hoàn thiện.
* Vai trò của ngôn ngữ đối với việc phát triển trí tuệ.
Ngôn ngữ có vai trò rất lớn trong việc giáo dục trí tuệ cho trẻ. Trước hết,
ngôn ngữ là phương tiện giúp trẻ nhận thức thế giới xung quanh. Song sự lĩnh hội
những tri thức đó lại không thể thực hiện được khi không có ngôn ngữ.
Ngôn ngữ chính là cơ sở của mọi suy nghĩ và công cụ của tư duy. Trẻ em có
nhu cầu rất lớn trong việc nhận thức thế giới xung quanh, trong quá trình nhận
thức những sự vật hiện tượng, muốn cho các cháu phân biệt các vật này với vật
khác, biết được tên giọi, hình dạng, công dụng, và những thuộc tính cơ bản của
vật, nếu chỉ cho các cháu xem xét mà không dùng từ ngữ để giải thích, hướng dẫn
và khẳng định những kết quả đã quan sát được thì những tri thức mà các cháu thu
được đó nhất định sẽ hời hợt, nông cạn, có khi còn sai lệch hẳn. Trong khi nhận
thức các sự vật đó, trẻ phải dùng từ để gọi tên sự vật, tên các chi tiết, đặc điểm,
tính chất, công dụng của sự vật, từ đó trẻ biết phân biệt sự vật nà với sự vật khác.
Khi đứa trẻ đã lớn nhận thức của trẻ phát triển. Trẻ không chỉ nhận thức
những sự vật, hiện tượng trẻ không trực tiếp nhìn thấy. Trẻ muốn biết cả về quá
khứ cả về tương lai: trẻ muốn biết cả công việc của người lớn, của bố mẹ, của

Bác Hồ, của chú bộ đội…Để đáp ứng những nhu cầu đó trẻ không có cách nào
khác là thông qua lời kể của người lớn, thông qua tác phẩm văn học…có kết hợp
với hình ảnh trực quan.
Khi đã có một vốn ngôn ngữ nhất định trẻ sử dụng ngôn ngữ như một biểu
hiện nhận thức của mình. Trẻ có thể dùng lời để diễn đạt những suy nghĩ, những
cảm xúc của mình. Trẻ hiểu được chỉ dẫn của người lớn, của cô giáo thì các hoạt

Ma Thị Nương

2

Trường Mầm non Hợp Thành


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017

động trí tuệ, các thao tác tư duy của trẻ được chính xác, kích thích trẻ tích cực
hoạt động, kích thích trẻ nói và sự hiểu biết của trẻ ngày càng được nâng lên.
Trẻ còn dùng ngôn ngữ để đặt ra muôn vàn câu hỏi, yêu cầu, nguyện vọng,
thể hiện biết bao thái độ, tình cảm yêu, ghét…Biểu hiện bằng ngôn ngữ giúp cho
nhận thức của trẻ được sâu sắc hơn, tạo điều kiện cho trẻ được sống trong môi
trường có các hoạt động giao tiếp sẽ giúp trẻ nảy sinh những suy nghĩ sáng tạo
mới. Vì vậy trong trường mầm non, khi cho trẻ tiến hành các hoạt động vui chơi,
lao động, hoc tập, ..cần tạo điều kiện kích thích trẻ nói.
Rõ ràng ngôn ngữ đóng vai trò rất quan trọng trong việc giáo dục trí tuệ cho
trẻ. Thông qua ngôn ngữ giúp trẻ nhận thức thế giới xung quanh một cách sâu,
rông, rõ ràng, chính xác. Ngôn ngữ giúp trẻ tích cực sáng tạo trong hoạt động trí
tụê, vì vậy việc phát triển trí tuệ không tách rời việc phát triển ngôn ngữ.

* Vai trò ngôn ngữ đối với việc giáo dục đạo đức.
Ở lứa tuổi mầm non, đặc biệt là tuổi mẫu giáo, các cháu bắt đầu hiểu biết và
lĩnh hội những khái niệm, những quy tắc, những chuẩn mực đạo đức của xã hội.
Tuy mới chỉ là những khái niệm ban đầu nhưng lại vô cùng quan trọng, có tính
chất quyết định những nét tính cách riệng biệt của mỗi con người trong tương lai.
Muốn cho các cháu hiểu, và lĩnh hội những khái niệm đạo đức này, chúng ta
không thể thông qua những hoạt động cụ thể hoặc qua những sự vật hiện tượng
trực quan đơn thuần, mà phải có ngôn ngữ. Nhờ có ngôn ngữ mà các cháu có thể
hiện được đầy đủ những nhu cầu và nguyện vọng đầy đủ của mình. Cũng nhờ có
ngôn ngữ mà các bậc cha mẹ, các nhà giáo dục có điều kiện hiểu con cháu mình
hơn, để từ đó có thể uốn nắn, giáo dục và xây dựng cho các cháu những tình cảm
và những hình vi đạo đức trong sáng nhất.
Vì vậy tôi đã chọn đề tài: Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ giao tiếp cho
trẻ mẫu giáo 3- 4 tuổi ở trường Mầm non Hợp Thành

Ma Thị Nương

3

Trường Mầm non Hợp Thành


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017

2. Tên sáng kiến
“Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ giao tiếp cho trẻ mẫu giáo 3- 4 tuổi ở
trường Mầm non Hợp Thành”.
3. Tác giả

- Họ và tên : Ma Thị Nương
- Địa chỉ : Trường Mầm non Hợp Thành - Xã Hợp Thành, Huyện Phú
Lương, Tỉnh Thái Nguyên.
- Số điện thoại: 0969001065
Email:
4. Chủ đầu tư sáng tạo ra sáng kiến
- Họ và tên : Ma Thị Nương
- Địa chỉ : Trường Mầm non Hợp Thành - Xã Hợp Thành, Huyện Phú
Lương, Tỉnh Thái Nguyên.
- Số điện thoại: 0969001065
Email:
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến
Trên cơ sở và thực trạng tìm ra những biện pháp để giảng dạy phối hợp cùng
phụ huynh học sinh thực hiện giáo dục phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo 3 tuổi
6. Sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử
Từ tháng 10 năm 2016 đến tháng 5 năm 2017
7. Mô tả ban chất của sáng kiến
7.1 Nội dung của sáng kiến
7.1.1 Một số khái niệm
Ngôn ngữ là một hệ thống tín hiệu đặc biệt và quan trong bậc nhất của loại
người, phương tiện tư duy và công cụ giao tiếp xã hội.
Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp chủ yếu của con người, bằng ngôn ngữ
con người có thể truyền đi bất cứ một loại thông tin nào, như diễn tả tình cảm, ám
chỉ, miêu tả sự vật.
Ngôn ngữ có những đặc điểm sau:
+ Ngôn ngữ nói ( hoặc lời miệng ) là ngôn ngữ âm thanh, là lời nói trong
giao tiếp hàng ngày. Ở đó người nói và người nghe tiếp xúc trực tiếp với nhau.

Ma Thị Nương

4

Trường Mầm non Hợp Thành


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017

+ Biểu đạt ngôn ngữ nói phải có hoàn cảnh ngôn ngữ cụ thể và đối tượng đã
xác định. Như chúng ta biết rằng biểu đạt ngôn ngữ viết cũng phải có đối tượng,
nhưng đối tượng của ngôn ngữ nói phải xác định và cụ thể hơn. Nội dung,
phương thức biểu đạt, sử dụng từ ngữ của khẩu ngữ chịu sự ảnh hưởng rất lớn của
hoàn cảnh ngôn ngữ và đối tượng giao tiếp.
+ Ngữ pháp của ngôn ngữ nói mang sắc thái đặc thù. Nếu như văn viết phải
chú ý đến sự kết cấu hoàn chỉnh, chặt chẽ, thì khẩu ngữ đòi hỏi sự ứng xử linh
hoạt về lời nói, ngôn ngữ nói có thể sử dụng những câu ngắn, cấu tạo đơn giản.
Trong hoàn cảnh giao tiếp miệng, có những câu không trọn vẹn về cấu tạo và nội
dung nhưng nhờ hoàn cảnh giao tiếp mà người nghe vẫn hiểu được những điều
người nói muốn truyền đạt một cách chính xác
+ Phương pháp biểu đạt của ngôn ngữ nói phong phú đa dạng và có sắc thái
đặc thù riêng. Ngữ điệu, ngữ khí trong biểu đạt ngôn ngữ trong giao tiếp còn
mang ý nghĩa biểu hiện sắc thái của tình cảm. Người nói có thể dùng ngữ khí
khác nhau, ngữ điệu thay đổi để biểu đạt tư tưởng, tình cảm của mình. Trong biểu
đạt khẩu ngữ, người nói thường dùng sắc thái của vẻ mặt, động tác, tư thế, sử
dụng thán từ… người ta thường gọi đó là “ngôn ngữ phụ” để nói lên hết sự suy
nghĩ và tình cảm của mình.
+ Ngôn ngữ nói có hai dạng: lời đối thoại và lời độc thoại.
Lời độc thoại là ngôn ngữ nói một chiều, liên tục và ít khi có sự phụ trợ hay
phản hồi trực tiếp.

Lời đối thoại là ngôn ngữ diễn ra giữa hai hay một số người khác nhau.
Trong quá trình đối thoại có sự thay đổi vị trí và vai trò của mỗi bên. Chính sự
thay đổi đó có tác dụng phụ trợ, làm cho hai bên dễ hiểu nhau hơn.
7.1.2. Tính chất của ngôn ngữ

Ma Thị Nương

5

Trường Mầm non Hợp Thành


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017

Tính chất của ngôn ngữ: Gồm nhịp điệu, âm điệu ngữ điệu… Có vai trò hết
sức quan trọng trong giao tiếp, nó tạo lợi thế cho ta để giao tiếp được thành công.
Điệu bộ khi nói sẽ phụ họa theo lời nói để giúp thêm ý nghĩa cho nó. Tuy nhiên,
điệu bộ phải phù hợp với phong tục tập quán, nền văn hóa, do đó đừng gò ép
mình bằng cách bắt chước điệu bộ của người khác, vì điệu bộ tự nhiên là đáng
yêu nhất.
7.1.3. Chức năng của ngôn ngữ
- Trao đổi thông tin: Dù với bất kì mục đích nào, trong quá trình giao tiếp
khẩu ngữ cũng xảy ra sự trao đổi thông tin, tư tưởng, tình cảm, thế giới quan, nhân
sinh quan. Nhờ đặc trưng này mà mỗi cá nhân tự hoàn thiện mình theo những yêu
cầu, đòi hỏi của xã hội, của nghề nghiệp, của vị trí xã hội mà họ chiếm giữ. Cũng
nhờ đặc trưng này, những phẩm chất tâm lý, hành vi ứng xử, thái độ biểu hiện của
con người được nảy sinh và phát triển theo các mẫu hình “nhân cách” mà mỗi cá
nhân mong muốn trở thành.

- Tạo lập quan hệ: Quan hệ xã hội chỉ được thực hiện thông qua giao tiếp
người - người. Con người vừa là thành viên tích cực của các mối quan hệ xã hội
vừa hoạt động tích cực cho sự tồn tại và phát triển của chính các quan hệ xã hội đó.
Giao tiếp khẩu ngữ giữa các cá nhân mang tính chất lịch sử phát triển xã hội. Giao
tiếp bao giờ cũng được cá nhân thực hiện với nội dung cụ thể, trong khung cảnh
không gian và thời gian nhất định.
- Biểu hiện: Ngôn ngữ còn có thể gọi là chức năng biểu lộ. Thông qua giao
tiếp ngôn ngữ giúp cho con người bày tỏ được những đặc điểm, sở thích, ưu điểm,
nhược điểm, nguồn gốc địa phương của mình…Qua giao tiếp ngôn ngữ chúng ta
bộc lộ trạng thái nội tâm của chúng ta, thể hiện tình cảm, thái độ , cách đánh giá
của chúng ta tới hiện thực được nói tới, đối với người đang giao tiếp cùng chúng ta
hoặc đối với chính cuộc giao tiếp mà chúng ta đang thực hiện

Ma Thị Nương

6

Trường Mầm non Hợp Thành


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017

- Giải trí : Giao tiếp với nhau, trò chuyện cùng nhau là một cách giải trí, tiêu
khiển, giải tỏa những bức xúc, thư giãn những căng thẳng. Giải trí bằng lời là hết
sức cần thiết cho con người trong xã hội.
- Hành động: Thông qua giao tiếp ngôn ngữ mà chúng ta thúc đẩy nhau hành
động. Không phải chỉ người nghe mới hành động mà người nói cũng phải hành
động dưới sự thúc đẩy của lời nói trông giao tiếp.

7.1.4. Đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ ở độ tuổi từ 3 đến 4 tuổi
Khi trẻ 3 đến 4 tuổi các đặc điểm ngôn ngữ như sau sẽ nổi trội hơn cả:
-Trẻ có thể nói được câu có nhiều hơn 3 từ.
-Trẻ biết đặt câu hỏi, ai? Cái gì? ở đâu? Khi nào ?...
-Trẻ có thể nói tên họ của mình, cha mẹ và của các thành viên khác trong gia đình.
-Trẻ có thể trả lời câu hỏi về chức năng của một số vật xung quanh.
-Trẻ có thể hát, đọc thơ, ca dao, tục ngữ, hò vè những bài đơn giản, dễ thuộc
- Mô tả sự vật, tranh ảnh có sự giúp đỡ.
- Đóng vai theo lời dẫn của giáo viên.
-Trẻ nói chuyện có ngữ điệu.
- Đóng vai theo lời dẫn chuyện của giáo viên.
Ở độ tuổi này, chúng ta sẽ nhận thấy trẻ có thể nói chuyện rõ ràng, dễ hiểu,
nội dung lời nói có thứ tự trước sau. Càng về cuối tuổi mẫu giáo, trẻ nói chuyện
sẽ càng mạch lạc hơn, cấu trúc ngữ pháp sẽ đầy đủ hơn. Khi giao tiếp hay kể
chuyện, trẻ biết sử dụng ngữ điệu khác nhau để thích hợp với từng ngữ cảnh. Các
kiểu câu cảm thán cũng được trẻ sử dụng thường xuyên hơn.
Đây là thời điểm quan trọng để có thể theo dõi sự phát triển của trẻ bằng
cách thường xuyên giao tiếp với trẻ , khuyến khích trẻ tập nói, tập kể chuyện
nhiều hơn để phát triển hoàn thiện khả năng ngôn ngữ.

Ma Thị Nương

7

Trường Mầm non Hợp Thành


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017

7.1.5. Điều tra thực trạng phát triển ngôn ngữ của lớp 3- 4 TuổiC2 trường
Mầm non Hợp Thành

ST
T

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23

24
25
26

Họ và tên

Ngày sinh

Lương Thị Ánh
Lương Gia Bảo
La Văn Diện
Tống Ngọc Diệp
Lê Đức Dũng
Nguyễn H. Dũng
Liêu Thùy Dương
La Viết Duy
Lương T Ngọc Hân
Nguyễn Ngọc Hân
Nguyễn Việt Hoàn
Ngô Gia Huy
Mã T Nguyễn Khánh
Lê Đức Liêm
La Thị Hà Linh
Lý Hiển Long
Đào Hải Nam
Tòng Diệp Phàm
Liêu Minh Quân
Tống Đức Quân
Liêu Nhật Quốc
Tống Thục San

Ma Khánh Tiệp
Lương Phương Trà
Đào Huyền Trang
Nguyễn Xuân Việt

18/04/2013
21/03/2013
03/05/2013
27/06/2013
17/07/2013
26/09/2013
28/12/2013
09/09/2013
03/05/2013
27/04/2013
09/07/2013
28/03/2013
17/03/2013
09/06/2013
15/03/2013
29/08/2013
31/05/2013
20/02/2013
05/10/2013
18/10/2013
18/02/2013
11/02/2013
30/12/2013
13/11/2013
28/09/2013

09/12/2013

GT

Nữ
Nam
Nam
Nữ
Nam
Nam
Nữ
Nam
Nữ
Nữ
Nam
Nam
Nam
Nam
Nữ
Nam
Nam
Nam
Nam
Nam
Nam
Nữ
Nam
Nữ
Nữ
Nam

Tổng

Ma Thị Nương

8

Phát âm rõ
ràng

Mạnh dạn
giao tiếp
với mọi
người xung
quanh

Biết bày tỏ
ý kiến của
mình với
người khác

Đạt

Chưa
đạt

Đạt

Đạt

x

x
x

x
x
x
x

Chưa
đạt

x

x
x

x
x

x
x

x
x

x

x

x

x
x
x
x
x
x

x

x
x
x
x

x
x
x
x

x
x
x

x
x

x

Chưa
đạt

x
x
x
x
x

x
x
x

x
x

x

x
x
x

x

x
x

x
x
x

x
x
x
x

x

x

x
x
x

x
x
x
x
x
x
15
17
9
12
14
11
trẻ
trẻ trẻ trẻ trẻ trẻ
65,4 34,6 46,2 53,8 42,3 57,7
Trường Mầm non Hợp Thành

Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017
%

%

%

%

%

%

Qua khảo sát đầu năm tại lớp Mẫu giáo 3 tuổi C2cho thấy một số trẻ tại lớp
rất ít nói, nói kém, nói ngọng, nói lắp, chưa tự tin giao tiếp với mọi người, chưa
biết cách nói để trình bày một vấn đề, nguyện vọng của bản thân.
7.2. Khả năng áp dụng của sáng kiến
Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ Mẫu giáo 3 - 4 Tuổi Trường
mầm non Hợp Thành
7.2.1. Trò chuyện cùng trẻ
Ngôn ngữ đóng vai trò rất quan trọng trong việc giao tiếp, điều đó có nghĩa
nó cũng rất quan trọng để tạo nên sự tự tin của trẻ khi giao tiếp với người khác.
Nếu trẻ diễn đạt tốt, vốn từ tốt thì trẻ có thể tự tin nói chuyện, tự tin phát biểu
trước đám đông. Đặc điểm giao tiếp của trẻ mầm non, nhất là từ 3 – 4 tuổi, nằm
trong giai đoạn giao tiếp nhận thức ngoài tình huống. Trẻ vừa rất háo hức khám
phá, vừa nhạy cảm với thái độ của người lớn trong giao tiếp với mình. Trong khi

đó ngôn ngữ trẻ chưa phát triển đủ cao nên đôi khi trẻ không biết diễn đạt theo ý
mình, có lúc diễn đạt sai, hoặc không hiểu hết ý của người lớn. Như vậy, giáo
viên phải nắm hết những đặc điểm tâm lý và nhất là đặc điểm giao tiếp của lứa
tuổi này để có cơ sở để định hướng giao tiếp của mình với các em cũng như sử
dụng các phương tiện giao tiếp sao cho phù hợp. Thường xuyên dỗ dành, vỗ về,
cúi người xuống hoặc ngồi xuống để kéo trẻ lại gần và mắt ngang tầm mắt trẻ
trong khi nói chuyện vừa giúp thỏa mãn nhu cầu được quan tâm, được yêu thương
của trẻ trong giai đoạn mầm non đồng thời tạo mối quan hệ gần gũi giữa giáo
viên với trẻ. Thường xuyên thể hiện sự quan tâm đến trẻ bằng những câu hỏi:
Sáng nay con ăn gì? Bằng những lời khen, động viên: “ Cô thấy con có đôi dép
thật đẹp” . Kích thích trẻ trò chuyện để phát triển ngôn ngữ: “Các con thấy con

Ma Thị Nương

9

Trường Mầm non Hợp Thành


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017

búp bê này như thế nào?”, “ Quyển truyện này có màu gì?”. Tạo ra không khí
thoải mái, tự tin cho trẻ, tạo ra môi trường mà ở đó tất cả các bé đều được phát
biểu ý kiến riêng của mình. Từ đó để ý, phát hiện ra những lỗi phát âm, chính tả
của trẻ, uốn nắn trẻ cách nói cho đúng.
Động viên trẻ lạc quan, tin vào bản thân (động viên trẻ bằng: “không sao
đâu”, “làm lại nào”, “từ từ thôi”, “con sắp làm được rồi” mỗi khi trẻ gặp thất bại)
7.2.2. Xây dựng giờ học phong phú đa dạng

Nếu giáo viên tạo được môi trường cho trẻ hoạt động tốt thì sẽ kích thích trẻ
phát triển ngôn ngữ, tham gia vào các hoạt động và kết quả đạt được rất cao. Trẻ
em thường yêu thích trò chơi do chúng lựa chọn và tự phân nhóm, tự đề ra cách
chơi. Việc tổ chức nhóm thảo luận cũng là một phần quan trọng của bài học nhằm
giúp học sinh phát huy năng lực trí tuệ tập thể. Không khí học tập trở nên hứng
khởi khi phần thảo luận được phân chia đều trong nhóm. Từ đó khả năng ghi nhớ
và ngôn ngữ diễn đạt có điều kiện nâng cao.
Gây hứng thú tập trung học ở trẻ, mỗi giáo viên luôn quan tâm, chú trọng bố
trí, sắp xếp các góc hoạt động hợp lý; thường xuyên thay đổi, bổ sung đồ dùng,
đồ chơi từng góc theo từng chủ đề đa dạng, hấp dẫn, phù hợp với trẻ từng độ tuổi
để khuyến khích trẻ có thể sử dụng theo nhiều cách sáng tạo khác nhau. Từ đó
uốn nắn và giúp trẻ chỉnh sửa những lỗi trong việc làm quen với ngôn ngữ cũng
như trong việc sử dụng ngôn ngữ hàng ngày.
Giáo viên phải là người có kiến thức chuyên môn vững vàng. Có sáng tạo
trong lời dẫn dắt bài dạy để gây hứng thú cho trẻ, thường xuyên nghiên cứu sưu
tầm các bài thơ, câu truyện, trò chơi phù hợp để lồng ghép tích hợp vào bài dạy.
Sử dụng và ứng dụng công nghệ thông tin trong quá trình giảng dạy một cách
thành thạo và phù hợp.

Ma Thị Nương

10

Trường Mầm non Hợp Thành


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017

Trong các tiết dạy đưa ra các bức tranh có các nhân vật, thể hiện được nội
dung chủ đề. Giáo viên hướng dẫn trẻ quan sát một cách chi tiết những nội dung
thể hiện trong tranh, trẻ rất hứng thú quan sát và từ đó hình thành kỹ năng cho trẻ.
Trẻ không chỉ nhắc lời nói của cô giáo mà trẻ thể hiện sự hiểu biết của mình qua
lời nói của trẻ.Ví dụ: Khi cho trẻ quan sát về đàn vịt. Tôi sẽ hỏi trẻ: Các con ơi
đàn vịt này có đẹp không? Lông vịt con có màu gì nhỉ?
Tổ chức cho trẻ đóng vai, tạo điều kiện cho trẻ thoả thuận và tự chọn vai kể
của mình theo ý thích về sự sáng tạo của trẻ, có thể dùng lời khuyến kích động
viên trẻ thực hiện vai diễn của mình.

Cho trẻ đóng kịch, hóa thân thành các nhân vật qua đó giúp trẻ rèn luyện ngôn ngữ

7.2.3. Chú trọng rèn luyện kĩ năng nghe, nói

Ma Thị Nương

11

Trường Mầm non Hợp Thành


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017

- Rèn luyện kĩ năng nghe: Với trẻ mục đích nghe phải được xác định rõ ràng
nếu không các em sẽ không hiểu mình nghe để làm gì. Việc chúng ta giúp học
sinh xác định nghe buộc các em chăm chú hơn. Ví dụ: khi giáo viên trình bày một
vấn đề nào đó có dùng cách nói “Cô sẽ kiểm tra xem các con đã nghe được cô nói
những gì”. Thì sau lệnh đó, học sinh sẽ chăm chú hơn nhiều và hiệu quả hơn rõ

rệt. Trước mỗi bài học giáo viên nên giới thiệu khái quát về bài học. Ví dụ: Bài
học gồm những nội dung nào, phần nào là trọng tâm, mục đích, yêu cầu của bài
học là gì… để cuối giờ các em có sự liên kết lại các vấn đề và chú tâm hơn khi
nghe giảng và thực hiện các hoạt động. Khi nói, chúng ta cần quan sát xem ánh
mắt, thái độ, phản ứng của học sinh để xem sự chú ý của các em đến mức độ nào
và điều chỉnh kịp thời. Nếu lớp học ồn, cần phải có những hoạt động, lời nói để
lấy lại tập trung của học sinh bằng cách: có thái độ thân thiện, có thể pha chút hài
hài hước; không nên sử dụng hình thức nói to hơn hoặc chỉ trích nặng lời…Cũng
có thể kiểm tra sự chú ý, sự hiểu của học sinh bằng cách dừng lại và đặt một câu
hỏi về vấn đề các em đang theo dõi.
- Rèn luyện kĩ năng nói: Luyện cho học sinh cách hỏi bằng những câu hỏi để
có thể hiểu chính xác hơn nội dung khi nghe chưa rõ. Tăng dần mức độ đến mức
hiểu và theo kịp những chỉ dẫn và lời nói. Tạo cho học sinh cơ hội chia sẻ và trao
đổi những thông tin, ý tưởng với bạn bè, thể hiện ra bằng câu nói hoàn chỉnh và
mạch lạc, diễn đạt chính các để người nghe hiểu đúng suy nghĩ của mình. Luyện
cho học sinh biết kể một câu chuyện đã trải qua, đã nghe kể hoặc đã đọc theo kết
cấu cơ bản và kết nối các sự kiện của câu chuyện bằng cách trả lời câu hỏi về Ai?
Cái gì? Khi nào? Tại sao? Như thế nào? Chú ý đến trường độ của âm thanh, sự
lên xuống giọng, tốc độ, điệu bộ, cử chỉ..

7.2.4. Luyện phát âm cho trẻ

Ma Thị Nương

12

Trường Mầm non Hợp Thành


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017

- Luyện phát âm theo mẫu
Cô giáo có thể phát âm mẫu cho trẻ, chỉ ra cho trẻ biết vị trí của các bộ phận
phát âm như môi, răng...
- Luyện phát âm qua trò chơi
Cô giáo phải nắm được mục đích, yêu cầu, nội dung chơi, cách thức chơi và
chơi mẫu cho trẻ xem. Trong quá trình trẻ chơi, cô phải luôn theo dõi, sửa sai cho
trẻ.
- Luyện phát âm qua xem vật thật, đồchơi, tranh ảnh
Cho trẻ xem tranh, vật thật, đồ chơi...rồi yêu cầu trẻ gọi tên vật đó (cô phải
chuẩn bị sẵn các DDĐC). Ví dụ: rổ, rá, rùa, rắn, cá rô...tranh vẽ con rùa...Trong
quá trình trẻ chơi và phát âm, cô phải theo dõi, sửa sai cho trẻ.
- Luyện phát âm qua việc đọc thơ, đọc câu nói có vần, đọc đồng dao và tập
nói nhanh, nói đúng.
Cô đọc cho trẻ nghe các bài ca dao, đồng dao, câu nói có vần sau đó hướng
dẫn trẻ đọc để rèn luyện kỹ năng phát âm đúng, rõ ràng, có nhịp điệu...
7.2.5. Quan tâm tới từng cá nhân trẻ, đặc biệt là trẻ nhút nhát thụ động
Đa số trẻ lớp mẫu giáo 3 tuổi C2 năm học này mới ra lớp nên nhiều cháu
nhút nhát, không tự tin tham gia các hoạt động ở trong lớp. Để thu hút sự chú ý
của các cháu, trước tiên chúng ta tìm hiểu mong muốn, sở thích của các bé và
cùng bé đề ra những quy định chung của lớp như “Mạnh dạn tham gia chơi với
bạn, đoàn kết với các bạn, nhường đồ chơi cho bạn” vào thứ hai hàng tuần. Đến
cuối tuần chúng ta tập trung trẻ lại cho trẻ tự nhận xét xem mình đã thực hiện tốt
nội quy chưa.
Để giúp các bé mạnh dạn, thích đi học đến lớp, cần lôi cuốn bé vào các hoạt
động tập thể, khéo léo gợi ý những bé mạnh dạn tự tin, tạo cho các bé nhiều cơ

Ma Thị Nương

13

Trường Mầm non Hợp Thành


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017

hội mạnh dạn tự tin giao tiếp với các bạn, như cùng vẽ tranh, nặn quả, làm đồ
chơi…dần dần các bé đã quen hơn với môi trường tập thể và thích đi học.
Còn đối với những trẻ mạnh dạn, tự tin, có năng khiếu nghệ thuật, chúng ta
tìm cách tạo cơ hội cho trẻ được thể hiện hết mình vào các hoạt động như: tổ
chương trình văn nghệ tổng hợp biểu diễn vào cuối mỗi chủ đề.
7.2.6. Thực hiện công tác tuyên truyền, Phối hợp với phụ huynh
Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ phụ thuộc rất nhiều vào môi trường trong gia
đình. Hay nói cách khác gia đình là cái “nôi” phát triển ngôn ngữ của trẻ. Gia
đình không tạo ra môi trường để trẻ được trải nghiệm thì tư duy và ngôn ngữ của
trẻ sẽ không phát triển được. Vì vậy, gia đình luôn dạy trẻ những điều đơn giản
nhất, những từ ngữ đơn giản đến phức tạp. Dạy trẻ những cách diễn đạt những
câu đơn giản mà có nghĩa, đến dạy con những bài thơ, bài hát ngắn giúp con biết
cách sắp xếp từ ngữ, cách diễn đạt lưu loát.
Việc tạo môi trường giao lưu cho trẻ rất quan trọng. Tâm lý trẻ theo “cơ chế
bắt chước” những người khác vì vậy việc trẻ được giao lưu với những người xung
quanh sẽ giúp trẻ hình thành cho mình vốn từ ngữ phong phú hơn.
VD: Một cách giáo dục rất đơn giản cho trẻ đó là có nhiều trẻ có thói quen
nói trống không, không đủ câu khi đến lớp cháu không chủ động chào cô, không
chủ động chào bố mẹ, nếu có nhắc thì cháu chỉ nói: “Chào cô”. “Chào ông”…
Không nghiêm túc và không có chủ ngữ… ngay từ thời gian đầu đến lớp các cô

giáo rất quan tâm rèn và sửa cho cháu nói và chào đủ câu… nhưng chỉ ở trên lớp
và trước mặt cô thì cháu rất lễ phép nhưng qua trò chuyện thì phụ huynh cho biết
ở nhà cháu vẫn nói trống không và chưa ngoan. Qua đó cho thấy nếu muốn trẻ có
ý thức và thói quen nói lễ phép với người lớn tuổi thì cần phải có sự giáo dục uốn
nắn của cả 2 phía gia đình và nhà trường.

Ma Thị Nương

14

Trường Mầm non Hợp Thành


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017

Để thực hiện tốt công tác phối kết hợp với các bậc cha mẹ ngay từ đầu thông
qua các buổi họp phụ huynh tôi đã thực hiện công tác tuyên truyền tới các bậc
phụ huynh về nội dung chương trình học của bé, thống nhất một số biện pháp
chăm sóc và dạy trẻ, hướng dẫn phụ huynh cách rèn thêm con ở nhà.
Phụ huynh phải thường xuyên cho con đến những nơi có hoạt động tập thể,
những nói đông người, đến lớp học để trẻ có nhiêu cơ hội để giao lưu, vui chơi
như vậy mới tạo được môi trường cho trẻ hoạt động giao tiếp.
Vai trò của ngôn ngữ ảnh hưởng tới sự phát triển của trẻ, nó chính là công cụ
để trẻ có thể biểu đạt từ suy nghĩ thành lời nói, từ lời nói thành hành động. Vị vậy,
các bậc phụ huynh cần tạo cho trẻ môi trường trải nghiệm tích cực để những năm
đầu đời trẻ có được vốn từ vựng vững chắc.
8. Những thông tin cần được bảo mật: Không có
9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến

Phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non hiện nay
* Thuận lợi
Các bé có nhận thức tốt, tiếp thu nhạy bén.
Thực hiện tốt nguyên tắc lấy đồ dùng đồ chơi và hoạt động vui chơi làm con
đường cơ bản để phát triển lời nói cho trẻ. Bên cạnh quá trình dạy học giáo viên
còn sử dụng kết hợp các phương pháp trực quan, dùng lời và thực hành trong quá
trình hướng dẫn trẻ phát triển lời nói.
Nội dung kiến thức đã có sự kết hợp theo chủ đề, chủ điểm và được đưa đến
trẻ 1 cách tổng hợp.
* Hạn chế
Giáo viên vẫn coi mình là trung tâm của quá trình học, vẫn chủ yếu hướng
dẫn trẻ bằng cách truyền đạt thông tin, thường sử dụng mẫu, vật mẫu kết hợp với
diễn tả.

Ma Thị Nương

15

Trường Mầm non Hợp Thành


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017

Trẻ chủ yếu là ghi nhớ, nhắc lại mẫu, phương pháp ghi nhớ vẫn mang tính
đồng loạt, giáo viên vẫn dựa vào những tài liệu có sẵn.
Hình thức tổ chức tiết học đôi khi còn đơn giản, nghèo nàn, trẻ chưa có điều
kiện vận dụng vào thực hành.
Cơ sở vật chất còn thiếu thốn.

Một số ít phụ huynh còn bận việc ít quan tâm, trò chuyện cùng trẻ, nghe trẻ
nói và uốn nắn cho trẻ về ngôn ngữ.
Công tác giáo dục ngôn ngữ cho trẻ MG 3 – 4 tuổi tại trường Mầm non Hợp
Thành
Trường mầm non Hợp Thành là trường mầm non công lập trên địa bàn xã
Hợp Thành, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên. Đây là xã có diện tích nhỏ nhất
và dân số ít nhất trong toàn huyện, nằm trong danh sách các xã đặc biệt khó khăn
thuộc Chương trình 135 của chính phủ Việt Nam.
Năm học 2016 – 2017 tôi được nhà trường phân công chủ nhiệm lớp mẫu
giáo 3 tuổi C2. Lớp có 2 cô, 2/2 cô đạt trình độ trên chuẩn. với tổng số cháu là 26
với 9 nữ, 17 nam. 100% các cháu là con em dân tộc.
Với đặc điểm tình hình như vậy khi thực hiện đề tài này tôi thấy có một số
thuận lợi và khó khăn sau:
* Thuận lợi:
- Được sự quan tâm giúp đỡ của BGH về mọi mặt.
- Trường có tương đối đầy đủ cơ sở vật chất để phục vụ cho các hoạt động của trẻ
- Phụ huynh học sinh quan tâm, kết hợp cùng tôi trong việc chăm sóc giáo dục trẻ.
- Các cháu đều khỏe mạnh nhanh nhẹn, ngoan ngoãn, thích hoạt động vui chơi.
* Khó khăn:

Ma Thị Nương

16

Trường Mầm non Hợp Thành


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017

- Do trình độ nhận thức không đồng đều, một số trẻ mới lần đầu tiên đến lớp.
Nên việc hình thành các thói quen, nế nếp rất vất vả, một số cháu nói chưa rõ còn
nói ngọng.
- Một số phụ huynh bận công việc ít quan tâm chăm lo, trò chuyện với trẻ và
nghe trẻ nói để uốn nắn cho trẻ về ngôn ngữ.
- Hầu hết các cháu là dân tộc thiểu số. chưa có ý thức ham học, khả năng chú
ý của trẻ chưa cao, đồ dùng học tập đối với nhiều trẻ còn lạ lẫm.
- Chưa có nhiều tài liệu của giáo viên phục vụ cho giáo dục phát triển ngôn ngữ.
- Đa số trẻ trong lớp lần đầu tiên đến trường nên chưa có nền nếp học tập.
Tuy cùng một độ tuổi nhưng khả năng hoà nhập không đồng đều. Một số bé còn
nhút nhát, một số bé đi học chưa đều, do sức khoẻ hoặc hạn chế về thể chất như
bé: Thục San… Một số bé lại quá hiếu động như bé: Diệp Phàm, Hải Nam..
- Hơn nữa tâm lý trẻ mẫu giáo bé còn chưa ổn định, ở lứa tuổi này bé đang
trải qua “thời kì khủng hoảng tuổi lên ba” tính độc lập bắt đầu xuất hiện ở trẻ nhu
cầu muốn khẳng định mình là rất lớn, trẻ muốn có thẩm quyền đối với mọi vật
xung quanh, cái gì cũng dành về mình, do đó tính ích kỉ càng có dịp phát triển.
* Với những thực trạng, biện pháp và kết quả nêu trên bản thân tôi tự rút ra
bài học kinh nghiệm sau:
- Ngay từ đầu năm học giáo viên phải nắm được tâm sinh lý của trẻ, giáo
viên phải thật sự kiên trì và nhẫn nại yêu trẻ.
- Giáo viên cần tự nâng cao trình độ chuyên môn của mình, coi ngôn ngữ là
một phương tiện giáo dục chủ đạo.
- Giáo viên là người gần gũi trẻ nhất, tiếp xúc với trẻ nhiều nhất phải luôn
phát âm chuẩn, nói chuẩn phải uốn nắn trẻ để trẻ phát âm chính xác.
- Chuẩn bị tốt đồ dùng, đồ chơi, phương tiện dạy học, sưu tầm tranh ảnh đảm
bảo tính thẩm mỹ và khoa học giúp trẻ dễ tiếp thu, dễ nhớ, thu hút trẻ vào tiết học.

Ma Thị Nương

17

Trường Mầm non Hợp Thành


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017

- Coi trẻ là trung tâm của giờ học, xây dựng nhiều tiết học phong phú đa
dạng.
- Tạo cơ hội cho trẻ phát biểu ý kiến cá nhân, rèn luyện ngôn ngữ nói, giúp
trẻ được trải nghiệm áp dụng luôn vào thực tiền cuộc sống.
- Tham mưu, tuyên truyền phối hợp với phụ huynh để quan tâm đến việc
giáo dục trẻ phát triển ngôn ngữ tại gia đình.
* Một số kiến nghị
- Đề nghị Ngành Giáo dục và các ban ngành đoàn thể quan tâm hỗ trợ cho
các nhà trường mầm non đầu tư mua sắm thêm một số trang thiết bị hiện đại,
tranh ảnh, các phương tiện để các cô giáo có điều kiện giáo dục trẻ, giúp trẻ học
tập nói chung và phát triển ngôn ngữ nói riêng được tốt hơn.
- Trang bị cho giáo viên thêm một số tài liệu về nội dung phát triển ngôn
ngữ.
- Tổ chức nhiều lớp bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên.
- Tổ chức hội thi để giáo viên và trẻ có điều kiện thể hiện kiến thức, kĩ năng
của mình trong lĩnh vực phát triển ngôn ngữ, để trẻ có cơ hội bộc lộ khả năng
giao tiếp của mình. Qua đó rèn luyện được khả năng sử dụng ngôn ngữ.
- Các bậc phụ huynh quan tâm hơn đến việc học tập của trẻ,
10. Đánh giá những lợi ích thu được hoặc dự kiến thu được do áp
dụng sáng kiến
Sau khi áp dụng một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 3- 4 tuổi tại

trường Mầm non Hợp Thành trong năm học qua đã cho thấy:
- Trong giao tiếp với cô trẻ đã trả lời rõ nghĩa. Khi tham gia các trò chơi tập
thể trẻ trò chuyện với bạn rất vui. Trẻ có yêu cầu gì trẻ đều thể hiện qua lời nói rất
rõ ràng.
- Trẻ biết vận dụng ngôn ngữ vào những hoạt động thực tiến sảy ra hàng
ngày. Trẻ tự giác biết nói lời chào, lời xin lỗi, lời cảm ơn.
- Trẻ phát âm chuẩn hơn, sử dụng ngữ điệu theo lời nói.
- Trẻ thích được đóng kịch, vui chơi cùng các bạn trong lớp.
- Trẻ thích đọc thơ kể truyện.

Ma Thị Nương

18

Trường Mầm non Hợp Thành


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học 2016 - 2017

11. Danh sách những tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc
áp dụng sáng kiến lần đầu
TT
Tên tổ chức, cá
Địa chỉ
Pham vi áp dụng sáng
nhân
kiến
1

Lớp mẫu giáo
Trường MN Hợp
Trẻ Mẫu giáo 3-4 tuổi ở
3Tuổi C2
Thành
trường Mầm non Hợp
Thành năm học 2016 –
2017.
Hợp Thành, ngày 5 tháng 5 năm 2017

Hợp Thành, ngày 5 tháng 5 năm 2017

Thủ trưởng đơn vị

Tác giả sáng kiến

Ma Thị Minh Thư

Ma Thị Nương

Ma Thị Nương

19

Trường Mầm non Hợp Thành