bài giảng tổng phân tích nước tiểu

TỔNG PHÂN TÍCH NƯỚC TiỂU

THS.BS. Bùi Thị Ngọc Yến
Phân môn Thận, Bộ môn Nội, ĐHYD TPHCM


Phân tích nước tiểu

Sinh hóa
Chemical nesurements
Đại thể
Macroscopic Examination

− Lượng
− Màu sắc
− Mùi
− Độ đục

− pH
− Tỉ trọng
− Đường
− Keton
− Máu
− Bilirubin
− Urobilinogen
− Bạch cầu
− Nitrit

Vi thể Microscopic
examination

− Tế bào
− Trụ tế bào
− Tinh thể


Tổng phân tích nước tiểu
Đại thể

Bình thường
Lượng

1000-2500mL

Bất thường
<400mL
>3000 mL

Màu sắc

Vàng trong

Đỏ, nâu,…

Độ trong

Trong

Đục, cặn,…

Mùi

Khai 1 thời gian sau đi tiểu

Khai ngay sau đi tiểu, hôi,…

Differential Diagnosis in Internal Medicine , 2007


BILAN NƯỚC
Nước nhập = nước xuất + 500ml

•

Nước nhập: dịch truyền + nước uống + sữa + soup + cháo+…..

•

Nước xuất: nước tiểu + ống dẫn lưu + dịch ói + tiêu phân nước+….

1

Nước nhập

Thận

Nước tiểu

2

3

Thiểu niệu

Trước thận
2

3

Tại thận

Sau thận
1


Sau thận
Triệu chứng cơ năng:

- Chấn thương, tiểu máu cục, tiểu đau, gắt, lắc nhắc, đau tức vùng hạ vị, đau
hông lưng….

- Tiểu khó, tiểu đêm, cảm giác còn mắc tiểu sau đi tiểu, tiểu sỏi….
- Tiền sử: PARA, bệnh lí niệu dục, đái tháo đường, cột sống,….
Khám:

- Cầu bàng quang
- Thận to


Sau thận

Cận lâm sàng:

-Siêu âm bụng: bàng quang căng to, cục máu đông, sỏi, u, niệu quản dãn, thận ứ
nước,…

-CT bụng, dựng hình hệ niệu
Đặt sonde tiểu: có nước tiểu


Trước thận

Giảm thể tích nội mạch

Giảm cung lượng tim

Dãn mạch

Rối loạn cơ chế tự điều hòa tại thận


Trước thận

- Dấu hiệu mất máu, mất dịch, nhiễm trùng, choáng, suy tim, xơ gan, thuốc, bilan
nước,…..

- Sinh hiệu, dấu hiệu thiếu nước,
-HC suy tim, xơ gan, nhiễm trùng,…
-Nước tiểu trong

Dấu thiếu nước
Mắt trũng

Rối loạn tri giác

Nhãn cầu xẹp

Dấu véo da

Tĩnh mạch cổ xẹp

Môi khô, lưỡi khô
Khát nước

Hạ huyết áp

Hõm nách khô

Hạ huyết áp tư thế
Tiểu ít


Màu sắc


Màu sắc

Nâu – Đỏ - Hồng

− Kinh nguyệt
− Thức ăn (củ cải đường, thuốc (refampicin)
− Tiểu máu, tiểu hemoglobin, tiểu myoglobin

Differential Diagnosis in Internal Medicine , 2007, p.842


Màu sắc

Nâu – Đỏ - Hồng

Thuốc

Hồng cầu

Thức ăn

Hemoglobin

Phẩm màu

Myoglobin


Màu sắc
Nước tiểu màu hồng: lượng lớn tinh thể vô định hình urat
Nâu sậm, vàng cam: bilirubin
Đen: tiểu melanin trong melanoma hoặc tiểu alcapton (hiếm gặp).
Trắng (đục): tiểu mủ, khí hư, chất nhày, tinh thể, tiểu lipid, dưỡng trấp

Differential Diagnosis in Internal Medicine , 2007


Mùi

Bình thường: mùi khai 1 thời gian sau đi tiểu
Bất thường:

-

Khai ngay sau khi đi tiểu
Mùi hôi
Mùi ceton


Sinh lý hình thành nước tiểu

1.

Những chất không lọc được qua cầu thận?

2.

Những chất được tái hấp thu hoàn toàn ở ống thận?

3.

Những chất được tái hấp thu 1 phần ở ống thận?

4.

Những chất không được tái hấp thu ở ống thận?

5.

Những chất được bài tiết thêm ở ống thận?


Cấu trúc của Nephron

NEPHRON


Thời điểm lấy nước tiểu để xét nghiệm

Bất kỳ

18h

6h

Đêm

18h

18h

Ngày

6h

18h

Sáng sớm
Đêm

Ngày


Thời điểm lấy nước tiểu để xét nghiệm

18h

6h

9h

18h

Trong 3 giờ
Đêm

6h

Ngày

18h

6h

Trong 24
giờ

Ngày

Đêm


Kỹ thuật lấy nước tiểu thường gặp

a. Giữa dòng
b. Sonde tiểu ngắt quãng
c.

Sonde tiểu lưu


Tổng phân tích nước tiểu 10 thông số bằng que nhúng


Tỷ trọng

Bình thường: 1,018 – 1,027, pha loãng tối đa: 1,005, cô đặc tối đa: 1,03

Bất thường:

-Sinh lý: chế độ ăn, vận động
-Bệnh lý:
Tỷ trọng cao (đái tháo đường, tiểu protein)
Tỷ trọng thấp (thuốc lợi tiểu, đái tháo nhát, suy thận mạn)

pH
Bình thường: pH = 6 (4,5 -8)
Nước tiểu toan:

−

Thực phẩm, giờ ăn: vài giờ sau ăn, ăn nhiều thịt, vận động nhiều

−

Bệnh lý: toan chuyển hóa, lao hệ niệu, ngộ độc rượu methyl, toan hóa ống thận

Nước tiểu kiềm:

−

Sinh lý: sau bữa ăn

−

Nhiễm trùng tiểu do proteus, kiềm chuyển hóa với mất bicarbonante ra nước tiểu


Đường niệu (Glucose niệu)

Bình thường: âm tính

Bất thường:

− Đái tháo đường
− Bệnh lý tổn thương ống thận gần: bệnh ống thận mô kẽ, HC Fanconi


Ceton niệu

Bình thường: âm tính

Bất thường:
Đái tháo đường nhiễm ceton acid
Nhịn đói lâu ngày
Khẩu phần nhiều mỡ