Quản lý hoạt động dạy học tại các trường trung học phổ thông huyện yên sơn, tỉnh tuyên quang

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

LƢƠNG VIỆT ĐỨC

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2017


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

LƢƠNG VIỆT ĐỨC

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 60 14 01 14

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ BÍCH LIÊN

HÀ NỘI - 2017

LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tác giả xin đƣợc gửi lời
cảm ơn tới Ban giám hiệu cùng toàn thể các cán bộ, giảng viên Trƣờng Đại học
Giáo dục Đại học Quốc gia Hà Nội đã tận tình hƣớng dẫn, đóng góp ý kiến, tạo mọi
điều kiện cho em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Thị Bích Liên, ngƣời trực
tiếp hƣớng dẫn khoa học đã ân cần chỉ bảo và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình
nghiên cứu, thực hiện và hoàn thành luận văn này.
Tác giả cũng xin chân thành gửi lời cảm ơn tới Sở GD&ĐT tỉnh Tuyên
Quang, UBND huyện Yên Sơn, Ban giám hiệu, giáo viên và học sinh các trƣờng
THPT trong huyện Yên Sơn đã cung cấp số liệu, tham gia trả lời phiếu khảo sát và
trƣng cầu ý kiến, trả lời phỏng vấn giúp đỡ tác giả để hoàn thành luận văn này.
Tác giả xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã động viên,
khích lệ, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn không tránh khỏi những thiếu sót,
mong các thầy giáo, cô giáo và các bạn quan tâm góp ý để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn.
Hà Nội, ngày 10 tháng 01 năm 2017
Tác giả

Lƣơng Việt Đức

i


DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT
CBQL

Cán bộ quản lý

CNH-HĐH

Công nghiệp hoá-hiện đại hoá

CSVC

Cơ sở vật chất

GD&ĐT

Giáo dụcvà Đào tạo

GV

Giáo viên

HĐDH

Hoạt động dạy học

HĐND

Hội đồng nhân dân

HS

Học sinh

KTĐG

Kiểm tra đánh giá

NXB

Nhà xuất bản

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

QLGD

Quản lý giáo dục

SGK

Sách giáo khoa

TBDH

Thiết bị dạy học

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

UBND

Ủy ban nhân dân

ii


MỤC LỤC
Lời cảm ơn ......................................................................................................... i
Danh mục các cụm từ viết tắt ............................................................................ ii
Danh mục các bảng, sơ đồ ............................................................................... vi
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
DẠY HỌC TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG
GIAI ĐOẠN HIỆN NAY ....................................................................................5
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................. 5
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài nghiên cứu ......................................... 8
1.2.1. Quản lý ............................................................................................ 8
1.2.2. Hoạt động dạy học ........................................................................ 10
1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học ........................................................... 11
1.3. Hoạt động dạy học ở trƣờng trung học phổ thông trong giai đoạn
hiện nay .......................................................................................................... 13
1.3.1. Mục tiêu dạy học ........................................................................... 13
1.3.2. Nội dung dạy học .......................................................................... 13
1.3.3. Phƣơng pháp dạy học .................................................................... 13
1.3.4. Hoạt động học của học sinh .......................................................... 14
1.3.5. Kiểm tra, đánh giá kết quả học của học sinh ................................ 14
1.4. Quản lý hoạt động dạy học ở trƣờng trung học phổ thông................ 14
1.4.1. Phân cấp quản lý hoạt động dạy học ở trƣờng trung học phổ thông ..... 14
1.4.2. Nội dung quản lý dạy học ở trƣờng trung học phổ thông ............. 15

1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động dạy học ....................... 25
1.5.1. Yếu tố khách quan......................................................................... 25
1.5.2. Yếu tố chủ quan ............................................................................ 26
Kết luận chƣơng 1 ......................................................................................... 28
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN YÊN
SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY.......... 29
iii


2.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu .......................................................... 29
2.1.1. Đặc điểm kinh tế, xã hội huyện Yên Sơn ..................................... 29
2.1.2. Đặc điểm về giáo dục trung học phổ thông huyện Yên Sơn ........ 30
2.2. Giới thiệu quá trình khảo sát thực trạng ............................................. 33
2.2.1. Mục đích khảo sát ......................................................................... 33
2.2.2. Đối tƣợng khảo sát ........................................................................ 33
2.2.3. Nội dung khảo sát ......................................................................... 33
2.2.4. Phƣơng pháp khảo sát ................................................................... 33
2.2.5. Thang đánh giá kết quả khảo sát ................................................... 34
2.3. Thực trạng hoạt động dạy học tại các trƣờng trung học phổ
thông huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang trong giai đoạn hiện nay ........ 34
2.3.1. Thực trạng mục tiêu dạy học......................................................... 34
2.3.2. Thực trạng nội dung dạy học ........................................................ 35
2.3.3. Thực trạng phƣơng pháp dạy học ................................................. 36
2.3.4. Thực trạng hoạt động dạy của giáo viên ....................................... 37
2.3.5. Thực trạng hoạt động học của học sinh ........................................ 44
2.3.6. Thực trạng hình thức tổ chức dạy học .......................................... 45
2.3.7. Thực trạng kiểm tra đánh giá kết quả dạy học .............................. 46
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học tại trƣờng trung học phổ
thông huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang trong giai đoạn hiện nay ........... 48

2.4.1. Quản lý thực hiện mục tiêu dạy học của giáo viên ....................... 48
2.4.2. Quản lý nội dung dạy học của giáo viên ....................................... 49
2.4.3. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên ............................................ 50
2.4.4. Quản lý hoạt động học của học sinh ............................................. 58
2.4.5. Quản lý cơ sở vật chất, phƣơng tiện dạy học ................................ 60
2.4.6. Quản lý kiểm tra đánh giá trong dạy học ...................................... 62
2.5. Đánh giá chung về thực trạng hoạt động dạy học và quản lý hoạt
động dạy học tại các trƣờng trung học phổ thông huyện Yên Sơn .......... 64
2.5.1. Những ƣu điểm ............................................................................. 64
2.5.2. Những hạn chế .............................................................................. 65
2.5.3. Nguyên nhân của những ƣu điểm và hạn chế ............................... 66
Kết luận chƣơng 2 ......................................................................................... 68

iv


CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TẠI
CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH
TUYÊN QUANG TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY ..................................... 69
3.1. Định hƣớng đổi mới giáo dục theo tinh thần nghị quyết 29 của
Ban Chấp hành Trung ƣơng và các nguyên tắc chọn lựa biện pháp
vận dụng ......................................................................................................... 69
3.1.1. Đảm bảo tính hệ thống .................................................................. 69
3.1.2. Đảm bảo tính hiệu quả .................................................................. 70
3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn .................................................................. 70
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học tại trƣờng trung học
phổ thông huyện Yên Sơn............................................................................. 71
3.2.1. Kế hoạch hoá chƣơng trình giảng dạy theo yêu cầu của Bộ và
tính phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh thực tiễn của nhà trƣờng ........... 71
3.2.2. Nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên ........................................ 73

3.2.3. Chỉ đạo đổi mới phƣơng pháp dạy học đối với đội ngũ giáo viên ...... 77
3.2.4. Tăng cƣờng quản lý hoạt động học và nâng cao khả năng tự
học của học sinh ...................................................................................... 79
3.2.5. Tăng cƣờng công tác kiểm tra, quản lý việc thực hiện quy chế
chuyên môn .............................................................................................. 81
3.2.6. Tiến hành kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học một cách
thƣờng xuyên........................................................................................... 83
3.2.7. Tăng cƣờng cung ứng và sử dụng có hiệu quả cơ sở vật chất,
thiết bị phƣơng tiện trong DH ................................................................. 86
3.2.8. Xây dựng môi trƣờng thuận lợi cho việc dạy học và phối hợp
các lực lƣợng trong và ngoài trƣờng để nâng cao chất lƣợng dạy học ... 89
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................... 92
3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý ... 92
Kết luận chƣơng 3 ......................................................................................... 95
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 96
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 100
PHỤ LỤC ..................................................................................................... 103
v


DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ
Bảng 2.1.

Thống kê trình độ đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý 4 trƣờng ...............30

Bảng 2.2.

Số trƣờng, lớp, cán bộ giáo viên, học sinh THPT trên địa bàn
huyện Yên Sơn (năm học 2016 - 2017) ..............................................31

Bảng 2.3.

Thực hiện mục tiêu dạy học của giáo viên .........................................34

Bảng 2.4.

Thực hiện đảm bảo nội dung dạy học của giáo viên ..........................35

Bảng 2.5.

Thực trạng sử dụng các phƣơng pháp dạy học ...................................36

Bảng 2.6.

Ý kiến đánh giá của GV về mức độ thực hiện hoạt động giảng dạy..............37

Bảng 2.7.

Ý kiến của HS đánh giá về mức độ thực hiện hoạt động giảng dạy
của GV .................................................................................................40

Bảng 2.8.

Thực trạng hoạt động học của HS .......................................................44

Bảng 2.9.

Hình thức tổ chức dạy học của giáo viên ............................................45

Bảng 2.10.

Thực hiện hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS ..............46

Bảng 2.11.

Quản lý thực hiện mục tiêu dạy học của GV ............................................48

Bảng 2.12.

Quản lý thực hiện mục tiêu dạy học của GV ............................................49

Bảng 2.13.

Thực trạng quản lý thực hiện kế hoạch dạy học ........................................50

Bảng 2.14.

Quản lý chƣơng trình dạy học.............................................................52

Bảng 2.15.

Quản lý việc soạn bài, chuẩn bị lên lớp của GV .................................54

Bảng 2.16.

Quản lý việc soạn bài, chuẩn bị lên lớp của GV .................................55

Bảng 2.17.

Quản lý việc lên lớp của GV ...............................................................57

Bảng 2.18.

Quản lý hoạt động học của HS ...........................................................59

Bảng 2.19.

Quản lí cơ sở vật chất trang thiết bị phục vụ HĐDH ..........................61

Bảng 2.20.

Thực trạng việc sử dụng cơ sở vật chất trang thiết bị phục vụ HĐDH ....61

Bảng 2.21.

Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS ....63

Bảng 3.1.

Tổng hợp ý kiến của chuyên viên, CBQL, và GV về mức độ cần
thiết và tính khả thi của các biện pháp của việc thực hiện các biện
pháp QL dạy học tại THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ........93

Sơ đồ 1.1.

Cấu trúc hệ thống quản lý đƣợc đặt trong môi trƣờng quản lý ...........10

vi

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Bƣớc sang thế kỷ XXI, khoa học – công nghệ tiếp tục có những bƣớc phát
triển mạnh mẽ, đặc biệt là công nghệ thông tin, đƣa loài ngƣời từ kỷ nguyên
công nghiệp sang kỷ nguyên thông tin và phát triển kinh tế tri thức. Toàn cầu hoá và
hội nhập kinh tế quốc tế tạo ra những biến đổi sâu sắc và nhanh chóng, do đó Giáo
dục và Đào tạo nhằm mục tiêu phát triển con ngƣời một cách toàn diện và bền
vững. Để đạt đƣợc điều đó, giáo dục phổ thông đóng vai trò nền tảng, tạo tiền đề
cơ sở cho đào tạo sau này.
Đại hội XI của Đảng xác định "Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Đổi
mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã
hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế, trong đó đổi mới cơ chế quản lý giáo dục,
phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt. Tập trung nâng cao
chất lượng giáo dục, đào tạo, coi trọng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo,
kỹ năng thực hành, khả năng lập nghiệp. Đổi mới cơ chế tài chính giáo dục. Thực hiện
kiểm định chất lượng giáo dục, đào tạo ở tất cả các bậc học. Xây dựng môi trường
giáo dục lành mạnh, kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường với gia đình và xã hội"
Cùng với quá trình phát triển của đất nƣớc, chất lƣợng Giáo dục và Đào tạo
nói chung cũng đã đạt đƣợc những thành tựu nhất định. Trình độ hiểu biết, năng lực
tiếp cận tri thức của học sinh và giáo viên đƣợc nâng cao, chất lƣợng giáo dục đại
học đƣợc nâng lên, đào tạo đƣợc đông đảo đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật, đóng
góp to lớn vào sự nghiệp CNH-HĐH đất nƣớc và hội nhập quốc tế. Tuy nhiên Giáo
dục chúng ta còn lạc hậu và chậm đƣợc đổi mới, thích ứng với sự tiến bộ nhanh của
khoa học và công nghệ. Điều này dẫn đến hệ quả là chất lƣợng đào tạo nguồn nhân
lực hạn chế, thách thức trên con đƣờng hội nhập lớn hơn.
Để khắc phục tình trạng trên, nhất là hiện nay cả nƣớc bắt đầu thực hiện Nghị
quyết Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng khoá XI về “Đổi mới căn
bản, toàn diện giáo dục – đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá - hiện đại hoá
trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”,
đổi mới giáo dục là vấn đề cấp thiết nhất hiện nay. Đổi mới giáo dục trên tất cả các mặt

nhƣ: về tƣ duy, quan niệm, về mục tiêu đào tạo, về nội dung chƣơng trình, về phƣơng
pháp giảng dạy, trong đó đổi mới công tác quản lý giáo dục có ý nghĩa rất quan trọng.

1


Dạy học là hoạt động trung tâm trong nhà trƣờng, đội ngũ giáo viên là lực
lƣợng quyết định chất lƣợng dạy học. Quản lý hoạt động giảng dạy là nhiệm vụ cơ
bản của BGH, nhằm duy trì, nâng cao chất lƣợng và hiệu quả giáo dục của nhà
trƣờng. Công tác quản lý HĐDH tại các trƣờng THPT huyện Yên Sơn trong những
năm qua đã có những cải tiến đáng kể, chất lƣợng dạy học chuyển biến theo chiều
hƣớng tích cực. Song trƣớc yêu cầu đổi mới và nâng cao chất lƣợng giáo dục, công
tác quản lý HĐDH của CBQL trƣờng THPT cũng bộc lộ những hạn chế và chƣa
ngang tầm, chất lƣợng dạy học giữa các trƣờng có sự chênh lệch lớn. Vì vậy, việc
nghiên cứu thực trạng công tác quản lý HĐDH tại các trƣờng THPT huyện Yên
Sơn, từ đó đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học trong nhà
trƣờng là vấn đề cấp thiết hiện nay.
Xuất phát từ thực tế nêu trên, tác giả chọn đề tài nghiên cứu: “Quản lý hoạt động
dạy học tại các trƣờng trung học phổ thông huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang”.
2. Mục đích nghiên cứu trong giai đoạn hiện nay
Đề tài nghiên cứu đề xuất một số biện pháp quản lý HĐDH nhằm góp phần nâng
cao chất lƣợng dạy học của các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
3. Đối tƣợng nghiên cứu và khách thể nghiên cứu trong giai đoạn hiện
nay
- Đối tƣợng nghên cứu trong giai đoạn hiện nay:
Quản lý hoạt động dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang
- Khách thể nghiên cứu trong giai đoạn hiện nay:
Hoạt động dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
4. Câu hỏi nghiên cứu
Câu hỏi đƣợc đặt ra cho nghiên cứu của tôi đó là: Thực trạng hoạt động dạy

học tại các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ? Và thực trạng quản
lý hoạt động dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ?
Biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên
Sơn, tỉnh Tuyên Quang?
5. Giả thuyết khoa học
Công tác quản lý HĐDH ở các trƣờng THPT ở huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên
Quang trong thời gian qua đã thu đƣợc một số kết quả nhất định, góp phần nâng cao
chất lƣợng dạy học ở các nhà trƣờng, nâng cao chất lƣợng giáo dục của ngành Giáo

2


dục và Đào tạo tỉnh Tuyên Quang. Tuy nhiên, vẫn tồn tại nhiều hạn chế, hiệu quả
chƣa cao do nhiều nguyên nhân trong đó có nguyên nhân thuộc CBQL. Nếu đề xuất
đƣợc các biện pháp phù hợp để quản lý HĐDH và thực hiện chúng một cách đồng
bộ, triệt để thì chất lƣợng dạy học ở các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên
Quang sẽ đƣợc nâng cao, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu Giáo dục và Đào
tạo của huyện, tỉnh và cả nƣớc.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý HĐDH ở trƣờng THPT.
- Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng quản lý HĐDH trong các trƣờng
THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
- Đề xuất biện pháp quản lý HĐDH của CBQL các trƣờng THPT huyện Yên
Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
7. Giới hạn nghiên cứu
7.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu
Đề tài chỉ nghiên cứu các biện pháp quản lý HĐDH của CBQL trƣờng THPT
đối với HĐDH của giáo viên.
7.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu
Nghiên cứu các trƣờng THPT của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang từ năm

2015 đến năm 2016.
7.3. Giới hạn về khách thể điều tra:
Hiệu trƣởng, Phó hiệu trƣởng, giáo viên đang công tác tại các trƣờng THPT
của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang:
- 11 cán bộ quản lí trong đó có 4 hiệu trƣởng, 7 phó hiệu trƣởng của 4 trƣờng
THPT ( Xuân Huy; Xuân Vân; Tháng 10; Trung Sơn) trên địa bàn huyện Yên Sơn,
tỉnh Tuyên Quang.
- 112 CBGV, 336 HS thuộc 4 trƣờng THPT trên địa bàn huyện Yên Sơn.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
- Phân tích các nội dung trong các văn bản về chủ trƣơng chính sách của Đảng
và Nhà nƣớc về Giáo dục và Đào tạo, các văn bản của ngành Giáo dục và Đào tạo liên
quan tới đề tài.

3


- Phân tích các nội dung ở tài liệu khoa học về QL, QLGD và quản lý trƣờng
học có liên quan tới đề tài.
- Nghiên cứu các nội dung trong sách báo, tạp chí có liên quan đến đề tài.
8.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
8.2.1. Phương pháp điều tra khảo sát bằng phiếu
- Thu thập các tài liệu thực tế, tìm hiểu các đặc trƣng, tính chất của vấn đề.
- Sử dụng hệ thống câu hỏi đối với CBQL, GV các trƣờng nghiên cứu để thu
thập số liệu, đánh giá thực trạng.
8.2.2. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động
Nghiên cứu các kế hoạch của nhà trƣờng, các tài liệu, các loại báo cáo sơ kết, tổng
kết, báo cáo chuyên đề, các loại số liệu… để nhận định, đánh giá đúng thực trạng quản lý
hoạt động dạy học. Phân tích đƣợc nguyên nhân để đề ra đƣợc biện pháp phù hợp.
8.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm

Nghiên cứu và tổng kết thực tiễn quản lý hoạt động giáo dục mà các biện
pháp của nó mang lại giá trị thực tiễn và lý luận để phổ biến.
8.2.4. Phương pháp khảo nghiệm tính hợp lý và khả thi của các biện pháp
Sử dụng hệ thống câu hỏi các biện pháp đề xuất với cán bộ quản lý, giáo viên
để tìm ra tính cần thiết và khả thi của các biện pháp.
8.3. Phương pháp sử dụng toán thống kê
Dùng phƣơng pháp toán thống kê để xử lý số liệu điều tra.
9. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Ý nghĩa lý luận: Hệ thống các tri thức về DH, HĐDH, quản lý HĐDH và xác
định biện pháp quản lý HĐDH.
Ý nghĩa thực tiễn:
Góp phần nâng cao hiệu quả quản lý HĐDH, nhằm nâng cao chất lƣợng dạy
và học tại các trƣờng THPT huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
10. Cấu trúc của luận văn
Ngoài các phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục,
nội dung chính của luận văn đƣợc trình bày trong ba chƣơng:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học ở trƣờng THPT
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học tại các trƣờng THPT huyện
Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang

4


Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học tại các trƣờng THPT huyện
Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang

CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
TẠI TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Thế giới của chúng ta hiện nay đang phát triển mạnh mẽ với xu thế toàn
cầu hoá, khoa học – công nghệ tiếp tục có những bƣớc phát triển mạnh mẽ, đặc
biệt là công nghệ thông tin, đƣa loài ngƣời từ kỷ nguyên công nghiệp sang kỷ
nguyên thông tin và phát triển kinh tế tri thức. Toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế
quốc tế tạo ra những biến đổi sâu sắc và nhanh chóng, do đó Giáo dục và Đào tạo
cần phải nhằm mục tiêu phát triển con ngƣời một cách toàn diện và bền vững. Để
đạt đƣợc điều đó, giáo dục phổ thông đóng vai trò nền tảng, tạo tiền đề cơ sở cho
đào tạo sau này.
Giáo dục là một khoa học, ngày càng đƣợc củng cố bằng hệ thống lý thuyết
vững chắc và phát triển mạnh mẽ góp phần to lớn cho sự phát triển của xã hội.
Những nhà triết học, giáo dục học thời cổ đại nhƣ Socrate (469-399 trƣớc CN);
Platon (427-348 trƣớc CN); Aristote (348-322 trƣớc CN) đã lý giải vấn đề giáo dục
và sự cần thiết của giáo dục ở phƣơng Tây.
Ơ phƣơng đông, tƣ tƣởng giáo dục của khổng Tử (551-479 trƣớc CN) đã có
những đóng góp quý báu vào kho tàng giáo dục của dân tộc Trung Hoa nói riêng và
kho tàng giáo dục nhân loại nói chung.
Thế kỷ thứ XVI-XVII xuất hiện nhiều công trình nghiên cứu của nhà sƣ
phạm Cộng hòa Sec( Tiệp khắc cũ)- Cômenxki (1592-1670). Ông đã đóng một dấu
mốc quan trọng trong quá trình phát triển lý luận và hoạt động giáo dục của nhân
loại. Ông là ngƣời đầu tiên đã đƣa ra đƣợc một hệ thống các nguyên tắc trong dạy
học mà đến nay hầu nhƣ các nguyên tắc đó về cơ bản vẫn có ý nghĩa trong hệ thống
các nguyên tắc dạy học hiện đại.
Giữa thế kỷ XIX, Chủ nghĩa Mác-Lênin ra đời, cùng với sự phát triển của xã

5


hội, khoa học giáo dục đã có những biến đổi mạnh về lƣợng và chất. Học thuyết
Mác - Lênin ra đời thực sự là kim chỉ nam cho hoạt động dạy học theo quy luật hình

thành cá nhân con ngƣời. Các quy luật khẳng định vai trò của xã hội đối với sự phát
triển của giáo dục trên các lĩnh vực thiết lập chính sách, phát triển nhân lực, đầu tƣ
vật lực và xây dựng môi trƣờng giáo dục. Quá trình học tập của học sinh cũng diễn
ra theo công thức nổi tiếng của V.I.Lênin: Từ trực quan sinh động đến tƣ duy trừu
tƣợng, từ tƣ duy trừu tƣợng đến thực tiễn, đó là con đƣờng biện chứng của sự nhận
thức chân lý, nhân thức hiện tƣợng khách quan.
Trong mỗi thời kỳ lịch sử, các quốc gia đều mong muốn có một nền giáo dục
phát triển, vì giáo dục là chìa khóa vàng mở cánh cửa tƣơng lai của mỗi quốc gia.
Nên quốc gia nào cũng mong muốn chất lƣợng giáo dục ngày càng đƣợc nâng cao
hơn nữa. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để nâng cao chất lƣợng hoạt động dạy học,
đây luôn là lĩnh vực cần đƣợc nghiên cứu ở mọi thời đại, mọi quốc gia.
Khoa học quản lý giáo dục ở Việt Nam đƣợc hình thành và phát triển trƣớc
hết phải nói đến tƣ tƣởng quan điểm giáo dục của chủ tịch Hồ Chí Minh (18901969). Từ phƣơng pháp tiếp cận mạnh dạn, đúng đắn, khoa học, thừa kế và phát
triển học thuyết chủ nghĩa Mác-Lênin đồng thời bám sát thực tiễn cách mạng thế
giới. Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh đã có những luận điểm sáng tạo góp phần phát triển
chủ nghĩa Mác – Lênin. Tƣ tƣởng của ngƣời coi giáo dục là một phƣơng tiện quan
trọng để tuyên truyền quần chúng nhân dân giác ngộ làm cách mạng, đồng thời
ngƣời cũng xem việc hƣớng đến một nền giáo dục tiến bộ là là một trong những
quyền thiêng liêng của mọi ngƣời. Hồ Chí Minh đã để lại cho sự nghiệp giáo dục
một kho tàng lý luận dạy học và quản lý dạy học.
Trong thƣ gửi các cháu học sinh nhân ngày khai trƣờng năm 1945 Bác Hồ
viết “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước
tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không,
chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các cháu” [34, tr.25].
Thấm nhuần tƣ tƣởng của chủ tịch Hồ Chí Minh, và kế tục truyền thống hiếu
học của dân tộc Việt Nam, Đảng và nhân dân dân ta đã có những quan tâm đến giáo
dục và việc nâng cao chất lƣợng giáo dục đào tạo. Đại hội Đại biểu toàn quốc lần
thứ XI xác định: “ Phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và

6

cộng nghệ là quốc sách hàng đầu, Đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển.
Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo theo nhu cầu phát triển của xã
hội, nâng cao chất lượng theo yêu cầu chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ
hóa và hội nhập quốc tế, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ
Quốc. Đẩy mạnh xây dựng xã hội học tập, tạo cơ hội và điều kiện cho mọi công dân
được học tập suốt đời” [2, tr.27].
Dựa trên lý luận của triết học Mác – Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và quan
điểm chỉ đạo của Đảng cộng sản Việt Nam gần đây có nhiều nghiên cứu về khoa
học quản lý của các nhà nghiên cứu, các nhà khoa học,…. viết dƣới dạng giáo trình,
sách tham khảo, phổ biến kinh nghiệm đƣợc công bố về quản lý, quản lý giáo dục,
quản lý nhà trƣờng, quản lý dạy học,…..
Những tác giả tiêu biểu hiện nay là: Phạm Minh Hạc, Đặng Quốc Bảo, Vũ
Ngọc Hải, Nguyễn Ngọc Quang,…. Trong đó phải kể đến công trình nghiên cứu “
Phƣơng pháp luận khoa học giáo dục” của Phạm Minh Hạc; “Những khái niệm cơ
bản về lý luận quản lý giáo dục” của Nguyễn Ngọc Quang; “Học và dạy cách học”
của Nguyễn Cảnh Toàn.
Nhìn chung các công trình nghiên cứu đều đề cập đến vấn đề quản lý giáo
dục và quản lý dạy học ở nhiều góc độ, mục đích làm phong phú thêm cơ sở lý luận
và thực tiễn trong công cuộc đổi mới sự nghiệp giáo dục Việt Nam.
Cùng với sự phát triển của nền kinh tế tri thức, giáo dục Việt Nam đã có
những bƣớc phát triển đáng kể. Tuy nhiên giáo dục vẫn còn hàng loạt các vấn đề đặt
ra cần phải hoàn thiện. Những nghiên cứu ở nƣớc ngoài và trong nƣớc là tiền đề cho
việc tiếp tục nghiên cứu tìm tòi để tìm ra các giải pháp, các biện pháp quản lý giáo
dục và quản lý dạy học hữu hiệu trong các nhà trƣờng hiện nay.
Đã có nhiều luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục nghiên cứu về đề tài quản lý
hoạt động dạy học trong nhà trƣờng THPT, đề tài quản lý HĐDH của hiệu
trƣởng trƣờng phổ thông, quản lý hoạt động dạy học môn Vật Lí, quản lý hoạt
động dạy học môn Tiếng Anh,… Trong số các luận văn đã tìm hiểu, tác giả chú

trọng xem xét các luận văn của các tác giả nghiên cứu các giải pháp quản lý
HĐDH ở cấp THPT nhƣ:
- "Một số giải pháp quản lý HĐDH của hiệu trƣởng trƣờng THPT trên địa
bàn thành phố Huế" của tác giả Lê Mạnh Dũng (2001).

7


- "Quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh của HT các trƣờng THCS huyện
Tam Dƣơng, Vĩnh Phúc" Luận văn thạc sĩ QLGD 2011 của tác giả Nguyễn Thùy Linh.
- "Những giải pháp tăng cƣờng hiệu quả quản lý HĐDH môn vật lý ở các
trƣờng THPT của huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh" của tác giả Phan Văn Tuấn (2004).
- "Giải pháp quản lý HĐDH của CBQL các trƣờng THPT thực hiện chƣơng
trình SGK mới tại huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh" của tác giả Nguyễn Kim
Phụng (2005).
Trong các luận văn này, các tác giả đã khảo sát thực trạng và đề xuất các giải
pháp quản lý dạy học của CBQL trƣờng THPT, trong đó tác giả Nguyễn Kim Phụng
đã chú ý đến bối cảnh thực hiện chƣơng trình SGK mới, tác giả Phan Văn Tuấn đã
đi sâu nghiên cứu và đề xuất các giải pháp quản lý dạy học môn Vật lý.
Các công trình của các tác giả trên đều đã đạt đƣợc những kết quả nhất định
về mặt lý luận và thực tiễn. Tuy nhiên, việc vận dụng kết quả nghiên cứu phụ thuộc
vào điều kiện khách quan, chủ quan thực tế của từng nhà trƣờng. Cho đến nay, chƣa
có công trình nghiên cứu nào về quản lý hoạt động dạy học tại trƣờng THPT trên
địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang đƣợc thực hiện. Do đó, tác giả đã lựa
chọn đề tài “Quản lý hoạt động dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Sơn,
tỉnh Tuyên Quang” để nghiên cứu. Khi tiến hành nghiên cứu đề tài này, tác giả sẽ
kế thừa những kết quả của các công trình nghiên cứu trƣớc đó và tiếp tục đề xuất
một số biện pháp khả thi mới để quản lý hoạt động dạy học tại trƣờng THPT trên
địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang đạt hiệu quả cao.
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài nghiên cứu

1.2.1. Quản lý
Trong lịch sử phát triển của xã hội loại ngƣời, mọi hoạt động của đời sống xã
hội đều cần tới quản lý. Bất cứ một tổ chức nhƣ thế nào, cơ cấu đơn giản hay phức
tạp, quy mô rộng hay hẹp, theo mục đích gì đều cần có sự quản lý. Quản lý xuất hiện
nhƣ một yếu tố cần thiết để phối hợp những nổ lực cá nhân hƣớng tới mục tiêu
chung. Vậy quản lý là gì ?
Do tính chất phong phú, đa dạng và phức tạp trong hoạt động của con ngƣời
nên có rất nhiều định nghĩa khác nhau về quản lý của các nhà khoa học:
Theo tác giả Bùi Văn Quân: “Quản lý là quá tình tiến hành những hoạt động

8


khai thác, lựa chọn, tổ chức các nguồn lực, các tác động của chủ thể quản lý theo kế
hoạch chủ động và phù hợp với quy luật khách quan để gây ảnh hƣởng đến đối
tƣợng quản lý nhằm tạo ra sự thay đổi hay tạo ra hiệu quả cần thiết vì sự tồn tại (duy
trì), ổn định và phát triển của tổ chức trong một môi trƣờng luôn biến động” [20].
Theo tác giả Trần Quốc Thành: “ Quản lý là quá trình tác động có ý thức của
chủ thể vào một bộ máy (đối tƣợng quản lý) bằng cách vạch ra mục tiêu cho bộ máy,
tìm kiếm các biện pháp tác động để bộ máy đạt tới mục tiêu đã xác định” [26].
Từ những ý chung của các định nghĩa trên chúng ta có thể định nghĩa:
Quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức, có mục đích, có kế hoạch, phù hợp
với quy luật khách quan của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý bằng một hệ
thống các luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc, các phương pháp và các biện
pháp cụ thể nhằm khai thác tối ưu các nguồn lực và phối hợp mọi nổ lực của cá
nhân để đưa tổ chức tiến đến mục tiêu đã xây dựng.
Nhƣ vậy, quản lý luôn tồn tại với tƣ cách là hệ thống. Hệ thống quản lý đƣợc
tạo bởi các thành tố cơ bản sau:
Chủ thể quản lý: Là trung tâm thực hiện những hoạt động khai thác, tổ chức
và thực hiện những nguồn lực của tổ chức; thực hiện những tác động hƣớng đích, có

chủ định đến đối tƣợng quản lý.
Đối tƣợng quản lý: Là những đối tƣợng chịu tác động và thay đổi dƣới những
tác động hƣớng đích có chủ định của chủ thể quản lý. Đối tƣợng quản lý là con
ngƣời trong tổ chức và các yếu tố đƣợc sử dụng là nguồn lực của tổ chức (thông qua
việc khai thác, tổ chức và thực hiện).
Đối tƣợng quản lý bao giờ cũng tồn tại trong một khách thể quản lý xác định.
Khách thể quản lý là cơ sở khách quan của đối tƣợng quản lý. Trong quan hệ với chủ
thể quản lý, đối tƣợng quản lý luôn là cái khách quan, thuộc hiện thực bên ngoài của
chủ thể quản lý.
Cơ chế quản lý: là phƣơng thức vận động hợp quy luật của hệ thống quản lý,
mà trƣớc hết là sự tác động lẫn nhau một cách hợp quy luật trong quá trình quản lý.
Cơ chế quản lý có vai trò quan trọng trong việc thiết lập phƣơng thức hoạt động hợp
với quy luật khách quan cho hoạt động quản lý. Cơ chế quản lý có tác động trực tiếp
đến việc xác lập và vận hành mối quan hệ giữa chủ thể quản lý và đối tƣợng quản lý,
đến việc định hƣớng tổ chức thực hiện và điều chỉnh các hoạt động trong tổ chức.

9


Mục tiêu cuối cùng của quản lý là chất lƣợng sản phẩm vì lợi ích phục
vụ con ngƣời.
Tựu chung lại, ngƣời quản lý là ngƣời am hiểu việc nghiên cứu khoa học, là
ngƣời có nghệ thuật giải quyết các mối quan hệ phức tạp trong hệ thống.
Có thể mô hình hóa cấu trúc quản lý bằng sơ đồ sau:
MÔI TRƢỜNG QUẢN LÝ
MỤC TIÊU QUẢN LÝ

CHỦ THỂ
QUẢN LÝ

CƠ CHẾ QUẢN LÝ
(HÌNH THỨC QUẢN LÝ)

KHÁCH THỂ
QUẢN LÝ

Sơ đồ 1.1. Cấu trúc hệ thống quản lý được đặt trong môi trường quản lý
1.2.2. Hoạt động dạy học
Hoạt động dạy học là hoạt động chuyên biệt do thầy giáo thực hiện theo
phƣơng thức nhà trƣờng, nhằm giúp ngƣời học lĩnh hội tri thức, kinh nghiệm của
xã hội loài ngƣời, tạo ra sự phát triển tâm lý và hình thành nhân cách. Cần phân
biệt dạy trong đời sống hàng ngày và hoạt động giảng dạy do thầy giáo thực hiện
theo phƣơng thức nhà trƣờng. Trong cuộc sống đời thƣờng, chúng ta hay nói,
“Dạy ăn, dạy nói, dạy gói, dạy mở” đây là cách truyền đạt những kinh nghiệm
cuộc sống của thế hệ trƣớc cho thế hệ sau. Điều này tất nhiên cũng đem lại những
hiểu biết nhất định, song nó không thể giúp cho thế hệ trẻ lĩnh hội đƣợc hệ thống
tri thức của nhân loại và giúp cho sự phát triển toàn diện.
Hoạt động dạy học đƣợc thực hiện trong một thiết chế chuyên biệt, đó là nhà
trƣờng. Ở đó có tổ chức bộ máy, có mục tiêu, có nội dung, chƣơng trình đã đƣợc
chọn lọc tối ƣu phù hợp với từng lứa tuổi, có cơ sở vật chất, tài chính riêng phù hợp
với điều kiện địa phƣơng, có đội ngũ GV, cán bộ quản lý đƣợc đào tạo bài bản và
có kinh nghiệm trong quản lý, điều hành nhà trƣờng.
Tóm lại, HĐDH là hoạt động truyền thụ tri thức, giúp cho ngƣời học phát
triển nhân cách. Hoạt động này đƣợc tiến hành chủ yếu trong nhà trƣờng, GV giữ

10


vai trò tổ chức, điều khiển, hƣớng dẫn ngƣời học cách chiếm lĩnh tri thức và phát
triển tâm lý.

1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học
1.2.3.1. Vị trí của trường trung học phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân
Trƣờng trung học là cơ sở giáo dục phổ thông của hệ thống giáo dục quốc
dân. Trƣờng có tƣ cách pháp nhân, có tài khoản và con dấu riêng.
1.2.3.2. Khái niệm quản lý hoạt động dạy học
Quản lý HĐDH là quản lý việc chấp hành các quy định (điều lệ, quy chế, nội
quy …) về hoạt động giảng dạy của giáo viên và hoạt động học tập của học sinh,
đảm bảo cho hoạt động đó đƣợc tiến hành tự giác, có nề nếp ổn định, có chất lƣợng
và hiệu quả cao.
Nhƣ vậy, chúng ta có thể hiểu: Quản lý dạy học là quá trình tác động hợp
quy luật của nhà quản lý đến các thành tố trong hoạt động dạy học của giáo viên
(mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức, kiểm tra – đánh giá, phương tiện, điều
kiện dạy học) bằng các biện pháp phát huy tác dụng của các nguồn lực dạy học
(nhân lực, vật lực, tài lực và tin lực) nhằm đạt được mục đích dạy học
1.2.3.3. Đặc điểm của quản lý hoạt động dạy học
+ Mang tính chất quản lý hành chính sƣ phạm:
Tính hành chính thể hiện ở việc quản lý tuân thủ theo pháp luật, theo các văn
bản pháp quy (Luật Giáo dục, Điều lệ trƣờng học, những nội quy, quy chế, các văn
bản quản lý của cấp trên).
Tính sƣ phạm là việc quản lý chịu sự quản lý của các quy luật của quá
trình dạy học (quy luật nhận thức, quy luật tâm lý…) diễn ra trong môi trƣờng sƣ
phạm lấy hoạt động và quan hệ dạy – học của thầy và trò làm đối tƣợng quản lý.
+ Mang tính chất đặc trƣng của khoa học quản lý:
Quản lý HĐDH tuân thủ quy trình và thực hiện các chức năng quản lý (lập
kế hoạch, tổ chức bộ máy, chỉ đạo thực hiện, kiểm tra đánh giá và thông tin lƣu trữ,
bảo quản, xử lý thông tin …).
Có khả năng sử dụng sáng tạo các nguyên tắc và phƣơng pháp quản lý trong
quản lý hoạt động dạy học.
- Có tính xã hội hóa cao:
Chịu sự chi phối trực tiếp của các điều kiện kinh tế xã hội.

Có mối quan hệ tƣơng tác thƣờng xuyên với đời sống xã hội.
11


1.2.3.4. Yêu cầu của quản lý hoạt động dạy học
Quản lý dạy học phải đạt các yêu cầu:
- Đảm bảo tính pháp lý.
- Đảm bảo tính khoa học.
- Đảm bảo tính thực tiễn.
- Góp phần nâng cao chất lƣợng và hiệu quả dạy học.
1.2.3.5. Cơ sở pháp lý và thực tiễn của quản lý hoạt động dạy học
Quản lý HĐDH ở trƣờng THPT nhất thiết phải thực hiện dựa trên cơ sở pháp
lý và những quy định có tính pháp lý nhƣ: Luật Giáo dục; Điều lệ trƣờng trung học;
Các thông tƣ, quyết định, chỉ thị của Bộ GD & ĐT; Chiến lƣợc phát triển giáo dục
THPT (định hƣớng phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớc, chiến lƣợc phát triển nguồn
nhân lực …); Mục tiêu kế hoạch giáo dục bậc trung học; Chƣơng trình giáo dục
THPT do Bộ GD & ĐT ban hành; Các văn bản hƣớng dẫn thực hiện chƣơng trình kế
hoạch dạy học và thực hiện nhiệm vụ năm học; Các văn bản chỉ đạo của Ủy ban nhân
dân tỉnh Tuyên Quang, của Sở GD & ĐT tỉnh Tuyên Quang về giáo dục THPT.
Việc quản lý HĐDH ở bất kỳ một cơ sở giáo dục nào cũng phải dựa trên cơ
sở pháp lý, phải đảm bảo tính khoa học. Tuy nhiên sự vận động của HĐDH ở các
trƣờng THPT trên địa bàn huyện cực kỳ phong phú, đa dạng, đa phƣơng, đa chiều,
nhiều khi không phù hợp với quy luật phát triển theo chiều hƣớng tích cực của thời
đại cũng nhƣ sự phát triển của hệ thống giáo dục quốc dân. Vì thế, nhiệm vụ của các
nhà quản lý, một mặt phải bám sát cơ sở pháp lý, nắm chắc cơ sở khoa học trong
chỉ đạo hoạt động dạy học. Nhƣng mặt khác phải đi sâu đi sát thực tế về cả hai mặt:
mặt tích cực và mặt hạn chế, cái phổ biến và cái đặc thù, cái chung và cái riêng để
tác động, điều khiển, điều chỉnh quá trình vận động của hoạt dộng dạy học đạt kết
quả mong muốn theo mục tiêu nhiệm vụ đã đề ra.
Những cơ sở thực tiễn nổi bật cần quan tâm tìm hiểu là:

- Những xu hƣớng phát triển giáo dục phổ thông trong bối cảnh hội nhập
quốc tế và xây dựng nền kinh tế tri thức (xu hƣớng phát triển giáo dục phổ thông
trên thế giới; hệ thống giáo dục phổ thông ở nƣớc ta hiện nay; định hƣớng phát triển
trƣờng THPT).
- Tình hình phát triển về kinh tế xã hội của đất nƣớc, của địa phƣơng ảnh

12


hƣởng trực tiếp đến sự phát triển của HĐDH trong nhà trƣờng.
- Thực tiễn phát triển của nhà trƣờng về tất cả các mặt: thực trạng về đội ngũ
giáo viên; thực trạng về đối tƣợng học sinh; thực trạng về các điều kiện phục vụ cho
dạy học (chƣơng trình, sách giáo khoa, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, môi trƣờng,
tài chính…); thực trạng về khả năng huy động cộng đồng; thực trạng về tổ chức quản
lý; thực trạng về chất lƣợng dạy học; thực trạng về tình hình kinh tế - xã hội…
1.3. Hoạt động dạy học ở trƣờng trung học phổ thông trong giai đoạn
hiện nay
Các thành tố của hoạt động dạy học ở trƣờng trung học phổ thông trong giai
đoạn hiện nay
1.3.1. Mục tiêu dạy học
Điều 27 Luật giáo dục năm 2005 ghi rõ:
- Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện đạo
đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực của cá
nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con ngƣời Việt Nam
XHCN, xây dựng tƣ cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục
học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia lao động và bảo vệ Tổ quốc.
Mục tiêu dạy học ở trƣờng THPT là “Giúp học sinh củng cố và phát triển
những kết quả của giáo dục trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và có
những hiểu biết thông thƣờng về kỹ thuật và hƣớng nghiệp, có điều kiện phát huy
năng lực cá nhân để lựa chọn hƣớng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung

cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động …”.
1.3.2. Nội dung dạy học
Hoạt động dạy học ở trƣờng THPT là cung cấp cho học sinh những tri thức
khoa học phổ thông cơ bản một cách chủ động của học sinh, cũng nhƣ tính phong
phú và đa dạng của các bộ môn với khối lƣợng lớn, phức tạp hơn, hệ thống hơn so
với các bậc học mà học sinh đã qua. Cần đáp ứng yêu cầu giáo dục toàn diện.
1.3.3. Phương pháp dạy học
Hoạt động dạy học theo từng môn học với vai trò hƣớng dẫn của giáo viên
của từng bộ môn tƣơng ứng. Nhƣ vậy là học sinh đƣợc tiếp xúc, giao lƣu, tham gia
hoạt động với nhiều giáo viên có những phƣơng pháp dạy và phong cách giao tiếp

13


khác nhau. Điều đó góp phần mở rộng nhãn quan, tầm hiểu biết của học sinh. Đồng
thời giáo viên còn đòi hỏi học sinh phải nhanh nhẹn, khéo léo cải tiến phƣơng pháp
học tập, cải tiến hoạt động của mình để đáp ứng hoàn cảnh dạy học luôn luôn biến
đổi. Điều này tuy lặp lại nhƣng mức độ yêu cầu cao hơn so với khi học sinh còn học
ở trƣờng trung học cơ sở. Do đó, đòi hỏi ngƣời giáo viên cần có sự quan tâm và
giúp đỡ học sinh tìm cách khắc phục – đặc biệt đối với học sinh dân tộc thiểu số.
1.3.4. Hoạt động học của học sinh
Là quá trình tự điều khiển chiếm lĩnh khái niệm khoa học, học sinh tự giác,
tích cực dƣới sự điều khiển của thấy nhằm chiếm lĩnh khái niệm khoa học. Hoạt
động học cũng có chức năng kép là lĩnh hội và tự điều khiển quá trình chiếm lĩnh
khái niệm khoa học một cách tự giác tích cực nhằm biến tri thức của nhân loại
thành học vấn của bản thân, hình thành những kỷ năng, kỷ xảo vận dụng kiến thức
vào thực tiễn và hoàn thiện nhân cách của bản thân.
1.3.5. Kiểm tra, đánh giá kết quả học của học sinh
Kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh: Cần xây dựng chuẩn đánh
giá trên cơ sở mục tiêu đào tạo, mục tiêu môn học đã đề ra, xác định mục đích kiểm

tra, sau đó đổi mới cách đánh giá cho phù hợp. Đối với bậc THPT bắt đầu từ năm
học 2009 – 2010 đánh giá xếp loại học sinh theo QĐ số 40/2006/QĐ-BGDĐT ngày
05/10/2006, QĐ số 51/2008/QĐ–BGDĐT.
Đổi mới kiểm tra đánh giá theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh theo
công văn số 5333/ BGDĐT-GDTrH ngày 29/9/2014 và công văn 3333/ BGDĐTGDTrH ngày 07/7/2016 của Bộ GDĐT.
1.4. Quản lý hoạt động dạy học ở trƣờng trung học phổ thông
1.4.1. Phân cấp quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông
1.4.1.1. Quản lý của hiệu trưởng
Điều 17 trong Điều lệ trƣờng Trung học chỉ rõ nhiệm vụ và quyền hạn của
Hiệu trƣởng nhƣ sau:
a) Tổ chức bộ máy nhà trƣờng
b) Xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện nhiệm vụ năm học
c) Quản lý giáo viên, nhân viên, học sinh, quản lý chuyên môn, phân công
công tác, kiểm tra, đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ của giáo viên, nhân viên.

14


d) Quản lý và tổ chức giáo dục học sinh.
đ) Quản lý hành chính, tài chính, tài sản của nhà trƣờng
e) Thực hiện các chế độ chính sách nhà nƣớc đối với giáo viên, nhân viên, học
sinh, tổ chức thực hiện quy chế dân chủ trong hoạt động dân chủ của nhà trƣờng.
g) Đƣợc theo học các lớp chuyên môn, nghiệp vụ và hƣởng các chế độ hiện
hành [32].
- Quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng
QLDH là QL quá trình truyền thụ kiến thức của đội ngũ GV và quá trình lĩnh
hội tri thức, kỹ năng kỹ xảo của HS và QL các điều kiện vật chất kĩ thuật, phƣơng
tiện phục vụ dạy học. QLDH phải đồng thời QL hoạt động dạy và học. Nhƣng trƣớc
hết là QL hoạt động dạy của GV ở các khâu: Thực hiện chƣơng trình hoạt động dạy
của thầy, hoạt động học của trò, đánh giá kết quả học tập của HS, QL sử dụng trang

thiết bị dạy học.
1.4.1.2. Quản lý của tổ chuyên môn
Điều 16 trong Điều lệ trƣờng Trung học chỉ rõ nhiệm vụ của tổ chuyên môn
nhƣ sau:
a) Xây dựng và thực hiện kế hoạch hoạt động chung của tổ, hƣớng dẫn xây
dựng và quản lý kế hoạch cá nhân của tổ viên theo kế hoạch dạy học, phân phối
chƣơng trình và các hoạt động giáo dục khác của nhà trƣờng;
b) Tổ chức bồi dƣỡng chuyên môn và nghiệp vụ; tham gia đánh giá, xếp loại
các thành viên của tổ theo quy định của Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học và
các quy định khác hiện hành;
c) Giới thiệu tổ trƣởng, tổ phó;
d) Đề xuất khen thƣởng, kỷ luật đối với giáo viên.
1.4.2. Nội dung quản lý dạy học ở trường trung học phổ thông
1.4.2.1. Quản lý mục tiêu dạy học
Mục tiêu dạy học trƣờng phổ thông nhằm tập trung phát triển trí tuệ, thể
chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát triển và bồi dƣỡng năng khiếu,
định hƣớng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lƣợng giáo dục toàn diện, chú
trọng giáo dục lý tƣởng, truyền thống đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng
lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng
sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời.

15


Mục tiêu dạy học nêu trên đƣợc cụ thể hóa trong từng môn học cụ thể.
1.4.2.2. Quản lý nội dung dạy học
Hoạt động giảng dạy của giáo viên đƣợc chia thành hai giai đoạn cơ bản, đó
là giai đoạn chuẩn bị và giai đoạn thực hiện. Tuy mỗi tiết học, giáo viên lên lớp 45
phút nhƣng để có đƣợc tiết dạy chất lƣợng thì ngƣời giáo viên phải chuẩn bị rất công
phu, họ phải nghiên cứu nội dung, chƣơng trình, chuẩn kiến thức kỹ năng, sách giáo

khoa, tài liệu tham khảo; phải nắm đƣợc trình độ của học sinh; phải căn cứ điều kiện
cơ sở vật chất thiết bị dạy học của nhà trƣờng … để soạn bài và chuẩn bị lên lớp.
Để chỉ đạo, kiểm tra hoạt động này, CBQL cần thực hiện:
- Hƣớng dẫn giáo viên soạn bài theo ba bƣớc cơ bản: xác định rõ đặc điểm
học tập của học sinh; chuẩn bị tƣ liệu giảng dạy; viết kế hoạch bài giảng.
- Yêu cầu giáo viên bám sát tài liệu chuẩn kiến thức kỹ năng và sự phân chia
tiết dạy mà tổ nhóm chuyên môn đã xây dựng để soạn bài.
- Quy định giáo án phải thể hiện đầy đủ nội dung, phƣơng pháp, kiến thức, đồ
dùng dạy học, dự kiến các hoạt động của thầy và trò.
- Yêu cầu giáo viên sử dụng sách giáo khoa, sách hƣớng dẫn, sách tham khảo
và thiết bị dạy học một cách đầy đủ và hợp lý trong soạn bài và lên lớp.
- Tổ chức kiểm tra giáo án, kế hoạch giảng dạy, phiếu báo giảng, dự giờ dạy
trên lớp thƣờng xuyên và đột xuất để giúp giáo viên thực hiện nghiêm túc các yêu
cầu quy định của môn học.
1.4.2.3. Quản lý phương pháp dạy học
Phƣơng pháp DH là cách thức hoạt động của GV trong việc tổ chức DH nhằm
đạt đƣợc mục đích GD. Phƣơng pháp DH bao gồm cách thức dạy của thầy và cách
thức học của trò. Trong QTDH, GV là chủ thể của hoạt động dạy, HS là chủ thể của
hoạt động học. Hai chủ thể này tƣơng tác với nhau tạo ra hiệu quả của QTDH.
Trong quan hệ GV giữ vai trò chủ đạo còn HS giữ vai trò chủ động. Phƣơng pháp
DH bao gồm cả phƣơng pháp dạy và phƣơng pháp học là hai mặt của một vấn đề.
Mặt bên ngoài của phƣơng pháp là trình tự các thao tác của GV và HS. GV đặt câu
hỏi, nêu vấn đề; HS nghe, suy nghĩ, giải thích những điều đã quan sát. Mặt bên
trong phụ thuộc một cách khách quan nội dung DH và trình độ phát triển tƣ duy của
HS. Mặt bên ngoài phụ thuộc khả năng sƣ phạm của GV và chiu ảnh hƣởng của

16


phƣơng tiện DH. Mặt bên trong quy định mặt bên ngoài, nếu chú trọng phát triển tƣ

duy của HS thì phải quan tâm đến mặt bên trong của PPDH. Phƣơng pháp DH có
quan hệ chặt chẽ với các thành tố của QTDH (mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp,
phƣơng tiện, tổ chức, ĐG); các thành tố tƣơng tác với nhau tạo thành một chỉnh thế.
Trong công cuộc đổi mới GD, sự đổi mới mục tiêu và ND đòi hỏi phải đổi mới
PPDH. Định hƣớng đổi mới PPDH hiện nay là : “Đổi mới phƣơng pháp giáo dục
đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tƣ duy sáng tạo của
ngƣời học. Từng bƣớc áp dụng các phƣơng tiện tiên tiến và các phƣơng tiện hiện
đại vào quá trình dạy học, bảo đảm điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho
học sinh, nhất là sinh viên đại học” [20, Tr.4].
Định hƣớng trên đƣợc pháp chế hóa trong luật GD 2005: “Phƣơng pháp giáo dục
phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tƣ duy sáng tạo của ngƣời học, bồi
dƣỡng năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vƣơn lên”
[34, điều 5.2]. Xu hƣớng DH ngày nay là đề cao vai trò ngƣời học “dạy học lấy học
sinh làm trung tâm” và “phát huy tính tích cực học tập của học sinh” nhấn mạnh vai
trò chủ thể ngƣời học. Mục đích PPDH “tích cực” là DH phát huy tính chủ động
sáng tạo của ngƣời học; thực chất là cách dạy hƣớng tới việc học chủ động, chống
lại thói quen thụ động trong QTHT của học sinh.
1.4.2.4. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên
a. Quản lý việc thực hiện kế hoạch dạy học
Chƣơng trình là văn bản pháp quy quy định nội dung, phƣơng pháp, hình
thức dạy học các môn học cụ thể; quy định thời gian dạy và học các môn; quy định
những yêu cầu cần đạt để hƣớng tới việc thực hiện mục tiêu cấp học.
Điều lệ trƣờng trung học cơ sở, trƣờng trung học phổ thông và trƣờng phổ
thông có nhiều cấp học ban hành kèm theo Thông tƣ số: 12/2011/TT-BGDĐT ngày
28/3/2011 của Bộ trƣởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, Điều 24 đã quy định:
- Trƣờng trung học thực hiện việc giảng dạy và học tập theo chƣơng trình
giáo dục do Bộ trƣởng Bộ GD & ĐT ban hành;
- Trƣờng trung học thực hiện thời gian học tập theo biên chế năm học do Bộ
GD & ĐT quy định;
- Căn cứ chƣơng trình giáo dục và biên chế năm học, nhà trƣờng xây dựng kế

hoạch và thời khóa biểu để điều hành hoạt động dạy học.

17