Phát triển kỹ năng định hướng thời gian qua hoạt động hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ 4 5 tuổi tại trường mầm non II – TP huế

1. Lý do chọn đề tài
Khả năng định hướng thời gian giúp con người định hướng và định vị
được thời gian diễn ra các sự kiện và hiện tượng xung quanh mình, hơn nữa
nó còn giúp con người biết sử dụng thời gian một cách hợp lý và hiệu quả. Sự
định hướng thời gian còn là một trong những điều kiện hình thành nhân cách
con người, nó có tác dụng giáo dục con người trở lên có tổ chức, gọn gàng, kỷ
luật biết sử dụng thời gian hợp lý.
Nó có vị trí quan trọng trong việc giúp trẻ định vị, định lượng thời gian
diễn ra các sự kiện, hiện tượng diễn ra trong cuộc sống xung quanh trẻ, giúp
trẻ dễ dàng thực hiện các hoạt động của mình cũng như điều chỉnh chúng theo
thời gian. Việc dạy trẻ định hướng thời gian còn là cơ sở hình thành nhân cách
trẻ, hình thành ở trẻ những phẩm chất quý báu: tính tổ chức, tính chính xác,
nhanh nhẹn, có định hướng...Việc dạy trẻ định hướng thời gian góp phần
chuẩn bị cho trẻ 5 tuổi vào học ở phổ thông. Sự định hướng không gian - thời
gian là yếu tố điều khiển cuộc sống và hoạt động học tập của học sinh bắt đầu
từ lớp một, là điều kiện quan trọng để lĩnh hội kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo và sự
phát triển trí tuệ của trẻ trong bất kì dạng hoạt động nào diễn ra ở trường phổ
thông. Vì vậy khi ở trường mẫu giáo trẻ không chỉ được làm quen với thế giới
xung quanh nó, mà còn biết định hướng vào không gian, thời gian. Đó là
những kiến thức, kĩ năng tối thiểu để chuẩn bị cho trẻ 5 tuổi học tốt ở phổ
thông. Sự định hướng thời gian còn góp phần hình thành cho trẻ một phong
cách sống phù hợp với sự phát triển xã hội.
Trong thực tế cho thấy rằng, giáo dục mầm non chưa chú trọng dạy trẻ
định hướng về thời gian, tuy là một nội dung nhỏ trong toán cho trẻ mầm non
nhưng nó có vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách trẻ. Trong
chương trình mới chú trọng dạy trẻ về số lượng, kích thước, hình dạng, không
gian, còn về thời gian thì chưa được quan tâm đến, có nội dung dạy trẻ nhưng
hình thức và phương pháp chưa được chú ý đến nhiều, chưa có nhiều hoạt
Nguyễn Thị Lan

1

Niên khóa: 2013 - 2017


động được đưa vào trong chương trình, các nội dung mới chỉ là chung chung.
Cho đến hiện nay, việc hình thành biểu tượng định hướng thời gian cho trẻ ở
các trường mầm non chưa được quan tâm đúng mức như là mong muốn trẻ
em trở thành những thiên tài hay có một trí tuệ tốt. Thời lượng các tiết học
làm quen với các biểu tượng ban đầu về toán mỗi tuần mới chỉ một tiết nhưng
cả năm học chỉ được có 33 đến 34 tuần, chưa kể có những tuần không dạy
được vì thời tiết hay vì vướng mắc các hoạt động khác… Thời gian để các cô
giáo mầm non thực hiện việc hình thành biểu tượng thời gian cho trẻ là rất ít,
chưa kể các tiết học thường chỉ lồng ghép các nội dung (gọi là phương pháp
tích hợp) nên khoảng thời gian để cung cấp tri thức để hiểu biết về thời gian
cho trẻ không được bao nhiêu.
Nhận thức rõ được tình trạng đó tôi quyết định chọn đề tài nghiên cứu:
“Phát triển kỹ năng định hướng thời gian qua hoạt động hình thành biểu
tượng toán học sơ đẳng cho trẻ 4 - 5 tuổi tại trường mầm non II – TP
Huế.”

Nguyễn Thị Lan

2

Niên khóa: 2013 - 2017


A. NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN
1.1 Hoạt động hình thành biểu tượng định hướng thời gian cho trẻ 4

- 5 tuổi ở trường mầm non
1.1.1 Đặc điểm phát triển đối với biểu tượng và định hướng thời gian
của trẻ 4 - 5 tuổi
Sự hình thành biểu tượng thời gian ở trẻ nhỏ là một quá trình lâu dài và
phức tạp. Ban đầu những biểu tượng thời gian được hình thành trên cơ sở cảm
nhận và nó gắn liền với tính chu kì của các quá trình sống diễn ra trong cơ thể
con người với sự giúp đỡ của phức hợp các giác quan khác nhau: thị giác,
thính giác, giác quan vận động… Sau đó những biểu tượng thời gian này dần
dần được tái tạo lại và ngày càng mang tính khái quát cao, bởi trong thành
phần của nó có thành phần logic – các kiến thức về các chuẩn đo thời gian.
Xuất phát từ tính luân chuyễn của thời gian - thời gian luôn gắn liền với
sự chuyễn động, nên sự tri giác nó trở nên khó khăn hơn nhiều. Hơn nữa, do
tính không đảo ngược của thời gian cũng như quá khứ, hiện tại, tương lai
không thể đổi chỗ cho nhau và thời gian lại không có hình dạng cụ thể, nó
không thể ngắm nhìn một cách trực quan, chính vì lẽ đó mà thời gian được trẻ
tri giác một cách gián tiếp thông qua chuyễn động nào đó. Vì vậy mà các biểu
tượng thời gian phát triển ở trẻ tương đối muộn và rất khó khăn.
Trẻ nhỏ thường rất khó khăn trong việc hiểu ý nghĩa của các từ diễn đạt
thời gian và các mối quan hệ thời gian do tính tương đối của chúng. Các từ
ngữ: bây giờ, hôm nay, hôm qua, ngày mai luôn thay đổi phụ thuộc vào từng
thời điểm cụ thể của thực tiễn, vì vậy trẻ rất khó khăn để nắm được ý nghĩa và
sự khác nhau của chúng.
Trẻ nhỏ thường dựa vào các dấu hiệu cuộc sống của bản thân trẻ để định
hướng thời gian, như: buổi sáng là lúc cháu ngủ dậy, đánh răng, rửa mặt, ăn
sáng rồi đến trường, buổi chiều là lúc mẹ đón về nhà…
Trẻ càng lớn thì vốn từ chỉ thời gian của trẻ càng tăng nhanh. Việc nắm
các trạng từ thời gian đóng vai trò quan trọng trong việc nắm được trình tự
thời gian..
Nguyễn Thị Lan

3

Niên khóa: 2013 - 2017


Trẻ càng lớn thì càng thể hiện hứng thú tìm hiểu thời gian, điều này thể
hiện rất rõ qua lời nói và các câu hỏi của trẻ. Ví dụ: trẻ rất có hứng thú tìm hiểu
đồng hồ, trẻ thường hỏi: “Khi nào là ngày mai?”, “Kim ở số này thì bây giờ là
mấy giờ?” hay trẻ thường xuyên sử dụng các từ như: Hôm nay, hôm qua, ngày
mai…
Cùng với lứa tuổi những biểu tượng thời gian phát triển mạnh ở trẻ. Những
kết quả nghên cứu cho thấy trẻ từ 0 - 3 tuổi chưa nắm được thời gian quá khứ và
tương lai, bắt đầu lên tuổi mẫu giáo (3 - 6 tuổi) trẻ mới phân biệt được quá khứ,
hiện tại, tương lai và chúng gắn liền với các sự kiện cụ thể.
Trẻ mẫu giáo rất có hứng thú với các mối quan hệ thời gian, trẻ xác định
chúng dựa vào sự kiện gắn với những chỉ số thời gian nhất định, ví dụ: Sao
không đi học? Hôm nay là chủ nhật à? Trẻ 5 tuổi đã thiết lập đúng các mối
liên hệ giữa các sự kiện lặp đi lặp lại theo thời gian, như: “Buổi sáng – đó là
trước bữa ăn”, “buổi chiều – đó là khi mẹ đi làm về”. Trẻ thường xác định
thời điểm diễn ra các sự kiện bằng những sự kiện cụ thể khác, ví dụ: “Khi nào
chúng ta ngủ dậy mới được phát quà”.
Trẻ mẫu giáo đều có biểu tượng về các chuẩn đo thời gian như: giờ, ngày,
tuần lễ, tháng… bởi những biểu tượng về độ dài của chúng được hình thành dần
trong quá trình các hoạt động khác nhau.
1.1.2 Nội dung hoạt động hình thành định hướng thời gian cho trẻ 4 5 tuổi trong chương trình giáo dục mầm non
Với trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi, giáo viên cần chính xác hoá những biểu
tượng về buổi trong ngày cho trẻ (buổi sáng, buổi trưa, buổi chiều, buổi tối và
đêm), dạy trẻ thiết lập trình tự thời gian diễn ra các sự kiện cùng với việc sử
dụng các từ chỉ trình tự thời gian diễn ra các sự kiện như: đã, đang, sẽ, bây
giờ, muộn hơn, sau đó, sớm hơn, hôm nay, hôm qua, ngày mai. Hơn nữa cần

dạy trẻ mẫu giáo nhỡ nắm kiến thức và sử dụng đúng các từ diễn đạt thời
lượng và tốc độ diễn ra các hành động theo thời gian như: lâu – không lâu,
nhanh - chậm, dạy trẻ diễn đạt trình tự lôgic của các sự kiện, hành động trong
những nội dung mà trẻ hiểu.
Với trẻ mẫu giáo 4 – 5 tuổi, giáo viên có thể sử dụng các kí hiệu tượng
trưng và các mô hình để dạy trẻ, ví dụ: có thể sử dụng các kí hiệu là những
Nguyễn Thị Lan

4

Niên khóa: 2013 - 2017


hình chữ nhật với các màu xanh, trắng, vàng, xám, đen để tượng trưng cho
các buổi trong ngày\
Trên cơ sở biểu tượng về ngày, giáo viên tiến hành cho trẻ làm quen với
sự thay đổi của các ngày và qua đó trẻ hình thành biểu tượng về hôm qua,
hôm nay và ngày mai. Giáo viên giải thích kèm theo ví dụ cụ thể cho trẻ thấy
rằng, ngày đang diễn ra là hôm nay, ngày vừa trôi qua là hôm qua và ngày sắp
đến là ngày mai. Để cũng cố những biểu tượng đó giáo viên cần tiến hành
đàm thoại với trẻ như: “Hôm nay cháu đã làm gì? Hôm nay cháu sẽ làm gì?
Ngày mai cháu sẽ làm gì?”. Trên tiết học bằng trò chuyện giáo viên hình
thành cho trẻ biểu tượng về hôm qua, hôm nay và ngày mai trên cơ sở trình tự
diễn ra các hoạt động của trẻ gắn với thời điểm diễn ra nó, như: “Hôm nay
chúng ta học toán, một ngày trôi qua từ sáng, trưa, chiều, tối, đêm rồi lại đến
sáng, khi đó chúng ta sẽ nói là hôm qua chúng ta đã học toán, ngày mai chúng
ta sẽ học vẽ. Khi đêm đến và trôi qua đến sáng, bắt đầu một ngày mới khi đó
chúng ta sẽ nói rằng, hôm nay chúng ta sẽ học vẽ”.
Trên cơ sở những biểu tượng thời gian được hình thành ở trẻ, giáo viên
hình thành cho trẻ những biểu tượng đầu tiên về tốc độ và phản ánh tốc độ

diễn ra các sự kiện, hiện tượng theo thời gian bằng các từ như: nhanh - chậm,
nhanh hơn - chậm hơn. Với mục đích đó có thể tổ chức cho trẻ quan sát tốc độ
diễn ra các sự kiện, hành động, ví dụ: trẻ quan sát hai bạn cùng làm một việc
gì đó như: cùng chạy, cùng cất một số đồ chơi nhất định hay cho trẻ quan sát
chuyển động của các loại phương tiện giao thông khác nhau. Trên cơ sở so
sánh tốc độ diễn ra các sự kiện, hành động ở trẻ sẽ hình thành biểu tượng về
tốc độ nhanh, chậm.
1.1.3 Phương pháp dạy trẻ định hướng thời gian cho mẫu giáo
Dựa vào những nguyên tắc xây dựng phương pháp dạy trẻ mẫu giáo định
hướng thời gian, dựa vào cơ chế tâm sinh lí của sự hình thành và phát triển
khả năng định hướng thời gian, vào đặc điểm và nội dung dạy trẻ mẫu giáo
định hướng thời gian, cần sử dụng một số nhóm phương pháp dạy trẻ định
hướng thời gian như sau:
Các phương pháp trực quan hoá thời gian.
Các phương pháp dùng lời nhằm phát huy vốn kinh nghiệm của trẻ.
Các phương pháp trải nghiệm và thực hành định hướng thời gian.
Nguyễn Thị Lan

5

Niên khóa: 2013 - 2017


1.2.1 Kỹ năng và phát triển kỹ năng định hướng thời gian
1.2.1.3 Kỹ năng định hướng thời gian.
Trong cấu trúc định hướng thời gian gồm : Sự định vị và định lượng thời
gian diễn ra các sự kiện, hiện tượng. Sự định vị thời gian là sự xác định các
thời điểm quá khứ - hiện tại – tương lai diễn ra các sự kiện, hiện tượng. Sự
định lượng thời gian là sự xác định thời lượng, tốc độ diễn ra các sự kiện, hiện
tượng.

* Định hướng thời gian
Khái niệm định hướng thời gian cần được hiểu rõ dựa trên các khái niệm
có liên quan như sau:
- Định hướng: Có nhiều cách hiểu khác nhau, trong đó tác giả Hoàng
Phê trong cuốn Từ điển Tiếng Việt cho rằng “Định hướng nghĩa là xác định
phương hướng” [tr325]. Sự định hướng được hiểu là sự xác định vị trí cá
nhân, của sự vật cụ thể với các sự vật xung quanh và được biểu thị bằng lời
các phạm trù cơ bản của vật thể theo sự tiếp diễn của thời gian.
Định hướng thời gian là khả năng xác định thời gian diễn ra các sự kiện,
hiện tượng, hoạt động, ý thức... nào đó. Tác giả Đỗ Thị Minh Liên cho rằng
cấu trúc của sự ĐHTG gồm 2 tiểu cấu trúc: định vị và định lượng thời điểm
diễn ra sự kiện và hiện tượng. “Sự định vị TG là sự xác định thời điểm và
trình tự quá khứ - hiện tại - tương lai diễn ra các sự kiện, hiện tượng. Sự định
lượng thời gian là sự xác định thời lượng, tốc độ diễn ra các sự kiện, hiện
tượng theo thời gian” [tr31].
Như vậy, kỹ năng định hướng thời gian có nghĩa là khả năng xác định vị
trí thời gian của cá nhân, của sự vật hiện tượng tại thời điểm cụ thể dựa trên
nhữngbiểu tượng thời gian đã có và dựa trên sự tiếp diễn của thời gian.
1.2.2. Những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kỹ năng định hướng
thời gian của trẻ 4 - 5 tuổi
•

Các yếu tố khách quan
Môi trường hoạt động: Môi trường hoạt động có ảnh hưởng lớn đến sự
hình thành và phát triển kỹ năng định hướng thời gian của trẻ. Trẻ tiếp thu tri
thức và hình thành kỹ năng thông qua sự tác động của môi trường, môi trường
tạo điều kiện, động cơ, nhu cầu, phương tiện cho trẻ hoạt động, nếu môi
Nguyễn Thị Lan

6

Niên khóa: 2013 - 2017


trường không tạo được hứng thú cho trẻ hoạt động thì kỹ năng định hướng
thời gian không được luyện tập, vì vậy kỹ năng sẽ không bền vững và ổn
định. Mặt khác môi trường tâm lý cũng ảnh hưởng không nhỏ đến qúa trình
hoạt động của trẻ, nếu trẻ hoạt động trong môi trường tâm lý không thoải mái,
không an toàn thì quá trình hoạt động của trẻ sẽ không có hiệu quả. Do đó cần
chuẩn bị tốt về môi trường tâm lý lẫn môi trường vật chất để trẻ hoạt động với
đối tượng nhằm hình thành và phát triển kỹ năng định hướng thời gian cho
trẻ.
Tác động giáo dục: Nghệ thuật sư phạm của giáo viên có ảnh hưởng tới
việc hình thành và phát triển kỹ năng định hướng thời gian của trẻ mầm non.
Việc lựa chọn nội dung, biện pháp, hình thức tổ chức hoạt động cho trẻ làm
quen với toán để hình thành và phát triển kỹ năng định hướng thời gian cho trẻ
của giáo viên phù hợp với năng lực phát triển của trẻ sẽ giúp trẻ phát triển kỹ
năng này một cách thuận lợi hơn. Ngược lại, các nội dung, biện pháp giáo viên
không lựa chọn phù hợp sẽ làm kìm hảm sự phát triển kỹ năng định hướng thời
gian cho trẻ.
•

Các yếu tố chủ quan
Sự phát triển tâm sinh lý đảm bảo cho việc thực hiện kỹ năng định hướng
thời gian
Trẻ em không phải là người lớn thu nhỏ cho nên sự hoàn thiện về mặt
cấu trúc, chức năng của các cơ quan trong cơ thể cũng như các chức năng tâm
lý của trẻ đều trải qua các giai đoạn phát triển nhất định và hoàn thiện dần
theo lứa tuổi. Chính vì thế các yếu tố này ảnh hưởng đến phát triển kỹ năng
định hướng thời gian cho trẻ. Do đó, để hình thành và phát triển kỹ năng định

hướng thời gian cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi một cách bền vững, ổn định cần
dựa vào đặc điểm tâm sinh lí để đề ra các biện pháp giáo dục phù hợp.
Tính tích cực hoạt động của cá nhân trẻ
Theo A.N. Lêonchiev “Nhân cách hình thành trong hoạt động” do đó, để
trẻ có được kinh nghiệm bền vững cần có sự nổ lực, tích cực của bản thân trẻ.
Trẻ phải tự mình rèn luyện, tự mình hoat động khám phá, tìm tòi, giáo viên
chỉ là người hướng dẫn, giúp đỡ khi cần thiết thì kỹ năng mới thành thạo, thực
hiện chính xác, ứng dụng tốt trong mọi trường hợp
Nguyễn Thị Lan

7

Niên khóa: 2013 - 2017


Như vậy, khi đề ra các biện pháp để hình thành và phát triển kỹ năng
định hướng thời gian cho trẻ trong hoạt động hình thành biểu tượng toán sơ
đẳng chúng ta cần dực vào các quá trình hình thành kỹ năng và các yếu tố ảnh
hưởng đến sự hình thành kỹ năng ở trẻ.
1.3.Vai trò của hoạt động HTBTTSĐ đối với sự phát triển kỹ năng
định hướng thời gian của trẻ 4 - 5 tuổi
Khả năng định hướng thời gian giúp con người định vị và định lượng
được thời gian diễn ra các sự kiện và hiện tượng xung quanh mình, hơn nữa nó
còn giúp con người biết sử dụng thời gian một cách hợp lí và hiệu quả. Thời
gian không chỉ kích thích con người chuyển từ hoạt động này sang hoạt động
khác, mà tốc độ hoạt động của mỗi người đều phụ thuộc vào kế hoạch đã định
và thời gian có được.
Sự định hướng thời gian còn là một trong những điều kiện để hình thành
nhân cách con người, nó có tác dụng giáo con người trở nên có tổ chức, gọn
gàng, kĩ luật, biết quý trọng và sử dụng thời gian hợp lí. Trước hết nó giúp trẻ

nhận biết được những giúp trẻ định hướng được các mối liên hệ và quan hệ
không gian và thời gian có trong môi trường xung quanh trẻ, qua đó góp phần
giáo dục cho trẻ có thói quen định hướng thế giới xung quanh một cách đầy đủ
và logic.
Việc hành thành biểu tượng toán học cho trẻ mầm non còn có tác dụng hình
thành ở trẻ những khả năng tìm tòi, quan sát... thúc đẩy sự phát triển tư duy,
phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
Quá trình hình thành biểu tượng toán học cho trẻ mầm non có tác dụng
phát triển các quá trình nhận thức cảm tính cho trẻ, bởi nhận biết cảm tính là
con đường chính để trẻ nhỏ nhận biết thế giới xung quanh.
Những biểu tượng và kỹ năng toán học được hình thành ở trẻ mầm non
là cơ sở để trẻ nắm những kiến thức, kỹ năng toán học phức tạp hơn nữa và là
nền tảng để giúp trẻ dễ dàng học toán ở trường tiểu học, như: sự hình thành
biểu tượng về tập hợp, nắm kỹ năng so sánh độ lớn các tập hợp
Quá trình dạy học có mục đích trong trường mầm non góp phần phát
triển ngôn ngữ cho trẻ nhỏ thông qua việc giúp trẻ nắm được các thuật ngữ

Nguyễn Thị Lan

8

Niên khóa: 2013 - 2017


toán học như: Tên gọi các ngày trong tuần, trẻ nhận biết, phân biệt, nắm số
lượng và trình tự diễn ra các buổi trong ngày.
Các tiết học toán với trẻ còn có vai trò đặc biệt trong sự phát triển hứng
thú và những kỹ năng nhận biết cho trẻ. Hơn nữa, trên các tiết học toán việc
giải quyết các nhiệm vụ dạy học luôn gắn bó chặt chẽ với việc giải quyết các
nhiệm vụ giáo dục, như: dạy trẻ trở nên có tổ chức, có kỉ luật, biết chú ý lắng

nghe và ghi nhớ, tích cực và độc lập giải quyết nhiệm vụ được giao đúng thời
gian quy định, qua đó trẻ được giáo dục trở nên có định hướng, có tổ chức, có
trách nhiệm... hình thành ở trẻ tâm thế học toán và kỹ năng học tập. Tất cả
điều đó góp phần tích cực chuẩn bị cho trẻ vào học ở trường phổ thông.
Quá trình hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ nhỏ còn góp
phần tích cực hình thành các mối quan hệ như: Mối quan hệ giữa giáo viên với
nhóm trẻ, giữa giáo viên với cá nhân trẻ, giữa trẻ với trẻ, giữa trẻ với môi
trường xung quanh. Vì vậy, việc dạy học những kiến thức toán học sơ đẳng
không chỉ góp phần phát triển các năng lực nhận biết, năng lực học tập cho trẻ,
mà còn góp phần giáo dục toàn diện nhân cách trẻ.
Hình thành biểu tượng định hướng thời gian sẽ góp phần chuẩn bị cho trẻ
vào học ở trường phổ thông biết làm quen với các hoạt động mang tính kế
hoạch như lịch học tập từng tuần, hàng tháng, học kỳ và năm học của nhà
trường. Việc hình thành biểu tượng định hướng cho trẻ mầm non phải được
xem là một nhiệm vụ quan trọng của ngành giáo dục mầm non nhằm giáo dục
trẻ quan tâm đến việc hoàn thành những nhiệm vụ nhất định của trẻ trong thời
kỳ những năm đầu đời. Làm tốt việc này chính là giúp trẻ hình thành bản
chất, bản lĩnh của người lao động, hiểu biết và quý trọng lịch sử các vấn đề và
lịch sử của mỗi con người; hình thành khả năng ghi nhớ và chú ý cho trẻ ngay
từ nhỏ – là thói quen rất cần được rèn luyện.

Nguyễn Thị Lan

9

Niên khóa: 2013 - 2017


CHƯƠNG 2: PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG ĐỊNH HƯỚNG THỜI GIAN
QUA HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC SƠ

ĐẲNG CHO TRẺ 4 - 5 TUỔI TẠI TRƯỜNG MẦM NON II – TP HUẾ7
2.1.2. Nội dung khảo sát
- Khảo sát nhận thức của giáo viên về phát triển kỹ năng định hướng thời
gian qua hoạt động hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ 4 - 5 tuổi.
- Khảo sát thực trạng tổ chức hoạt động HTBTTHSĐ cho trẻ 4 - 5 tuổi
- Khảo sát trên trẻ
2.1.3. Phương pháp khảo sát thực trạng
- Phương pháp sử dụng phiếu điều tra.
- Phương pháp quan sát, dự giờ các hoat động tiết học.
- Phương pháp tiếp xức, trò chuyện, chơi cùng trẻ để lấy thông tin.
- Phương pháp thống kê, xử lý số liệu.
2.1.4. Kết quả khảo sát
Nhìn vào bảng chúng chúng tôi nhận thấy, đa số các giáo viên hiểu rõ về
khái niệm kỹ năng định hướng thời gian. Tuy nhiên, bên cạnh đó có một số giáo
viên còn mập mờ về khái niệm này, chưa hiểu rõ hết về khái niệm kỹ năng định
hướng thời gian. Họ chỉ hiểu một cách đơn giản về khái niệm này, qua trao đổi
được biết số giáo viên này chủ yếu giáo viên mới vào nghề, chưa có nhiều kinh
nghiệm.
-

Sau khi điều tra thì chúng tôi nhận thấy, tất cả các giáo viên của trường mầm
non II đều nhận thức đúng về vai trò của kỹ năng định hướng thời gian đối
với trẻ 4 - 5 tuổi. Khi các cô đã hiểu được vai trò thì sẽ giúp cho các cô có
phương pháp phù hợp để giúp cho trẻ phát triển kỹ năng định hướng thời
gian. Nhất là các kỹ năng sau đây:

Nguyễn Thị Lan

10

Niên khóa: 2013 - 2017


-

Qua bảng số liệu trên nhìn chung tất cả các kỹ năng về định hướng thời gian
trẻ 4 - 5 tuổi đều phát triển, tuy nhiên kỹ năng ngôn ngữ diễn đạt và các buổi
trong ngày chiếm tỉ lệ cao so với các kỹ năng còn lại. Do nội dung về định
hướng thời gian khá trừu tượng làm cho trẻ 4 - 5 tuổi khó tiếp nhận nội dung
mà giáo viên truyền đạt. Do điều kiện khách quan về thời tiết không ổn định
làm cho trẻ gặp khó khăn trong việc phát triển kỹ năng các mùa trong năm
nên kỹ năng về các ngày trong tuần và các mùa trong năm có tỷ lệ thấp hơn so

-

với hai kỹ năng trên.
Qua bảng 2.4 cho ta thấy: Hoạt động học được tất cả các cô tập trung để dạy
trẻ kỹ năng định hướng thời gian với thứ hạng cao nhất. Các hoạt động khác
cũng được sử dụng nhưng với tỷ lệ không cao, nhưng chúng thể hiện các cô

-

bước đầu có sự quan tâm, đề cao việc học của trẻ lên hàng đầu.
Như vậy, có 12/12 giáo viên (chiếm tới 100%) giáo viên chọn làm quen với
toán là nội dung để dạy trẻ kỹ năng định hướng hướng thời gian nhiều nhất và
chủ yếu nhất. Ngoài ra các hoạt động như khám phá khoa học, hoạt động tạo
hình, họat động âm nhạc, hoạt động làm quen tác phẩm văn học cũng được
các cô dạy trẻ phát triển kỹ năng định hướng thời gian nhưng với tỉ lệ thấp.
Điều này chứng tỏ các hoạt động này không tập trung cho việc dạy trẻ định
hướng thời gian. Nó chỉ tích hợp để rèn luyện cho khả năng của trẻ được tốt

hơn và cũng cố kiến thức cho trẻ mà thôi. Tuy mức độ sử dụng có sự khác
nhau nhưng tất cả các giáo viên đều thấy được hiệu quả của các hoạt động
mang lại và sẽ vận dụng và tổ chức nhiều hơn, đa dạng hơn để cung cấp thêm

-

kiến thức cho trẻ.
Nhìn vào kết quả của bảng 2.6 chúng tôi thấy, nhìn chung các giáo viên đã sử
dụng đủ các biện pháp đã đưa ra, trong đó các biện pháp đọc thơ, kể chuyện; sử
dụng trò chơi học tập và trò chuyện, đàm thoại được sử dụng thường xuyên hơn.
Điều này chứng tỏ giáo viên luôn quan tâm tới trẻ, lấy trẻ làm trung tâm. Phương
pháp trò chuyện, đàm thoại giúp cho giáo viên hiểu rõ về đặc điểm của từng trẻ,
biết được năng lực của mỗi trẻ để từ đó có biện pháp giáo dục trẻ tốt hơn. Trong
mỗi tiết học, thì trò chơi học tập luôn là một phương pháp để cũng cố kiến thức
cho trẻ và tạo hứng thứ cho trẻ sau một thời gian học mệt mỏi. Tuy nhiên trên

Nguyễn Thị Lan

11

Niên khóa: 2013 - 2017


thực tế thì giáo viên chưa thiết kế được nhiều trò chơi mới, vẫn còn rập khuôn
nhiều trò chơi nên làm cho hoạt động học của trẻ bị giảm sút.
Phương pháp xem tranh là một phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan
để gây hứng thú cho trẻ. Giáo viên đã nhận thức được tầm quan trọng của đồ
dùng trực quan trong qua trình giảng dạy cho trẻ, tuy nhiên giáo viên qúa lạm
dụng các đồ dùng trực quan nên khiến cho trẻ thường xuyên chú ý tới vẻ đẹp
của đồ dùng trực quan hơn là chú ý tới nội dung học tập.

Như vậy trong các phương pháp nêu trên đều được giáo viên sử dụng, tuy
nhiên mức độ sử dụng phương pháp của các giáo viên là không giống nhau.
-

Như vậy, có 60% giáo viên cho rằng việc dạy trẻ định hướng thời gian không
thuận lợi bởi vì nội dung chương trình dạy trẻ định hướng thời gian khá trừu
tượng, chưa rõ ràng. Ngoài ra một số giáo viên còn lại cho rằng do trẻ không
tập trung, trẻ còn yếu về khả năng nhận thức và về phương tiện giảng dạy làm
cho giáo viên gặp khó khăn trong quá trình truyền đạt kiến thức.
2.2. Đề xuất biện pháp để phát triển kỹ năng định hướng thời gian
qua hoạt động hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ 4 - 5 tuổi
2.2.2. Đề xuất một số biện pháp
2.2.2.1 Biện pháp 1: Giáo viên cần lập kế hoạch và thực hiện hướng dẫn
trẻ theo đúng kế hoạch của trường, của bộ giáo dục và đào tạo một cách dứt
điểm nhằm tạo thói quen nhất định trong sinh hoạt hằng ngày để duy trì phản
xạ có điều kiện trong tiếp nhận tri thức về thời gian
2.2.2.2 Biện pháp 2:Tạo cơ hội cho trẻ được tham gia hoạt động kể
chuyện, giao tiếp với việc sử dụng các ngôn ngữ về thời gian như đã, đang,
sẽ…trong các hoạt động hình thành biểu tượng định hướng thời gian cho trẻ
2.2.2.3 Biện pháp 3: Gắn liền cuộc sống của trẻ với nội dung bài học
thông qua hệ thống trò chơi học tập nhằm hình thành kỹ năng định hướngthời
gian cho trẻ.
2.2.2.4 Biện pháp 4: Kết hợp sử dụng tranh ảnh, trò chuyện, đọc thơ, kể
chuyện để giúp trẻ HTBTTHSĐ về thời gian và phát triển kỹ năng định hướng
thời gian cho trẻ.
2.2.2.5 Biện pháp 5: Tăng cường sự phối hợp giữa gia đình
và nhà trường
Nguyễn Thị Lan

12

Niên khóa: 2013 - 2017


Nguyễn Thị Lan

13

Niên khóa: 2013 - 2017


CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
3.3. Nội dung thực nghiệm
Soạn 2 giáo án đối chứng và 2 giáo án thực nghiệm ở lớp mẫu giáo 4 – 5 tuổi.
-

Giáo án thực nghiệm được thực hiện:

+ Lớp B1: Nhận biết các buổi sáng, trưa, chiều, tối, đêm
+ Lớp B2: Nhận biết các ngày trong tuần
-

Giáo án đối chứng được thực hiện:
+ Lớp B2: Nhận biết các buổi sáng, trưa, chiều, tối, đêm
+ Lớp B1: Nhận biết các ngày trong tuần
3.4. Kết quả thực nghiệm
Đối với đề tài “Nhận biết các buổi sáng, trưa, chiều, tối, đêm”
- Lớp mẫu giáo lớn B1 (lớp thực nghiệm): Giáo viên dạy tiết “Nhận biết


các buổi sáng, trưa, chiều, tối, đêm” trong đó có sử dụng một số biện pháp mà
đề tài đã đưa ra nghiên cứu.
- Lớp mẫu giáo lớn B2 (lớp đối chứng): Giáo viên dạy tiết “Nhận biết
các buổi sáng, trưa, chiều, tối, đêm” trong đó không sử dụng một số biện pháp
đã đưa ra nghiên cứu.
Mức độ phát triển kỹ năng định hướng thời gian của
trẻ trong quá trình hình thành biểu tượng toán
Trung
Số trẻ
Giỏi
Khá
Yếu
bình
Thực nghiệm B1 25 trẻ 8 (32%) 12 (48%) 4 (16%)
1 (4%)
Đối chứng B2
25 trẻ 2 (8%)
4 (16%)
11 (44%) 8 (32%)
Nhìn vào bảng thống kê chúng ta thấy sau khi thực nghiệm mức độ phát
Lớp

triển kỹ năng định hướng thời gian của trẻ ở lớp thực nghiệm so với lớp đối
chứng không sử dụng các biện pháp của đề tài đưa ra thì đạt được nhiều kết
quả cao hơn. Ở lớp thực nghiệm, số lượng trẻ được xếp loại giỏi và khá cao


hơn, loại trung bình và yếu chiếm tỷ lệ thấp hơn so với lớp đối chứng.
Đối với đề tài “Nhận biết các ngày trong tuần” tiến hành thực nghiệm như
sau:

Nguyễn Thị Lan

14

Niên khóa: 2013 - 2017


- Lớp mẫu giáo nhỡ B2 (lớp thực nghiệm): Giáo viên dạy tiết “Nhận biết
các ngày trong tuần” trong đó trong đó có sử dụng một số biện pháp mà đề tài
đã đưa ra nghiên cứu.
- Lớp mẫu giáo nhỡ B1 (lớp đối chứng): Giáo viên dạy tiết “Nhận biết
các ngày trong tuần” trong đó không sử dụng một số biện pháp đã đưa ra
nghiên cứu.
Mức độ phát triển kỹ năng định hướng thời gian của trẻ
trong quá trình hình thành biểu tượng toán
Trung
Số trẻ
Giỏi
Khá
Yếu
bình
nghiệm 25 trẻ
10(40%) 11(44%)
3(12%)
1(4%)

Lớp
Thực

B2
Đối chứng B1

25 trẻ

4(16%)

6(24%)

10(40%)

5(20%)

Nhìn vào biểu đồ chúng ta thấy mức phát triển kỹ năng định hướng thời
gian của trẻ cề các ngày trong tuần của 2 lớp đối chứng và thực nghiệm đã có
sự chuyển biến rõ rệt. Số lượng trẻ đạt loại giỏi và khá ở lớp thực nghiệm tăng
lên, số lượng trẻ trung bình và yếu ở lớp đối chứng giảm đi đáng kể. Điều đó
khẳng định rằng trẻ đã có nhận thức và kinh nghiệm về định hướng thời gian
nên cho kết quả khả quan so với trước.
Chứng tỏ việc phát triển kỹ năng định hướng thời gian cho trẻ vào quá
trình hình thành biểu tượng toán có sự phát triển đáng kể. Bện cạnh đó việc
phát triển kỹ năng định hướng thời gian giúp cho trẻ vận dụng vào cuộc sống
thường ngày và chuẩn bị cho hành trang vào lớp một.
Như vậy qủa các tiết thực nghiệm chúng tôi nhận thấy việc phát triển kỹ
năng định hướng thời gian trong quá trình hình thành biểu tượng toán cho trẻ là rất
cần thiết, giúp trẻ có nhiều kinh nghiệm và góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục.
1. Kết luận

Nguyễn Thị Lan

15

Niên khóa: 2013 - 2017


Qua quá trình thực hiện đề tài “Phát triển kỹ năng định hướng thời
gian qua hoạt động HTBTTHSĐ cho trẻ 4 - 5 tuổi tại trường mầm non II
– TP Huế” chúng tôi đã thu được kết quả nhất định:
Hình thành biểu tượng thời gian cho trẻ mầm non là vấn đề đòi hỏi phải
quan tâm nhiều hơn nữa vì nó gắn liền với các hoạt động của trẻ và hiệu quả
của những hoạt động đó. Chúng ta đừng nên nghĩ rằng một vấn đề nào đó là
khó hay dễ đối với trẻ. Phương pháp tốt nhất để vượt qua những cửa ải khó
khăn này chính là những sự vật càng khó thì càng cần phải học từ sớm, chúng
ta nên cho trẻ tiếp xúc trước với những sự vật đó để chúng có được ấn tượng
ban đầu và đem lòng yêu thích chúng, nhằm phát hiện nhân tố tài năng và có
cách để bồi dưỡng tài năng ấy ở trẻ từ sớm, tiết kiệm thời gian trong việc phát
triển nhân tài cho đất nước và cho cộng đồng.
Khẳng định được trẻ 4 - 5 tuổi đã phát triển tốt các kỹ năng về định
hướng thời gian trong quá trình hình thành biểu tượng toán cho trẻ mẫu
giáo. Xuất phát từ mục tiêu “Lấy trẻ làm trung tâm”, nên việc phát triển kỹ
năng định hướng thời gian là một nội dung luôn được quan tâm để dạy trẻ,
giúp trẻ tạo thói quen tốt trong một chế độ sinh hoạt hợp lý. Việc vận dựng
các phương pháp như kể chuyện, đọc thơ, xem tranh…không chỉ giúp trẻ
lĩnh hội kiến thức một cách thoải mái, tích cực mà còn biến những cái trừu
tượng khô khan của toán học trở nên nhẹ nhàng, dễ hiểu với trẻ.
Trong đề tài này, chúng tôi đề xuất một số biện pháp để nâng cao việc
phát triển kỹ năng định hướng thời gian cho trẻ.Từ đó rút ra được tính ưu việt
khi vận dụng những phương pháp đã được xây dựng, trẻ hăng hái tham gia và
tích cực hơn trong giờ học. Từ đó nhận thấy rằng việc phát triển kỹ năng định
hướng thời gian cho trẻ nhằm hình thành biểu tượng toán học rất cần thiết. Ý

tưởng bài viết là một trong những gợi ý để giáo viên vận dụng, xây dựng
nhằm làm phong phú và nâng cao hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng
toán cho trẻ hiện nay.
Nguyễn Thị Lan

16

Niên khóa: 2013 - 2017


Đồng thời qua quá trình thực nghiệm đã thu được kết quả khả quan, trẻ
thực sự hứng thú, say mê khi tham gia các hoạt động hình thành biểu tượng
toán. Trước đó chúng tôi còn tìm hiểu được thực trạng phát triển kỹ năng định
hướng thời gian cho trẻ của giáo viên trên địa bàn tỉnh. Từ đó, chúng tôi nhận
thấy việc triển khai nghiên cứu đề tài là hoàn toàn đúng đắn và cần thiết.
Phát triển kỹ năng định hướng thời gian cho trẻ trong việc hình thành biểu
tượng toán học sơ đẳng thì trẻ là trung tâm của các hoạt động đó, giáo viên là
người tạo điều kiện và tổ chức các hoạt động cho trẻ tìm hiểu và tự xây dựng
kiến thức cho mình, phát huy hứng thú, nhu cầu, kinh nghiệm của bản thân trẻ,
giúp trẻ chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng của cuộc sống

Nguyễn Thị Lan

17

Niên khóa: 2013 - 2017