Phân tích khả năng sinh lợi và mức độ rủi ro của các cổ phiếu niêm yết tại trung tâm giao dịch chứng khoán TP hồ chí minh sau 4 năm hoạt động đề tài nghiên cứu cấp bộ

._,

)

..

BQ GIAO DVC VA DAO T..;_o
TRUONG D.;_I HQC KINH TE TP. HO CHi MINH
-----~~-----

DE TAl NGHIEN ciru KHOA HQC TRQNG DIEM CAP B(>
PHAN TICH KHA NANG SINH LQ'I
't

I

.A."I

A''

VA MUC f>Q

A

A'

CUA CAC CO PHIEU NIEM YET

T~I

TRUNG TAM GIAO DJCH CHUNG KHOAN TP.

SAU 4 NAM HO~T f>QNG
Ma sA: B2004-22-61 TD

Chu nhifm ttJ tiii : ThS. HJ Viit Tiin

TP. HJ Chi Minh - 2005
.

~-

RUI RO

HO CHi

MINH
/


Ml)C Ll)C
M<fJ E>AU .................................................................................................................................... 3
..... cuu
, d"e ta1
,. ..................................................................................................... . 3
l. Ly, do ngh1en
I

~.

.

N9i dung nghien cl'ru .......................................................................................................... 4

$. Ph~ vi nghien cl'ru ............................................................................................................. 4
[

#. Phuang phap nghien Clru .................................................................................................... 5
!
!
J..
A
>.. , •
p.
Ket cau cua de ta1 ............................................................................................................... 7
?

cffi:VONG
1 : cAc PHVONG PHAP PHAN TicH KHA NANG SINH LOr
!
• v A Muc E>O
•

1
R~I

?

'

~

..t

RO CUA THI TRVONG CO PHIEU ................................................................................ 9

/I.l. Suftt sinh lqi ................................................................................................................... 10
1.1.1. Cac y~u t6 cua kha. nang sinh lqi.. .......................................................................... 10
1.1.2. E>o luemg fiuftt sinh lqi m9t ky .............................................................................. '.. 12
1.1.3. Trung binh CQng va trung binh nhan cua suAt sinh lqi ........................................... 13
1.1.4. Suftt sinh lqi ky vQng .............................................................................................. 15
1.1.5. Ty suAt sinh lqi n9i b9 ............................................................................................ 18
1.1.6. Ty suAt sinh lqi cua m9t danh m1,1c ddu tu ............................................................. 19
,1.2. Rui ro theo nghia truySn th6ng ...................................................................................... 20

1.2.1. Nguyen nhan cua rui ro h~ th6ng ........................................................................... 21
1.2.2. Nguyen nhan rui ro phi h~ th6ng ............................................................................ 27
1.2.3. E>o luemg rui ro """"" .... """" ....... """" ". """ ......... """ .. """". """ ...... "" """ """." 30
' 1.3. E>o luemg rui ro hi~n dc;ti """"""""""" """" """"" """" "" " .. """"""" """ .. """"".""". 36
1.3.1. E>inh nghia h~ s6 beta (B) .......................... ~: ........................................................... 37
1.3.2. Tinh toan h~ s6 beta .................................

<.......................................................... 39

1.3 .3. Mo hinh dinh gia tai san v6n (CAPM) ................................................................... 43
1.4. E>9 thanh khoan ............................................................................................................. 44
1.4.1. Khai

ni~m

d9 thanh khoan ..................................................................................... 44

1.4.2. E>o luemg d9 thanh khoan ....................................................................................... 46
1.4.2.1. Phuang phap do chi phi.. ................................................................................. 47
1.4.2.2. Phuang phap dva tren kh6i luqng giao dich ................................................... 47
1.4.2.3. Phuang phap dva tren giL .............................................................................. 49
1.4.2.4. Cac phu~g phap do tac d9ng cua thi truemg .................................................. 49
1.5. £>o luemg rui fO CUa IDQt danh IDl,lC ddu tu .................................................................... 52
. K~t lu~ chuong 1 hay Iva chQn phuang phap thich hqp cho thi truemg c6 phi~u Vi~t Nam
··············································································································································56


CHUdNG 2: TONG QUAN VE THl TRUONG CO PHIEU TAP TRUNG GIAI DOAN
2000-2004................................................................................................................................. 59
2.1. Ca

sa du 1i~u ................................................................................................................. 59

2.2. Tflng quan ...................................................................................................................... 60
CHUdNG 3 :

KHA NANG SINH LQI CUA cAc CO PHlEU NIEM YET TAl TRUNG

TAM GIAO DlCH CHUNG KHOAN TP. HO CHI MINH ................................................... 65
·A ch1nh
"
''kh'1 t1'nh to an
, ty" suat
J.. s1'nh1 Q'l.
• ................................................................. 6 5
3.1. D1eu
gm

3.2. Su~t sinh 1qi c6 tU:c ........................................................................................................ 66
3.3. Su~t sinh 1qi vS v6n ....................................................................................................... 69
3 .4. Su~t sinh 1qi thvc ........................................................................................................... 77
3.5. Quan h~ giua su~t sinh 1qi vS v6n va su~t sinh 1qi v~ c6 tU:c ........................................ 81
"'b"Q.................................................................................... 82
3.6. Ttnh toan ty suat Sl'nhl.
Q'l nQl
,

,

?

"

CHUdNG 4 : RUI RO CUA CAC CO PHIEU NIEM YET TAl TRUNG TAM GIAO DlCB
CHUNG KHOAN TP. HO CHI MINH ................................................................................... 84
,.. so
J.. rut
". ro c h'nh
, th'l truang
'
4.1. MQt
1 cua
coil ph'/..
1eu .................................................................. 84

4.2. Rui ro kinh doanh. Bibica- vi dv diSn hinh v~ sv giam gia c6 phiSu do che d~u thOng
tin x~u trong nam thU: 3 ........................................................................................................ 84

"•
•;,..
"
A
•
1Q'l. ....................................................................................... 86
4.3. Rut
ro bten
dQng
suat
s1nh
J..
4.4. Rm ro h~ thong
va' rut ro ph'1 hA~ t hAong .......................................................................... 94
'I'

1\.

?'

4.5. D() thanh khoan ............................................................................................................. 98
.
/...
·- cac
, coA ph'/..
4 .6. H~ soJ.. tuang
quan veA suat
s1'nh 1Q'l. gma
1eu .. .. .. .. ... .. ... .. .. ... ... ..... .. ... ... .. . .... ... . 106
A

CHUdNG 5 : MQT SO DANH GIA VA KIEN NGHJ ........................................................ 111
5 .1. Tang cuemg kha nang sinh 1qi .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . 111
5.2. Giam thiSu rui ro kinh doanh ...................................................................................... 112
:...

,.

?'

b'J...

,.

.,

5.3. Dot va1 rut ro ten dQng g1a ........................................................................................ 113

5.4. Tang cuemg kha nang thanh khoan ... .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ... .. .. .. . .. .. .. .. 115
KET LUAN ···························································································································· 124
TN LIEU THAM KHAO ...................................................................................................... 125
PH1J Lt)C ............................................................................................................................... 127
Phv1vc 1 : M()t s6 chi s6 chu ySu cua thi truemg v6n thS gi&i.. ......................................... 127
Phv1vc 2 : M()t chi s6 c6 phiSu to an cAu ........................................................................... 128
Phv1vc 3 : Danh gia ho~t d()ng thi truemg chU:ng khoan nam 2004 ................................... 129
Phv1vc 4: Bao cao tflng kSt 2004 cua Uy ban ChU:ng khoan Nha nu&c ........................... 134
Phvlvc 5 : Mvc tieu, nhi~m V\1 phat tri~n thi truemg chU:ng khoan nam 2005 ................... 139


Chung toi xin bay to S\f biSt on chan thanh dSn cac Co, Th~y :

PGS.TS. Tr~n Ng9c Tha

Khoa Tai chinh Doanh nghi~p
Trubng Dliti h9c Kinh tS TP. HCM

TS. N guySn Thi N g9c Trang

Khoa Tai chinh Doanh nghi~p
Trubng Dliti h9c Kinh tS TP. HCM

TS. Bui Kim YSn

Khoa Ngan hang
Trubng Dliti h9c Kinh tS TP. HCM

TS. NguySn Quang Thu

Khoa Qwin tri Kinh doanh
Trubng Dliti h9c Kinh tS TP. HCM

TS. Si'r E>inh Thanh

Khoa Tai chinh Nha nu6c
Trubng Dliti h9c Kinh tS TP. HCM

PGS.TS.

£>6 Linh Hi~p

ThS. Phan Thi Tubng Tam

Trubng Dliti h9c Ngan hang TP. HCM
Trung tam Giao dich Chilng khoan
TP.HCM

cac dBng nghi~p, CO' quan, cong ty da co nhfing nh~n xet quy bau, giup cho
chung toi hoan thi~n cts tai nay.
TP.HB Chi Minh, ngay 21/0112005
Chu nhi~m dS tai
H6 ViSt TiSn


Tdc giii chiu trdch nhifm hoan toan vJ nhimg sai sot co tid co trong aJ tai. Nhimg nh~n ilinh trong
aJ tai chi mang tfnh chat h(JC thu~t, khong nhat thi€t fil quan iliJm CUQ CO' quan nO'i tac giii cong
tdc, ciing khong co m{lC ilfch chi trich cdc cong ty niem y€t. Nhimg nh~n ilinh nay khong chiu (mh
htritng CUa bat CU tJ chti'c nao hO(lt ilpng trong linh V{l'C thi trtdlng chti'ng khoan va a/iu tU' chlfng
khodn, va do v~y tdc giii khong chiu trdch nhifm ilai vOi nhii'ng hanh vi llliu ttr chli'ng khodn ilU'!fc
cho Ia can eli' tren nhii'ng nh~n ilinh cua aJ tai nay.


M6'£>AU
1. Ly do nghien c(pu a~ tai
Tu khi Trung tam Giao dich chling khoan TP. H6 Chf Minh di vao ho~t dqng

(thang 7/2000) da c6 nhieu bai bao vi~t ve nhfi'ng bi~n d¢ng cua thi truemg chung
khoan. Tuy

nhi~n

nhfrng bai

vi~t

d6

n~ng

ve m6 ta hi¢n tUQ'Ilg, m6 ta muc d¢

l~n

xu6ng cua thi truemg qua m¢t vai phi~n ho~c chi th6ng qua bi~u hi¢n b~n ngoai
rna chua phan tfch duqc xu hu6ng dai

h~n

cua thi truemg. Khi thi tnl'ong tang

gia, s6lu
thi tnl'ong xu6ng gia va lu'quan hdn ca cac nha dffu tu' tren thi tru'ong. Khac voi cac nha bao phan anh
nhung thong tin n6ng h6i va nhi€u bie'n d()ng cua thi tru'ong, cac nha phan
tich, du la chuyen gia tu' va'n dffu tu' hay cac nha nghien cuu hQc thu~t ra't cfin
phai xac l~p, ph6 bie"n m()t each nhln khach quan, lqnh lung, chung mvc va
trffm tinh tren thi tru'ong. M()t each nhln nhu' v~y dut khoat phai Ia ke't qua
cua nhung phan tich trung va dai hqn, dlfa tren nhung con s6 th6ng ke.
Nghien cuu·nay di theo hu'ong d6, m~c du c6 th€ khong dqt du'mong dcac nha hoqch dinh chinh sach, nhung ngu'oi quan ly thi tru'ong, cong ty niem

ye"t, cong ty chung khoan, cac djnh che" tai chinh trung gian trong vi~c danh
gia thi tru'ong, tu d6 hlnh thanh nen nhung chinh sach cho rieng hQ. Cac ke't
qua cling c6 the dung tham khao cho cac mon hQC tqi Truong Dqi hQC Kinh
te" TP. H6 Chi Minh lien quan de"n chung khoan va dffu tu' chung khoan.
M~t khac, thi tru'ong c6 phie"u t~p trung da phat tri€n du'
giai

do~n

tang truang nhanh trong nam dau

ti~n,

thi tmemg roi vao giai

do~

suy

thoai. M~c du c6 S\l phLJC h6i nao d6 vao nam thu 4 nhung tlnh tr~g chung v~n
Ia rat tram lAng. B~n Cqnh d6, quy m6 giao dich con rat thap, duemg nhu Ia kh6ng
th~ thap hon. T~i sao cac nha dau tu giam S\l quan tam cua hQ d6i v6i thi truemg?


D6 Ht do muc sinh lqi thap hay Ia dod¢ rui ro cao? Trong t1nh hlnh d6,

vi~c

phan

tich Cl;l th~ kha nang sinh lqi, nhfrng rui TO V~ bi€n d¢ng gia Va V~ d¢ thanh khoan
cua thi truang la rat cin thi€t, d~ m¢t m~t c6 nhfrng bi~n phap tang kha nang sinh
lqi, m~t khac c6 bi~n phap giam thi~u rui ro, tren co so d6, c6 th~ loi keo cac nha
diu tu quay lc;ti v6i thi trubng.
D6 Ia nhfrng lf do d~t ra cho d~ tai nghien cliu : "PHAN TICH KHA NANG SINH
'

,

,.

?

?

""

,.?

,..,

"

,...,

"

L(H VA MDC DO RUI RO CUA CAC CO PHIEU NIEM YET T~I TRUNG TAM

GIAO DlCH CHUNG KHOAN TP. HO CHI MINH SAU 4 NAM HO~ T DQNG ".

2. N9i dung nghien ciPu
V kha nang sinh IQi, d~ tai d\f ki€n se phan tfch kha nang sinh lqi cua tUn.g c6

e

phi€u niem y€t te;U Trung tam giao dich chling khoan TP. H6 Chi Minh. Vi~c
phan tich nay dva chu y€u vao muc tang (giam gia) qua cac thm ky' song cling
se chu trqng d€n k€t qua ho~t d¢ng kinh doanh va chfnh sach phan b6 c6 tuc cua
hq. Sau d6 se phan tfch kha nang sinh lqi cua thi truang n6i chung trong Slf so
sanh v6i thi truemg c6 phi€u cua cac nu6'c khac va v6'i cac v6'i cac h1nh thuc va
thi truemg diu tu khac.

v e rnll'c d()

rid ro,

d~ tai d\f dinh phan tich tren cac khfa c~nh : muc d¢ bi€n

d¢ng gia cua tung c6 phi€u va cua thi trubng, d¢ thanh khoan cua tUn.g c6 phi€u
vacua thi trubng, h~ s6 tuang quan trong bi€n d¢ng gia cua cac c6 phi€u ...
Nhfrng Slf phan tich tren cho phep rut ra m¢t s6 k€t

lu~n,

tu d6 ki€n nghi m¢t s6

bi~n phap nh~m nang cao kha nang sinh lqi cua tUn.g c6 phi€u n6i rieng va cua
t~i

truang n6i chung, nang cao kha nang thanh khoan cho thi trubng cling nhu

giam b6t rui ro cho cac nha diu tu khi hq tham gia thi truang.
3. Phflm vi nghien ciPu
Khong gian : Chi nghien c(ru cac c6 phiSu cua cac cong ty niem ySt ti;li Trung

Him Giao dich Chung khoan TP.

H6 Chi Minh (24 cong ty cho dSn hSt thm gian

nghien cliu). Nhu v~y se khong dS c~p dsn cac cong ty ngoai thi truemg nay,
khong dS c~p dSn cac c6 phiSu giao dich OTC, cling nhu khong dS c~p dSn cac

4


tnii phiSu niem ySt t~i thi truemg nay. Ngay ca ch(mg chi quy dfiu tu VFI, m9t
nhan t6 m6i day tren thi truemg cling khong duqc dS c~p dSn.
s6 luqng cong ty nhu v~y la it, se h~n chS m9t s6 do luCm.g thBng ke mota. Tuy
nhien day la toan b9 thi truemg, do v~y cac nh~n dinh dSu dga tren "t6ng th@"
(population) chu khong phai dga tren "mfiu" (sample).
Thai gian: 4 nam (28/07/2000- 27/07/2004). M~c du cac cong ty niem ySt sau
khoang thai gian nay vfin duqc thu th~p s6 li~u, tuy nhien cac cong ty d6 se
khong duqc dS c~p t 6i. Vi~c p han c hia t hOi gian nay keo theo v i~c t hu t h~p
thong tin cua cac ngubn khac, cling nhu cac dfr ki~n tham chiSu. Ch&ng h~n nhu
cac s6 Ii~u cua 55 thi truCm.g c6 phiSu dling d@ so sanh, d6i chisu cling I~y theo
thai gian nay (28/07/2000- 27/07/2004). TruCm.g hqp b~t die di, khi thong tin
chi cung c~p theo nam duong lich (nhu tinh hinh thi truCm.g v6n thS gi6i cua
IMF) thi se l~y s6 li~u g&n nh~t c6 th@, vi dv nhu s6 li~u ngay 31/12/2003 ch&ng

h~n. Khi d6, d@ so sanh se l~y sBli~u thi truCm.g Vi~t Nam ngay 31112/2003.

4. PhLPO'ng phap nghien cCPu
Khung nghien cttu

Trinh tt;r nghien cliu duqc

mo ta theo mo hinh sau :

5


xAc DJNII VAN DE
NGIDENCUu

~ ~

Thu th~p s6 li~u tren cac trang web, h,ra
chQn s6 li~u, ki~m tra cheo tinh ch~c ch~n
cua s6 li~u tru6'c khi l~p ca sa dii li~u tren
bang tinh Excel

Nghien c(ru phuong phap do luang
su~t sinh lqi va riii ro sir dlfng t~i cac

thi trubng c6 phi6u tren th6 giai

1

L\fa ch<;>n phuong phap phil hqp v6'i

d~c di~m thi trubng nho va mai thanh
l~p

~

H

Ca sa dfr lieu

~

nhu Vi~t Nam

phan tich

J
So sanh qua cac nam & so sanh vai v6'i
cac thi trubng tuong tren th~ giai

w

~
Giai thich k~t qua phan tich va so sanh

J

Danh gia, ki~n nghi

Cac phuong phap

su df:tng

Nguon stf li~u : to~m be) s6li¢u la s6li¢u thu cAp, lAy tu cac trang web cua Uy

ban Chling k:hoan Nha nu6'c, Trung tam Giao dich Chling khoan TP. H6 Chf
Minh, cac c6ng ty chling khoan, cac c6ng ty niem

y~t,

Quy DAu tu Chling k:hoan

VietFund, ca quan quan lf cac thi truO'ng c6 phi~u tren th~ gi6'i (World
Federation of Exchanges), cac t6 chile tai chfnh qu6c t~ nhu WB, IMP ...
Phzt{fflg phap : Chu y~u su d-r;mg cac phuong phap th6ng ke m6 ta. K~t qua philn

tfch th6ng ke se duqc so sanh theo hai hu6'ng : so sanh qua cac nam (time-series
analysis) d~ thAy xu hu6'ng va so sanh v6'i cac thi truO'ng k:hac (cross-countries
analysis) d~ thAy vi th~ cua thi truO'ng Vi¢t Nam. Vi s6luqng c6ng ty qua ft nen
trong m()t s6 trubng hQP phoo tfch th6ng ke kh6ng thfch hQP se thay

th~

bang

phuong phap phan tkh tinh hu6ng di~n hinh.

6


5. Ket cau cua de tai

D~ Hti g6m nhfrng phAn chfnh sau :

Chuang 1 : Cac phuang phap phan tfch kha nang sinh lqi va rui ro cua tht truemg
c6 phi€u;
Chuang 2 : T6ng quan v~ thi truemg c6 phi€u t~p trung giai do~n 2000-2004 ;
Chuang 3 : Kha nang sinh lqi cua c:k c6 phi€u niem y€t t~i Trung tam Giao dich
Chling khoan TP. H6 Chf Minh ;
Chuang 4 : Rui ro cua cac c6 phi€u niem y€t t~i Trung tam Giao dtch Chling
khoan TP. H6 Chf Minh ;
Chuang 5 : M()t s6 ki€n nght 1•

Th\fc ra k€t du 5 chuong nay khong c6 gi la d~c bi~t, m&i me va ci.1ng nhu khong d€n muc khong th€ chtlp
nh~n duqc. Khong ai phan nan vi~c dS phfin phuong phap ra 1 chuong rieng, lam M quy chi8u, g6c nhin cac
chuong v~ th\fc ti~n & nhfrng phfin sau. Chi't y cua tac gia mu6n tach b~ch 2 ph§n chinh Ia phan tich kha nang
sinh lqi va phan tich mfrc d9 rui ro nen danh cho cht!ng 2 chuong rieng (3 va 4). Phfui tlJng quan ro rang la cfin
thi€t nhung khong bie't nen x€p vao dau, do v~y m&i danh cho phfin nay chuong 2. Ki€n nghi la chuong cu6i.
Thlfc ra, theo thiSn y cua tac gia,logic cua S\f trinh bay c6 ch~t che va d~ theo doi, c6 tinh thuy8t phvc m&i la
quan trQng va logic tty quan trQng hon la s6 luqng chuang cua m9t d~ tai, m()t cong trinh.
1

7


Danh myc vi~t t~t ten cong ty niem y~t
STT

MaCK

1
2

3
4
6
7
8
9

AGF
BBC
BBT
BPC
BT6
BTC
CAN
DHA
DPC

10

GIL

11

GMD
HAP
HAS
KHA
LAF
NKD
PMS

REE
SAM
SAV
SFC
SGH
TMS
TRI
TS4
VTC

5

12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26

Ten tieng Vi~t
Cong ty Co Phan Xuat Nh~p Khau Thuy san An Giang

cong ty co Phan banh k~o Bien Hoa.
cong ty co Phan song Bt;~ch Tuyet
cong ty co Phan sao bi Bim Sdn.
cong ty co Phan se tong 620 - Chau Thai.
Cong ty Co Phan cd khf va Xay dlfng Sinh Tri~u.
cong ty co Phan Do h9p Ht;~ Long.
cong ty co phan Hoa An
cong ty co Phan Nhlfa Da N~ng.
Cong ty Co Phan San xuat kinh doanh & Xuat nh~p khau Sinh
Th9nh
Cong ty Co Phan Dt;~i ly Lien hi~p v~n chuyen.
cong ty co Phan Giay HaiPhong.
Cong ty Co Phan xay lap Bu'u di~n Ha NC)i
Cong ty Co Phan Xuat nh~p khau Khanh HQi
cong ty co Phan Che bien xuat khau Long An
Cong ty Co Phan che biet thl/C pham Kinh Do Mien Sac
Cong ty Co Phan Cd khf xang dau
cong ty co Phan Cd ai~n lt;~nh
Cong ty Co Phan Cap va V~t li~u vien thong
Cong ty Co Phan hqp tac kinh te va Xuat nh~p khau
cong ty co Phan Nhien li~u Sai Gon
Cong ty Co Phan khach st;~n SaiGon
Cong ty Co Phan kho v~n giao nh~n ngot;~i thu'dng
cong ty co Phan Nu'oc giai khat Sai Gon
Cong ty Co phan Thuy san so 4
cong ty co phan Vi~n thong VTC

s

I

CHU'ONG 1 :

cAc

PHU'O'NG PHAP PHAN TICH KHA NANG
SINH LOI VA MlrC aQ RUI RO CUA THI
TRU'ONG cO PHIEU

Nguoi ta c6 nhung d()ng cd dffu tu' khac nhau. M()t s6 1t ngu'oi dffu tu' chi d~
chung to quy€n hfc va st;t n6i tie'ng. Ti€n bqc khi d6 chi Ia mt;tc tieu thll' ye'u
hay la mt;tc tieu Hiu dai. Gianh quy€n ki~m soat m()t cong ty la m()t trong
nhung vf dt;t cua loqi d()ng cd nay. Nhung voi dqi da s6 nhung nha dffu ttl',
d()ng cd d~u tu' cua hQ chu ye'u la vl ti€n- nh~m thu du'qc m()t khmln lqi
nhu~n cho dffu ttl' da bo ra. Tuy nhien, lt;ta chQn san phftm dffu tu' n6i chung,

chung khoan n6i rieng nh~m t6i da hoa sua"t sinh lqi khong phai la toan b9
m6i quan Him va cling khong phai Ia m6i quan tam duy nhfft cua nha dffu ttl'.
Thlfc te' la nha d~u tu' khong dffu tu' toan b() v6n cua mlnh vao 1, 2 hay 3 c6
phie'u hll'a hyn ty sua"t sinh lqi cao nha"t cho tha'y hQ con quan tam de'n nhung
ye'u t6 khac. ben cqnh ye'u t6 lqi nhu~n. Khong chi quan tam de'n lqi nhu~n,
cac nha dffu ttl' con khong thfch rui ro. Vit$c h9 nclm giu m()t t~p hqp chll'ng
khoan chung minh nh~n dinh nay.
f)~ n6i r~ng nha dffu tu' thfch lqi nhu~n va khong thfch rui ro thl th~t ddn gian.

Va"n d€ la lam the' nao dqt duqc mll'c lqi nhu~n t6i da voi m()t muc rui ro t6i
thiSu. B~ c6 th~ tqo di€u kit$n thu~n lqi cho vit$c phan tfch cac chll'ng khoan
trong quan ht$ giua lqi nhu~n va rui ro, chung ta cffn belt d~u b~ng vit$c xac
dinh xem rui fO va lqi nhu~n la gl, di€u gl da tqO ra chung va Iffy gl d~ do

luang chung.

Quye"t dinh d~u ttl' cu6i cling cffn tra IOi 1t nhfft 4 cau hoi sau : 1) cffn dffu tu'
bao nhieu? 2) cffn nclm chU'ng khoan nao ? 3) c~n phan b6 cho m6i chll'ng

9


khmin bao nhieu ti~n dftu tu' va 4) cftn dftu tu' khi nao? Cau hoi thu nhfft va
thu 4 mang tinh chu quan, lien quan d€n ca nhan nha dftu tu'. Hai cau hoi 2 va
3 cftn du'qc lam ro hdn. Ro rang Ia quy€t dinh d6 cftn ti€n hanh 2 buoc. Thu
nha"t, cffn phai u'oc lu'qng rui ro va sufft sinh lqi cua tung chli'ng khoan se n~m
giil' trong giai do<;~.n s~p tdi. Bu'oc phan tich nay gQi la phan tich chung khoan.
Thli' hai, cftn u'oc lu'qng rui ro va lqi nhu~n phat sinh tren cd sd cua m()t slf
phan b6 v6n dffu tu' theo m()t each nao d6 vao cac chung khoan k€ tren. Bu'oc
phan tich nay gQi la phan tich, Iva chQn va quan ly danh illl,lC dftu tu'.
C6 th€ t<;tm thoi dinh nghia lqi nhu~n va rui ro nhu' sau : lqi nhu~n la khoan
thu nh~p rna hQ ky VQng (sufft sinh lqi ky VQng) tu vi~c n~m giil' chung khoan
con n1i ro la khi sufft lqi nhu~n thlfc t€ khac voi sua"t lqi nhu~n ky VQng.
1. 1. Suat sinh /Q'i

Slf ki~n m<)t s6 nha dffu tu' mong mu6n t6i da hoa l<;ii nhu~n cua hQ cho tha"y
hQ chffp nh~n rui ro. Lqi nhu~n c6 sue thuc d~y to Ion d6i voi cac nha dffu tu'
va la ngu6n bu d~p chinh cho qua trlnh dftu tu'. D6 cfing la chi tieu quan trQng
nha"t d€ so sanh hai khoan dftu tu' ~ac nhau. Do lu'ong sufft sinh l9i trong qua
khli' cho phep nha dffu tu' danh gia khoan dffu tu' cua hQ tO't nhu' th€ nao va la
co sd d€ dlf bao tu'dng lai ba"t dinh.
1.1.1. Cac y~u

V€

t6 cua kha nang sinh IQ'i

m~t thu nh~p, c6 dong CUa illQt cong ty CO th€ hy VQng nhil'ng khoan lqi

sau : thu nh~p tu slf tang gia c6 phi€u ; thu nh~p tu phan phO'i c6 tuc ; thu
nh~p tu vi~c du'
chi COy ngma danh ngh'ia), c6 phi€u moi nay phat hanh kern theo nghi~p Vl,l
nh~p dlf tru vao v6n ; thu nh~p tu chung quy~n hay quy~n mua c6 phi€u

moi... Tuy nhien v~ dai h<;tn, n6i khac di dO'i voi nhung nguoi c6 chiSn lu'qc

10


kinh doanh chung khmin la "mua

va

girl" ("buy and hold strategy") thl hai

ngu6n thu nh~p chinh la muc d¢ tang gia cua c6 phie'u va c6 tuc. Day la hai
ngu6n thu nh~p chinh co thS quy tnfc tie'p ra ti€n. Nhung quy€n lquy~n bftu va ling cu, quy€n du'
nhung khong thS quy tnfc tie'p ra ti€n. Theo m<)t each nao do, nhung quy€n
nay thS hi~n ra gia ca cua c6 phie'u. MQt tin xa'u cong bo' cho c6 dong se lam
gia giam va ngu'QC l~i. MQi tin tuc d€u du'QC pharr anh vao gia.
Tom l~i, c3 phftn nay chung ta se quan tam chu ye'u de'n hi~u qua kinh doanh

c6 phie'u do nh~n c6 tuc va do vi~c tang gia. Phftn thu nhfft la khoan thu nh~p
dinh ky duoi d~ng ti~n m~it (thu nh~p) cua khoan dffu tu'. No luon luon Ion
hdn ho~c b~ng khong. Phffn thu hai Ia tu Slf thay d6i gia cua tai san, con gQi
lgia mua va gia da ban ho~c gia co ths ban duchenh l~ch nay co thS dudng ho~c am, noi khac di, Hii ho~c 16.
Thu nh~p cua m<)t khoan dffu tu' duoi d~ng ti€n m~t thu'ong du'ky. Cac khoan dffu tu co lai nhu trai phie'u thuong chi tra 6 thang m9t lffn
ho~c 1 nam m<)t lffn. Trang khi do, c6 tuc cua c6 phie'u ph6 thong thu'ong

du'Khai ni~m ty sua't 19i nhu~n (yield) co lien quan de'n sua't sinh lkhong d6ng nha't, vl ty sua't lti~n cua sua't sinh l
thu

nh~p

va gia cua m<)t chung khoan, thu'ong la gia mua chung khoan. Ty

sua't l9i nhu~n cua m<)t trai phie'u co m~nh gia 1000, lai sua't danh nghia 6%
va gia thi tru'ong Ia 950 la 6,31% (60/950). Ty sua't lphie'u co c6 tuc Ia 2000 va gia la 50000 la 4%. Do v~y, ty sua't l11


khong phai la cong C\1 thich hqp dS do htong sua't sinh lqi cua m<)t chung
khmin, bdi vl n6 da khong tinh de'n khoan lqi nhu~n hay khoan 16 do tang hay
giam gia chung khoan.

Kha nang sinh lqi t6ng thS cua c6 phie'u =thu nh~p c6 tuc ± thay d6i gia
Cong thuc tren day chi mota khai ni~m v€ kha nang sinh lqi. Cong thuc nay
se du'QC C\1 thS hoa t~i cac phffn sau. DiSm quan trqng cua cong thuc nay la
da tinh de'n ca hai ye'u t6 lam nen kha nang sinh lqi, thu nh~p c6 tuc va thay
d6i gia. T~i m<)t thoi diSm nao d6, m<)t chung khoan c6 thS c6 m<)t trong hai
thanh phffn tren b~ng 0. M9t trai phie'u c6 coupon zero khong c6 thu nh~p,
toan b9 sua't sinh lqi n~m trong chenh l~ch gia ban va m~nh gia.
Do kh6 c6 thS thu th~p du'qc du li~u v€ thue' va v€ chi phi giao dich nen trong
cac tinh toan v€ sua't sinh lqi thu'ong khong d€ c~p de'n cac chi phi thue' va
phi giao dich m~c du nhung chi phi nay ra't quan trqng va co ths lam giam
dang k€ thu nh~p cua ca nhan nha dffu tu'.
1.1.2. Do IU'ang suat sinh IQ'i m(>t

ky

Tu nhung 1~ p lu~n tren, khi do lu'ong sua't sinh lqi cffn do ca ye'u tO' thu nh~ p
va ye'u tO' bie'n d<)ng gia. Ty sua't sinh lqi t6ng thS cho m<)t thoi ky n~m giu
chll'ng khoan b~ng t6ng CQng tfft ca nhfi'ng khoan thu nh~p b~ng ti€n m~t va
nhung khoan sinh lqi v€ v6n chia cho khoan ti€n phai bo ra dS dffu tu'. Cong
thuc tinh sua't sinh lqi sau m<)t ky don gian nhu' sau :
Sua't sinh lqi t6ng thS

= (thu nh~p b~ng ti€n m~t trong ky ± thay d6i gia trong

ky)/gia cu6i ky tru'oc.
hay:

12

R

= U: -~_,)+ Dt

I

~-1

Trang d6 : Rt: sufft sinh lqi sau ky t;
Pt : gia t(;li thoi di€m t
Pt_ 1 : Gia t(;li thoi di€m t-1
Dt : thu

nh~ p

trong ky t.

C6ng thuc tren gia dinh r~ng chung khoan duqc mua d dftu ky va band cuo'i
ky, ding c6 tuc hay Hii duqc linh (J cu6i ky. Trong cac phep tinh sau day ap
dQ.ng cho cac cong ty Vi~t Nam niem ye"t tC;li TP.
nh~p

c6 tuc du<;1c coila

H6

Chi Minh, tfft ca thu

nh~n m()t lftn trong nam va vao ngay cuo'i nam quy

u'oc, nghia la vao cuo'i thang 7' m~c du tren thlfc t~ cac cong ty thu'ong phan
b6 nhi~u lftn c6 tuc trong 1 nam va lffn cuo'i cung cua nam t-1 thu'ong vao
khoang quy II cua nam t, khi da duqc dC;li h()i c6 dong thong qua cac bao cao
tai chinh cua nam t-1. Thay d6i gia trong ky (PcPt_ 1) bAng chenh l~ch giii'a
thoi di6m t (gia dinh gia ban ra) va gia thoi di€m t-1 (gia dinh gia mua vao).
Muc chenh l~ch nay c6 th€ am ho~c du'dng. M~t khac, chi phi giao dich va
thue" khong du'1.1.3. Trung binh c(»ng

va trung blnh nhim cua su&t sinh IQ'i

D€ tinh sufft sinh l<;1i cua m()t danh mlJ.c dftu tu' c6

nhi~u chung khoan thanh

phffn hay d€ tinh sufft sinh lqi cua m()t chung khoan qua nhi~u ky, ngu'oi ta
phai dung de"n cac cong thuc tfnh trung blnh.
Trung blnh c()ng du'
13


Trung blnh s6 hQC thfch hsinh lhQc d~ tinh trung blnh sua't sinh I<1i theo chiSu thai gian thl c6 th~ se c6 kSt
qua khong chinh xac. Vi dv nSu m9t khoan dffu tu' 50 USD va m9t chung
khoan sau 1 nam tang len 100 USD, su!t sinh l<;1i Ia (100-50)/50=100%. Nam
thu 2 chung khoan nay giam gia va khoan dffu tu' chi con 50 USD, sua't sinh
lkhmln dffu tu' l~i trd vS vi tri ban dffu, nghia Ia sua't sinh l<;1i trung blnh dang ra

phai b~ng o.
Trong tru'ang hta sua't sinh I<1i g9p theo chiSu thai gian, do luang sua't sinh lqi qua nhiSu ky.
Trung blnh nhan cua sua't sinh lqi sau n ky b~ng can b~c n tich cac sua't sinh
lqi qua cac nam
I

RG

trong d6 :

~[u (J+R,)r -I

Ra: trung blnh nhan su!t sinh lqi

Rt: Sufft sinh lQi t6ng th~ nam t
n: so;"(' k'y.

Ghi chu r~ng trong khi tinh trung blnh nhan, ngu'ai ta phai c<)ng sua't sinh lqi
thanh phffn voi 1.
So sanh hai each do sua't sinh lqi trung blnh tren day, ngu'ai ta cho r~ng:

14


11 Trung blnh c<)ng thu'ong dung d€ u'oc lu'chung khmin tu nhfi'ng dfi' li~u Jich su va dung d€ tinh phu'dng sai va d<) l~ch
~

c huan;

2/ Khi do Iuong hi~u qua dffu tu' theo thoi gian thl trung blnh nhan chfnh xac
hdn va dang tin

c~y

hdn;

3/ N6i chung thl R;::: R0 va khi muc d<) bie'n d<)ng cua sufft sinh l<;1i cang cao
thl chenh l~ch gifi'a 2 gia tri trung blnh nay cang IOn.
1.1.4.

suat sinh IQ'i ky vQng

d day chung ta cffn phan bi~t hai thu~t ngfi' du'tu' : sua't sinh l<;1i thLfc hi~n va sua't sinh lmuc sinh lffiQt tai san Ia muc sinh llai. £>6 la sufft sinh lNha dffu tu' c6

y dinh mua m<)t tai san nao d6

ne'u sua't sinh l<;1i ky VQng chffp

nh~n du'QC, tuy nhien hQ cffn phai hi€u r~ng ky VQng CUa hQ CO th€ khong bao

giO thanh hi~n thLfc.
£>€ u'oc lu'Thu nhfft,

s6 nhfi'ng kha nang suat sinh l<;1i se xay ra trong

nhi€u, c6 th€ Ia vo

tu'dng lai la rfft

s6. Nha phan tkh gan cho tung kha nang a'y m<)t xac sua't

c6 th€ xay ra. Sufft sinh lII

E(R)

= ~Rl + PzR2 + ... + P,Rll = L~Rk
k=l

Trong d6 :

sua't sinh l<;1i ky VQng ;
Rk: sua't sinh lE(R) :

15


Pk : xac sua't xay ra Rk trong thtfc te'.
Tu cong thuc tren, c6 th~ n6i sua't sinh l<;Ji ky VQng cua m<)t chung khoan
b~ng trung blnh c6 trQng s6 ta't ca nhfi'ng sua't sinh l<;Ji c6 th~ xay ra, trong d6

trqng s6la xac sua't cua m6i sua't sinh l<;Ji kha nang d6.

Cach thu hai thuong dung hdn, nguoi ta gia djnh r~ng phan ph6i xac sua't sua't
sinh lqi trong qua khu, da thtfc hi<%n se l~p lc;ti trong tu'dng lai. Ne'u ljch sli' l~p
lc;ti thl khi d6, sua't sinh l<;Ji ky VQng se b~ng trung blnh c<)ng sua't sinh l<;Ji da
thlfc hi<%n trong thoi gian tru'oc d6. Khoang thoi gian rna cac nha dftu tu'
thu'ong sli' dl;lng d~ u'oc lu'<;Jng Ia trung blnh cua 60 ky' m6i ky 1 thang, nghia
la t6ng c<)ng g6m s6li<%u cua 5 nam giao djch cua thi tru'ong. Sau d6, tu sua't
sinh l<;Ji thang se u'oc lu'<;Jng sua't sinh l<;Ji cua nam.
Khi d6:

Trong d6 : E(R) : sua't sinh l<;Ji ky VQng ;
R : sua't sinh l<;Ji trung blnh;
R1: sua't sinh lqi cua ky t;
n : s6 ky thu'ong b~ng ho~c Ion hdn 60.
Tren thj tru'ong chung khoan c6 2 each thuc giao djch : giao djch khop l<%nh
djnh ky (fixing) va giao djch lien tl;lC. Giao djch djnh ky chi khop l<%nh m<)t
vai Ifin trong ngay (2lftn/ngay nhu' tru'ong h<;Jp tc;ti Trung tam Giao djch Chung
khoan TP. H6 Chi Minh). Nhfi'ng thi tru'ong da phat tri~n ltfa ch9n giao djch
lien tl;lC, ngma la illQt lftn khop l<%nh chi tfin chu'a de'n 30 giay (illQt khao sat
cho tha'y con s6 nay la 22 giay tc;ti NYSE), vl the' t6ng c<)ng c6 ca 1000 lftn
khop l<%nh trong 1 ngay. D6 la chua k~ sau khi san giao djch dong cll'a thl cac
16

)


chli'ng khmin niem ye't vfin c6 th6 chuy6n qua giao dich OTC ... V oi tntang
hqp thli' nha't, vi~c u'oc lu'qng sua't sinh lqi theo ki6u truy€n tho'ng la thkh hqp.

Voi tru'ong hqp giao djch lien tl)C 24h/24h, Vi~c hfa ChQn gia tham chie'u,
ngay ca cai g<;>i la "gia dong cll'a" cling ra't kh6 khan. Cac nha phan tkh

thu'ong dung suy di~n nhu' sau :
Ne'u ta la'y gia (J hai thai di6m cu6i nam t-1 va va nam t, tinh sua't sinh lqi
danh nghia cua nam Ia (PcPt-1)/(Pt-1). Tuy nhien giua thai di6m tva t-1 c6
vo s6 giao djch, sua't sinh lqi thlfc (effective rate) se phv thu(>c vao so'lgn (n).
g(>p lqi nhu~n vao v6n trong ky. Bang 1.1. Ia vi dv voi sua't sinh lqi danh
nghia la 6% nhu'ng c6 so'lgn nh~p lqi nhu~n vao v6n khac nhau.
Bang 1.1. Sua't sinh hji tht;ic dol vOi s6Iiln nh(lp l
Ky nh~p l«ti nhu~n v~w v6n

n
1
2
4
12
52
365

Nam
Nua nam
Quy
Thang
Tugn
Ngay

Ty sua't sinh l«;ti thvc (%)
6,00000
6,09000
6,13636
6,16778

6,17998
6,18313

Ne'u so' ky tang len vo h(;ln thl sua't sinh lqi thlfc se du'qc u'oc lu'qng b~ng cong
thli'c:
Rr

trong d6 :

= eR -1

Rr : sua't sinh lqi thl}'c;
R : sua't sinh lqi danh nghia
e : h~ng s6 e tlf nhien

Trong [;;tii~g··:,iif~~a~~~'trS~n~~
/, -··I·' . ~,.
• f'
.
1 I ,lJC.J;\iO DH

1\i~;H T~~

TP.HCM

\)'"I:HtN
I1 TJ.rrnJ
-~~--~
' ····--~Jl.JJ.67>'

~ng

R

r

= e0' 06 -1 = 0' 061836547

= 6 1836547%.
'

17


Theo dinh nghia, sua't sinh lqi thvc qua n ky se b~ng Rr trong cong thuc sau :

p -P
n

Po

p
° = __!!_
- 1 = eRr -

Po

p
1 => __!!_ =

Po

eRr

p

=> R

= In(__!!_)

Po

r

Rr: sua't sinh lqi thlfc;
e : h~ng s6 tlf nhien e ;
p n : gia t(;li thai diem n ;
P0 : gia t(;li thai diem o.
Cong thuc cu6i cling Rr=ln(Pn/Po) duqc sll' dt;mg ra't r()ng rai tren thi tnrang Uti
trong d6 :

chinh. N6 ra't ti~n cho vi~c tinh toan va giam bot duqc kha nhi€u buoc trong
tinh toan, nha't Ia voi nhfi'ng thi tru'ang giao dich lien tl:IC va soi d()ng. Tuy
nhien, trong nghien cuu nay se chi dung each tinh thong thu'ang, nghla la sll'
dvng cong thuc (Pt-Pt-1)/(Pt-1), bdi thi tntang giao dich gian do(;ln, dinh ky,
khong lien we. Khi nao dung dsn cong thuc ham logarithm kS tren se ghi chu
c1:1 th~ tung tru'ang hqp.
1.1.5. Ty suat sinh IQ'i n(>i b¢

C6 m()t each tinh sufft sinh lqi nfi'a la tinh ty sua't sinh lqi n()i b() (IRR). E>ay la

ty sufft dung d~ chie't kha'u, hi~n gia toan b9 nhfi'ng "thu nh~p" tu'dng lai cua
m9t khoan d~u tu' v€ thai diem hi~n t(;li, ba't k~ nhfi'ng khoan thu nh~p d6
du'dng (thu nh~p, lqi nhu~n) hay am (ddu tu hay 16). v€ dC;li the c6 th~ quan
ni~m ty sua't sinh lqi n()i b9 la ty sua't r sao cho :

_

D

ro

+

CF;

CF2
CFn
Pn _
+
2 + ... +
r + 1 (r + 1)
(r + 1Y (r + 1Y
+

D

-.r,0

~

+ L..J
i=t

CF;

Pn __ Q
+ --"--(1 + rY (r + 1)"

Trong d6 : Po : Gia mua chung khoan ;
CFi: thu nh~p nam thu i;
Pn : gia chung khoan t(;li thai diem n ;
r : ty sua't sinh lqi n()i b() ;
n : s6 ky tinh tmin.

18


Vit%c sti' dvng ty sua't sinh l<;1i nQi bQ cffn ra't th~n trQng voi m<)t s6 ly do sau
day:
• Dffu tien la va'n d~ tfnh tm1n. Cach tfnh nay g~p 2 kh6 khan : thli nha't,
c6 m()t s6 tntong h<;ip se tfnh du'nsu taco dong ti~n dffu tu la -1, +4 va -3, ty sua't sinh ldong ti~n -1 +4(r+ 1)-3(r+ 1)2=0. Ke't qua cU. a phu'dng trlnh nay c6 th6 la
0% ho~c 200%. Thli hai, c6 tru'ong h<;1p khong tfnh dun<)i bQ. Vf dv nhu' voi dong ti~n -1,+1, -1 se kho~g tlm du'QC ty sua't sinh
l<;1i n()i bQ.
+ Them v~w d6, ty sua't sinh l<;1i n<)i bQ IRR gia dinh r~ng ta't ca cac

khoan thu nh~p d~U du'QC tai dffu tu', Va tai dffu tu' chi VOi sua't sinh lQi la

ty sua't IRR. D6 la gia dinh khong thl.fc te'.
• C6 m<)t s6 tru'ong h<;ip ke't lu~n can eli tren IRR rna u thu§:n voi ke't
lu~n

...

can eli tren dong thu nh~p thuan hit%n gia (NPV) ...

1.1.6. Ty suAt sinh IQ'i cua mc)t danh mvc d~u tU'

Danh mvc dff u tu' bao g6m to an b() chling khoan trong danh mvc d6. Do v~ y,
sua't sinh lQi ky VQng CUa IDQt danh ffil.}C b~ng trung blnh CO trQng s6 CUa sua't
sinh l<;ii cua toan b() cac chling khoan thanh phffn. Cong thlic nhu sau :
n

E(RP) = x 1E(R1) +x2 E(R 2 ) + ... + x,E(R,) = LX;E(R;)
i=l

Trong d6 : E(Rp) : Sua't sinh l<;ii ky VQng cua danh ffil.}C dffu tu' p ;
Xi :

ty trQng CUa chling khoan i trong danh ffil.}C;

n : s6lo~i chling khoan trong danh ml.}c;
E(Ri) : Sua't sinh lQi ky VQng cua chling khoan i

19'


1.2. Rui ro theo nghia truyen thong

Rui ro cua vic$c nclm gifi' m<)t chung khoan la kha nang rna sua't sinh lqi thlfc
hic$n khac voi sua't sinh lqi ky V<;>ng. Ngu6n g6c cua tlnh hlnh nay la do sv
bie'n d<)ng cac khoc:ln thu nh~p cling nhu' bie'n d<)ng gia chung khoan.
Nhung nhan tO' gay ra sv bie'n d<)ng cac khoan sinh lqi - gia va thu nh~p
(duoi dqng c6 tuc hay Hii)- gQi la cac ye'u tO' rui ro. M<)t

s6 ye'u tO' nay phat

sinh tu ngoai cong ty, khong thS kiSm soat duqc va anh hu'dng cling hie len
nhi€u chung khoan. M<)t

s6 nhan t6 khac phat sinh tit trong cong ty va c6 thS

kiSm soat duqc. Trong dffu tu', cac ye'u

t6 khong thS kiSm soat du'qc, anh

hu'dng de'n nhi€u chung khoan cling m<)t hie gQi la cac rui ro he$ th6ng. Ngu'QC
lqi cac nhan

t6 anh huC1ng c6 thS kiSm soat duqc va chi anh huC1ng de'n m<)t

nganh cong nghic$p hay m<)t cong ty gQi la cac rui ro phi he$ th6ng.
Rui ro he$ thO'ng du'qc dinh nghia la m<)t phffn bie'n d<)ng v~ sua't sinh lqi c6
nguyen nhan la nhfi'ng nhan

t6 anh hu'dng dSn tfft ca IDQi chung khoan khac

nhau. Nhung bie'n d<)ng v€ kinh te', chinh tri, va xa h<)i Ia ngu6n g6c cua rui

ro he$ thO'ng. Anh huC1ng cua chung tac d9ng de'n gia cua hffu nhu toan b9 cac
c6 phie'u (hay toan b<) trai phiSu) tren thi tru'ong. Ch~ng hqn khi kinh te' suy
thoai va lqi nhu~n cua cac cong ty d€u giam, gia c6 phie'u cua hffu he't cac
cong ty niem ye't tren thi tru'ong se c6 xu hu'ong giam. M<)t vi dl;l khac, hffu
nhu' toan b<) c6 phie'u tren thi tru'ong NYSE d€u bie'n d<)ng cling chi~u voi chi

s6 NYSE Index. Ngu'oi ta tinh du'Qc r~ng 50% bie'n d<)ng gia cua c6 phie'u tqi
thi tntong nay c6 thS giai thich b~ng bie'n d<)ng chi

s6 cua thi truong. N6i

khac di, gffn Yz rui ro cua m<)t c6 phie'u trung blnh tqi thi tru'ong nay la rui ro
he$ th6ng (D. Fischer, R. Jordan, 1995, tr.71).

20


Rui ro phi h~ thO'ng la phffn rui ro t6ng th~ chi lien quan de"n 1 chung khoan
ho~c m()t nganh cong nghi~p. Cac nhan tO' nhu' kha nang quan

tri,

sd thich

cua ngu'oi tieu dung, bi ki~n tl;lng, dlnh cong cua cong nhan la cac nhan t6
gay ra rui ro phi h~ thO'ng cua cong ty. Cac nhan tO' nH ro phi h~ thO'ng hffu
nhu' d()c l~p voi cac nhan t6 anh hu'dng de"n to~m b() thi tntong chung khoan.
Vl cac nhan t6 nay chi anh hu'dng de'n m()t cong ty hay m()t nganh nen chung
cffn du'QC danh gia trong bO'i canh Cl;l th~ cua cong ty hay nganh do.
C6 th6 mo ta m()t sO' nguyen nhan gay nen rui ro h~ thO'ng va rui ro phi h~

th6ng nhu' sau:

.

1.2.1. Nguyen nhan cua rui ro h~ thOng

Rid ro c im biin than thj trliilng co? phitu
Tru'oc he't xin ghi chu rang ffil;lC nay ban de"n rui ro cua toan b() thi tru'ong c6
phie'u chtl khong phai thi tru'ong san phffm va dich Vl;l rna CaC cong ty niem
ye"t dang kinh doanh. Rui ro thi tru'ong c6 phie'u (nhung ngay thu hai den t6i,
thu tu' den t6i... tren san giao dich ch£ng h~n) la rui ro h~ thO'ng, trong khi rui
fO

thi tru'ong san phffm Va dich Vl;l rna cong ty niem ye"t dang kinh doanh

thu'ong l~i Ia rui ro phi h~ th6ng (vi dl;l nhu' anh hu'dng cua dich cum ga de'n
cong ty tht;(c phffm dong h()p cac san phffm thit ga va de"n cong ty kinh doanh
khach s~n, nhu'ng it ho~c khong anh hu'dng de"n cong ty di~n til' ch£ng h~n).
Khong hie'm khi ngu'oi ta tha'y gia c6 phie"u giam trong khi lqi nhu~n cua cong
ty phat hanh c6 phie"u do l~i dang tang len Va ngu'QC l~i gia c6 phie'u tang
trong khi lqi nhu~n cong ty giam. Gia c6 phie"u cilng c6 th~ bie"n d()ng dang
k6 trong m()t khoang thoi gian tu'dng dO'i ngcln m~c du lqi nhu~n cua ho~ t
d()ng kinh doanh hffu nhu' khong thay d6i. Nguyen nhan cua nhung slf ki~n

21


ki€u nay c6 nhi~u, tuy nhien m()t trong nhfi'ng nguyen nhan chinh la do sv
thay d6i tam ly cua nha dffu tu' de'n c6 phie'u n6i chung, de'n m()t vai lo~i c6
phie'u ClJ th€ n6i rieng. Bie'n d()ng sua't sinh l<;1i cua c6 phie'u c6 nguyen nhan

la sv thay d6i trong tam ly cua nha dffu tu' gQi chung la rui ro thi tru'ong c6
phie'u.
Rui ro thi tru'ong c6 ngu6n g6c la do phan ling cua nha dffu tu' d6'i voi cac sv
ki<%n vo hlnh ho~c hfi'u hlnh.

Dv bao rang ty It% tang tru'C1ng khong nhu' dl! bao,

lQi nhu~n cua cac cong ty se suy giam c6 th€ lam giam gia c6 phie'u tren di<%n
r()ng. Co sC1 cua nhfi'ng phan ling cua nha dffu tu' c6 th€ la nhfi'ng sv ki<%n thl.fc
tS, quan sat du'QC nhu' CaC Slf ki<%.n kinh te', chfnh tri,

Xa h()i.

Cac Slf ki<%n thvc te' anh hu'C1ng de'n tam ly cua cac nha dffu tu' tren thi tru'ong,
tuy nhien tam ly ba't 6n cua nha dffu tu' thu'ong khue'ch d~i nhung phan .ling
nay thanh nhung phan ung qua muc. M9t sl.f giam gia nho nho tren thi tru'ong
c6 th€ Ia nguyen nhan cho m()t khoan

16 to IOn. Tam ly bffy dan (animal

effect) hlnh thanh khi toan b() cac nha dffu tu' d~u mong mu6n ra khoi thi
tru'ong ho~c nhay vao thi tru'ong. Phan ling n6'i tie'p phan ling, anh hu'CJng cua
cac phan ling nay du'QC c()ng hu'CJng, cac nha dffu tu' dua nhau ban ra lam gia
giam xu6'ng mlic tha'p hon ra't nhi~u gia tri n()i t~i cua c6 phie'u, la gia tri rna
chung ta tlm du'QC bang each Slt d1Jng phan tich CO ban. V oi CO chS phan ling
ngay tlic thl tru'oc nhung sv ki<%n nhu' am sat chinh tri gia, de dQa chie'n tranh,
ngu'ng cung ca'p dffu hoa, ... gia cua gffn nhu' toan b() cac c6 phie'u se bi anh
hu'C1ng tieu cl.fc. Dang cua Ba Sonia Gandi th~ng l<;1i ba't ngo lam chi s6 thi
tru'ong chling khoan Bombay giam mlic ky llJC trong ngay 17/05/2004.
Va'n d~ rui ro thi tru'ong thu'ong chi nha'n m~nh de'n phan ling tieu clfc. Ta't

nhien khung hoang "mua vao" cfing Ia m()t ki€u phan ling voi nhung sv ki<%n
22