Trương trọng cảnh thương hàn luận (y học cổ truyền)

H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

TH

NG HÀN LU N

THÁI D
NG B NH
i u1
* Thái d ng chi v b nh, m ch Phù, đ u h ng c ng th ng, nhi hàn.
+ Thái d ng b nh (bi u hi n) m ch Phù, đ u và gáy c ng đau mà s gío.
i u2
* Thái d ng b nh, phát nhi t, h n xu t, phong, m ch Hoãn g a, danh vi Trúng Phong.
+Thái d ng b nh, phát s t, ra m hôi, s gío, m ch Hoãn, g i là Trúng Phong.
i u3
Thái d ng b nh, ho c d phát nhi t, ho c v phát nhi t, t t hàn, th th ng, u ngh ch. M ch
âm d ng Câu Kh n gi , danh vi t Th ng Hàn.
Thái d ng b nh, ho c đã phát s t ho c ch a phát s t, s s gío, c th đau nh c, ói m a,
m ch âm d ng Câu, Kh n, g i là Th ng Hàn.
i u4
B th ng hàn m t ngày, khí c a Thái d ng ch u tr c, n u m ch t nh (không c p sác, c p là
b nh ch
Thái d ng, không truy n vào Thi u âm), n u h i mu n th , n u th y táo phi n và
m ch th i Sác c p (đó là b nh thu c v khí c a Thái d ng, l i kiêm th y có s “hóa” c a kinh
thi u âm) th t c là b nh đã truy n.
i u5
B th ng hàn đã hai, ba ngày không th y các ch ng c a kinh D ng minh và kinh Thi u
d ng. ó là b nh không truy n.
i u6

B nh Thái d ng phát nhi t mà khát, không ghét l nh là ôn b nh. N u phát h n r i, mình l i
nóng nh đ t, g i là phong ôn. B nh phong ôn, m ch Âm D ng đ u phù, t ra m hôi, mình
n ng, ng nhi u, h i th nh ngáy, nói n ng khó nên l i. N u b nhi m h , ti u ti n s không l i,
tr c th , són đái, n u dùng l a châm c u, nh thì ngoài da phát vàng, n ng thì nh kinh gi n, có
khi l i kh túng (gân m ch co rút, thõng ra); n u dùng l a xông đi, m t l n ngh ch còn có th
s ng, hai l n ngh ch khó lòng toàn m ng.
i u7
B nh, có ch ng phát nhi t r i m i ghét l nh là phát ra D ng, không phát nhi t mà ghét l nh;
là phát ra Âm. Phát ra Âm sáu ngày lành, phát ra D ng b y ngày lành. B i vì s D ng 7
mà s Âm 6 v y.
i u8
B nh Thái d ng đ u nh c, đ n b y ngày tr lên s t kh i vì d n qua b n kinh c a nó đã h t
r i. N u ch a kh i l i mu n truy n kinh l n n a, nên châm kinh túc D ng minh V (T c là châm
huy t Túc Tam Lý (d i đ u g i ba t c). Ng i ngay co đ u g i, ngón tay úp xu ng x ng ng, t i
đ u ngón tay gi a là đúng huy t. Châm 3-7 phân) khi n cho không truy n kinh đ c n a thì
kh i.
i u9
B nh Thái d ng khi mu n gi i t gi t đ n gi mùi.
i u 10
Ng i trúng phong bi u đã gi i nh ng ch a đ c th t khoan khoái, ch đ n m i hai ngày s
kh i.
i u 11
B nh nhân c th r t nóng mà l i mu n đ c m c áo. đó là nhi t bì phu mà hàn c t t y.
i u 12
Thái d ng trúng phong, D ng Phù mà Âm Nh c, m hôi s t gây ra, gây g y ghét l nh, r n
r n ghét gió, hâm h p phát nhi t, m i th phì phò và a khan. Qu Chi Thang ch v b nh y.
i u 13
B nh Thái d ng, đ u nh c, phát nhi t th y có m hôi ra và ghét gió. Bài Qu Chi Thang ch
v b nh y.
i u 14

B nh Thái d ng, c l ng ngay đ , ch h i ng ngo y, l i m hôi ra, ghét gió. Bài Qu Chi Gia
Cát C n Thang ch v b nh y.
i u 15


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

B nh
Thái d ng, sau khi h nh m, khí l i xung lên, nên u ng bài Qu Chi Thang theo
ph ng pháp tr c. N u không xung lên không th cho u ng bài Qu Chi.
i u 16
B nh Thái d ng 3 ngày đã phát hãn, n u l i th , n u l i h , n u l i ôn châm, v n không gi i.
ó là ho i b nh. Qu Chi Thang không th u ng, xét xem m ch và ch ng bi t ph m s ngh ch
nào, s theo ch ng mà đi u tr .
i u 17
Thang Qu chi v n là đ gi i c . N u b nh nhân m ch Phù, Kh n, phát nhi t, hãn không ra,
không th cho u ng. C n ph i hi u l đó, đ ng có dùng nh m.
i u 18
N u t u khách (ng i nghi n r u) m c b nh, không th cho u ng bài Qu Chi vì t u khách
không a các ch t ng t.
i u 19
Ng i bình nh t v n có b nh suy n, dùng bài Qu Chi Gia H u Phác, H nh T r t t t.
i u 20
Phàm u ng bài Qu Chi Thang mà th , v sau t t th ra m máu.
i u 21
B nh Thái d ng cho phát hãn, m hôi ra không d t. B nh nhân ghét gió, ti u ti n khó, t chi
h i co qu p, khó co du i. Bài Qu Chi Gia Ph T Thang ch v b nh y.
i u 22

B nh
Thái d ng sau khi h nh m, m ch Xúc, ng c đ y, bài Qu Chi Kh Th c D c
Thang ch v b nh y. N u m ch Vi, ghét l nh, bài Qu Chi Kh Th c D c Gia Ph T
Thang ch v b nh y.
i u 23
B nh Thái d ng, m c đã 8,9 ngày, ch ng tr ng nh Ng c, phát s t, ghét l nh, nóng nhi u
l nh ít, b nh nhân không ói, đ i ti n d dàng, m t ngày phát hai ba l n, m ch Vi, Hoãn là mu n
kh i v y. N u m ch Vi mà ghét l nh, y là Âm D ng đ u h , không th l i phát hãn, l i th , l i
h n a, nét m t l i có s c nhi t là ch a mu n gi i, b i vì không làm cho m hôi nh xu t ra , nên
c th ng a, nên dùng bài Qu Chi Ma Hoàng Các Bán Thang.
i u 24
B nh Thái d ng m i u ng bài Qu Chi Thang mà b phi n không gi i đ c. Tr c h t hãy
châm huy t Phong trì và Phong ph , r i cho u ng ti p bài Qu Chi Thang thì s kh i.
i u 25
U ng Qu Chi Thang mà m hôi ra nhi u , m ch l i H ng,
i, dùng Qu Chi Thang phép u ng
nh tr c. N u hình nh b ch ng ng c, ngày phát hai l n, m hôi ra, t t gi i đ c, nên dùng
bài Qu Chi Nh Ma Hoàng Nh t Thang.
i u 26
U ng bài Qu Chi Thang sau khi m hôi xu t ra nhi u, phi n khát nhi u mà không gi i. M ch
H ng,
i, th i B ch H Gia Nhân Sâm Thang ch v b nh y.
i u 27
B nh Thái d ng phát nhi t, ghét l nh. N u nhi t nhi u hàn ít, m ch Vi,Nh c là vô D ng,
không th phát hãn, nên dùng bài Qu Chi Nh Vi t T Nh t Thang.
i u 28
U ng thang Qu Chi, ho c l i dùng phép h , mà đ u c v n c ng đau, h m h p phát nhi t, h i
có m hôi, d i tâm mãn (đ y), h i đau, ti u ti n không l i... Bài Qu Chi Kh Qu Gia Ph c
Linh B ch Tru t Thang ch v b nh y.
i u 29

Th ng hàn m ch Phù, m hôi t ra, ti u ti n luôn, tâm phi n, h i ghét l nh, chân co rút. N u
cho u ng bài Qu Chi Thang đ công Bi u, y là nh m; u ng vào s sinh ra ch ng quy t, trong
h ng khô, phi n táo và th ngh ch, làm bài Cam Th o Càn Kh ng Thang cho u ng đ ph c h i
l i D ng.
N u ch ng quy t kh i, chân m l i, làm bài Cam Th o Th c D c Thang cho u ng, chân s
du i ngay. N u V khí không hòa, nói l m nh m, cho “chút ít” bài i u V Th a Khí thang. N u l i
dùng phép phát hãn và phép Thiêu châm, bài T Ngh ch Thang ch v b nh y.
i u 30


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

Có ng i h i: Ch ng gi ng D ng án, theo đúng phép đ tr mà n ng thêm, quy t ngh ch,
trong h ng khô, hai chân co rút mà nói l m nh m: th y nói đ n n a đêm tay chân s
m, hai
chân s du i đ c. Sau đúng nh l i th y. Sao l i bi t đ c th ? áp r ng: Th n kh u m ch
Phù mà
i, Phù là Phong,
i th i là h . Phong thì sinh ra nhi t nh , h thì hai chân co, b nh
ch ng gi ng nh ch ng c a Qu chi, nhân đó thêm Ph t vào đ y, l i g p thêm Qu (Qu chi
3 l ng g i là D ng án Thang) đ cho m hôi ra, Ph t ôn kinh, đó là vì vong D ng v y.
Quy t ngh ch, trong h ng khô, D ng minh k t trong, nói xàm, phi n lo n...
i u ng Cam
Th o Càn Kh ng thang, n a đêm khí tr l i, hai chân s m, khu u chân còn h i co rút, dùng
kèm bài Th c D c Cam Th o Thang, b y gi khu u chân m i th ng đ c, dùng i u V
Th a Khí Thang khi n cho tiêu ch y nh thì h t nói xàm, vì v y b nh m i kh i.
i u 31
B nh Thái d ng, c và l ng c ng, c khó xoay tr , không có m hôi, ghét gió, bài Cát C n

Thang ch v b nh y
i u 32
Thái d ng và D ng minh h p b nh, t t t h l i, bài Cát C n Thang ch v b nh y.
i u 33
Thái d ng v i D ng minh h p b nh, không h l i ch có nôn thôi. Bài Cát C n Gia Bánn H
Thang ch v b nh y.
i u 34
B nh Thái d ng thu c ch ng Qu Chi, th y thu c l i dùng phép h , ch ng l i l i không d t,
m ch Xúc, (là) ph n bi u ch a gi i v y, Suy n mà m hôi ra, bài Cát C n Hoàng C m Hoàng
Liên Thang ch v b nh y.
i u 35
B nh Thái d ng, đ u đau, phát nhi t, mình đau, l ng đau, các kh p x ng đau nh c, ghét
gió, không có m hôi mà suy n, bài Ma Hoàng Thang ch v b nh y.
i u 36
Thái d ng và D ng minh h p b nh, suy n mà ng c đ y, không th dùng phép h , nên dùng
bài Ma Hoàng Thang làm ch .
i u 37
B nh Thái d ng đã qua 10 ngày (th i k ch khí c a Thi u âm), m ch Phù, T mà a n m là
bên ngoài đã gi i r i. N u ng c đ y, s n đau, cho dùng bài Ti u Sài H Thang; n u m ch ch
Phù, cho dùng bài Ma Hoàng Thang.
i u 38
Thái d ng trúng phong m ch Phù, Kh n, phát s t, ghét l nh, c th đau nh c, m hôi không ra
đ c mà phi n táo, bài
i Thanh Long Thang ch v b nh y. N u m ch Vi, Nh c, m hôi ra
mà ghét gió, không th u ng. N u c u ng s gây ra ch ng quy t ngh ch, gân gi n gi t, th t m p
máy. y là ngh ch v y.
i u 39
Th ng hàn m ch Phù, Hoãn, mình không đau, ch “n ng”, có lúc l i nh , không có ch ng Thi u
âm, dùng bài
i Thanh Long Thang cho phát ra.

i u 40
Th ng hàn, ph n bi u không gi i, phía d i vùng tim có th y khí, nôn khan, phát s t và ho
khan. Ho c khát, ho c tiêu ch y, ho c n c, ho c ti u ti n không l i, b ng d i đ y ho c suy n,
bài Ti u Thanh Long Thang ch v b nh y.
i u 41
Th ng hàn phía d i vùng tim có th y khí, ho khan mà h i suy n, phát s t, không khát. U ng
thu c r i (t c là u ng bài Ti u Thanh Long) l i khát, y là hàn đã ra đi , mu n gi i, bài Ti u
Thanh Long ch v b nh y.
i u 42
B nh Thái d ng, ch ng bên ngoài ch a gi i, m ch Phù Nh c , nên đ cho ra m hôi mà
gi i, dùng Qu Chi Thang.
i u 43
B nh Thái d ng l i dùng phép h , th y h i suy n, b i c bi u ch a đ c gi i, bài Qu Chi
Gia H u Phác H nh Nhân Thang ch v b nh y.
i u 44


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

B nh Thái d ng, ch ng ph n bi u ch a gi i, không th h đ c. N u h là ngh ch. Mu n
gi i ph n bi u, bài Qu Chi Thang ch v b nh y.
i u 45
B nh Thái d ng tr c đã phát hãn không gi i đ c, mà l i h đi, m ch Phù, y là không
kh i. B i Phù là b nh ph n bi u mà l i h đi cho nên không kh i. Gi th y m ch Phù là bi t
b nh v n ph n bi u, ph i dùng phép gi i bi u. Bài Qu chi thang ch v b nh y.
i u 46
B nh thái D ng, m ch Phù, Kh n (ch ng c a Ma Hoàng), không m hôi, phát s t, c th đau
nh c, 8, 9 ngày không gi i đ c. Bi u ch ng v n còn, nên cho phát hãn. N u u ng thu c tr c

r i (Ma Hoàng Thang), h i b t, b nh nhân l i phát phi n, m t m , n ng h n, t t ph i ch y máu
cam. Ch y máu cam thì b nh s gi i đ c. S d nh th là vì có d ng khí nhi u v y. Ma
Hoàng Thang ch v b nh y.
i u 47
B nh Thái d ng, m ch Phù, Kh n, phát s t, c th không có m hôi mà t ra máu cam (Thì
b nh) s kh i.
i u 48
C hai D ng cùng b nh: Thái d ng lúc m i m c b nh, nên dùng phép phát hãn. M hôi làn
đ u ra không h t, nhân đó nó chuy n sang thu c v D ng minh, ti p t c t ra m hôi in ít,
không ghét l nh. N u b nh Thái d ng, các ch ng h u ch a h t, không th dùng phép h ,
n u dùng phép h s là “ngh ch”. Nh th , có th cho “ti u phát h n”. Ví ph ng s c m t b ng
b ng đ gay, là do D ng khí b b c u t Bi u, nên gi i đi (t u là ti u phát h n), xông đi. N u
phát hãn không th u tri t, không đ k . D ng khí b b c u t không v t ra đ c, nên phát hãn
(phát hãn c a kinh Thái d ng), không phát hãn ng i b nh s phi n táo, không còn bi t đau
đ n ch nào, ch t đau trong b ng, ch t đau t chi, n tay vào c ng không th xét th y,
ng i b nh h i th ng n, ch ng i, vì cái c hãn không ra th u tri t. L i c phát hãn thêm s
kh i. Sao l i bi t là không ra th u tri t ? b i vì m ch S c nên bi t v y
i u 49
M ch Phù, Sác, theo phép ph i làm cho m hôi xu t ra thì kh i. (N u dùng phép) H thì c th
s n ng, tâm s h i h p, không th l i dùng phép phát hãn, nên đ cho m hôi t ra m i kh i.
S d nh th là vì m ch b Xích là m ch Vi, đó là “lý h ”. Ph i đ i bi u lý th c, tân d ch t
hòa, lúc đó m hôi t mà kh i.
i u 50
M ch Phù, Kh n, theo phép thì c th đau nh c, nên dùng (Ma Hoàng Thang) cho m hôi ra
đ gi i b nh . Gi s m ch b Xích đi Trì, không th phát hãn. Sao l i th ? B i vì doanh khí
không đ , huy t thi u v y.
i u 51
M ch Phù y là b nh bi u, có th dùng phép phát h n, nên dùng bài Ma Hoàng Thang. M ch
Phù mà Sác , có th dùng phép phát hãn, nên dùng bài Ma Hoàng Thang
i u 52

Ng i b nh th ng t ra m hôi, y là Doanh khí đang hòa. Doanh khí hòa mà bên ngoài không
“hài” (hòa), vì V khí (ngo i) không hài hòa cùng Doanh khí mà ra. B i vì Doanh khí v n hành
trong m ch, V khí v n hành ngoài m ch (t c là không hòa). Ti p t c cho phát hãn thêm, thì
Doanh V hòa mà kh i. Nên dùng bài Qu Chi Thang.
i u 53
T ng (ph ) không có b nh gì khác, ch đúng gi phát nhi t, m hôi t ra mà không kh i, y là V
khí không hòa. Tr c gi y dùng phép phát hãn thì kh i. Bài Qu Chi Thang ch v b nh y.
i u 54
Th ng hàn m ch Phù, Kh n, m hôi không ra, nhân th mà gây ra ch y máu cam. Ma Hoàng
Thang ch v b nh y.
i u 55
Th ng hàn 6, 7 ngày không đ i ti n, đ u nh c, có s t, cho u ng bài Th a Khí Thang. N u th y
ti u ti n trong, bi t là tà không lý mà v n còn bi u, nên dùng phép phát hãn. N u đ u nh c,
h n ph i ch y máu cam, bài Qu Chi Thang ch v b nh y.
i u 56
Th ng hàn m hôi đã ra, qua n a ngày l i phi n, m ch Phù Sác, mau đ i dùng ph ng pháp
phát hãn. Bài Qu Chi Thang ch v b nh y.


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

i u 57
Phàm b nh đã phát hãn, n u dùng phép th , phép h ... n u làm cho vong tân d ch, đ i Âm
D ng t hòa, s t kh i
i u 58
Sau khi cho x m nh l i cho phát hãn, ti u ti n không thông , đó là m t tân d ch v y.
ng tr
n a (t c đ ng dùng thu c l i ti u), đ i ti u ti n thông thì t kh i

i u 59
Sau khi h l i phát hãn, thì s rét run, m ch Vi, T . S d nh th vì (l m dùng phát hãn và h )
làm cho “N i”, “ngo i” đ u h v y.
i u 60
Sau khi h l i thêm phát hãn, ban ngày phi n táo không ng đ c, đêm th i yên t nh, không nôn
, không khát, không có Bi u ch ng, m ch Tr m, Vi, c th không s t cao, bài Càn Kh ng, Ph
T Thang ch v b nh y.
i u 61
Sau khi phát hãn, c th đau nh c, m ch Tr m Trì. Bài Qu Chi Thang thêm Th c D c, Sinh
Kh ng đ u 1 l ng, Nhân Sâm 3 l ng. Bài Tân Gia Thang ch v b nh y.
i u 62
Sau khi đã phát hãn (Ma hoàng) không th dùng ti p bài Qu Chi Thang, m hôi ra mà suy n,
không s t cao, bài Ma Hoàng H nh Nhân Cam Th o Th ch Cao Thang ch v b nh y.
i u 63
M hôi ra quá nhi u, b nh nhân b t chéo bàn tay úp vào tâm; vùng d i tâm h i h p, mu n
đ c xoa n (lên đó), bài Qu Chi Cam Th o Thang ch v b nh y.
i u 64
Sau khi đã phát hãn (quá nhi u), phía d i r n b nh nhân h i h p, y là mu n thành ch ng Bôn
đ n, bài Ph c Linh Qu Chi Cam Th o
i Táo Thang ch v b nh y.
i u 65
Sau khi đã phát hãn, mà b ng tr ng đ y, bài H u Phác Sinh Kh ng Bán H Cam Th o Nhân
Sâm Thang ch v b nh y.
i u 66
Th ng hàn, n u dùng phép th , phép h r i vùng d i tâm th y ngh ch đ y, khí xung ng c
lên ng c. M i khi phát thì váng đ u chóng m t, m ch Tr m, Kh n; Phát hãn thì đ ng t i “kinh”,
c th s run l o đ o, bài Ph c Linh Qu Chi B ch Tru t Cam Th o Thang ch v b nh y.
i u 67
Phát hãn r i, mà b nh v n không gi i, l i ghét l nh, đó là do h v y, bài Th c D c Cam Th o
Ph T Thang ch v b nh y.

i u 68
Phát hãn r i l i dùng thêm phép h mà b nh v n không gi i, mà phi n táo, bài Ph c Linh T
Ngh ch Thang ch v b nh y.
i u 69
Phát hãn r i, ghét l nh, là do h v y; không ghét l nh, ch nhi t là “th c” v y. Nên đi u hòa V
khí, dùng bài i u V Th a Khí Thang.
i u 70
B nh Thái d ng, sau khi phát hãn, m hôi ra r t nhi u, trong V khô, phi n táo không th
ng , mu n u ng n c, cho in ít m t, đ cho V khí hòa thì kh i. N u m ch Phù, ti u ti n không
l i, h i s t, tiêu khát (u ng vào tiêu ngay, l i u ng), bài Ng Linh Tán ch v b nh y.
i u 71
Phát h n r i, m ch Phù Sác, mà phi n khát, bài Ng Linh Tán ch v b nh y.
i u 72
Th ng hàn, m hôi ra mà khát, bài Ng Linh Tán ch v b nh y. N u không khát, bài Ph c
Linh Cam Th o Thang ch v b nh y.
i u 73
Trúng phong phát nhi t 6, 7 ngày, ch ng gi i mà phi n, có c ch ng c a bi u lý, khát mu n u ng
n c, u ng vào th i th , g i là ch ng th y ngh ch, bài Ng Linh Tán ch v b nh y.
i u 74


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

Lúc ch a c m đ n tay đ án m ch, ( th y) b nh nhân b t chéo tay úp lên vùng ng c, th y nhân
đó b o ng i b nh th ho lên xem, mà ng i b nh không ho, h n là do tai đi c mà không nghe
ti ng. S d có nh th là vì dùng phép phát hãn thêm, b h nên sinh ra ch ng nh v y.
i u 75
Phát h n r i, u ng n c nhi u, s gây ra suy n, t m n c c ng s suy n.

i u 76
Phát h n r i, n c, thu c không th u ng vào mi ng, đó là ngh ch. N u l i phát hãn n a, t t th
và h không d t.
i u 77
Sau khi phát hãn, th , h r i, h phi n không ng đ c, n u n ng h n t t tr n tr c, tráo tr ,
trong tâm tr n tr o r o r c, bài Chi T X Thang ch v b nh y. N u h i th y u, bài Chi t
Cam Th o X Thang ch v b nh y. N u l i nôn n a, bài Chi T Sinh Kh ng X Thang ch v
b nh y.
i u 78
Phát hãn và h r i mà v n phi n nhi t, trong ng c nh “ngh n” l i, bài Chi T X Thang ch v
b nh y.
i u 79
Th ng hàn 5, 6 ngày, đã cho x m nh r i, mà c th nóng không d t, trong b ng k t đau,
ch a mu n gi i, bài Chi T X Thang ch v b nh y.
i u 80
Th ng hàn, đã cho x r i mà tâm phi n, b ng đ y, n m, d y không yên, bài Chi T , H u Phác
Thang ch v b nh y.
i u 81
Th ng hàn (có ch ng c a bài Chi T ), th y thu c dùng thu c hoàn đ x m nh, thân nhi t
không đi h t, h i phi n, bài Chi T Can Kh ng Thang ch v b nh y.
i u 82
Phàm dùng bài Chi T Thang, n u b nh nhân v n s n có ch ng vi đ ng (phân h i nát), không
th cho u ng bài này.
i u 83
B nh Thái d ng, dùng phép phát hãn, m hôi ra mà b nh không gi i, b nh nhân v n phát
s t, vùng d i tâm h i h p, chóng m t, mình rung đ ng mu n nh y xu ng đ t... bài Chân Võ
Thang ch v b nh y.
i u 84
B nh y t h u khô ráo, không th dùng phép phát hãn.
i u 85

Ng i m c ch ng lâm ( ti u bu t, g t...), không th dùng ph p phát hãn, n u phát hãn t đi ti u
ra máu.
i u 86
Ch ng m n nh t, dù c th đau nh c, không th d ng phép phát hãn, n u phát hãn s thành
b nh Chí [kính) (c m kh u, u n mình cong nh cái cung, ho c chân tay co rút, ho c rã r i).
i u 87
Ch ng ch y máu cam, không th dùng phép phát hãn, n u phát hãn, t t trên trán lõm xu ng,
m ch Kh n C p, m t tr n ng c, không li c qua l i đ c , không ng đ c.
i u 88
Ng i b m t huy t, không th dùng phép phát hãn, n u phát hãn, t t s run l y b y.
i u 89
Ng i v n s n có ch ng ra m hôi nhi u l i dùng phép phát hãn thêm, t t ho ng h t, tâm lo n,
ti u ti n xong, thì âm (t c ni u qu n) th y đau, dùng bài V D L ng Hoàn.
i u 90
B nh nhân v n hàn l i dùng phép phát hãn, trong V t b l nh, s th ra giun.
i u 91
B nh v n ph i phát hãn mà l i dùng phép h , th là ngh ch; nên dùng phép phát hãn tr c m i
không ngh ch; b nh v n nên h , mà l i phát hãn, th là ngh ch, nên dùng phép h tr c m i là
không ngh ch.
i u 92


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

Th ng hàn Thái d ng, th y thu c dùng phép h , ti p luôn b ch ng h l i thanh c c không
d t ( n gì đi ra th c y), mình đau nh c y, nên g p c u ph n lý, sau đó thân mình còn đau
nh c, đ i ti u ti n đi u hòa, nên g p c u Bi u. C u lý dùng T ngh ch thang, c u bi u dùng
Qu chi thang.

i u 93
B nh Thái d ng phát s t, đ u đau , m ch l i Tr m. N u m hôi ra r i mà không kh i, thân
th đau nh c, nên c u ph n Lý, dùng bài T Ngh ch Thang.
i u 94
B nh Thái d ng, tr c đã dùng phép h ngay mà không kh i... B y gi m i l i dùng phép
phát hãn. B i đó, bi u lý đ u h , b nh nhân đ n n i thành ch ng M o (đ u n ng nh úp v t gì
lên trên). Ng i m c ch ng m o, m hôi ra s t kh i. S d nh th vì có m hôi ra thì ph n
bi u hòa. N u còn th y ph n Lý ch a hòa, b y gi m i nên dùng phép h .
i u 95
B nh Thái d ng, m ch Âm D ng đ u th y đ u đ n, t t tr c ph i th y run r y, m hôi ra
mà kh i. N u ch D ng m ch mà Vi, dùng phép h s kh i. Nh mu n dùng phép h , bài i u
V Th a Khí Thang làm ch .
i u 96
B nh Thái d ng t t ph i phát s t và t ram hôi . ó là b i Vinh y u, V m nh, nên m hôi
m i ra. Mu n c u tà phong, nên dùng bài Qu Chi Thang.
i u 97
Th ng hàn đã 5, 6 ngày, trúng phong, lúc nóng lúc l nh, ng c s n đ y, mi ng đ ng , không
nói n ng gì, không mu n n u ng, tâm b t r t, hay nôn, ho c trong ng c th y b t r t mà không
nôn, ho c khát ho c trong b ng đau, ho c d i s n c ng, ho c d i vùng tâm h i h p, ti u
ti n không l i, ho c không khát, thân mình có h i nóng ho c l i ho, thì dùng bài Ti u Sài H
Thang.
i u 98
Huy t y u, khí h t, t u lý t m , tà khí nhân đó mà vào, ch i nhau v i chính khí, k t d i jông
s n . Chính v i tà phân tranh, gây nên lúc nóng lúc l nh, lúc kh i lúc phát có gi gi c, c lìm
l m không mu n n u ng. T ng v i Ph cùng liên l c v i nhau, ch đau l i n m d i. Tà
cao mà đau d i nên m i sinh ra nôn, bài Ti u Sài H Thang ch v b nh y. U ng Sài H
Thang r i mà l i khát, là thu c v D ng minh ch ng , theo phép (dùng bài B ch H Gia Nhân
Sâm Thang) mà đi u tr .
i u 99
M c b nh đã 6, 7 ngày, m ch Trì, Phù, Nh c, ghét gió, ghét l nh, tay chân m. Th y thu c

dùng phép h luôn 2, 3 l n, không n đ c, d i hông s n đ y, đau, m t, m t, c th hi n
s c vàng, c gáy c ng, ti u ti n l i khó. N u dùng bài Sài H Thang, s b tiêu ch y n ng h u
môn. V n khát mà u ng n c l i nôn... không nên dùng bài Sài H Thang, (n u dùng) n vào s
nôn.
i u 100
Th ng hàn 4, 5 ngày, mình nóng, ghét gió, gáy, c c ng, d i hông s n đ y, tay chân m
mà khát, bài Ti u Sài H Thang ch v b nh y.
i u 101
Th ng hàn mà m ch D ng th y Sáp, m ch Âm th y Huy n, theo phép thì trong b ng đau
g p, tr c h t cho u ng bài Ti u Ki n Trung Thang, n u v n không kh i, bài Ti u Sài H Thang
ch v b nh y.
i u 102
Th ng hàn, trúng phong có ch ng c a bài Sài H Thang, dù ch th y có m t ch ng c ng đ c,
không c n ph i đ .
i u 103
Phàm thu c v ch ng c a bài Sài H Thang mà l i dùng phép h , n u ch ng c a Sài h ch a
h t, l i cho u ng thêm Sài H Thang, h n ng i b nh ph i b t r t mà run, l i phát s t, ram hôi
thì b nh gi i.
i u 104
Th ng hàn đã 2, 3 ngày (t c là th i k ch khí c a kinh Thi u d ng) trong tâm b h i h p mà
l i b t r t, bài Ti u Ki n Trung Thang ch v b nh y.
i u 105


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

B nh Thái d ng đã tr i qua h n 10 ngày, l i dùng phép h luôn 2, 3 l n; 4- 5 ngày sau ch ng
c a Sài H v n còn. Tr c h t cho u ng bài Ti u Sài H Thang, ói không ng ng , vùng d i

tâm đ y, u t, h i b t r t, đó là b nh ch a gi i h t, cho u ng bài
i Sài H Thang đ h .
i u 106
Th ng hàn tr i qua 13 ngày, v n không gi i, ng c, hông s n đ y mà l i nôn, v bu i ch p t i,
phát ra ch ng tri u nhi t, r i h i b tiêu l ng, đó v n là ch ng
i Sài H , không bi t dùng phép
H đi, gi l i th y tiêu l ng , bi t là th y thu c dùng thu c hoàn đ cho x . Tr nh v y không
đúng phép. Ch ng tri u nhi t là đang th c, tr c h t, nên dùng bài Ti u Sài H đ gi i bên
ngoài, sau đó dùng bài Sài H Gia Mang Tiêu Thang ch v b nh y.
i u 107
Th ng hàn đã 13 ngày không kh i, g i là quá kinh, nói xàm, đó là do có nhi t. Nên dùng thang
d c đ cho x . N u ti u ti n l i, đ i ti n ph i c ng. Trái l i, có tiêu ch y, m ch đi u hòa, bi t là
do th y thu c dùng thu c hoàn đ cho x , th là ch a trái phép. N u tiêu ch y, m ch nên Vi mà
tay chân l nh (quy t), ng c l i g i là hòa, là do n i th c. Bài i u V th a khí thang ch v
b nh y.
i u 108
B nh Thái d ng không gi i đ c, nhi t k t bàng quang, b nh nhân nh cu ng. N u huy t
t đi xu ng, nhi t c ng h theo, b nh s kh i. N u bên ngoài không gi i, c ng ch a th dùng
phép công, mà tr c h t nên gi i ngo i tà, ngo i tà gi i r i, nh ng thi u phúc l i b câu k t
(b ng d i có v đau g p rút khó ch u), b y gi m i có th dùng phép công, nên dùng bài ào
H ch Th a Khí Thang.
i u 109
Th ng hàn đ n ngày th 8, th 9 (thu c v th i k ch khí c a kinh Thi u d ng), dùng phép
x (làm h i đ n khí c a D ng minh) gây ra ng c đ y, b t r t, kinh s (ch ng c a Thi u d ng
Tâm bào), ti u ti n không l i, nói l m nh m, kh p c th n ng n , không th tr mình, bài Sài
H Gia Long C t M u L Thang ch v b nh y.
i u 110
Th ng hàn mà b ng đ y (ch ng c a T ), nói l m nh m (ch ng c a V ), th n kh u m ch Phù
mà Kh n, y là Can ph m vào T , g i tên là tung ( th ngang d c đ hi p ng i khác), châm
huy t K Môn.

i u 111
Th ng hàn phát nhi t, r n r n ghét l nh, khát quá, mu n u ng n c, b ng h n ph i đ y, m
hôi t ra, ti u ti n l i, b nh th mu n gi i, đó là Can ph m vào Ph , g i là Hoành (ngang tàng
không còn s gì), châm huy t K môn.
i u 112
Thái d ng b nh đã 2 ngày,ng c l i t o nên ch ng táo, l i l y l a ch m l ng, m hôi ra
quá nhi u. H a nhi t vào V , th y trong V s ki t, sinh ra phi n táo, t t nói l m nh m. H n 10
ngày, có tr ng thái run r y, tiêu ch y, th là b nh mu n kh i. M hôi t th t l ng tr xu ng
không ra đ c, mu n ti u ti n không đ c, l i nôn, mu n són đái, d i chân ghét gió, đ i ti n
c ng, ti u ti n ph i nhi u l n mà l i không nhi u l n và c ng không nhi u , đ i ti n xong làm
cho đ u đ t nhiên đau, lòng bàn chân h n nóng, đó là do c c khí d n xu ng đ c r i v y.
i u 113
Thái d ng m c b nh trúng phong, dùng h a đ b c cho m hôi ra. Tà phong b h a nhi t b c
khí huy t ph i tràn ra ngoài, m t đi cái th ng đ . Hai d ng cùng hun đ t, kh p mình phát
thành m u vàng . N u D ng tà th nh th i mu n ch y máu cam. Âm h thì ti u ti n khó. Âm
D ng đ u h ki t thìi thân th khô táo, m hôi ch ra đ u, đ n c thì h t, b ng đ y, h i suy n,
mi ng khô, h ng loét ho c không đ i ti n đ c, n u lâu th i nói l m nh m, n ng h n đ n ph i
ói, tay chân v t vã, l n áo s gi ng. N u ti u ti n l i, v n còn ch a đ c (vì còn chút chân âm
ch a xu t h t).
i u 114
Th ng hàn m ch Phù, th y thu c dùng h a đ b c c p đ n n i vong d ng, t t phát kinh s
và cu ng, n m ng i không yên. Bài Qu Chi Kh Th c D c, gia Th c T t M u L Long C t
C u Ngh ch Thang ch v b nh đó.
i u 115


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

B nh hình, khi phát, gi ng nh là th ng hàn, m ch l ikhông Huy n, Kh n mà Nh c. M ch
Nh c t t ph i khát. N u b h a đ t, t t nói l m nh m. Nh ng m ch Nh c l i có phát nhi t, t c
là trong Nh c l i th y Phù, dùng ph ng pháp gi i đi, m hôi s xu t ra, b nh kh i.
i u 116
B nh Thái d ng n u dùng h a đ đ t nóng , không có m hôi (vì huy t d ch b th ng), b nh
nhân t t ph i táo, s quay l i v i Thái d ng kinh, b nh không gi i t t ph i tiêu ra huy t, g i tên
là h a tà.
i u 117
M ch Phù, nhi t l m mà l i dùng phép c u. y là b nh th c. N u th c, dùng phép h đ tr .
B nh nhân b h a gây nên đ ng, t t s làm cho cu ng h ng b khô mà nôn ra máu.
i u 118
M ch Vi, m ch Sác, ph i c n th n không nên c u. N u c u, nhân đó h a th nh thành tà khí,
công lên trên thành phi n ngh ch. Truy h tr c th c (âm v n h l i l y h a đ truy đu i khi n cho
càng h , nhi t v n th c l i dùng h a đ tr c khi n cho th c càng th c... ) đ n n i huy t tan trong
m ch. H a khí dù nh nh ng công vào trong có l c, khi n cho x ng b khô, gân b t n th ng,
huy t khó h i ph c tr l i.
i u 119
M ch Phù nên dùng phép hàn đ gi i. N u dùng h a đ c u, tà không l i ra, l i nhân cái th
m nh c a h a mà càng th nh, b nh s t th t l ng tr xu ng, b nh ph i n ng n mà tê, t c g i
là h a ngh ch. N u mu n t gi i, tr c đó ph i có phi n, bây gi m i có m hôi mà gi i. Sao l i
bi t đ c ? Vì m ch Phù nên bi t là m hôi ra thì b nh s kh i.
i u 120
Dùng Thiêu châm khi n cho m hôi ra. Ch châm b hàn, h ch s ng lên đ tía, s phát ra ch ng
Bôn đ n, khí t thi u phúc s xung lên tâm, c u trên ch s ng 1 tráng, cho u ng bài Qu Chi
Gia Qu Thang, l i thêm Qu 2 l ng.
i u 121
Ch ng h a ngh ch ( có ch ng tr ng gi ng v i ch ng Vi th c), mà l m dùng phép x , nhân đó l i
dùng thiêu châm, gây nên ch ng phi n táo (h đã làm m t âm Lý, thiêu châm l i làm b c
D ng h , âm d ng chia r nhau, gây ra). Dùng bài Qu Chi Cam Th o Long C t M u L
Thang làm ch đ tr

i u 122
B nh Th ng hàn Thái d ng n u dùng ôn châm t t sinh ra kinh s .
i u 123
B nh Thái d ng đáng l ghét l nh, phát s t, gi l i t ra m hôi, không ghét l nh, phát s t,
m ch trên b Quan đi T , Sác, đó là l i c a th y thu c đã dùng phép th v y. B nh 1, 2 ngày sau
m i nôn, trong b ng đói, mi ng không n đ c. B nh qua 3, 4 ngàym i nôn, không thích n
cháo, l i mu n n th c l nh, nh ng bu i sáng n vào thì t i l i nôn, đó là vì th y thu c dùng
phép th gây nên. ó g i là ti u ngh ch.
i u 124
B nh Thái d ng mà dùng phép th , B nh Thái d ng đáng l ph i ghét l nh, gi l i không
ghét l nh, không mu n m c áo, y là vì dùng phép th mà thành ch ng n i phi n.
i u 125
B nh nhân m ch Sác, Sác là nhi t, (ph i dùng phép) tiêu c c làm cho đòi n, mà l i ói ra, đó là
vì dùng phép phát hãn thái quá, khi n cho D ng khí y u đi, khí trong cách m c b h , m ch
m i hi n ra Sác, Sác là khách nhi t (nhi t t ngoài đ n), không th tiêu c c khí, đó là trong V b
h l nh, nên ph i ói v y.
i u 126
B nh Thái d ng đã qua kinh, h n 10 ngày, d i vùng tâm nôn nao, mu n nôn mà trong ng c
đau, đ i ti n ng c l i ph i l ng, vùng b ng h i đ y, u t u t h i phi n, tr c đây r t mu n nôn,
mu n h ... Có th cho u ng bài i u V Th a Khí Thang. N u không nh th , không th cho
u ng. N u ch mu n nôn, trong ng c đau, h i tiêu ch y, đó không ph i là ch ng c a bài Sài H .
Vì ( th y) nôn nên bi t là r t mu n nôn, r t mu n h v y..
i u 127
B nh Thái d ng 6, 7 ngày, Bi u ch ng v n còn, m ch Vi mà Tr m, ng c l i, tà không k t
ng c, b nh nhân phát cu ng,do nhi t h tiêu, thi u phúc ph i c ng và đ y, ti u ti n t l i, dùng


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

phép x huy t thì s kh i. S d nh th vì Thái d ng đi theo Kinh và nhi t ph n lý. Dùng
bài
ong Thang làm ch đ tr .
i u 128
B nh Thái d ng, thân th vàng, m ch Tr m K t, thi u phúc c ng, ti u ti n không l i,đó là vì
không có huy t. N u ti u ti n t l i, b nh nhân nh phát cu ng, đích xác là huy t ch ng r i.
ng Thang ch v b nh y.
i u 129
Th ng hàn có nhi t, thi u phúc b đ y, ti u ti n v n không l i, gi l i l i, đây là ch ng huy t
h u. Nên dùng phép h đi. Ph i u ng h t, không nên đ th a. Nên dùng bài
ng Hoàn.
i u 130
H i: B nh có lo i g i là k t hung, g i là t ng k t,b nh tr ng th nào ?
áp: n tay vào đau, m ch b th n Phù, b quan Tr m g i là K t Hung v y.
i u 131
( H i ):Th nào g i là t ng k t ?
áp: Bên ngoài tr ng thái gi ng nh ch ng tr ng c a k t hung, n u ng nh th ng, th nh
tho ng hay tiêu ch y, m ch b th n Phù, b quan Ti u, T và Tr m, Kh n, g i là ch ng t ng
k t. N u trên l i có rêu tr ng và tr n, b nh này khó tr . T ng k t không có D ng ch ng,
không nóng l nh qua l i, b nh nhân l i yên l ng, trên rêu l i tr n, không th dùng phép công.
i u 132
B nh phát ra (Thái) D ng, ng c l i, l i cho x , nhi t tà th a h xâm nh p vào, là nguyên
nhân gây ra ch ng K t hung.
B nh phát ra (Thi u) Âm mà l i dùng phép h , là nguyên nhân thành ra ch ng B . S d gây
nên ch ng K t hung,là do dùng phép x quá s m. Ch ng k t hung, c c ng b c ng, gi ng nh
ch ng Nhu kính. Dùng phép x đi thì s hòa. Nên dùng bài
i Hãm Hung Hoàn
i u 133
Ch ng K t hung n u m ch Phù,

i, không th dùng phép h ï. N u cho x , s ch t.
i u 134
B nh (trúng phong) c a Thái d ng, m ch Phù mà
ng, Sác. Phù t c là Phong, Sác t c là
nhi t.
ng gây thành đau. Sác thì là h .
u đau, phát nhi t, h i có m hôi tr m mà l i hàn,
do Bi u ch a gi i v y. Th y thu c, ng c l i, dùng phép h , m ch
ng, Sác bi n thành m ch
Trì. Trong ng c và (hoành) cách, khí cùng c nhau thành ra đau, trong V tr ng không, khách khí
đ ng lên cách, khi n cho h i th ng n, phi n nhi t, trong lòng bu n b c, đ u là khí c a Thái
d ng hãm vào trong, nhân đó mà phía d i tâm b c ng, thì thành ch ng K t hung, dùng bài
i Hãm Hung Thang làm ch tr ; N u không b k t hung, ch có m hôi xu t ra đ u , các n i
khác không có, ch đ n c là d t. N u ti u ti n không l i, kh p thân mình nh t đ nh b vàng.
i u 135
Th ng hàn 6, 7 ngày mà k t l i ng c. Nhi t th c, m ch Tr m mà Kh n, vùng d i tâm đau,
đè lên th y c ng nh đá.
i Hãm Hung Thang ch v b nh y.
i u 136
Th ng hàn h n m òi m y ngày, nhi t k t Lý, l i thành ch ng nóng l nh qua l i. Nên cho
u ng bài
i Sài H Thang. N u ch có ch ng k t hung, không có s t cao, đó là th y k t ng c
và s n. Trên đ u h i có m hôi ra.
i Hãm Hung Thang ch v b nh y.
i u 137
B nh
Thái d ng, l i cho phát hãn thêm, r i l i cho x thêm, không đ i ti n đ c, 5- 6
ngàysau, trên l i b khô mà khát. Lúc s m t i, ng i b nh h i s t . T tâm xu ng đ n thi u
phúc b c ng, đ y, đau, không ai có th đ n g n ,
i Hãm Hung Thang ch v b nh y.

i u 138
Ch ng Ti u k t hung, ch ngay d i tâm mà thôi, n tay vào thì đau, m ch Phù mà Ho t, Ti u
Hãm Hung Thang ch v b nh y.
i u 139
B nh Thái d ng đ c 2-3 ngày, không th n m đ c, ch mu n ng i d y, vùng d i tâm t t
s b k t, m ch đi Vi, Nh c, đó là do (Thái d ng) có hàn ph n v y. Ng c l i, l i cho x , n u
tiêu ch y ng ng, s gây nên ch ng (Ti u) K t hung. N u tiêu ch y ch a d t, sau b n ngày l i
cho x n a, s thành ch ng Hi p nhi t r i l i tiêu ch y ti p.
i u 140


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

Thái d ng b nh, n u dùng phép h , n u m ch Xúc, không thành ch ng k t hung, đó là b nh
mu n gi i. N u m ch Phù, s thành ch ng k t hung; n u m ch Kh n t t trong h ng đau; n u
m ch Huy n t t hai bên hông s n b co rút. N u m ch T , Sác, s b ch ng đ u nh c không
ng ng; m ch Tr m Kh n t t mu n nôn; m ch Tr m, Ho t s thành ch ng hi p nhi t l i; m ch
Phù, Ho t s tiêu ra huy t.
i u 141
B nh Thái d ng nên dùng phép gi ih n đ gi i b nh, l i l y n c l nh làm
t ng i. Cái
D ng nhi t b ng n l i không thoát ra đ c, càng làm cho ng i b nh thêm phi n, trên da th t
n i lên thành h t nh . Ý thì mu n u ng n c ng c l i, ng i b nh không khát... Nên u ng bài
V n Cáp Tán. N u không b t, cho u ng bài Ng Linh Tán. Ch ng Hàn th c K t hung, không có
nhi t ch ng , cho u ng bài Tam V t Ti u Hãm Hung Thang, dùng bài B ch Tán c ng đ c.
i u 142
Thái d ng v i thi u d ng h p b nh, đ u và c c ng đau, ho c b hoa m t, choáng váng, có
lúc nh là có ch ng k t hung, thành ch ng d i tâmb kh i thành c ng, nên châm gi a đ t th

1 x ng
i chùy, châm ti p Ph du, Can du. C n th n không đ c phát hãn. N u phát hãn thì
s nói l m nh m, m ch Huy n. N u trong 5, 6 ngày, ch ng nói l m nh m không d t nên châm
huy t K Môn.
i u 143
Ph n b trúng phong, phát nhi t, hàn, mà kinh nguy t l i đ n, m c b nh đã 7, 8 ngày, nhi t
lui mà m ch Trì, thân mình mát, d i ng c và s n đ y, gi ng nh ch ng k t hung, làm chi
ng i b nh nói l m nh m, đó là do nhi t nh p vào huy t th t. Nên châm huy t K Môn, theo cái
th c c a nó đ châm t .
i u 144
Ph n b trúng phong đ c 7- 8 ngày, l i ti p t c b hàn nhi t tr l i, nó phát tác có lúc, kinh
nguy t đang đ n l i b gián đo n, đó là nhi t nh p vào huy t th t. Huy t t b k t l i khi n cho
gây nên tr ng thái gi ng nh ch ng s t rét, nó phát tác có lúc. Ti u Sài H Thang ch v b nh
y.
i u 145
Ph n b th ng hàn phát nhi t, v a g p lúc th y kinh nguy t, ban ngày thì t nh táo, đêm thì nói
l m nh m nh th y ma q y, đó là nhi t nh p vào huy t th t.
ng ph m vào V khí và khí
Th ng tiêu, Trung tiêu, s t kh i.
i u 146
Th ng hàn 6- 7 ngày, phát s t, h i hàn, các chi ( ngón tay, chân) ti t (kh p) đau nh c, h i
nôn m a, các chi-l c d i tâm k t, ch ng bên ngoài ch a kh i, Dùng bài Sài H Qu Chi Thang
làm ch tr .
i u 147
Th ng hàn 5- 6 ngày, đã cho phát hãn, l i cho x , vì th ng c va2 hông s n đ y, ch h i k t
mà thôi, ti u ti n không l i, khát mà không nôn. Ch có đ u là ra m hôi, nóng l nh qua l i, tâm
phi n, đó là b nh ch a gi i. Sài H Qu Chi Can Kh ng Thang ch v b nh y.
i u 148
Th ng hàn 5- 6 ngày, m hôi đ u xu t , h i ghét l nh, tay chân l nh, d i tâm đ y, mi ng
không mu n n, đ i ti n phân c ng, M ch T , đó là D ng b vi k t, t h n có Bi u ch ng (đ u

ra m hôi, h i hàn, tay chân l nh), l i có ch ng thu c Lý (tâm h mãn, không mu n n, đ i
ti n phân c ng ). M ch Tr m c ng thu c Lý, m hôi xu t ra do D ng vi. Gi s nh ch ng
thu n âm k t, không th có ngo i ch ng nào, s nh p vào Lý. Ch ng này thu c n a Lý, n a
Bi u. M ch tuy Tr m Kh n, v n không ph i là b nh t ng k t thu c Thi u âm. S d nh th vì
âm ch ng không th có m hôi đ u, nay đ u l i ra m hôi vì th bi t r ng không ph i là b nh
Thi u âm. Nên dùng bài Ti u Sài H Thang. N u ch a d t h n, khi đ i ti n đ c thì b nh kh i.
i u 149
Th ng hàn 5- 6 ngày, nôn m a mà l i phát nhi t, đó là ch ng tr ng đ y đ c a Sài H Thang,
mà l i l y lo i thu c khác đ cho x . Các ch ng thu c Sài h v n còn, c cho u ng ti p bài Ti u
Sài H Thang. ( ây là lý do t i sao ) tuy đã cho x mà không gây thành ngh ch. H n ph i nóng
h ng h c mà run lên . R i phát nhi t, phát hãn, b nh đ c gi i. N u dùng phép x thì vùng d i
tâm b đ y mà c ng, đau, g i là k t hung,
i Hãm Hung Thang ch v b nh y. N u ch đ y
mà không đau, đó là ch ng Bu i, không nên dùng bài Sài H Thang n a. Nên dùng bài Bán H
T Tâm Thang.


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

i u 150
Th ng hàn 5- 6 ngày, nôn m a mà l i phát nhi t, đó là ch ng tr ng đ y đ c a Sài H Thang,
mà l i l y lo i thu c khác đ cho x . Các ch ng thu c Sài h v n còn, c cho u ng ti p bài Ti u
Sài H Thang. ( ây là lý do t i sao ) tuy đã cho x mà không gây thành ngh ch. H n ph i nóng
h ng h c mà run lên . R i phát nhi t, phát hãn, b nh đ c gi i. N u dùng phép x thì vùng d i
tâm b đ y mà c ng, đau, g i là k t hung,
i Hãm Hung Thang ch v b nh y. N u ch đ y
mà không đau, đó là ch ng Bu i, không nên dùng bài Sài H Thang n a. Nên dùng bài Bán H
T Tâm Thang.

i u 151
M ch Phù mà Kh n mà l i cho x , l i nh p tr vào Lý, tr thành ch ng B , đè xu ng th y m m,
đây ch là B khí vô hình thôi.
i u 152
Thái d ng Trúng phong thành ch ng tiêu ch y, nôn ngh ch. Khi ph n bi u đã gi i r i m i có
th dùng phép công đ c. N u b nh nhân xu t m hôi l m t m, phát tác có lúc, đ u đau, vùng
d i tâm b b khí mà c ng và đ y, đau d n đ n d i hông s n, nôn khan, h i th ng n, m
hôi ra, không ghét l nh. ó là ph n Bi u đã gi i, (nh ng) ph n Lý ch a hòa, dùng bài Th p Táo
Thang làm ch tr .
i u 153
Thái D ng b nh (n u c t u, nên dùng Qu Chi Thang đ gi i c ), th y thu c nh m dùng Ma
Hoàng Thang đ phát hãn (ch làm h i cái kinh c a Thái d ng, mà h c Bi u) đ a đ n ch ng
phát nhi t, hàn , l i nhân đó mà dùng pheps x (l i càng thêm h i c t ng Thái âm, mà h c
Lý ). Vùng d i tâm b ch ng B , làm cho Bi u, Lý đ u h , âm khí và D ng khí đ u ki t. N u
không còn D ng thì Âm cô đ c l i dùng thêm phép thiêu châm gây thành ch ng phi n, s c
m t xanh vàng, c phu b co gi t, ( tr ng h p này) khó ch a. Nay n u s c di n h i vàng, tay
chân m, b nh có th d kh i.
i u 154
D i tâm có ch ng b , n tay vào th y m m, m ch trên b Quan đi Phù. Bài
i Hoàng Hoàng
Liên T Tâm Thang ch v b nh y.
i u 155
D i tâm có ch ng b mà l i ghét l nh, l i còn ra m hôi. Dùng bài Ph T T Tâm Thang làm
ch tr .
i u 156
V n do h nh m nên d i tâm thành ch ng b , cho dùng bài T Tâm Thang, ch ng b không
gi i. B nh nhân b ch ng khát, mi ng khô, phi n, ti u ti n không l i. Bài Ng Linh Tán ch v
b nh y.
i u 157
Th ng hàn m hôi ra, sau khi đã gi i, th y trong V không hòa, d i tâm b b c ng, nôn khan,

n vào có mùi hôi th i, d i hông s n có th y khí, trong b ng sôi nh s m, tiêu ch y, bài Sinh
Kh ng T Tâm Thang ch v b nh y.
i u 158
Ho c th ng hàn, ho c trúng phong, th y thu c l i dùng phép x , b nh nhân b tiêu ch y ngày
vài m i l n. C c khí không hóa, trong b ng sôi kêu nh s m, d i tâm b ch ng b , c ng, nôn
khan, tâm phi n, không đ c yên. Th y thu c th y ch ng d i tâm b ch ng b , cho là b nh
ch a h t, l i cho x n a, ch ng B càng n ng thêm. ây không ph i do nhi t k t, ch vì trong V
b h , khách khí ngh ch lên cho nên khi n cho d i tâm h b c ng. Bài Cam Th o T Tâm
Thang ch v b nh y.
i u 159
Th ng hàn, u ng thang d c đ x gây ra tiêu ch y không d t, d i tâm b ch ng b , c ng.
U ng bài T Tâm Thang, r i l i dùng thu c khác đ x , tiêu ch y v n không d t. Th y thu c l i
cho u ng bài Lý Trung Thang, tiêu ch y càng n ng h n. Vì Lý Trung Thang là thu c tr trung tiêu.
Ch ng tiêu ch y này h tiêu, nên dùng bài Xích Th ch Chi Võ D L ng thang làm ch đ tr .
N u tiêu ch y v n không d t, nên cho l i ti u ti n.
i u 160
Th ng hàn sau khi cho nôn, cho x r i l i phát h n, vì th b h phi n, m ch r t Vi, tám chín
ngày sau, d i tâm b ch ng b , c ng, d i hông s n đau, khí xông lên y t h u, b hoa m t,
chóng m t. Kinh m ch b kinh đ ng, lâu ngày s thành ch ng Nuy.


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

i u 161
Th ng hàn phát hãn, n u cho nôn, n u cho x , sau khi b nh gi i, d i tâm b ch ng b , c ng,
h i không d t. Bài Toàn Phúc
i Gi Th ch Thang ch v b nh y.
i u 162

Sau khi cho x , không th dùng thêm Qu Chi. N u m hôi xu t ra thành ch ng suy n, không
có đ i nhi t, nên dùng bài Ma Hoàng H nh T Cam th o Th ch Cao Thang.
i u 163
B nh Thái d ng, ch ng ngoài ch a h t, mà cho x vài l n, th là hi p v i tà nhi t đ thành
ch ng tiêu ch y, tiêu ch y không ng ng, d i tâm có ch ng b , c ng, đây g i là bi u lý không
gi i, dùng bài Qu Chi Nhân Sâm Thang làm ch đ tr .
i u 164
Th ng hàn, sau khi cho x m nh, l i cho phát hãn, vì th d i tâm b ch ng b mà hàn, đó là
bi u ch a gi i. Không th công vào ch ng B . Tr c h t nên gi i ch ng bi u, bi u gi i m i đ c
công vào ch ng B . Gi i bi u nên dùng bài Qu Chi Thang, còn t n công ch ng b , nên dùng bài
i Hoàng Hoàng Liên T Tâm Thang.
i u 165
Th ng hàn phát nhi t, m hôi xu t ra không gi i, gi a tâm b b c ng, nôn m a, l i b tiêu ch y.
Bài
i Sài H Thang ch v b nh y.
i u 166
B nh gi ng nh ch ng c a bài Qu chi, nh ng đ u không đau, c không c ng, m ch b th n đi
h i Phù, gi a ng c b b c ng. Khí xung lên y t h u, không th th đ c, đây là vì gi a ng c có
hàn, b t ph i nôn. Nên dùng bài Qua
Tán.
i u 167
B nh nhân, d i hông s n v n có ch ng B , lan t i c nh r n, đau rút xu ng thi u phúc, nh p
vào âm cân, g i là ch ng t ng k t, ph i ch t.
i u 168
B nh th ng hàn n u cho x , cho h , đ n ngày th 7, 8, b nh v n không gi i, nhi t k t Lý.
Bi u lý đ u b nhi t. Th ng b ghét gió, khát, trên l i khô ráo mà b t r t, mu n u ng n c đ n
vài th ng n c. B ch H Gia Nhân Sâm Thang làm ch tr .
i u 169
B nh th ng hàn, không có đ i nhi t, mi ng ráo khát, tâm b t r t, sau l ng h i ghét l nh, bài
B ch H Gia Nhân Sâm Thang ch v b nh y.

i u 170
Th ng hàn, m ch Phù, phát nhi t, không m hôi, ngoài bi u không gi i, không th cho u ng bài
B ch H Thang. N u khát, mu n u ng n c, không có bi u ch ng, dùng bài B ch H Gia Nhân
Sâm thang làm ch tr .
i u 171
Thái d ng và Thi u d ng cùng b nh, d i tâm c ng, c gáy c ng, hoa m t, nên châm huy t
i chùy, Ph du, Can du. C n th n không nên cho x .
i u 172
Thái d ng và Thi u d ng h p b nh, n u t tiêu ch y, cho u ng bài Hoàng C m Thang. N u
b nôn, dùng bài Hoàng C m Gia Bán H Sinh Kh ng Thang làm ch đ tr .
i u 173
Th ng hàn gi a ng c có nhi t, trong V có khí hàn, trong b ng b đau, mu n nôn. Hoàng Liên
Thang ch v b nh y.
i u 174
Th ng hàn đ n 8- 9 ngày ,phong v i th p cùng xung đ t nhau, thân th đau nh c, bu n b c,
không t tr mình đ c, không b nôn, không khát, m ch Phù, H mà S c, bài Qu Chi Ph T
Thang ch v b nh y. N u ng i b nh, đ i ti n c ng, ti u ti n t l i, b Qu Chi, gia B ch
Tru t Thang làm ch tr .
i u 175
Phong th p xung đ t nhau, các kh p x ng đau nh c, đau bu t, không co du i đ c, đ n g n
s b đau nk ch li t, m hôi ra, h i th ng n, ti u ti n không l i, ghét gió, không mu n c i áo,
ho c thân mình h i phù, dùng bài Cam th o Ph T Thang làm ch tr .
i u 176
Th ng hàn m ch Phù, Ho t, đó là bi u có nhi t, lý có hàn. Bài B ch H Thang ch v b nh y.


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

i u 177
Th ng hàn m ch K t,
i, tâm đ ng, h i h p, bài Chích Cam Th o Thang ch v b nh y.
i u 178
Khi n tay vào m ch th y Hoãn , có lúc ng ng 1 l n r i l i tr l i, g i là m ch K t. Có khi m ch
đ n đ ng mà c ng có ng ng gi a ch ng r i l i tr l i m ch Ti u, Sác, có khi quay v , l i
ng,
g i là m ch K t, thu c âm v y. N u m ch đ n
ng mà gi a ch ng ng ng, không th t quay
v , nhân đó mà đ ngtr l i, g i là m ch
i, đây là m ch đ c Âm. Th y hi n ra m ch này, h n là
khó ch a.

TH

NG HÀN LU N

THÁI D
NG B NH
i u1
* Thái d ng chi v b nh, m ch Phù, đ u h ng c ng th ng, nhi hàn.
+ Thái d ng b nh (bi u hi n) m ch Phù, đ u và gáy c ng đau mà s gío.
i u2
* Thái d ng b nh, phát nhi t, h n xu t, phong, m ch Hoãn g a, danh vi Trúng Phong.
+Thái d ng b nh, phát s t, ra m hôi, s gío, m ch Hoãn, g i là Trúng Phong.
i u3
Thái d ng b nh, ho c d phát nhi t, ho c v phát nhi t, t t hàn, th th ng, u ngh ch. M ch
âm d ng Câu Kh n gi , danh vi t Th ng Hàn.
Thái d ng b nh, ho c đã phát s t ho c ch a phát s t, s s gío, c th đau nh c, ói m a,
m ch âm d ng Câu, Kh n, g i là Th ng Hàn.

i u4
B th ng hàn m t ngày, khí c a Thái d ng ch u tr c, n u m ch t nh (không c p sác, c p là
b nh ch
Thái d ng, không truy n vào Thi u âm), n u h i mu n th , n u th y táo phi n và
m ch th i Sác c p (đó là b nh thu c v khí c a Thái d ng, l i kiêm th y có s “hóa” c a kinh
thi u âm) th t c là b nh đã truy n.
i u5
B th ng hàn đã hai, ba ngày không th y các ch ng c a kinh D ng minh và kinh Thi u
d ng. ó là b nh không truy n.
i u6
B nh Thái d ng phát nhi t mà khát, không ghét l nh là ôn b nh. N u phát h n r i, mình l i
nóng nh đ t, g i là phong ôn. B nh phong ôn, m ch Âm D ng đ u phù, t ra m hôi, mình
n ng, ng nhi u, h i th nh ngáy, nói n ng khó nên l i. N u b nhi m h , ti u ti n s không l i,
tr c th , són đái, n u dùng l a châm c u, nh thì ngoài da phát vàng, n ng thì nh kinh gi n, có
khi l i kh túng (gân m ch co rút, thõng ra); n u dùng l a xông đi, m t l n ngh ch còn có th
s ng, hai l n ngh ch khó lòng toàn m ng.
i u7
B nh, có ch ng phát nhi t r i m i ghét l nh là phát ra D ng, không phát nhi t mà ghét l nh;
là phát ra Âm. Phát ra Âm sáu ngày lành, phát ra D ng b y ngày lành. B i vì s D ng 7
mà s Âm 6 v y.
i u8
B nh Thái d ng đ u nh c, đ n b y ngày tr lên s t kh i vì d n qua b n kinh c a nó đã h t
r i. N u ch a kh i l i mu n truy n kinh l n n a, nên châm kinh túc D ng minh V (T c là châm
huy t Túc Tam Lý (d i đ u g i ba t c). Ng i ngay co đ u g i, ngón tay úp xu ng x ng ng, t i
đ u ngón tay gi a là đúng huy t. Châm 3-7 phân) khi n cho không truy n kinh đ c n a thì
kh i.
i u9
B nh Thái d ng khi mu n gi i t gi t đ n gi mùi.
i u 10
Ng i trúng phong bi u đã gi i nh ng ch a đ c th t khoan khoái, ch đ n m i hai ngày s

kh i.
i u 11
B nh nhân c th r t nóng mà l i mu n đ c m c áo. đó là nhi t bì phu mà hàn c t t y.
i u 12


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

Thái d ng trúng phong, D ng Phù mà Âm Nh c, m hôi s t gây ra, gây g y ghét l nh, r n
r n ghét gió, hâm h p phát nhi t, m i th phì phò và a khan. Qu Chi Thang ch v b nh y.
i u 13
B nh Thái d ng, đ u nh c, phát nhi t th y có m hôi ra và ghét gió. Bài Qu Chi Thang ch
v b nh y.
i u 14
B nh Thái d ng, c l ng ngay đ , ch h i ng ngo y, l i m hôi ra, ghét gió. Bài Qu Chi Gia
Cát C n Thang ch v b nh y.
i u 15
B nh
Thái d ng, sau khi h nh m, khí l i xung lên, nên u ng bài Qu Chi Thang theo
ph ng pháp tr c. N u không xung lên không th cho u ng bài Qu Chi.
i u 16
B nh Thái d ng 3 ngày đã phát hãn, n u l i th , n u l i h , n u l i ôn châm, v n không gi i.
ó là ho i b nh. Qu Chi Thang không th u ng, xét xem m ch và ch ng bi t ph m s ngh ch
nào, s theo ch ng mà đi u tr .
i u 17
Thang Qu chi v n là đ gi i c . N u b nh nhân m ch Phù, Kh n, phát nhi t, hãn không ra,
không th cho u ng. C n ph i hi u l đó, đ ng có dùng nh m.
i u 18

N u t u khách (ng i nghi n r u) m c b nh, không th cho u ng bài Qu Chi vì t u khách
không a các ch t ng t.
i u 19
Ng i bình nh t v n có b nh suy n, dùng bài Qu Chi Gia H u Phác, H nh T r t t t.
i u 20
Phàm u ng bài Qu Chi Thang mà th , v sau t t th ra m máu.
i u 21
B nh Thái d ng cho phát hãn, m hôi ra không d t. B nh nhân ghét gió, ti u ti n khó, t chi
h i co qu p, khó co du i. Bài Qu Chi Gia Ph T Thang ch v b nh y.
i u 22
B nh
Thái d ng sau khi h nh m, m ch Xúc, ng c đ y, bài Qu Chi Kh Th c D c
Thang ch v b nh y. N u m ch Vi, ghét l nh, bài Qu Chi Kh Th c D c Gia Ph T
Thang ch v b nh y.
i u 23
B nh Thái d ng, m c đã 8,9 ngày, ch ng tr ng nh Ng c, phát s t, ghét l nh, nóng nhi u
l nh ít, b nh nhân không ói, đ i ti n d dàng, m t ngày phát hai ba l n, m ch Vi, Hoãn là mu n
kh i v y. N u m ch Vi mà ghét l nh, y là Âm D ng đ u h , không th l i phát hãn, l i th , l i
h n a, nét m t l i có s c nhi t là ch a mu n gi i, b i vì không làm cho m hôi nh xu t ra , nên
c th ng a, nên dùng bài Qu Chi Ma Hoàng Các Bán Thang.
i u 24
B nh Thái d ng m i u ng bài Qu Chi Thang mà b phi n không gi i đ c. Tr c h t hãy
châm huy t Phong trì và Phong ph , r i cho u ng ti p bài Qu Chi Thang thì s kh i.
i u 25
U ng Qu Chi Thang mà m hôi ra nhi u , m ch l i H ng,
i, dùng Qu Chi Thang phép u ng
nh tr c. N u hình nh b ch ng ng c, ngày phát hai l n, m hôi ra, t t gi i đ c, nên dùng
bài Qu Chi Nh Ma Hoàng Nh t Thang.
i u 26
U ng bài Qu Chi Thang sau khi m hôi xu t ra nhi u, phi n khát nhi u mà không gi i. M ch

H ng,
i, th i B ch H Gia Nhân Sâm Thang ch v b nh y.
i u 27
B nh Thái d ng phát nhi t, ghét l nh. N u nhi t nhi u hàn ít, m ch Vi,Nh c là vô D ng,
không th phát hãn, nên dùng bài Qu Chi Nh Vi t T Nh t Thang.
i u 28
U ng thang Qu Chi, ho c l i dùng phép h , mà đ u c v n c ng đau, h m h p phát nhi t, h i
có m hôi, d i tâm mãn (đ y), h i đau, ti u ti n không l i... Bài Qu Chi Kh Qu Gia Ph c
Linh B ch Tru t Thang ch v b nh y.
i u 29


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

Th ng hàn m ch Phù, m hôi t ra, ti u ti n luôn, tâm phi n, h i ghét l nh, chân co rút. N u
cho u ng bài Qu Chi Thang đ công Bi u, y là nh m; u ng vào s sinh ra ch ng quy t, trong
h ng khô, phi n táo và th ngh ch, làm bài Cam Th o Càn Kh ng Thang cho u ng đ ph c h i
l i D ng.
N u ch ng quy t kh i, chân m l i, làm bài Cam Th o Th c D c Thang cho u ng, chân s
du i ngay. N u V khí không hòa, nói l m nh m, cho “chút ít” bài i u V Th a Khí thang. N u l i
dùng phép phát hãn và phép Thiêu châm, bài T Ngh ch Thang ch v b nh y.
i u 30
Có ng i h i: Ch ng gi ng D ng án, theo đúng phép đ tr mà n ng thêm, quy t ngh ch,
trong h ng khô, hai chân co rút mà nói l m nh m: th y nói đ n n a đêm tay chân s
m, hai
chân s du i đ c. Sau đúng nh l i th y. Sao l i bi t đ c th ? áp r ng: Th n kh u m ch
Phù mà
i, Phù là Phong,

i th i là h . Phong thì sinh ra nhi t nh , h thì hai chân co, b nh
ch ng gi ng nh ch ng c a Qu chi, nhân đó thêm Ph t vào đ y, l i g p thêm Qu (Qu chi
3 l ng g i là D ng án Thang) đ cho m hôi ra, Ph t ôn kinh, đó là vì vong D ng v y.
Quy t ngh ch, trong h ng khô, D ng minh k t trong, nói xàm, phi n lo n...
i u ng Cam
Th o Càn Kh ng thang, n a đêm khí tr l i, hai chân s m, khu u chân còn h i co rút, dùng
kèm bài Th c D c Cam Th o Thang, b y gi khu u chân m i th ng đ c, dùng i u V
Th a Khí Thang khi n cho tiêu ch y nh thì h t nói xàm, vì v y b nh m i kh i.
i u 31
B nh Thái d ng, c và l ng c ng, c khó xoay tr , không có m hôi, ghét gió, bài Cát C n
Thang ch v b nh y
i u 32
Thái d ng và D ng minh h p b nh, t t t h l i, bài Cát C n Thang ch v b nh y.
i u 33
Thái d ng v i D ng minh h p b nh, không h l i ch có nôn thôi. Bài Cát C n Gia Bánn H
Thang ch v b nh y.
i u 34
B nh Thái d ng thu c ch ng Qu Chi, th y thu c l i dùng phép h , ch ng l i l i không d t,
m ch Xúc, (là) ph n bi u ch a gi i v y, Suy n mà m hôi ra, bài Cát C n Hoàng C m Hoàng
Liên Thang ch v b nh y.
i u 35
B nh Thái d ng, đ u đau, phát nhi t, mình đau, l ng đau, các kh p x ng đau nh c, ghét
gió, không có m hôi mà suy n, bài Ma Hoàng Thang ch v b nh y.
i u 36
Thái d ng và D ng minh h p b nh, suy n mà ng c đ y, không th dùng phép h , nên dùng
bài Ma Hoàng Thang làm ch .
i u 37
B nh Thái d ng đã qua 10 ngày (th i k ch khí c a Thi u âm), m ch Phù, T mà a n m là
bên ngoài đã gi i r i. N u ng c đ y, s n đau, cho dùng bài Ti u Sài H Thang; n u m ch ch
Phù, cho dùng bài Ma Hoàng Thang.

i u 38
Thái d ng trúng phong m ch Phù, Kh n, phát s t, ghét l nh, c th đau nh c, m hôi không ra
đ c mà phi n táo, bài
i Thanh Long Thang ch v b nh y. N u m ch Vi, Nh c, m hôi ra
mà ghét gió, không th u ng. N u c u ng s gây ra ch ng quy t ngh ch, gân gi n gi t, th t m p
máy. y là ngh ch v y.
i u 39
Th ng hàn m ch Phù, Hoãn, mình không đau, ch “n ng”, có lúc l i nh , không có ch ng Thi u
âm, dùng bài
i Thanh Long Thang cho phát ra.
i u 40
Th ng hàn, ph n bi u không gi i, phía d i vùng tim có th y khí, nôn khan, phát s t và ho
khan. Ho c khát, ho c tiêu ch y, ho c n c, ho c ti u ti n không l i, b ng d i đ y ho c suy n,
bài Ti u Thanh Long Thang ch v b nh y.
i u 41
Th ng hàn phía d i vùng tim có th y khí, ho khan mà h i suy n, phát s t, không khát. U ng
thu c r i (t c là u ng bài Ti u Thanh Long) l i khát, y là hàn đã ra đi , mu n gi i, bài Ti u
Thanh Long ch v b nh y.


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

i u 42
B nh Thái d ng, ch ng bên ngoài ch a gi i, m ch Phù Nh c , nên đ cho ra m hôi mà
gi i, dùng Qu Chi Thang.
i u 43
B nh Thái d ng l i dùng phép h , th y h i suy n, b i c bi u ch a đ c gi i, bài Qu Chi
Gia H u Phác H nh Nhân Thang ch v b nh y.

i u 44
B nh Thái d ng, ch ng ph n bi u ch a gi i, không th h đ c. N u h là ngh ch. Mu n
gi i ph n bi u, bài Qu Chi Thang ch v b nh y.
i u 45
B nh Thái d ng tr c đã phát hãn không gi i đ c, mà l i h đi, m ch Phù, y là không
kh i. B i Phù là b nh ph n bi u mà l i h đi cho nên không kh i. Gi th y m ch Phù là bi t
b nh v n ph n bi u, ph i dùng phép gi i bi u. Bài Qu chi thang ch v b nh y.
i u 46
B nh thái D ng, m ch Phù, Kh n (ch ng c a Ma Hoàng), không m hôi, phát s t, c th đau
nh c, 8, 9 ngày không gi i đ c. Bi u ch ng v n còn, nên cho phát hãn. N u u ng thu c tr c
r i (Ma Hoàng Thang), h i b t, b nh nhân l i phát phi n, m t m , n ng h n, t t ph i ch y máu
cam. Ch y máu cam thì b nh s gi i đ c. S d nh th là vì có d ng khí nhi u v y. Ma
Hoàng Thang ch v b nh y.
i u 47
B nh Thái d ng, m ch Phù, Kh n, phát s t, c th không có m hôi mà t ra máu cam (Thì
b nh) s kh i.
i u 48
C hai D ng cùng b nh: Thái d ng lúc m i m c b nh, nên dùng phép phát hãn. M hôi làn
đ u ra không h t, nhân đó nó chuy n sang thu c v D ng minh, ti p t c t ra m hôi in ít,
không ghét l nh. N u b nh Thái d ng, các ch ng h u ch a h t, không th dùng phép h ,
n u dùng phép h s là “ngh ch”. Nh th , có th cho “ti u phát h n”. Ví ph ng s c m t b ng
b ng đ gay, là do D ng khí b b c u t Bi u, nên gi i đi (t u là ti u phát h n), xông đi. N u
phát hãn không th u tri t, không đ k . D ng khí b b c u t không v t ra đ c, nên phát hãn
(phát hãn c a kinh Thái d ng), không phát hãn ng i b nh s phi n táo, không còn bi t đau
đ n ch nào, ch t đau trong b ng, ch t đau t chi, n tay vào c ng không th xét th y,
ng i b nh h i th ng n, ch ng i, vì cái c hãn không ra th u tri t. L i c phát hãn thêm s
kh i. Sao l i bi t là không ra th u tri t ? b i vì m ch S c nên bi t v y
i u 49
M ch Phù, Sác, theo phép ph i làm cho m hôi xu t ra thì kh i. (N u dùng phép) H thì c th
s n ng, tâm s h i h p, không th l i dùng phép phát hãn, nên đ cho m hôi t ra m i kh i.

S d nh th là vì m ch b Xích là m ch Vi, đó là “lý h ”. Ph i đ i bi u lý th c, tân d ch t
hòa, lúc đó m hôi t mà kh i.
i u 50
M ch Phù, Kh n, theo phép thì c th đau nh c, nên dùng (Ma Hoàng Thang) cho m hôi ra
đ gi i b nh . Gi s m ch b Xích đi Trì, không th phát hãn. Sao l i th ? B i vì doanh khí
không đ , huy t thi u v y.
i u 51
M ch Phù y là b nh bi u, có th dùng phép phát h n, nên dùng bài Ma Hoàng Thang. M ch
Phù mà Sác , có th dùng phép phát hãn, nên dùng bài Ma Hoàng Thang
i u 52
Ng i b nh th ng t ra m hôi, y là Doanh khí đang hòa. Doanh khí hòa mà bên ngoài không
“hài” (hòa), vì V khí (ngo i) không hài hòa cùng Doanh khí mà ra. B i vì Doanh khí v n hành
trong m ch, V khí v n hành ngoài m ch (t c là không hòa). Ti p t c cho phát hãn thêm, thì
Doanh V hòa mà kh i. Nên dùng bài Qu Chi Thang.
i u 53
T ng (ph ) không có b nh gì khác, ch đúng gi phát nhi t, m hôi t ra mà không kh i, y là V
khí không hòa. Tr c gi y dùng phép phát hãn thì kh i. Bài Qu Chi Thang ch v b nh y.
i u 54
Th ng hàn m ch Phù, Kh n, m hôi không ra, nhân th mà gây ra ch y máu cam. Ma Hoàng
Thang ch v b nh y.


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

i u 55
Th ng hàn 6, 7 ngày không đ i ti n, đ u nh c, có s t, cho u ng bài Th a Khí Thang. N u th y
ti u ti n trong, bi t là tà không lý mà v n còn bi u, nên dùng phép phát hãn. N u đ u nh c,
h n ph i ch y máu cam, bài Qu Chi Thang ch v b nh y.

i u 56
Th ng hàn m hôi đã ra, qua n a ngày l i phi n, m ch Phù Sác, mau đ i dùng ph ng pháp
phát hãn. Bài Qu Chi Thang ch v b nh y.
i u 57
Phàm b nh đã phát hãn, n u dùng phép th , phép h ... n u làm cho vong tân d ch, đ i Âm
D ng t hòa, s t kh i
i u 58
Sau khi cho x m nh l i cho phát hãn, ti u ti n không thông , đó là m t tân d ch v y.
ng tr
n a (t c đ ng dùng thu c l i ti u), đ i ti u ti n thông thì t kh i
i u 59
Sau khi h l i phát hãn, thì s rét run, m ch Vi, T . S d nh th vì (l m dùng phát hãn và h )
làm cho “N i”, “ngo i” đ u h v y.
i u 60
Sau khi h l i thêm phát hãn, ban ngày phi n táo không ng đ c, đêm th i yên t nh, không nôn
, không khát, không có Bi u ch ng, m ch Tr m, Vi, c th không s t cao, bài Càn Kh ng, Ph
T Thang ch v b nh y.
i u 61
Sau khi phát hãn, c th đau nh c, m ch Tr m Trì. Bài Qu Chi Thang thêm Th c D c, Sinh
Kh ng đ u 1 l ng, Nhân Sâm 3 l ng. Bài Tân Gia Thang ch v b nh y.
i u 62
Sau khi đã phát hãn (Ma hoàng) không th dùng ti p bài Qu Chi Thang, m hôi ra mà suy n,
không s t cao, bài Ma Hoàng H nh Nhân Cam Th o Th ch Cao Thang ch v b nh y.
i u 63
M hôi ra quá nhi u, b nh nhân b t chéo bàn tay úp vào tâm; vùng d i tâm h i h p, mu n
đ c xoa n (lên đó), bài Qu Chi Cam Th o Thang ch v b nh y.
i u 64
Sau khi đã phát hãn (quá nhi u), phía d i r n b nh nhân h i h p, y là mu n thành ch ng Bôn
đ n, bài Ph c Linh Qu Chi Cam Th o
i Táo Thang ch v b nh y.

i u 65
Sau khi đã phát hãn, mà b ng tr ng đ y, bài H u Phác Sinh Kh ng Bán H Cam Th o Nhân
Sâm Thang ch v b nh y.
i u 66
Th ng hàn, n u dùng phép th , phép h r i vùng d i tâm th y ngh ch đ y, khí xung ng c
lên ng c. M i khi phát thì váng đ u chóng m t, m ch Tr m, Kh n; Phát hãn thì đ ng t i “kinh”,
c th s run l o đ o, bài Ph c Linh Qu Chi B ch Tru t Cam Th o Thang ch v b nh y.
i u 67
Phát hãn r i, mà b nh v n không gi i, l i ghét l nh, đó là do h v y, bài Th c D c Cam Th o
Ph T Thang ch v b nh y.
i u 68
Phát hãn r i l i dùng thêm phép h mà b nh v n không gi i, mà phi n táo, bài Ph c Linh T
Ngh ch Thang ch v b nh y.
i u 69
Phát hãn r i, ghét l nh, là do h v y; không ghét l nh, ch nhi t là “th c” v y. Nên đi u hòa V
khí, dùng bài i u V Th a Khí Thang.
i u 70
B nh Thái d ng, sau khi phát hãn, m hôi ra r t nhi u, trong V khô, phi n táo không th
ng , mu n u ng n c, cho in ít m t, đ cho V khí hòa thì kh i. N u m ch Phù, ti u ti n không
l i, h i s t, tiêu khát (u ng vào tiêu ngay, l i u ng), bài Ng Linh Tán ch v b nh y.
i u 71
Phát h n r i, m ch Phù Sác, mà phi n khát, bài Ng Linh Tán ch v b nh y.
i u 72


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

Th ng hàn, m hôi ra mà khát, bài Ng Linh Tán ch v b nh y. N u không khát, bài Ph c

Linh Cam Th o Thang ch v b nh y.
i u 73
Trúng phong phát nhi t 6, 7 ngày, ch ng gi i mà phi n, có c ch ng c a bi u lý, khát mu n u ng
n c, u ng vào th i th , g i là ch ng th y ngh ch, bài Ng Linh Tán ch v b nh y.
i u 74
Lúc ch a c m đ n tay đ án m ch, ( th y) b nh nhân b t chéo tay úp lên vùng ng c, th y nhân
đó b o ng i b nh th ho lên xem, mà ng i b nh không ho, h n là do tai đi c mà không nghe
ti ng. S d có nh th là vì dùng phép phát hãn thêm, b h nên sinh ra ch ng nh v y.
i u 75
Phát h n r i, u ng n c nhi u, s gây ra suy n, t m n c c ng s suy n.
i u 76
Phát h n r i, n c, thu c không th u ng vào mi ng, đó là ngh ch. N u l i phát hãn n a, t t th
và h không d t.
i u 77
Sau khi phát hãn, th , h r i, h phi n không ng đ c, n u n ng h n t t tr n tr c, tráo tr ,
trong tâm tr n tr o r o r c, bài Chi T X Thang ch v b nh y. N u h i th y u, bài Chi t
Cam Th o X Thang ch v b nh y. N u l i nôn n a, bài Chi T Sinh Kh ng X Thang ch v
b nh y.
i u 78
Phát hãn và h r i mà v n phi n nhi t, trong ng c nh “ngh n” l i, bài Chi T X Thang ch v
b nh y.
i u 79
Th ng hàn 5, 6 ngày, đã cho x m nh r i, mà c th nóng không d t, trong b ng k t đau,
ch a mu n gi i, bài Chi T X Thang ch v b nh y.
i u 80
Th ng hàn, đã cho x r i mà tâm phi n, b ng đ y, n m, d y không yên, bài Chi T , H u Phác
Thang ch v b nh y.
i u 81
Th ng hàn (có ch ng c a bài Chi T ), th y thu c dùng thu c hoàn đ x m nh, thân nhi t
không đi h t, h i phi n, bài Chi T Can Kh ng Thang ch v b nh y.

i u 82
Phàm dùng bài Chi T Thang, n u b nh nhân v n s n có ch ng vi đ ng (phân h i nát), không
th cho u ng bài này.
i u 83
B nh Thái d ng, dùng phép phát hãn, m hôi ra mà b nh không gi i, b nh nhân v n phát
s t, vùng d i tâm h i h p, chóng m t, mình rung đ ng mu n nh y xu ng đ t... bài Chân Võ
Thang ch v b nh y.
i u 84
B nh y t h u khô ráo, không th dùng phép phát hãn.
i u 85
Ng i m c ch ng lâm ( ti u bu t, g t...), không th dùng ph p phát hãn, n u phát hãn t đi ti u
ra máu.
i u 86
Ch ng m n nh t, dù c th đau nh c, không th d ng phép phát hãn, n u phát hãn s thành
b nh Chí [kính) (c m kh u, u n mình cong nh cái cung, ho c chân tay co rút, ho c rã r i).
i u 87
Ch ng ch y máu cam, không th dùng phép phát hãn, n u phát hãn, t t trên trán lõm xu ng,
m ch Kh n C p, m t tr n ng c, không li c qua l i đ c , không ng đ c.
i u 88
Ng i b m t huy t, không th dùng phép phát hãn, n u phát hãn, t t s run l y b y.
i u 89
Ng i v n s n có ch ng ra m hôi nhi u l i dùng phép phát hãn thêm, t t ho ng h t, tâm lo n,
ti u ti n xong, thì âm (t c ni u qu n) th y đau, dùng bài V D L ng Hoàn.
i u 90
B nh nhân v n hàn l i dùng phép phát hãn, trong V t b l nh, s th ra giun.


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

i u 91
B nh v n ph i phát hãn mà l i dùng phép h , th là ngh ch; nên dùng phép phát hãn tr c m i
không ngh ch; b nh v n nên h , mà l i phát hãn, th là ngh ch, nên dùng phép h tr c m i là
không ngh ch.
i u 92
Th ng hàn Thái d ng, th y thu c dùng phép h , ti p luôn b ch ng h l i thanh c c không
d t ( n gì đi ra th c y), mình đau nh c y, nên g p c u ph n lý, sau đó thân mình còn đau
nh c, đ i ti u ti n đi u hòa, nên g p c u Bi u. C u lý dùng T ngh ch thang, c u bi u dùng
Qu chi thang.
i u 93
B nh Thái d ng phát s t, đ u đau , m ch l i Tr m. N u m hôi ra r i mà không kh i, thân
th đau nh c, nên c u ph n Lý, dùng bài T Ngh ch Thang.
i u 94
B nh Thái d ng, tr c đã dùng phép h ngay mà không kh i... B y gi m i l i dùng phép
phát hãn. B i đó, bi u lý đ u h , b nh nhân đ n n i thành ch ng M o (đ u n ng nh úp v t gì
lên trên). Ng i m c ch ng m o, m hôi ra s t kh i. S d nh th vì có m hôi ra thì ph n
bi u hòa. N u còn th y ph n Lý ch a hòa, b y gi m i nên dùng phép h .
i u 95
B nh Thái d ng, m ch Âm D ng đ u th y đ u đ n, t t tr c ph i th y run r y, m hôi ra
mà kh i. N u ch D ng m ch mà Vi, dùng phép h s kh i. Nh mu n dùng phép h , bài i u
V Th a Khí Thang làm ch .
i u 96
B nh Thái d ng t t ph i phát s t và t ram hôi . ó là b i Vinh y u, V m nh, nên m hôi
m i ra. Mu n c u tà phong, nên dùng bài Qu Chi Thang.
i u 97
Th ng hàn đã 5, 6 ngày, trúng phong, lúc nóng lúc l nh, ng c s n đ y, mi ng đ ng , không
nói n ng gì, không mu n n u ng, tâm b t r t, hay nôn, ho c trong ng c th y b t r t mà không
nôn, ho c khát ho c trong b ng đau, ho c d i s n c ng, ho c d i vùng tâm h i h p, ti u
ti n không l i, ho c không khát, thân mình có h i nóng ho c l i ho, thì dùng bài Ti u Sài H

Thang.
i u 98
Huy t y u, khí h t, t u lý t m , tà khí nhân đó mà vào, ch i nhau v i chính khí, k t d i jông
s n . Chính v i tà phân tranh, gây nên lúc nóng lúc l nh, lúc kh i lúc phát có gi gi c, c lìm
l m không mu n n u ng. T ng v i Ph cùng liên l c v i nhau, ch đau l i n m d i. Tà
cao mà đau d i nên m i sinh ra nôn, bài Ti u Sài H Thang ch v b nh y. U ng Sài H
Thang r i mà l i khát, là thu c v D ng minh ch ng , theo phép (dùng bài B ch H Gia Nhân
Sâm Thang) mà đi u tr .
i u 99
M c b nh đã 6, 7 ngày, m ch Trì, Phù, Nh c, ghét gió, ghét l nh, tay chân m. Th y thu c
dùng phép h luôn 2, 3 l n, không n đ c, d i hông s n đ y, đau, m t, m t, c th hi n
s c vàng, c gáy c ng, ti u ti n l i khó. N u dùng bài Sài H Thang, s b tiêu ch y n ng h u
môn. V n khát mà u ng n c l i nôn... không nên dùng bài Sài H Thang, (n u dùng) n vào s
nôn.
i u 100
Th ng hàn 4, 5 ngày, mình nóng, ghét gió, gáy, c c ng, d i hông s n đ y, tay chân m
mà khát, bài Ti u Sài H Thang ch v b nh y.
i u 101
Th ng hàn mà m ch D ng th y Sáp, m ch Âm th y Huy n, theo phép thì trong b ng đau
g p, tr c h t cho u ng bài Ti u Ki n Trung Thang, n u v n không kh i, bài Ti u Sài H Thang
ch v b nh y.
i u 102
Th ng hàn, trúng phong có ch ng c a bài Sài H Thang, dù ch th y có m t ch ng c ng đ c,
không c n ph i đ .
i u 103


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

Phàm thu c v ch ng c a bài Sài H Thang mà l i dùng phép h , n u ch ng c a Sài h ch a
h t, l i cho u ng thêm Sài H Thang, h n ng i b nh ph i b t r t mà run, l i phát s t, ram hôi
thì b nh gi i.
i u 104
Th ng hàn đã 2, 3 ngày (t c là th i k ch khí c a kinh Thi u d ng) trong tâm b h i h p mà
l i b t r t, bài Ti u Ki n Trung Thang ch v b nh y.
i u 105
B nh Thái d ng đã tr i qua h n 10 ngày, l i dùng phép h luôn 2, 3 l n; 4- 5 ngày sau ch ng
c a Sài H v n còn. Tr c h t cho u ng bài Ti u Sài H Thang, ói không ng ng , vùng d i
tâm đ y, u t, h i b t r t, đó là b nh ch a gi i h t, cho u ng bài
i Sài H Thang đ h .
i u 106
Th ng hàn tr i qua 13 ngày, v n không gi i, ng c, hông s n đ y mà l i nôn, v bu i ch p t i,
phát ra ch ng tri u nhi t, r i h i b tiêu l ng, đó v n là ch ng
i Sài H , không bi t dùng phép
H đi, gi l i th y tiêu l ng , bi t là th y thu c dùng thu c hoàn đ cho x . Tr nh v y không
đúng phép. Ch ng tri u nhi t là đang th c, tr c h t, nên dùng bài Ti u Sài H đ gi i bên
ngoài, sau đó dùng bài Sài H Gia Mang Tiêu Thang ch v b nh y.
i u 107
Th ng hàn đã 13 ngày không kh i, g i là quá kinh, nói xàm, đó là do có nhi t. Nên dùng thang
d c đ cho x . N u ti u ti n l i, đ i ti n ph i c ng. Trái l i, có tiêu ch y, m ch đi u hòa, bi t là
do th y thu c dùng thu c hoàn đ cho x , th là ch a trái phép. N u tiêu ch y, m ch nên Vi mà
tay chân l nh (quy t), ng c l i g i là hòa, là do n i th c. Bài i u V th a khí thang ch v
b nh y.
i u 108
B nh Thái d ng không gi i đ c, nhi t k t bàng quang, b nh nhân nh cu ng. N u huy t
t đi xu ng, nhi t c ng h theo, b nh s kh i. N u bên ngoài không gi i, c ng ch a th dùng
phép công, mà tr c h t nên gi i ngo i tà, ngo i tà gi i r i, nh ng thi u phúc l i b câu k t
(b ng d i có v đau g p rút khó ch u), b y gi m i có th dùng phép công, nên dùng bài ào

H ch Th a Khí Thang.
i u 109
Th ng hàn đ n ngày th 8, th 9 (thu c v th i k ch khí c a kinh Thi u d ng), dùng phép
x (làm h i đ n khí c a D ng minh) gây ra ng c đ y, b t r t, kinh s (ch ng c a Thi u d ng
Tâm bào), ti u ti n không l i, nói l m nh m, kh p c th n ng n , không th tr mình, bài Sài
H Gia Long C t M u L Thang ch v b nh y.
i u 110
Th ng hàn mà b ng đ y (ch ng c a T ), nói l m nh m (ch ng c a V ), th n kh u m ch Phù
mà Kh n, y là Can ph m vào T , g i tên là tung ( th ngang d c đ hi p ng i khác), châm
huy t K Môn.
i u 111
Th ng hàn phát nhi t, r n r n ghét l nh, khát quá, mu n u ng n c, b ng h n ph i đ y, m
hôi t ra, ti u ti n l i, b nh th mu n gi i, đó là Can ph m vào Ph , g i là Hoành (ngang tàng
không còn s gì), châm huy t K môn.
i u 112
Thái d ng b nh đã 2 ngày,ng c l i t o nên ch ng táo, l i l y l a ch m l ng, m hôi ra
quá nhi u. H a nhi t vào V , th y trong V s ki t, sinh ra phi n táo, t t nói l m nh m. H n 10
ngày, có tr ng thái run r y, tiêu ch y, th là b nh mu n kh i. M hôi t th t l ng tr xu ng
không ra đ c, mu n ti u ti n không đ c, l i nôn, mu n són đái, d i chân ghét gió, đ i ti n
c ng, ti u ti n ph i nhi u l n mà l i không nhi u l n và c ng không nhi u , đ i ti n xong làm
cho đ u đ t nhiên đau, lòng bàn chân h n nóng, đó là do c c khí d n xu ng đ c r i v y.
i u 113
Thái d ng m c b nh trúng phong, dùng h a đ b c cho m hôi ra. Tà phong b h a nhi t b c
khí huy t ph i tràn ra ngoài, m t đi cái th ng đ . Hai d ng cùng hun đ t, kh p mình phát
thành m u vàng . N u D ng tà th nh th i mu n ch y máu cam. Âm h thì ti u ti n khó. Âm
D ng đ u h ki t thìi thân th khô táo, m hôi ch ra đ u, đ n c thì h t, b ng đ y, h i suy n,
mi ng khô, h ng loét ho c không đ i ti n đ c, n u lâu th i nói l m nh m, n ng h n đ n ph i
ói, tay chân v t vã, l n áo s gi ng. N u ti u ti n l i, v n còn ch a đ c (vì còn chút chân âm
ch a xu t h t).

H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

i u 114
Th ng hàn m ch Phù, th y thu c dùng h a đ b c c p đ n n i vong d ng, t t phát kinh s
và cu ng, n m ng i không yên. Bài Qu Chi Kh Th c D c, gia Th c T t M u L Long C t
C u Ngh ch Thang ch v b nh đó.
i u 115
B nh hình, khi phát, gi ng nh là th ng hàn, m ch l ikhông Huy n, Kh n mà Nh c. M ch
Nh c t t ph i khát. N u b h a đ t, t t nói l m nh m. Nh ng m ch Nh c l i có phát nhi t, t c
là trong Nh c l i th y Phù, dùng ph ng pháp gi i đi, m hôi s xu t ra, b nh kh i.
i u 116
B nh Thái d ng n u dùng h a đ đ t nóng , không có m hôi (vì huy t d ch b th ng), b nh
nhân t t ph i táo, s quay l i v i Thái d ng kinh, b nh không gi i t t ph i tiêu ra huy t, g i tên
là h a tà.
i u 117
M ch Phù, nhi t l m mà l i dùng phép c u. y là b nh th c. N u th c, dùng phép h đ tr .
B nh nhân b h a gây nên đ ng, t t s làm cho cu ng h ng b khô mà nôn ra máu.
i u 118
M ch Vi, m ch Sác, ph i c n th n không nên c u. N u c u, nhân đó h a th nh thành tà khí,
công lên trên thành phi n ngh ch. Truy h tr c th c (âm v n h l i l y h a đ truy đu i khi n cho
càng h , nhi t v n th c l i dùng h a đ tr c khi n cho th c càng th c... ) đ n n i huy t tan trong
m ch. H a khí dù nh nh ng công vào trong có l c, khi n cho x ng b khô, gân b t n th ng,
huy t khó h i ph c tr l i.
i u 119
M ch Phù nên dùng phép hàn đ gi i. N u dùng h a đ c u, tà không l i ra, l i nhân cái th
m nh c a h a mà càng th nh, b nh s t th t l ng tr xu ng, b nh ph i n ng n mà tê, t c g i
là h a ngh ch. N u mu n t gi i, tr c đó ph i có phi n, bây gi m i có m hôi mà gi i. Sao l i

bi t đ c ? Vì m ch Phù nên bi t là m hôi ra thì b nh s kh i.
i u 120
Dùng Thiêu châm khi n cho m hôi ra. Ch châm b hàn, h ch s ng lên đ tía, s phát ra ch ng
Bôn đ n, khí t thi u phúc s xung lên tâm, c u trên ch s ng 1 tráng, cho u ng bài Qu Chi
Gia Qu Thang, l i thêm Qu 2 l ng.
i u 121
Ch ng h a ngh ch ( có ch ng tr ng gi ng v i ch ng Vi th c), mà l m dùng phép x , nhân đó l i
dùng thiêu châm, gây nên ch ng phi n táo (h đã làm m t âm Lý, thiêu châm l i làm b c
D ng h , âm d ng chia r nhau, gây ra). Dùng bài Qu Chi Cam Th o Long C t M u L
Thang làm ch đ tr
i u 122
B nh Th ng hàn Thái d ng n u dùng ôn châm t t sinh ra kinh s .
i u 123
B nh Thái d ng đáng l ghét l nh, phát s t, gi l i t ra m hôi, không ghét l nh, phát s t,
m ch trên b Quan đi T , Sác, đó là l i c a th y thu c đã dùng phép th v y. B nh 1, 2 ngày sau
m i nôn, trong b ng đói, mi ng không n đ c. B nh qua 3, 4 ngàym i nôn, không thích n
cháo, l i mu n n th c l nh, nh ng bu i sáng n vào thì t i l i nôn, đó là vì th y thu c dùng
phép th gây nên. ó g i là ti u ngh ch.
i u 124
B nh Thái d ng mà dùng phép th , B nh Thái d ng đáng l ph i ghét l nh, gi l i không
ghét l nh, không mu n m c áo, y là vì dùng phép th mà thành ch ng n i phi n.
i u 125
B nh nhân m ch Sác, Sác là nhi t, (ph i dùng phép) tiêu c c làm cho đòi n, mà l i ói ra, đó là
vì dùng phép phát hãn thái quá, khi n cho D ng khí y u đi, khí trong cách m c b h , m ch
m i hi n ra Sác, Sác là khách nhi t (nhi t t ngoài đ n), không th tiêu c c khí, đó là trong V b
h l nh, nên ph i ói v y.
i u 126
B nh Thái d ng đã qua kinh, h n 10 ngày, d i vùng tâm nôn nao, mu n nôn mà trong ng c
đau, đ i ti n ng c l i ph i l ng, vùng b ng h i đ y, u t u t h i phi n, tr c đây r t mu n nôn,
mu n h ... Có th cho u ng bài i u V Th a Khí Thang. N u không nh th , không th cho

H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

u ng. N u ch mu n nôn, trong ng c đau, h i tiêu ch y, đó không ph i là ch ng c a bài Sài H .
Vì ( th y) nôn nên bi t là r t mu n nôn, r t mu n h v y..
i u 127
B nh Thái d ng 6, 7 ngày, Bi u ch ng v n còn, m ch Vi mà Tr m, ng c l i, tà không k t
ng c, b nh nhân phát cu ng,do nhi t h tiêu, thi u phúc ph i c ng và đ y, ti u ti n t l i, dùng
phép x huy t thì s kh i. S d nh th vì Thái d ng đi theo Kinh và nhi t ph n lý. Dùng
bài
ong Thang làm ch đ tr .
i u 128
B nh Thái d ng, thân th vàng, m ch Tr m K t, thi u phúc c ng, ti u ti n không l i,đó là vì
không có huy t. N u ti u ti n t l i, b nh nhân nh phát cu ng, đích xác là huy t ch ng r i.
ng Thang ch v b nh y.
i u 129
Th ng hàn có nhi t, thi u phúc b đ y, ti u ti n v n không l i, gi l i l i, đây là ch ng huy t
h u. Nên dùng phép h đi. Ph i u ng h t, không nên đ th a. Nên dùng bài
ng Hoàn.
i u 130
H i: B nh có lo i g i là k t hung, g i là t ng k t,b nh tr ng th nào ?
áp: n tay vào đau, m ch b th n Phù, b quan Tr m g i là K t Hung v y.
i u 131
( H i ):Th nào g i là t ng k t ?
áp: Bên ngoài tr ng thái gi ng nh ch ng tr ng c a k t hung, n u ng nh th ng, th nh
tho ng hay tiêu ch y, m ch b th n Phù, b quan Ti u, T và Tr m, Kh n, g i là ch ng t ng
k t. N u trên l i có rêu tr ng và tr n, b nh này khó tr . T ng k t không có D ng ch ng,

không nóng l nh qua l i, b nh nhân l i yên l ng, trên rêu l i tr n, không th dùng phép công.
i u 132
B nh phát ra (Thái) D ng, ng c l i, l i cho x , nhi t tà th a h xâm nh p vào, là nguyên
nhân gây ra ch ng K t hung.
B nh phát ra (Thi u) Âm mà l i dùng phép h , là nguyên nhân thành ra ch ng B . S d gây
nên ch ng K t hung,là do dùng phép x quá s m. Ch ng k t hung, c c ng b c ng, gi ng nh
ch ng Nhu kính. Dùng phép x đi thì s hòa. Nên dùng bài
i Hãm Hung Hoàn
i u 133
Ch ng K t hung n u m ch Phù,
i, không th dùng phép h ï. N u cho x , s ch t.
i u 134
B nh (trúng phong) c a Thái d ng, m ch Phù mà
ng, Sác. Phù t c là Phong, Sác t c là
nhi t.
ng gây thành đau. Sác thì là h .
u đau, phát nhi t, h i có m hôi tr m mà l i hàn,
do Bi u ch a gi i v y. Th y thu c, ng c l i, dùng phép h , m ch
ng, Sác bi n thành m ch
Trì. Trong ng c và (hoành) cách, khí cùng c nhau thành ra đau, trong V tr ng không, khách khí
đ ng lên cách, khi n cho h i th ng n, phi n nhi t, trong lòng bu n b c, đ u là khí c a Thái
d ng hãm vào trong, nhân đó mà phía d i tâm b c ng, thì thành ch ng K t hung, dùng bài
i Hãm Hung Thang làm ch tr ; N u không b k t hung, ch có m hôi xu t ra đ u , các n i
khác không có, ch đ n c là d t. N u ti u ti n không l i, kh p thân mình nh t đ nh b vàng.
i u 135
Th ng hàn 6, 7 ngày mà k t l i ng c. Nhi t th c, m ch Tr m mà Kh n, vùng d i tâm đau,
đè lên th y c ng nh đá.
i Hãm Hung Thang ch v b nh y.
i u 136
Th ng hàn h n m òi m y ngày, nhi t k t Lý, l i thành ch ng nóng l nh qua l i. Nên cho

u ng bài
i Sài H Thang. N u ch có ch ng k t hung, không có s t cao, đó là th y k t ng c
và s n. Trên đ u h i có m hôi ra.
i Hãm Hung Thang ch v b nh y.
i u 137
B nh
Thái d ng, l i cho phát hãn thêm, r i l i cho x thêm, không đ i ti n đ c, 5- 6
ngàysau, trên l i b khô mà khát. Lúc s m t i, ng i b nh h i s t . T tâm xu ng đ n thi u
phúc b c ng, đ y, đau, không ai có th đ n g n ,
i Hãm Hung Thang ch v b nh y.
i u 138
Ch ng Ti u k t hung, ch ngay d i tâm mà thôi, n tay vào thì đau, m ch Phù mà Ho t, Ti u
Hãm Hung Thang ch v b nh y.
i u 139


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

B nh Thái d ng đ c 2-3 ngày, không th n m đ c, ch mu n ng i d y, vùng d i tâm t t
s b k t, m ch đi Vi, Nh c, đó là do (Thái d ng) có hàn ph n v y. Ng c l i, l i cho x , n u
tiêu ch y ng ng, s gây nên ch ng (Ti u) K t hung. N u tiêu ch y ch a d t, sau b n ngày l i
cho x n a, s thành ch ng Hi p nhi t r i l i tiêu ch y ti p.
i u 140
Thái d ng b nh, n u dùng phép h , n u m ch Xúc, không thành ch ng k t hung, đó là b nh
mu n gi i. N u m ch Phù, s thành ch ng k t hung; n u m ch Kh n t t trong h ng đau; n u
m ch Huy n t t hai bên hông s n b co rút. N u m ch T , Sác, s b ch ng đ u nh c không
ng ng; m ch Tr m Kh n t t mu n nôn; m ch Tr m, Ho t s thành ch ng hi p nhi t l i; m ch
Phù, Ho t s tiêu ra huy t.

i u 141
B nh Thái d ng nên dùng phép gi ih n đ gi i b nh, l i l y n c l nh làm
t ng i. Cái
D ng nhi t b ng n l i không thoát ra đ c, càng làm cho ng i b nh thêm phi n, trên da th t
n i lên thành h t nh . Ý thì mu n u ng n c ng c l i, ng i b nh không khát... Nên u ng bài
V n Cáp Tán. N u không b t, cho u ng bài Ng Linh Tán. Ch ng Hàn th c K t hung, không có
nhi t ch ng , cho u ng bài Tam V t Ti u Hãm Hung Thang, dùng bài B ch Tán c ng đ c.
i u 142
Thái d ng v i thi u d ng h p b nh, đ u và c c ng đau, ho c b hoa m t, choáng váng, có
lúc nh là có ch ng k t hung, thành ch ng d i tâmb kh i thành c ng, nên châm gi a đ t th
1 x ng
i chùy, châm ti p Ph du, Can du. C n th n không đ c phát hãn. N u phát hãn thì
s nói l m nh m, m ch Huy n. N u trong 5, 6 ngày, ch ng nói l m nh m không d t nên châm
huy t K Môn.
i u 143
Ph n b trúng phong, phát nhi t, hàn, mà kinh nguy t l i đ n, m c b nh đã 7, 8 ngày, nhi t
lui mà m ch Trì, thân mình mát, d i ng c và s n đ y, gi ng nh ch ng k t hung, làm chi
ng i b nh nói l m nh m, đó là do nhi t nh p vào huy t th t. Nên châm huy t K Môn, theo cái
th c c a nó đ châm t .
i u 144
Ph n b trúng phong đ c 7- 8 ngày, l i ti p t c b hàn nhi t tr l i, nó phát tác có lúc, kinh
nguy t đang đ n l i b gián đo n, đó là nhi t nh p vào huy t th t. Huy t t b k t l i khi n cho
gây nên tr ng thái gi ng nh ch ng s t rét, nó phát tác có lúc. Ti u Sài H Thang ch v b nh
y.
i u 145
Ph n b th ng hàn phát nhi t, v a g p lúc th y kinh nguy t, ban ngày thì t nh táo, đêm thì nói
l m nh m nh th y ma q y, đó là nhi t nh p vào huy t th t.
ng ph m vào V khí và khí
Th ng tiêu, Trung tiêu, s t kh i.
i u 146

Th ng hàn 6- 7 ngày, phát s t, h i hàn, các chi ( ngón tay, chân) ti t (kh p) đau nh c, h i
nôn m a, các chi-l c d i tâm k t, ch ng bên ngoài ch a kh i, Dùng bài Sài H Qu Chi Thang
làm ch tr .
i u 147
Th ng hàn 5- 6 ngày, đã cho phát hãn, l i cho x , vì th ng c va2 hông s n đ y, ch h i k t
mà thôi, ti u ti n không l i, khát mà không nôn. Ch có đ u là ra m hôi, nóng l nh qua l i, tâm
phi n, đó là b nh ch a gi i. Sài H Qu Chi Can Kh ng Thang ch v b nh y.
i u 148
Th ng hàn 5- 6 ngày, m hôi đ u xu t , h i ghét l nh, tay chân l nh, d i tâm đ y, mi ng
không mu n n, đ i ti n phân c ng, M ch T , đó là D ng b vi k t, t h n có Bi u ch ng (đ u
ra m hôi, h i hàn, tay chân l nh), l i có ch ng thu c Lý (tâm h mãn, không mu n n, đ i
ti n phân c ng ). M ch Tr m c ng thu c Lý, m hôi xu t ra do D ng vi. Gi s nh ch ng
thu n âm k t, không th có ngo i ch ng nào, s nh p vào Lý. Ch ng này thu c n a Lý, n a
Bi u. M ch tuy Tr m Kh n, v n không ph i là b nh t ng k t thu c Thi u âm. S d nh th vì
âm ch ng không th có m hôi đ u, nay đ u l i ra m hôi vì th bi t r ng không ph i là b nh
Thi u âm. Nên dùng bài Ti u Sài H Thang. N u ch a d t h n, khi đ i ti n đ c thì b nh kh i.
i u 149
Th ng hàn 5- 6 ngày, nôn m a mà l i phát nhi t, đó là ch ng tr ng đ y đ c a Sài H Thang,
mà l i l y lo i thu c khác đ cho x . Các ch ng thu c Sài h v n còn, c cho u ng ti p bài Ti u


H c Vi n Y D

c H c C Truy n Vi t Nam

Sài H Thang. ( ây là lý do t i sao ) tuy đã cho x mà không gây thành ngh ch. H n ph i nóng
h ng h c mà run lên . R i phát nhi t, phát hãn, b nh đ c gi i. N u dùng phép x thì vùng d i
tâm b đ y mà c ng, đau, g i là k t hung,
i Hãm Hung Thang ch v b nh y. N u ch đ y
mà không đau, đó là ch ng Bu i, không nên dùng bài Sài H Thang n a. Nên dùng bài Bán H

T Tâm Thang.
i u 150
Th ng hàn 5- 6 ngày, nôn m a mà l i phát nhi t, đó là ch ng tr ng đ y đ c a Sài H Thang,
mà l i l y lo i thu c khác đ cho x . Các ch ng thu c Sài h v n còn, c cho u ng ti p bài Ti u
Sài H Thang. ( ây là lý do t i sao ) tuy đã cho x mà không gây thành ngh ch. H n ph i nóng
h ng h c mà run lên . R i phát nhi t, phát hãn, b nh đ c gi i. N u dùng phép x thì vùng d i
tâm b đ y mà c ng, đau, g i là k t hung,
i Hãm Hung Thang ch v b nh y. N u ch đ y
mà không đau, đó là ch ng Bu i, không nên dùng bài Sài H Thang n a. Nên dùng bài Bán H
T Tâm Thang.
i u 151
M ch Phù mà Kh n mà l i cho x , l i nh p tr vào Lý, tr thành ch ng B , đè xu ng th y m m,
đây ch là B khí vô hình thôi.
i u 152
Thái d ng Trúng phong thành ch ng tiêu ch y, nôn ngh ch. Khi ph n bi u đã gi i r i m i có
th dùng phép công đ c. N u b nh nhân xu t m hôi l m t m, phát tác có lúc, đ u đau, vùng
d i tâm b b khí mà c ng và đ y, đau d n đ n d i hông s n, nôn khan, h i th ng n, m
hôi ra, không ghét l nh. ó là ph n Bi u đã gi i, (nh ng) ph n Lý ch a hòa, dùng bài Th p Táo
Thang làm ch tr .
i u 153
Thái D ng b nh (n u c t u, nên dùng Qu Chi Thang đ gi i c ), th y thu c nh m dùng Ma
Hoàng Thang đ phát hãn (ch làm h i cái kinh c a Thái d ng, mà h c Bi u) đ a đ n ch ng
phát nhi t, hàn , l i nhân đó mà dùng pheps x (l i càng thêm h i c t ng Thái âm, mà h c
Lý ). Vùng d i tâm b ch ng B , làm cho Bi u, Lý đ u h , âm khí và D ng khí đ u ki t. N u
không còn D ng thì Âm cô đ c l i dùng thêm phép thiêu châm gây thành ch ng phi n, s c
m t xanh vàng, c phu b co gi t, ( tr ng h p này) khó ch a. Nay n u s c di n h i vàng, tay
chân m, b nh có th d kh i.
i u 154
D i tâm có ch ng b , n tay vào th y m m, m ch trên b Quan đi Phù. Bài
i Hoàng Hoàng

Liên T Tâm Thang ch v b nh y.
i u 155
D i tâm có ch ng b mà l i ghét l nh, l i còn ra m hôi. Dùng bài Ph T T Tâm Thang làm
ch tr .
i u 156
V n do h nh m nên d i tâm thành ch ng b , cho dùng bài T Tâm Thang, ch ng b không
gi i. B nh nhân b ch ng khát, mi ng khô, phi n, ti u ti n không l i. Bài Ng Linh Tán ch v
b nh y.
i u 157
Th ng hàn m hôi ra, sau khi đã gi i, th y trong V không hòa, d i tâm b b c ng, nôn khan,
n vào có mùi hôi th i, d i hông s n có th y khí, trong b ng sôi nh s m, tiêu ch y, bài Sinh
Kh ng T Tâm Thang ch v b nh y.
i u 158
Ho c th ng hàn, ho c trúng phong, th y thu c l i dùng phép x , b nh nhân b tiêu ch y ngày
vài m i l n. C c khí không hóa, trong b ng sôi kêu nh s m, d i tâm b ch ng b , c ng, nôn
khan, tâm phi n, không đ c yên. Th y thu c th y ch ng d i tâm b ch ng b , cho là b nh
ch a h t, l i cho x n a, ch ng B càng n ng thêm. ây không ph i do nhi t k t, ch vì trong V
b h , khách khí ngh ch lên cho nên khi n cho d i tâm h b c ng. Bài Cam Th o T Tâm
Thang ch v b nh y.
i u 159
Th ng hàn, u ng thang d c đ x gây ra tiêu ch y không d t, d i tâm b ch ng b , c ng.
U ng bài T Tâm Thang, r i l i dùng thu c khác đ x , tiêu ch y v n không d t. Th y thu c l i
cho u ng bài Lý Trung Thang, tiêu ch y càng n ng h n. Vì Lý Trung Thang là thu c tr trung tiêu.