Vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể vào dạy học môn tư tưởng Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU…………………………………………………………………………4
1. Lý do chọn đề tài……………………………………………………………..4
2. Mục đích nghiên cứu………………………………………………………....7
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu………….……………………………..7
4. Giả thuyết khoa học………………………………………………………….8
5. Nhiệm vụ nghiên cứu…………………………………..……………………..8
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu …………………………………………………9
7. Phương pháp nghiên cứu………………………………………………………9
8. Đóng góp mới của luận văn………………………………………………….10
9. Cấu trúc luận văn…………………………………………………………….
NỘI DUNG……………………………………………………………………..10
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM
LỊCH SỬ - CỤ THỂ VÀO DẠY HỌC MÔN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
1.1. Cơ sở lý luận của việc vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể vào dạy học mơn
Tư tưởng Hồ Chí Minh………………………………………………………..10
1.1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề………………………………………………..
1.1.2. Các khái niệm cơ bản………………………………………………........10
1.1.3. Vai trò của quan điểm lịch sử - cụ thể trong dạy học môn Tư Tưởng Hồ Chí
Minh……10
1.1.4.Yêu cầu của quan điểm lịch sử cụ thể…………………………………….11
1.2. Cơ sở thực tiễn của việc vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể vào dạy học
môn Tư tưởng Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương hiện
nay………………………………………………………………………………10
1.2.1. Thực trạng vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể trong dạy học mơn Tư tưởng
Hồ Chí Minh ở các trường Đại học, cao đẳng hiện nay……………………….10
1.2.2. Thực trạng vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể vào dạy học môn Tư tưởng
Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương hiện nay…...............10
1.2.3. Sự cần thiết của việc vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể vào dạy học mơn
tư tưởng Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương hiện
nay………………………………………………………………………….........10

1


Tiểu

kết

chương

1…………………………………………………………10

CHƯƠNG 2: NGUYÊN TẮC VÀ BIỆN PHÁP VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM
LỊCH SỬ - CỤ THỂ VÀO DẠY HỌC MÔN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH Ở
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KĨ THUẬT Y TẾ HẢI DƯƠNG………………………22
2.1. Nguyên tắc vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể trong dạy học mơn Tư
tưởng

Hồ

Chí

Minh

………………………………………………………………………22
2.1.1.Vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể trong dạy học môn Tư tưởng Hồ Chí
Minh nhằm thực hiện tốt mục tiêu môn học…………………………………….22
2.1.2.Vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể trong dạy học Tư tưởng Hồ Chí Minh cần
đảm bảo tính vừa sức với đối tượng sinh viên……………………………………22
2.1.3. Vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể trong dạy học Tư tưởng Hồ Chí Minh cần

đảm bảo phát triển năng lực người học…………………………………………23
2.2. Biện pháp vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể trong dạy học mơn Tư
tưởng Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương……………..22
2.2.1. Vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể trong chuẩn bị bài giảng mơn Tư tưởng
Hồ

Chí

……………………………………………………………………………..

Minh
22

2.2.2. Vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể trong dạy học trên lớp mơn Tư tưởng
Hồ Chí Minh……………………………………………………………………..
2.2.3. Vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể trong kiểm tra đánh giá mơn Tư tưởng
Hồ Chí Minh………………………………………………………………………
Tiểu kết chương 2………………………………………………………………12
CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM LỊCH
SỬ - CỤ THỂ VÀO DẠY HỌC MƠN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH Ở
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KĨ THUẬT Y TẾ HẢI DƯƠNG HIỆN NAY
3.1. Kế hoạch thực nghiệm…………………………………………………….12
3.1.1 Giả thuyết thực nghiệm. …………………………………………………12
3.1.2 Mục đích thực nghiệm. …………………………………………………..12
3.1.3 Đối tượng thực nghiệm và đối chứng……….. …………………………..12
3.1.4.Thời gian, địa điểm và nhiệm vụ thực nghiệm……………………… …..12
3.2. Nội dung thực nghiệm…………………………………………………….12
2

3.2.1. Những nội dung khoa học cần thực nghiệm……………………………..12
3.2.2. Thiết kế bài giảng thực nghiệm……………………………………………12
3.2.3. Tổ chức thực nghiệm……………………………………………………..12
3.3. Đánh giá kết quả thực nghiệm……………………………………………12
3.3.1. Đánh giá kết quả trước thực nghiệm…………………………………….12
3.3.2. Đánh giá kết quả sau thực nghiệm ………………………………………12
3.3.3. Đánh giá về mặt định lượng………………………………………………..12
3.3.4. Đánh giá về mặt định tính……………………………………………….
Tiểu kết chương 3…………………………………

12

KẾT LUẬN……………………………………………………………………..12
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO……………………………………….12

3


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nội dung và phương pháp là hai yếu tố quan trọng hàng đầu, quyết định
kết quả q trình dạy học các mơn học, trong đó có mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh.
Theo Quyết định số: 52/2008/QĐ-BGDĐT, mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh chính
thức được đưa vào giảng dạy cho SV khối không chuyên ngành Mác-Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh trình độ đại học, cao đẳng từ khoá tuyển sinh năm học
2008-2009. Xuất phát từ đối tượng người học, nên nội dung giáo trình cịn mang
tính đại cương. Gần như tất cả các chú thích trong giáo trình đều dẫn nguồn từ
một tác phẩm chung là “Hồ Chí Minh, tồn tập”, vì vậy người học khơng biết
được đoạn trích dẫn ấy ở bài viết cụ thể nào trong “Hồ Chí Minh, tồn tập”, ra
đời ở đâu và hồn cảnh nào. Có nghĩa là, hầu hết nội dung các luận điểm cách

mạng của Hồ Chí Minh thể hiện trong giáo trình chưa cụ thể, chưa rõ hồn cảnh
ra đời.
Đối với các tác phẩm nói chung, tác phẩm Hồ Chí Minh nói riêng, nếu xa
rời xuất xứ, khơng biết chính xác về địa điểm, thời gian, hồn cảnh ra đời, chúng
ta sẽ khơng hiểu chính xác về nội dung, bản chất của tác phẩm ấy.
Chính vì vậy, vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể trong dạy học mơn Tư
tưởng Hồ Chí Minh có vai trị quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng giảng
dạy mơn học. Dựa vào quan điểm ấy, giáo viên sẽ giúp sinh viên hiểu sâu sắc,
cụ thể, chính xác hơn các luận điểm tư tưởng trong giáo trình.
Thực tiễn giảng dạy mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh hiện nay cho thấy, rất ít
giáo viên quan tâm đến xuất xứ các trích dẫn, thậm chí là các đoạn trích dẫn
trong giáo trình. Điều đó có nghĩa là, chúng ta đang xem nhẹ ngun tắc “tính
lịch sử”, “tính cụ thể” trong q trình dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh.

4


Trường Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương được thành lập 12/7/2007. Trong
những năm qua, các giáo viên rất có ý thức và tích cực đổi mới phương pháp,
nâng cao chất lượng dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, việc khai
thác và sử dụng các xuất xứ trích dẫn trong giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh,
cũng như việc vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể chưa thật sự được các giáo
viên chú ý tới.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi đã chọn: “Vận dụng quan điểm lịch
sử - cụ thể vào dạy học mơn tư tưởng Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ thuật
y tế Hải Dương” làm đề tài luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, chuyên ngành
Lý luận và phương pháp giảng dạy giáo dục chính trị.
2. Mục đích nghiên cứu
Luận văn tập trung khai thác và sử dụng xuất xứ trích dẫn, truy tìm hồn
cảnh ra đời của các đoạn trích trong giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh vào việc

giảng dạy mơn tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn
học ở Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quan điểm lịch sử - cụ thể
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể (Xuất xứ trích dẫn trong giáo trình tư
tưởng Hồ Chí Minh) trong dạy học mơn tư tưởng Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ
thuật y tế Hải Dương
4. Giả thuyết khoa học
Qua việc làm rõ nội hàm quan điểm lịch sử - cụ thể, luận văn sẽ vận dụng
quan điểm ấy vào việc xây dựng bài giảng và tiến hành dạy học thực nghiệm.
Kết quả thực nghiệm (nếu thành công) sẽ được áp dụng vào công tác đào tạo
của trường Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương nói riêng cũng như các trường đại học,
cao đẳng trong cả nước nói chung, góp phần nâng cao chất lượng dạy học mơn Tư
tưởng Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương và các cơ sở đào tạo
chuyên nghiệp khác hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5


- Phân tích cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn của việc vận dụng quan điểm lịch
sử - cụ thể trong dạy học mơn tư tưởng Hồ Chí Minh. Khẳng định sự cần thiết của
cơng việc đó.
- Phân tích các nguyên tắc và biện pháp vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể
trong dạy học môn tư tưởng Hồ Chí Minh
- Tiến hành thực nghiệm Sư phạm việc vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể
trong dạy học mơn tư tưởng Hồ Chí Minh tại trường Đại học kĩ thuật y tế Hải
Dương.

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Trong khuôn khổ luận văn thạc sĩ, chúng tôi tập trung khai thác và vận dụng
các xuất xứ trích dẫn trong giáo tŕnh tư tưởng Hồ Chí Minh trong giảng dạy mơn
Tư tưởng Hồ Chí Minh.
Luận văn khảo sát thực trạng dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh ở trường
ĐH Kĩ thuật Y tế Hải Dương trong những năm 2016, 2017 và tiến hành dạy thực
nghiệm sư phạm vào học kì II năm học 2016-2017.
7. Phương pháp nghiên cứu
Cơ sở phương pháp luận: Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và
quan điểm đường lối của Đảng cộng sản Việt Nam .
Phương pháp nghiên cứu cụ thể: Phương pháp duy vật biện chứng, duy vật
lịch sử, phân tích, so sánh, tổng hợp, lịch sử, logic và các phương pháp xã hội học
như: phỏng vấn, thống kê, điều tra…
8. Đóng góp mới của luận văn
- Luận văn làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài, khẳng định sự cần
thiết của việc vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể (khai thác và sử dụng xuất xứ
các trích dẫn trong giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh) vào giảng dạy mơn tư tưởng
Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương.
- Luận văn đề xuất các nguyên tắc, biện pháp vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể trong dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ thuật y tế
Hải Dương hiện nay.
- Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho giảng viên, sinh viên ở
các học viện, đại học, cao đẳng trong việc nghiên cứu, học tập và giảng dạy mơn
Tư tưởng Hồ Chí Minh.
6


9. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn
được kết cầu thành 3 chương.
Chương 1: Cơ sở khoa học của việc vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể vào

dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh
Chương 2: Nguyên tắc và biện pháp vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể vào
dạy học môn Tư tưởng Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể vào
dạy học môn Tư tưởng Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương.

7


NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM LỊCH SỬ - CỤ
THỂ VÀO DẠY HỌC MÔN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
1.1. Cơ sở lý luận của việc vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể vào dạy học mơn
Tư tưởng Hồ Chí Minh
1.1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Từ trước đến nay, có khá nhiều cơng trình, bài viết đã đề cập đến vấn đề
nghiên cứu của đề tài luận văn ở các khía cạnh khác nhau. Điển hình có thể kể đến:
Việc nghiên cứu phương pháp sử dụng tác phẩm của Hồ Chí Minh được đặt ra
lần đầu tiên trong Quyển “Phương pháp dạy học lịch sử” - Phan Ngọc Liên – Trần
văn Trị. Các tác giả đã đánh giá cao vị trí, ý nghĩa tác phẩm của Hồ Chí Minh
trong dạy học lịch sử khi cho rằng có thể nói hầu hết tài liệu của Hồ Chủ Tịch đều
có thể trích dẫn và sử dụng trong việc học tập các khố trình lịch sử dân tộc và lịch
sử thế giới. Tuy nhiên trong khuôn khổ một giáo trình, phương pháp sử dụng
nguồn tài liệu này cũng chỉ được xem xét trong mối quan hệ với các loại tài liệu
tham khảo khác, mà chưa trình bày cụ thể cách sử dụng.
Trong tác phẩm “Hồ Chí Minh bàn về lịch sử” do Phan Ngọc Liên chủ biên,
NXB Hà Nội 1999, các tác giả đã sưu tầm trích dẫn trong các tác phẩm của Hồ Chí
Minh (tồn tập10 tập) những đoạn có liên quan đến tài liệu sự kiện, khái quát – lý
luận lịch sử, phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu sử học, để giúp người

đọc nhận thức đúng và sâu sắc hơn lịch sử quá khứ của dân tộc và trên thế giới.
Trên cơ sở ấy nắm được quy luật phát triển của lịch sử trong hiện tại và tương lai,
tin tưởng vào tiền đồ cách mạng của chúng ta. Các tác giả đã coi việc sử dụng tác

8


phẩm của Người là một biện pháp tích cực nhằm nâng cao hiệu quả việc dạy học
bộ môn.
Phan Cự Đệ với “Văn học Việt Nam thế kỷ XX – những vấn đề lịch sử và lý
luận”, Nxb Giáo dục, 2006 đã phân tích nội dung, đặc điểm các loại trích dẫn, bao
gồm: trích dẫn trực tiếp, gián tiếp, trích dẫn khơng có sự liên kết…
Cuốn “Những vấn đề lịch sử trong tác phẩm Hồ Chí Minh”, Nxb Đại học
quốc gia, (1999) của Phan Ngọc Liên đã đề cập đến nội dung, các vấn đề lịch sử
trong tác phẩm của Hồ Chí Minh. Tác giả phân tích khá sâu sắc các sự kiện lịch sử,
tư liệu lịch sử trong các tác phẩm của Hồ Chí Minh.
Bài viết “Những hiểu biết ban đầu về phương pháp dạy học mơn Tư tưởng
Hồ Chí Minh”, (2004), Tạp chí giáo dục lý luận, số 1 của Phan Ngọc Liên đã đề
cập đến nội dung, phương pháp dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh. Các nguyên
tắc và một số phương pháp cụ thể như: thuyết trình, đàm thoại… đã được nhắc đến
một chi tiết.
Cuốn “Tìm hiểu phương pháp Hồ Chí Minh” Nxb Chính trị Quốc gia, Hà
Nội, (2002) của Hồng Chí Bảo lại thiên về hướng tổng quan những nghiên cứu về
phương pháp Hồ Chí Minh.
Cuốn “Dạy và học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh”, (2005) Nxb Chính trị quốc
gia, Hà Nội của Nguyễn Quang Đăng cũng đề cập cụ thể, sâu sắc nội dung dạy và
học mơn tư tưởng Hồ Chí Minh. Thơng qua đó, tác giả cũng đề cập đến một số
phương pháp dạy và học mơn tư tưởng Hồ Chí Minh.
Nguyễn Thế Phúc, Trần Thị Hồng Minh (chủ biên) với “Giảng dạy tư tưởng
Hồ Chí Minh – Những vấn đề lý luận và thực tiễn”, Nxb CAND, (2014), đã trình

bày quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về tư tưởng Hồ Chí Minh và thực
trạng giảng dạy tư tưởng Hồ Chí Minh ở đại học Huế. Gía trị tư tưởng Hồ Chí
Minh – lý luận và thực tiễn.
Nguyễn Văn Linh với “Góp phần tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh”, Nxb Sự
thật (1992), đã đề cập đến các bài viết của các lãnh tụ và các nhà văn, nhà chính trị
nước ta viết về tư tưởng của Hồ Chí Minh.
Thư mục trích dẫn chuyên đề “Những lời dạy của Hồ Chủ Tịch về đạo đức
cách mạng”, Nxb Thư viện nhân dân tỉnh Quảng Ninh, (1987) đã đề cập đến nội
dung những lời dạy của Hồ Chủ Tịch về phê bình và tự phê bình, vấn đề cần kiệm
9


liêm chính, chống tham ơ, lãng phí, quan lieu, mệnh lệnh và chống chủ nghĩa cá
nhân….
Lê Thị Sáu với “Một số lưu ý khi giảng dạy môn Tư tưởng Hồ Chí Minh ở
các trường đại học/ cao đẳng” (2009), số 213, Tạp chí Giáo dục, đã phân tích một
số lưu ý khi giảng dạy mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh.
Âu Thị Hồng Thắm với “Phương pháp giảng dạy môn Tư tưởng Hồ Chí
Minh cho sinh viên dân tộc trường cao đẳng Sư phạm”, Nxb Đại học sư phạm Hà
Nội (2007), đã đề cập đến nội dung định hướng dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí
Minh, phương pháp dạy học và những yêu cầu thực hiện dạy học môn Tư tưởng
Hồ Chí Minh ở trường Cao đẳng sư phạm có sinh viên dân tộc.
Nguyễn Hữu Niên với “Nâng cao hiệu quả giảng dạy mơn Tư tưởng Hồ Chí
Minh”, (2013), tháng 5 – số đặc biệt, tr.22-23 – Tạp chí Giáo dục, đã đề cập đến
nội dung nâng cao hiệu quả giảng dạy mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh.
Cuốn “Nghiên cứu Tư tưởng Hồ Chí Minh – T.2”, Nxb Chính trị quốc gia
(1993), đã đề cập đến nội dung nguồn gốc, quá trình hình thành, định nghĩa, nội
dung chủ yếu của tư tưởng Hồ Chí Minh, một số vấn đề về phương pháp luận
nghiên cứu Hồ Chí Minh.
Bài trích “Nghĩ về phương pháp nghiên cứu Tư tưởng Hồ Chí Minh” của tác

giả Tương Lai, (2008), số 10, tr.12-13 – Tia Sáng, đề cập đến phương pháp nghiên
cứu Tư tưởng Hồ Chí Minh.
Võ Nguyên Giáp với “Một số vấn đề về nghiên cứu Tư tưởng Hồ Chí Minh”,
Nxb CAND, (2004), đã đề cập đến nội dung về một số vấn đề về tư tưởng Hồ Chí
Minh , qua đó làm sáng tỏ giá trị tư tưởng cơ bản của Hồ Chí Minh.
Nhìn chung, các cơng trình, bài viết nêu trên ít nhiều có đề cập đến các vấn
đề thuộc về nội dung và phương pháp dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh. Tất cả
đều có giá trị tham khảo tốt. Tuy nhiên, cho đến nay, chưa có cơng trình nghiên
cứu nào đề cập đến vấn đề “Vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể vào dạy học mơn
Tư tưởng Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương hiện nay”.
Luận văn sẽ tập trung đi sâu nghiên cứu cơ sở khoa học, nguyên tắc, phương
pháp khai thác và sử dụng xuất xứ trích dẫn trong giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh
vào dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương
hiện nay. Trên cơ sở đó, luận văn sẽ tiến hành dạy thực nghiệm sư phạm và đánh
10


giá kết quả thực nghiệm để chứng minh sự cần thiết, đúng đắn của vấn đề nghiên
cứu.
1.1.2. Các khái niệm cơ bản
- Khái niệm Lịch sử: Theo Tiếng Hy Lạp, lịch sử được viết: ἱστορία,
historia, có nghĩa là: sự tìm hiểu kiến thức bằng cách điều tra. Xoay quanh vấn đề
này, nhiều nhà nghiên cứu đã thể hiện ý kiến của mình:
Tiến sĩ Sue Peabody: lịch sử là một câu chuyện chúng ta nói chúng ta là ai.
Nhà bác học người La Mã Cicero (106-45 TCN) đưa ra quan điểm: "Historia
magistra vitae" (lịch sử chính yếu của cuộc sống) với yêu cầu đạt tới "lux
veritatis" (ánh sáng của sự thật) [81].
Theo Trần Thị Bích Ngọc, lịch sử được hiểu theo 3 ý chính:
- Việc diễn ra trong quá khứ: những sự kiện (biến cố/ event) diễn ra trong
quá khứ cho đến thời điểm hiện tại, không thể thay đổi được, cố định trong khơng

gian và thời gian, mang tính chất tuyệt đối và khách quan.
- Ghi lại những việc diễn ra trong quá khứ: con người muốn nắm bắt quá
khứ, diễn đạt theo sự kiện theo từ ngữ và giải thích ý nghĩa của sự kiện, mang tính
chất tương đối và chủ quan của người ghi lại bằng những câu chuyện kể.
- Làm thành tài liệu của việc diễn ra trong quá khứ: cách làm hoặc quá trình
tập hợp những sự việc diễn ra trong quá khứ thành tài liệu cũng chính là câu
chuyện kể đối với hiện tại [80].
Từ các định nghĩa trên cho thấy, lịch sử thường được tiếp cận theo 2 cách.
Thứ nhất, lịch sử với tư cách là bản thân cuộc sống (là tất là những gì đã diễn ra
trong q khứ - mang tính khách quan). Thứ hai, lịch sử là một khoa học nghiên
cứu về q khứ (Qua bộ óc của mình, con người tìm hiểu về bản thân cuộc sống
của mn lồi đã diễn ra trong quá khứ - mang tính chủ quan)
- Khái niệm cụ thể. “Cụ thể” là một tính từ: Có hình thể, có tồn tại dưới
dạng vật chất mà giác quan con người có thể nhận biết được, phân biệt với trừu
tượng. Có thật trong chỉnh thể của nó, với đầy đủ các mặt và các quan hệ đa dạng
của nó; rõ ràng và được xác định riêng biệt, không chung chung, không khái quát
[82].

11


- Quan điểm lịch sử - cụ thể: Theo Lênin, trong nghiên cứu khoa học,
chúng ta không được quên mối liên hệ lịch sử căn bản, nghĩa là phải xem xét hiện
tượng nhất định đã xuất hiện trong lịch sử như thế nào, hiện tượng đó đã trải qua
những giai đoạn phát triển chủ yếu nào và đứng trên quan điểm của sự phát triển
đó để xem xét hiện nay nó đã trở thành như thế nào? [34;tr.18]. Điểu đó có nghĩa
là, muốn hiểu biết chính xác nhất các sự vật, hiện tượng, chúng ta phải xem xét nó
trong thời điểm, địa điểm xuất hiện và quá trình phát triển theo thời gian của các sự
vật, hiện tượng ấy.
Tương tự với nhận định trên, Phạm Đình Nam nói: Ngun lý về mối liên

hệ phổ biến và nguyên lý về sự phát triển là cơ sở hình thành quan điểm lịch sử cụ
thể. Mọi sự vật hiện tượng của thế giới đều tồn tại, vận động và phát triển trong
những điều kiện không gian và thời gian xác định. Điều kiện khơng gian và thời
gian có ảnh hưởng trực tiếp tới tính chất, đặc điểm của sự vật. Cùng một sự vật nếu
tổn tại trong những điều kiện không gian và thời gian cụ thể khác nhau thì tính chất
của sự việc [83].
- Tư tưởng Hồ Chí Minh:
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII ( tháng 6-1991) có viết: “ Tư
tưởng Hồ Chí Minh là kết quả của sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin
trong điều kiện cụ thể của nước ta, và trong thực tế tư tưởng Hồ Chí Minh đã trở
thành một tài sản tinh thần quý báu của Đảng và của cả dân tộc” [7; tr.127]. Định
nghĩa này được phát triển hoàn chỉnh hơn tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX
(tháng 4 -2001) và Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng ( tháng 1 -2011):
“ Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những
vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng
tạo chủ nghĩa Mác – Lenin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát triển
các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, là
tài sản tình thần vơ cùng to lớn và quý giá của Đảng và dân tộc ta, mãi mãi soi
đường cho sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta giành thắng lợi” [ 8; tr.88].
Từ định nghĩa trên, chúng ta thấy nổi bật lên một số nội dung như: Bản chất
Tư tưởng Hồ Chí Minh “là hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn
đề cơ bản của cách mạng Việt Nam”; nguồn gốc của Tư tưởng Hồ Chí Minh: “kết
quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lenin vào điều kiện cụ
12


thể của nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc,
tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại”; Mục đích, giá trị Tư tưởng Hồ Chí Minh: “là
tài sản tình thần vơ cùng to lớn và quý giá của Đảng và dân tộc ta, mãi mãi soi
đường cho sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta giành thắng lợi; nhằm giải phóng

dân tộc, giai cấp và loài người”.
Trên cơ sở định hướng của các văn kiện đại hội Đảng, giới khoa học đã đưa ra
định nghĩa: “ Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện, và sâu sắc
về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, từ cách mạng dân tộc dân chủ
nhân dân đến cách mạng xã hội chủ nghĩa; là kết quả của sự vận dụng sáng tạo và
phát triển chủ nghĩa Mác – Lenin vào điều kiện cụ thể nước ta, đồng thời là sự kết
tinh tinh hoa dân tộc và trí tuệ thời đại nhằm giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp
và giải phóng con người” [33, tr.19]
Dù định nghĩa theo cách nào, tư tưởng Hồ Chí Minh đều được nhìn nhận với tư
cách là một hệ thống lý luận. Hiện nay, tồn tại hai phương thức tiếp cận hệ thống tư
tưởng Hồ Chí Minh.
Thứ nhất, tư tưởng Hồ Chí Minh được nhận diện như một hệ thống tri thức
tổng hợp, bao gồm: tư tưởng triết học, tư tưởng kinh tế, tư tưởng chính trị; tư tưởng
quân sự; tư tưởng văn hóa, đạo đức và nhân văn.
Thứ hai, tư tưởng Hồ Chí Minh là hệ thống, các quan điểm về những vân đề cơ
bản của cách mạng Việt Nam, bao gồm: tư tưởng về vấn đề dân tộc và cách mạng
giải phóng dân tộc; về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội; về
Đảng Cộng sản Việt Nam; về đại đoàn kết dân tộc và đoàn kết quốc tế; về dân chủ,
Nhà nước của dân, do dân, vì dân; về văn hóa, đạo đức..vv…[ 34].
- Mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh: Theo Quyết định số /2008/QĐ-BGDĐT của Bộ
trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, thời lượng mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh gồm 2 tín chỉ
(Nghe giảng: 70%; thảo luận: 30%). Đối tượng áp dụng: dành cho sinh viên không
chuyên ngành Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trình độ đại học, cao đẳng. Điều
kiện tiên quyết: Sinh viên phải học xong môn học Những Nguyên lý cơ bản của chủ
nghĩa Mác - Lênin.
Về mục tiêu môn học thể hiện như sau:
- Cung cấp những hiểu biết có tính hệ thống về tư tưởng, đạo đức, giá trị văn
hố, Hồ Chí Minh.
13

- Tiếp tục cung cấp những kiến thức cơ bản về chủ nghĩa Mác - Lênin.
- Cùng với môn học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin tạo lập
những hiểu biết về nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam hành động của Đảng và của cách
mạng nước ta.
- Góp phần xây dựng nền tảng đạo đức con người mới.
Nội dung vắn tắt của mơn học bao gồm: Ngồi chương mở đầu, nội dung môn
học gồm 7 chương: chương 1, trình bày về cơ sở, quá trình hình thành và phát triển
tư tưởng Hồ Chí Minh; từ chương 2 đến chương 7 trình bày những nội dung cơ bản
của Tư tưởng Hồ Chí Minh theo mục tiêu mơn học.
Như vậy, dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh thực chất là dạy học các quan
điểm cách mạng của Hồ Chí Minh. Các quan điểm này đều có hồn cảnh ra đời riêng
của nó. Muốn hiểu đúng bản chất của các quan điểm ấy, chúng ta phải nắm chắc chắn
thời điểm, địa điểm ra đời của chúng.
1.1.3. Vai trò, vai trò của Quan điểm lịch sử - cụ thể trong dạy học mơn Tư
Tưởng Hồ Chí Minh.
Theo ý kiến của nhiều nhà nghiên cứu và giáo dục hiện nay, một trong những
con đường thực hiện mục tiêu trên trong dạy học Tư Tưởng Hồ Chí Minh ở trường
cao đẳng và đại học là tổ chức cho sinh viên được học tập, nghiên cứu tác phẩm của
Hồ Chí Minh, đặc biệt phải hiểu được các trích dẫn trong tác phẩm, hiểu được hồn
cảnh lịch sử ra đời của các trích dẫn. Qua các trích dẫn, sinh viên hiểu rõ thêm về
tác phẩm, hiểu vai trò và sự nghiệp của Người. Trên cơ sở ấy, giúp sinh viên biết sử
dụng giáo trình và tài liệu tham khảo để nâng cao hiệu quả của việc dạy học Tư
Tưởng Hồ Chí Minh.
Đối với các tác phẩm nói chung, tác phẩm Hồ Chí Minh nói riêng, nếu xa rời
xuất xứ, khơng biết chính xác về địa điểm, thời gian, hoàn cảnh ra đời, chúng ta sẽ
khơng hiểu chính xác về nội dung, bản chất của tác phẩm ấy.Tác phẩm của Hồ Chí
Minh là tài liệu tham khảo quan trọng trong quá trình dạy – học Tư Tưởng Hồ Chí
Minh. Trong những tác phẩm của Người có rất nhiều nội dung, để dạy học Tư
Tưởng Hồ Chí Minh đạt hiệu quả cao nhất là dạy học cho sinh viên các trường cao

đẳng và đại học, giáo viên cần nắm vững quan điểm lịch sử - cụ thể và vận dụng
quan điểm lịch sử - cụ thể vào khai thác nội dung lịch sử trong tác phẩm của Hồ Chí
Minh để phục vụ cho việc dạy học nhằm giúp học sinh hiểu rõ và nhận thức đúng về
14


tư tưởng của Hồ Chí Minh trên tất cả các lĩnh vực, từ đó nâng cao hiệu quả của mơn
học.
Trong các tác phẩm của mình, Hồ Chí Minh đã sử dụng linh hoạt các kiến
thức lịch sử để giáo dục, và đem bài học kinh nghiệm lịch sử để vận dụng vào sự
nghiệp hoạt động cách mạng nước ta, cụ thể hoá từng bước đi của cách mạng Việt
Nam.
Việc vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể vào phục vụ dạy học Tư Tưởng
Hồ Chí Minh cịn góp phần khơng nhỏ trong việc giáo dục lịng kính u Người.
Đối với mỗi chúng ta, hình ảnh về chủ tịch Hồ Chí Minh đã khơng cịn xa lạ. Hồ
Chí Minh là lãnh tụ vĩ đại của cách mạng Việt Nam, chiến sỹ lỗi lạc của phong
trào cách mạng thế giới, anh hùng giải phóng dân tộc, một danh nhân văn hố, là
hiện thân của những tính cách đạo đức của dân tộc,của Người chiến sỹ cách
mạng. Trên cơ sở những sự kiện lịch sử đang học, kết hợp với sử dụng tác phẩm
của Hồ Chí Minh, dưới sự chỉ dẫn của giáo viên sinh viên có thể rút ra những
nét đặc sắc trong tư tưởng của Hồ Chí Minh. Càng hiểu rõ công lao to lớn của
Người đối với tổ quốc, với nhân dân, với Đảng, sinh viên càng thêm kính yêu
Người, quyết tâm sống chiến đấu, lao động và học tập theo tấm gương vĩ đại của
Người.
Vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể vào dạy học môn Tư Tưởng Hồ Chí
Minh khơng chỉ nhằm mục đích cung cấp kiến thức, bồi dưỡng tư tưởng, mà cịn
để hình thành cho sinh viên phương pháp khoa học khi các em xem xét các hiện
tượng lịch sử,phức tạp. Điều này không chỉ giúp cho việc nhận thức đúng bản
chất sự kiện, hiện tượng lịch sử mà cịn góp phần định hướng cho sinh viên
phương pháp xử lý thơng tin, phân tích đánh giá sự kiện. Khi nắm vững các sự

kiện cơ bản, bản chất của nó mới diễn đạt ngắn gọn rõ ràng diễn biến lịch sử,
phân tích sâu sắc nội dung, bản chất sự kiện, rút ra bài học kinh nghiệm cho đời
sống hiện tại.
Khi tiếp xúc với tác phẩm của Hồ Chí Minh, sinh viên khơng chỉ hiểu sâu sắc
những sự kiện lịch sử, mà cịn có điều kiện đi sâu tìm hiểu những vấn đề đường lối
cách mạng cơ bản trong những thời kỳ lịch sử khác nhau. Trên cơ sở, vốn tri thức lý
luận của sinh viên từng bước được tăng lên, mà niềm tin vào sự nghiệp cách mạng
cũng được vững chắc. Tiếp xúc với tác phẩm của Hồ Chí Minh, sinh viên dần dần
15


nắm vững hơn một số luận điểm cơ bản như: vai trò của quần chúng nhân dân trong
lịch sử, ý nghĩa của cách mạng xã hội, vị trí của các giai cấp trong từng chế độ xã
hội, về nhiệm vụ cách mạng qua các thời kỳ lịch sử … [84]
Vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể trong dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí
Minh có vai trị quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy mơn học.
Ví dụ: Luận điểm:"Bây giờ học thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều, nhưng chủ
nghĩa chân chính nhất, chắc chắn nhất, cách mạng nhất là chủ nghĩa Lênin".
Luận điểm này được trích dẫn trong tác phẩm Đường Cách Mệnh (1927).
Lúc này, chủ nghĩa tư bản chuyển sang giai đoạn độc quyền, tăng cường bóc lột
lao động trong nước, xâm lược, áp bức nhân dân các nước thuộc địa. Phong trào
đấu tranh giải phóng các dân tộc diễn ra mạnh mẽ ở các nước thuộc địa. Đây là
thời kì Nguyễn Ái Quốc hoạt động sôi nổi. Tại Quảng Châu (Trung Quốc),
Người thành lập Hội Việt Nam cách mạng thanh niên. Mở lớp đào tạo, bồi
dưỡng cán bộ. Ðầu nãm 1927, các bài giảng của Người tại các lớp đào tạo được
Bộ Tuyên truyền của Hội liên hiệp bị áp bức tập hợp và xuất bản thành sách
"Đường Cách Mệnh".
Hay luận điểm: "Chính là do cố gắng vận dụng những lời dạy của Lênin,
nhưng vận dụng một cách sáng tạo, phù hợp với thực tế Việt Nam ngày nay, mà
chúng tôi đã chiến đấu và giành được thắng lợi to lớn"

Đây chính là lời của Hồ Chí Minh khi Trả lời phỏng vấn của SácLơ
PhuốcNiƠ phóng viên báo L’humanite (Pháp), 15/7/1969. Chủ tịch Hồ Chí
Minh ln là một nhân vật được các phóng viên trong nước và quốc tế phỏng
vấn rất nhiều. Ngày 15/7/1969, Người tiếp và trả lời phỏng vấn phóng viên báo
Nhân đạo (Pháp). Phỏng vấn và trả lời, về con đường mà Người đến với chủ
nghĩa Lênin, quá trình tiếp nhận chủ nghĩa Lênin, vai trò của Lênin và chủ nghĩa
Lênin đối với Người và cách mạng Việt Nam, sự vận dụng chủ nghĩa Lênin ở
Việt Nam.
Tóm lại, vận dụng quan điểm này vào việc dạy học môn Tư tưởng Hồ Chí
Minh sẽ giúp giáo viên và sinh viên đưa cái khái quát, trừu tượng trong các quan
điểm của Hồ Chí Minh về cái cụ thể; đồng thời, từ những cái cụ thể sẽ khái quát
thành các luận điểm khoa học.
1.1.4.Yêu cầu của quan điểm lịch sử cụ thể
16


Vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể vào dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí
Minh, giáo viên và sinh viên cần nắm vững một số yêu cầu cơ bản sau:
Thứ nhất: Khi phân tích xem xét sự vật, hiện tượng phải đặt nó trong điều
kiện khơng gian và thời gian cụ thể của nó, phải phân tích xem những điều kiện
khơng gian ấy có ảnh hưởng như thế nào đến tính chất, đặc điểm, của sự vật, hiện
tượng. Phải phân tích mọi tình hình cụ thể ảnh hưởng đến sự vật, hiện tượng.
Thứ hai: Khi nghiên cứu một lý luận, một luận điểm khoa học nào đó cần
phải phân tích nguồn gốc, xuất xứ, hồn cảnh làm nảy sinh lý luận đó. Có như vậy
mới đánh giá đúng giá trị và hạn chế của lý luận đó. Việc tìm ra điểm mạnh, điểm
yếu có tác dụng trực tiếp đến quá trình vận dụng sau này.
Thứ ba: Khi vận dụng một lý luận nào đó vào thực tiễn phải tính đến điều
kiện cụ thể của nơi được vận dụng. Điều kiện này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến kết
quả của sự vận dụng đó. [85].
1.2. Cơ sở thực tiễn của việc vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể vào dạy

học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương
hiện nay.
1.2.1. Tình hình vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể vào dạy học mơn Tư tưởng
Hồ Chí Minh ở các trường Đại học, cao đẳng hiện nay
Qua thông tin và số liệu khảo sát của các nhà nghiên cứu trong một số
năm gần đây cho thấy: Nội dung giảng dạy Tư tưởng Hồ Chí Minh ở nhiều
trường đại học, cao đẳng ít sát thực tiễn, nặng tính sách vở, chậm được đổi mới,
chưa tạo được sự hấp dẫn. Nhiều nội dung trong các giáo trình cịn trùng lặp,
chưa cơ đọng, thiếu tính lơ gích giữa các phần, các thí dụ minh họa chưa có tính
thuyết phục cao… Khi biên soạn giáo trình, các bộ, ban, ngành chưa tập hợp
được ý kiến rộng rãi của giảng viên, cập nhật những vấn đề mới của thực tiễn
[86].
Có nhiều giảng viên chỉ quen sử dụng một loại giáo án truyền thống và áp
dụng kiểu dạy “đọc - chép” khiến người học nhàm chán. Bên cạnh đó, cách đánh
giá sinh viên cũng chưa linh hoạt, vẫn chủ yếu thông qua việc làm bài kiểm tra
viết. Nguồn tài liệu, giáo trình sách tham khảo về cuộc đời và sự nghiệp của Bác
Hồ rất phong phú, song việc khai thác một cách triệt để các tài liệu đó chưa được
đúng cách nên làm giảm tính phong phú của môn học. [87].
17


Bên cạnh đó, xuất phát từ đối tượng người học, nên nội dung giáo trình
cịn mang tính đại cương. Gần như tất cả các chú thích trong giáo trình đều dẫn
nguồn từ một tác phẩm chung là “Hồ Chí Minh, tồn tập”, vì vậy người học
khơng biết được đoạn trích dẫn ấy ở bài viết cụ thể nào trong “Hồ Chí Minh,
tồn tập”, ra đời ở đâu và hồn cảnh nào. Có nghĩa là, hầu hết nội dung các luận
điểm cách mạng của Hồ Chí Minh thể hiện trong giáo trình chưa cụ thể, chưa rõ
hồn cảnh ra đời.
Thực tiễn giảng dạy mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh hiện nay cho thấy, rất ít
giáo viên ở các trường đại học và cao đẳng trong quá trình dạy, thường chỉ nêu một

cách chung chung, khái quát các trích dẫn trong giáo trình mà khơng giải thích rõ
ràng các trích dẫn ấy xuất xứ như thế nào? Hoàn cảnh và địa điểm ra đời của các
trích dẫn, chưa khai thác triệt để được cái tài liệu, tư liệu như Hồ Chí Minh tồn
tập (15 tập). Điều đó có nghĩa là, chúng ta đang xem nhẹ nguyên tắc “tính lịch sử”,
“tính cụ thể” trong q trình dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh, chưa vận dụng
được quan điểm lịch sử cụ thể vào trong q trình giảng dạy mơn học này, chưa
phân tích được nguồn gốc, xuất xứ, hồn cảnh làm nảy sinh các trích dẫn đó. Do
vậy, sẽ làm cho người học hiểu một cách mơ hồ, không đánh giá đúng được giá trị
và hạn chế của các trích dẫn được nêu ra trong bài, từ đó sẽ khơng hiểu được bài
học.
1.2.2. Tình hình vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể vào dạy học mơn Tư tưởng
Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương hiện nay.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII năm 1991, Đảng ta đã xác định: "Lấy
chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ
nam cho mọi hành động, lấy tập trung dân chủ làm nguyên tắc tổ chức cơ bản".
Quán triệt tinh thần chỉ đạo của Nghị quyết đại hội, sau đó tư tưởng Hồ Chí Minh
đã được đưa vào giảng dạy trong tất cả các trường đại học, cao đẳng trong cả nước,
trong đó có Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương.
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một mơn khoa học, có đối tượng, phương pháp
nghiên cứu và chức năng riêng. Vì vậy, để vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể đạt
hiệu quả cao, giáo viên cần phải nắm thực trạng của việc dạy học môn Tư tưởng
Hồ Chí Minh và sự vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể trong dạy học bộ môn tại

18


trường. Qua khát sát thực tiễn tại Trường Đại học Kĩ thuật Y tế Hải Dương, chúng
tôi thu được kết quả như sau:
- Mục đích khảo sát: Nhằm đánh giá toàn diện thực trạng việc vận dụng
quan điểm lịch sử cụ thể trong dạy học tư tưởng Hồ Chí Minh, làm căn cứ thực tiễn

cho việc đề xuất các nguyên tắc và biện pháp vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể
trong dạy học.
- Đối tượng nghiên cứu, khảo sát: sinh viên lớp Y Đa khoa 2 trường Đại Học
kỹ thuật y tế Hải Dương
- Nội dung khảo sát: Căn cứ vào mục đích, phạm vi nghiên cứu luận văn, tôi
giới hạn một số vấn đề sau đây:
+ Nhận thức của giao viên và sinh viên trong việc vận dụng quan điểm lịch
sử cụ thể vào dạy học tư tưởng Hồ Chí Minh.
+ Mức độ và cách vận dụng (phương pháp sử dụng) trong giảng dạy.
+ Hiệu quả của việc vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể trong dạy học tư
tưởng Hồ Chí Minh.
- Các phương pháp khảo sát:
Trong q trình nghiên cứu, khảo sát thực trạng tơi tiến hành sử dụng các
phương pháp sau:
+ Điều tra bằng phiếu , thu thập ý kiến của giáo viên và sinh viên về vấn đề
khảo sát.
+ Quan sát: Thu thập những thông tin bổ trợ, cần thiết để đảm bảo cho việc
đánh giá chính xác, khách quan và kiểm nghiệm các kết quả điều tra.
+ Dự giờ: Tiến hành dự giờ một số tiết lên lớp của giáo viên, ngoài ra cịn dự
giờ một số học ngồi phạm vi nghiên cứu như: Tâm lý học đại cương, triết
học…để thu thập thông tin, có cơ sở để đánh giác chung, đánh giá mục đích và
hiệu quả vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể của giáo viên.
+ Phỏng vấn, tọa đàm…
- Địa điểm, thời gian khảo sát: Học kì 2 năm học 2016 - 2017, tại trường Đại
Học Kỹ thuật Y tế Hải Dương, tỉnh Hải Dương.
Kết quả khảo sát:
Để đánh giá thực trạng vấn đề này ở trường Đại Học Kỹ thuật Y tế Hải
Dương, tôi đã dựa vào kết quả khảo sát của phiếu điều tra đối với các giáo viên tại
19

tổ chính trị bao gồm 12 giáo viên, cộng với kết quả của việc dự giờ, quan sát phỏng
vấn thấy được mức độ và cách vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể trong dạy học tư
tưởng Hồ Chí Minh tại trường.
Bảng 1: Mức độ và cách vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể trong dạy học
Tư Tưởng Hồ Chí Minh

STT

Nội dung câu hỏi

Mức độ, số lượng đáp án, số lượng %

1

Mức độ vận dụng quan điểm lịch Dùng thường Thỉnh

Chưa

sử cụ thể trong dạy học

dụng

thoảng

xuyên

- Trong giảng dạy

16,6

58,3

25

- Trong tự học, tự nghiên cứu, ôn

0

66,6

33,3

vận

tập của sinh viên
2

Cách vận dụng quan điểm lịch sử Dùng

như Vận

cụ thể của giáo viên trong quá một phương
trình giảng dạy

pháp

trực

quan để hỗ

trợ giảng dạy
16,6

dụng Vận dụng
tùy
thuộc quan điểm
lịch sử cụ
vào đơn vị
thể kết hợp
kiến thức
với
các
phương
16,6
pháp
dạy
học khác
66,6

Từ kết quả phiếu điều tra,chúng ta có thể thấy thực trạng giáo viên vận dụng
quan điểm lịch sử cụ thể trong dạy học môn tư tưởng Hồ Chí Minh. Giáo viên có
vận dụng, nhưng thực sự chưa được phổ biến. Mức độ vận dụng quan điểm thường
xuyên trong giảng dạy chỉ chiếm 16, 6 %. Trong dạy học, giáo viên chỉ thỉnh
thoảng vận dụng quan điểm này (chiếm 58,3 %), sử dụng đối với vấn đề tự học, tự
nghiên cứu, ôn tập của sinh viên là 66,6%. Điều đáng lưu ý ở chỗ, tỷ lệ giáo viên
chưa từng vận dụng quan điểm này chiếm tỷ lệ cao (chiếm 33, 3 %). Ngoài ra, cách
giáo viên vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể trong dạy học cịn có nhiều ý kiến
khác nhau. Trong đó, 16,6 % giáo viên cho rằng việc vận dụng quan điểm này như
một phương pháp trực quan để hỗ trợ giảng dạy. Một số giáo viên vận dụng quan
20

điểm này tùy thuộc vào từng đơn vị kiến thức (chiếm 16,6 %); đặc biệt, số lượng
giáo viên vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể kết hợp với các phương pháp dạy
học khác chiếm tỷ lệ cao (66,6 %)...
Thực tiễn việc giảng dạy mơn tư tưởng Hồ Chí Minh ở các trường cao đẳng,
đại học nói chung, trường Đại học kỹ thuật y tế Hải Dương nói riêng, giáo viên đã
tiến hành thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, như việc kết hợp phương pháp
truyền thống với phương pháp tích cực và phương tiện dạy học hiện đại. Tuy
nhiên, qua khảo sát thực trạng thì thấy rõ việc vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể
vào dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh ở trường đại học kỹ thuật y tế Hải Dương
chưa thực sự phổ biến.
1.2.3. Sự cần thiết của việc vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể vào dạy học
môn tư tưởng Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương hiện nay.
Từ cơ sở lý luận chung và thực trạng dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh ở
các trường đại học, cao đẳng trong cả nước, nhất là trường Đại học kĩ thuật y tế
Hải Dương nêu trên, việc vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể vào dạy học mơn tư
tưởng Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương là rất cần thiết. Lý
do cụ thể như sau:
Thứ nhất, Việc khai thác các nguồn trích dẫn trong giáo trình tư tưởng Hồ Chí
Minh để giảng dạy sẽ là nguồn tài liệu tham khảo quan trọng giúp sinh viên hiểu
đúng các sự kiện, hiện tượng, hoàn cảnh ra đời, thời gian, địa điểm ra đời của các
trích dẫn ấy, giúp các em nắm vững hơn nội dung của bài. Việc đó sẽ góp phần tạo
hứng thú và thói quen làm việc với các tác phẩm Hồ Chí Minh tồn tập, phát triển
năng lực tư duy. Khi vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể vào giảng dạy, giảng viên tạo
cho sinh viên hiểu chân thực về luận điểm của bài học.
Thứ hai, Các mơn lý luận chính trị nói chung, mơn tư tưởng Hồ Chí Minh
nói riêng khá trừu tượng, mang tính khái quát cao. Hầu hết các đoạn trích dẫn trong
giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh đều khơng có chú thích nguồn một cách cụ thể,
chi tiết. Do vậy, giáo viên cần cụ thể hóa các trích dẫn trong khi giảng bài, giúp sinh

viên tạo biểu tượng sâu sắc về mặt không gian, thời gian, bối cảnh của tư tưởng.
giúp sinh viên dễ hiểu, dễ nhớ nội dung bài học; Phát huy tính tích cực, độc lập,
sáng tạo, kích thích hứng thú học tập của sinh viên.

21


Thứ ba, trong thời gian qua, hầu hết các giáo viên và sinh viên trường Đại
học Kĩ thuật Y tế Hải Dương chưa có thói quen vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể
trong công tác dạy và học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh. Nếu có, cũng chỉ là hành vi
mang tính tự phát và thỉnh thoảng được sử dụng ngẫu nhiên.

Tiểu kết chương 1
Từ lý luận và thực trạng dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh tại các trường
đại học, cao đẳng nói chung, trường Đại Học Kĩ thuật Y tế Hải Dương nói riêng cho
thấy, vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể trong dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh
là cần thiết.
Về cơ bản, lý luận đi ra từ thực tiễn và quay trở lại phục vụ thực tiễn. Vì
vậy, giáo viên vận dụng quan điểm này một cách triệt sẽ thực hiện được mục đích
của lý luận và mục tiêu của các mơn học lý luận chính trị; đồng thời, tạo được hứng
thú, tích cực, chủ động, sáng tạo cho sinh viên khi học tập môn học.
Vận dụng quan điểm này, giáo viên cần chú ý, nắm vững yêu cầu của quan
điểm và đặc thù đối tượng dạy học, điều kiện khách quan và chủ quan dạy học bộ
môn. Không cứng nhắc, áp đặt, duy ý chí. Khơng nên biến tất cả các tiết học thành
các buổi giải thích về xuất xứ các đoạn trích trong giáo tŕình. Cần kết hợp hài hịa,
linh hoạt và có chọn lọc.

22

Chương 2
NGUYÊN TẮC VÀ BIỆN PHÁP VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM LỊCH SỬ - CỤ
THỂ TRONG DẠY HỌC MÔN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH Ở TRƯỜNG
ĐẠI HỌC KĨ THUẬT Y TẾ HẢI DƯƠNG
2.1. Nguyên tắc vận dụng quan điểm lịch sử - cụ thể trong dạy học mơn Tư
tưởng Hồ Chí Minh ở trường Đại học kĩ thuật y tế Hải Dương
2.1.1.Vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể trong dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí
Minh nhằm thực hiện tốt mục tiêu môn học
Vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể vào dạy học chịu sự chi phối của mục
đích và nội dung dạy học. Về phía người dạy có thể hiểu vận dụng quan điểm lịch
sử cụ thể là hệ thống những cách thức, biện pháp giáo viên sử dụng nhằm đạt mục
đích dạy học. Về phía người học, khi vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể vào quá
trình học là con đường dẫn sinh viên chiếm lĩnh một các có hiệu quả nội dung bài
học, trên cơ sở đó đạt được mục đích học tập, hình thành được phương pháp nhận
thức khoa học cho bản thân. Với những mục đích dạy học khác nhau ta có phương
pháp khác nhau. Vì vậy, muốn vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể vào dạy học mơn
Tư tưởng Hồ Chí Minh đạt hiệu quả, cần phải xác định đúng mục đích dạy học.
Mục tiêu học là cái đích mà cả thầy và trò đều phải hướng đến, là kết quả
cần đạt được sau khi thực hiện một hoạt động dạy, làm cho người học hiểu rõ, nắm
vững và phải vận dụng những kiến thức đó vào thực tiễn. Việc xác định khơng
đúng hoặc khơng rõ mục tiêu bài giảng thì khó có thể dạy hay, dạy tốt, học tốt,
giáo viên và sinh viên dễ lạc vào một rừng tri thức mà khơng biết đích đến.
Theo quyết định : 52/2008/QĐ-BGDĐT, mục tiêu chung dạy học mơn học
tư tưởng Hồ Chí Minh thể hiện như sau:

23


Cung cấp những hiểu biết có tính hệ thống về tư tưởng, đạo đức, giá trị văn
hố, Hồ Chí Minh.

Tiếp tục cung cấp những kiến thức cơ bản về chủ nghĩa Mác - Lênin.
Cùng với môn học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin tạo
lập những hiểu biết về nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam hành động của Đảng và của
cách mạng nước ta.
Góp phần xây dựng nền tảng đạo đức con người mới.
2.1.2.Vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể trong dạy học Tư tưởng Hồ Chí Minh cần
đảm bảo tính vừa sức với đối tượng sinh viên
Đảm bảo nguyên tắc này trong dạy học, giáo viên phải vận dụng nội dung,
phương pháp, hình thức dạy học có hiểu quả nhằm thúc đẩy sự phát triển trí tuệ của
mọi thành viên trong lớp, đồng thời phải quan tâm đến từng cá nhân người học,
đảm bảo cho mọi người đều có thể phát triển ở mức tối đa so với khả năng của
mình. SV có hứng thú học tập hơn, có niềm tin vào năng lực của bản thân.
Thơng qua tìm hiểu, điều tra chúng tơi thấy, phần lớn sinh viên trong trường
là các em sinh viên đến từ nhiều tỉnh khác nhau. Nền tảng tri thức, trình độ nhận
thức của các em sinh viên cũng khác nhau, do điều kiện hoàn cảnh sống và chất
lượng thi tuyển đầu vào các khoa cũng khác nhau. Trình độ kiến thức của các em
cũng có sự chênh lệch rõ rệt khi được đào tạo ở các hệ đào tạo khác nhau. Tùy
từng chuyên môn đào tạo, mà mỗi em có cách tiếp cận mơn học riêng biệt. Chính
vì vậy, khi thiết kế bài giảng bằng phương pháp mới, yêu cầu giáo viên phải tuân
thủ nguyên tắc này, đảm bảo tính vừa sức đối với sinh viên.
Ví dụ: Khi thực nghiệm giảng dạy tại lớp Y Đa khoa 2, Đại học Kĩ thuật Y
tế Hải Dương, giáo viên cần nắm vững đặc điểm chung của lớp, đặc điểm riêng
từng sinh viên về các mặt, nhất là về mặt năng lực nhận thức và động cơ, thái độ
học tập. Nắm được tình hình lĩnh hội của sinh viên để có thể kịp thời điều chỉnh
hoạt động của mình cũng như của sinh viên nhất là sinh viên trầm, ý thức học tập
kém. Cần cá biệt hóa việc dạy học, đây là biện pháp cơ bản để giúp đỡ riêng từng
đối tượng sinh viên.
Đối với các lớp chất lượng cao, tiêu chuẩn tuyển chọn đầu vào cao, giáo
viên có thể khai thác sâu về tư liệu, vận dụng và phát huy phương pháp làm việc
24

nhóm. Thậm chí, giao nhiệm vụ cho sinh viên về nhà tìm hiểu xuất xứ các trích
dẫn trong bài học và trình bày kết quả nghiên cứu trước lớp.
Đối với các lớp thường, giáo viên cung cấp tư liệu và giao nhiệm vụ ở mức
vừa phải, phù hợp với nhận thức và điều kiện của sinh viên.
Ngoài ra, giáo viên phải thường xun làm cơng việc này đó là sự quan tâm
đến trình độ nhận thức chung và riêng của một lớp. Có sự so sánh và rút ra kết luận
sự phạm đối với các lớp khác nhau và có đánh giá chung về nhận thức cho tồn
khóa khi giảng dạy cùng một giáo án.
Tùy theo đặc điểm của từng loại sinh viên mà giáo viên có biện pháp giúp
đỡ, hướng dẫn riêng. Với những sinh viên do ảnh hưởng bởi năng lực nhận thức
hạn chế, giáo viên có thể gia tăng hoạt động bồi dưỡng, bổ sung tri thức, hướng
dẫn chi tiết… ý thức chưa cao cần tăng cường các hoạt động liên quan tới mặt giáo
dục tư tưởng, động viên tinh thần, thái độ…
2.1.3. Vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể trong dạy học Tư tưởng Hồ Chí Minh cần
đảm bảo phát triển năng lực người học
Theo quan điểm của những nhà tâm lý học, năng lực là tổng hợp các đặc
điểm, thuộc tính tâm lý của cá nhân phù hợp với yêu cầu đạc trưng của một hoạt
động, nhất định nhằm đảm bảo cho hoạt động đó đạt hiệu quả cao. Các năng lực
hình thành trên cơ sở của các tư chất tự nhiên của cá nhân mới đóng vai trị quan
trọng, năng lực của con người khơng phải hồn tồn đo tự nhiên mà có, phần lớn
do cơng tác, do tập luyện mà có [88].
Đối với sinh viên ngành y, chúng ta cần tập trung phát triển một số năng lực
cơ bản mang tính chuyên biệt như: năng lực tự học, tự nghiên cứu (sử dụng sách
giáo khoa, tài liệu tham khảo, nghe, ghi chép, tìm kiếm thơng tin,...), năng lực cảm
xúc (quan tâm, u thương, cảm thông, chia sẽ với đau đớn của người bệnh), năng
lực giải quyết các tình huống thực tiễn…
Cần tăng cường giáo dục tư tưởng đạo đức (y đức) – năng lực cảm xúc cho
sinh viên; đồng thời, rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề gắn với những tình

huống của cuộc sống và nghề nghiệp, gắn hoạt động trí tuệ với hoạt động thực
hành, thực tiễn. Tăng cường việc học tập trong nhóm, đổi mới quan hệ giáo viên –
sinh viên theo hướng cộng tác có ý nghĩa quan trọng nhằm phát triển năng lực xã
hội của từng em sinh viên. Bên cạnh việc học tập những tri thức và kỹ năng riêng
25