Dạy học theo nhóm trong giờ bồi dưỡng học sinh giỏi THPT nhằm nâng cao chất lượng mũi nhọn

1. MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài
Bồi dưỡng học sinh giỏi, chăm lo cho chất lượng mũi nhọn được xem la
nhiệm vụ, trọng trách nhưng đó cũng la niềm tự hao mãnh liệt của những người
đứng trên bục giảng. Kết quả học sinh giỏi la một trong những tiêu chí quan trọng
hang đầu để xếp hạng các trường THPT qua hang năm. Đối với học sinh, các em
được tiến gần hơn với mục tiêu thực hiện ước mơ con ngoan, trò giỏi va định
hướng nghề nghiệp cho tương lai. Cha ông ta từng nói: “Hiền tai la nguyên khí của
nha nước, nguyên khí mạnh thì trị đạo mới thịnh”, vì vậy đây la cơ sở quan trọng
để nganh giáo dục phát hiện, bồi dưỡng nhân tai cho đất nước. Đồng thời qua công
tác bồi dưỡng học sinh giỏi ma các trường, sở, nganh phát hiện, ghi nhận va tôn
vinh những nha giáo có những đóng góp vao sự nghiệp giáo dục nước nha. Thực tế
trong những năm qua ở các trường phổ thông đã quan tâm, đầu tư nhiều vao công
tác mũi nhọn tuy nhiên kết quả còn quá khiêm tốn, chưa ổn định va chưa có sự đột
phá, trong đó có môn Lịch sử. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên song
trong đó nguyên nhân chính la do phương pháp học tập.
Mục đích của giáo dục nước nha la hình thanh cho thế hệ trẻ nhân cách toan
diện, có văn hóa, khoa học va kỹ thuật, tích cực năng động va sáng tạo. Lịch sử la
môn học quan trọng thực hiện mục đích trên. Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hanh
Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ hai (khóa VIII) khẳng định: “Phải đổi
mới phương pháp giáo dục đao tạo, khắc phục lối mòn truyền thụ một chiều, rèn
luyện nếp tư duy sáng tạo của người học, từng bước áp dụng phương pháp dạy học
tiên tiến va hiện đại vao quá trình dạy học đảm bảo điều kiện va thời gian tự học, tự
nghiên cứu của học sinh” [5; tr. 41]. “Bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ
năng, vận dụng kiến thức vao thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm hứng
thú học tập của học sinh” [12].

1


Thực hiện chủ trương trên, ở trường THPT xuất hiện nhiều tiết dạy tốt theo

hướng tổ chức cho học sinh tự chiếm lĩnh kiến thức song tình trạng “thầy đọc - trò
chép”, thầy thuyết trình la chính vẫn còn diễn ra phổ biến. Ngay cả đối tượng học
sinh khá giỏi cũng còn quá quen thuộc với lối mòn học thụ động, thiếu tư duy, phân
tích, vận dụng, thiếu các kỹ năng mềm.
Tổ chức dạy học theo nhóm (DHTN) la sự lựa chọn phù hợp để phát huy tính
tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Thông qua dạy học giúp học sinh phát
triển năng lực, dạy cách tự học, học lẫn nhau, rèn luyện khả năng lam việc trong tập
thể, phát huy vai trò tập thể. Hình thanh thói quen tư duy, khả năng diễn đạt, tiếp
thu va trao đổi ý kiến trong tập thể va bản lĩnh bảo vệ quan điểm của mình trong
quá trình học tập. Do đó, giáo viên không phải la trung tâm ma đóng vai trò người
tổ chức, hướng dẫn học sinh biết cách tìm ra tri thức, còn học sinh mới chính la
trung tâm của quá trình dạy học. Tổ chức DHTN không những giúp học sinh tìm ra
tri thức mới, ôn tập, ghi nhớ, khắc sâu các vấn đề lịch sử ma còn rèn luyện cho các
em những kĩ năng cơ bản như: tổ chức nhóm, lãnh đạo nhóm, trao đổi, tranh luận,
biết cách thuyết phục người khác cũng như biết lắng nghe ý kiến của bạn bè, gắn
kết tình đoan kết tập thể.
Tổ chức DHTN đã có nhiều nha khoa học nghiên cứu va được áp dụng ở các bậc
giáo dục. Cô-men-xki đã viết: “Giáo dục có mục đích đánh thức năng lực nhạy
cảm, phán đoán đúng đắn, phát triển nhân cách…hãy tìm ra phương pháp cho phép
giáo viên dạy ít hơn, học sinh học nhiều hơn” [6, tr 56]. Còn I. F. Khắc-la-mốp
trong tác phẩm: “Phát huy tính tích cực của học sinh như thế nao” [10] đã nêu
những biện pháp kích thích hoạt động nhận thức của học sinh khi trình bay bai mới,
khi củng cố kiến thức, ôn tập…“Phương pháp giáo dục tích cực lấy học sinh lam
trung tâm” [11] của Nguyễn Kỳ; “Phát triển tính tích cực, tính tự lập của học sinh
trong quá trình dạy học” [7] của Nguyễn Ngọc Bảo...Các công trình nghiên cứu chủ
yếu trình bay những vấn đề có tính chất lý luận chung về phương pháp dạy học tích
2


cực, chưa đề cập cụ thể đến cách tổ chức dạy học theo nhóm trong dạy học Lịch sử

một cách cụ thể ở trường THPT như thế nao. Mặt khác, trong bồi dưỡng học sinh
giỏi môn Lịch sử ở trường THPT, mỗi giáo viên có phương pháp riêng nhưng
DHTN để phát huy tối đa các năng lực của học sinh thì cũng chưa được nghiên cứu
một cách bai bản. Vì vậy tìm hiểu, nghiên cứu, áp dụng phương pháp DHTN thực
sự có ý nghĩa lý luận va thực tiễn sâu sắc.
Công tác ở một ngôi trường có bề day truyền thống dạy học hơn 50 năm, tôi tự
nhủ phải trau dồi kiến thức chuyên môn va nghiệp vụ tốt để tiếp tục phát huy truyền
thống vẻ vang của nha trường. Với tuổi đời, tuổi nghề còn trẻ tôi luôn ý thức việc học
của mình để có thể bắt kịp với yêu cầu của giáo dục hiện đại. Trong những năm qua
được nha trường tin tưởng va giao trách nhiệm dạy lớp 12, ôn thi đại học, cao đẳng,
bồi dưỡng học sinh giỏi tôi luôn tìm tòi trăn trở để tìm ra cách dạy va học đạt kết quả
tốt nhất để thanh tích năm sau cao hơn năm trước. Từ đó tạo lập cho bản thân mình
một nền tảng, một niềm tin để luôn học tập va phấn đấu theo lý tưởng đã chọn.
Xuất phát từ những lý do chủ yếu nêu trên, tôi quyết định chọn đề tai: Dạy học
theo nhóm trong giờ bồi dưỡng học sinh giỏi Lịch sử lớp 12 THPT, góp phần
nâng cao chất lượng mũi nhọn của bộ môn Lịch sử.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tai nhằm khẳng định quan niệm đúng đắn, khoa
học về sự cần thiết của việc DHTN trong môn Lịch sử ở trường THPT. Trên cơ sở đó
nêu cách thức tổ chức DHTN trong giờ bồi dưỡng HSG môn Lịch sử lớp 12 THPT,
phù hợp với điều kiện của nha trường nhằm nâng cao chất lượng dạy học mũi nhọn
bộ môn Lịch sử.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tai la quá trình tổ chức DHTN thuộc nội dung
Lịch sử 12 THPT(chương trình cơ bản) áp dụng trong giờ bồi dưỡng HSG. Đề tai

3


tập trung minh họa qua một bai học cụ thể, từ đó lam cơ sở để áp dụng sâu rộng

cho toan bộ quá trình ôn luyện đội tuyển HSG lớp 12 THPT.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu đề tai chủ yếu vận dụng những phương pháp nghiên
cứu của khoa học giáo dục. Bao gồm:
- Phương pháp nghiên cứu tai liệu: đọc, phân tích các loại tai liệu…
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: dự giờ, khảo sát, phỏng vấn, trao đổi…
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm (TNSP): Trên cơ sở kết quả thu được từ thực
nghiệm rút ra kết luận về tính khả thi của đề tai.
- Phương pháp thống kê: tập hợp va xử lý các số liệu thu được qua thực tế, qua thực
nghiệm, qua kết quả HSG các năm học.

2. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lý luận.
Theo Từ điển tiếng Việt “nhóm” la tập hợp một số ít người hoặc sự vật được
hình thanh theo những nguyên tắc va tiêu chí nhất định” [13; tr153]. Từ định nghĩa
về nhóm, chúng ta có hiểu “nhóm học tập” la tập hợp một số ít người được hình
thanh nên nhằm cùng tiếp nhận va giải quyết những nhiệm vụ đặt ra trong quá trình
học tập. Như vậy, nhóm học tập la môi trường, phương tiện để giáo viên chuyển
các hoạt động dạy học đến học sinh. Đối với học sinh, nhóm học tập không chỉ la
môi trường học tập tích cực ma còn la đối tượng học tập của học sinh.
Theo quan điểm của tâm lý học thì nhân cách con người chỉ có thể hình thanh
va phát triển thông qua chính hoạt động của bản thân họ. Để phát triển nhân cách
học sinh cần tăng cường tổ chức hoạt động nhận thức cho các em.
Học sinh khá giỏi la đối tượng có nhiều ưu thế nổi trội như tư duy nhạy bén,
khả năng tự lập tốt, chịu khó tìm tòi nghiên cứu...Vì vậy cần phát huy tối đa các ưu
điểm của đối tượng học sinh nay trong quá trình học tập. DHTN được xem la
phương pháp dạy học khả thi, có thể áp dụng hiệu quả với học sinh THPT va đặc
4

biệt la đối tượng học sinh giỏi (HSG), góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục mũi
nhọn ở các nha trường phổ thông.
2.2. Thực trạng vấn đề
Trong những năm gần đây, việc dạy học Lịch sử nói chung va bồi dưỡng HSG
nói riêng ở trường phổ thông đã có những thay đổi lớn trong nhận thức, nội dung
va phương pháp dạy học. Điều đó, ít nhiều góp phần nâng cao chất lượng bộ môn
song vẫn chưa thể tạo ra bước đột phá về chất lượng. Tình trạng học sinh hổng về
kiến thức lịch sử còn phổ biến. Ngay cả đối tượng học sinh khá giỏi kiến thức vẫn
chưa toan diện, thiếu các kỹ năng. Kết quả học sinh giỏi thường thấp qua các kì thi
hoặc không ổn định, chất lượng giải chưa cao. Có nhiều nguyên nhân dẫn tới thực
trạng trên, trong đó việc giảng dạy của người thầy có tác động trực tiếp va quan trọng
nhất. Phương pháp dạy học truyền thống vẫn đang được sử dụng chiếm ưu thế.
Đối với giáo viên
Bằng nhiều cách tiếp cận khác nhau, tôi tiến hanh khảo sát về tổ chức dạy học
trong giờ bồi dưỡng HSG môn Lịch sử đối với 30 giáo viên các trường THPT trên
địa ban huyện Nông cống va các huyện lân cận kết quả thu được thể hiện như sau:
- Về phương pháp dạy học: Đa phần (70%) giáo viên chủ yếu sử dụng phương
pháptruyền thống như thuyết trình, phát vấn, đam thoại,vấn đáp…chỉ có (30%) giáo
viên sử dụng thường xuyên phương pháp học nhóm.
- Về mức độ kiến thức sử dụng trong DHTN: 60% la sử dụng dùng để kiểm
tra kiến thức va chỉ dừng ở mức độ tái hiện kiến thức, thông hiểu, 10% dùng để
nghiên cứu các kiến thức ở mức độ vận dụng va vận dụng cao hầu như không có,
30% kết hợp giữa các mức độ kiến thức với nhau.
- Qua trao đổi trực tiếp với một số giáo viên tôi nhận được ý kiến: Thầy giáo
Lê Trạc Ninh (Trường THPT Nông Cống 1) cho rằng: “Thảo luận nhóm trong giờ
bồi dưỡng HSG la hình thức phát huy tối đa các năng lực của HS”. Còn cô Nguyễn
Thị Hương (Trường THPT Như Thanh 1- Như Thanh) thì khẳng định: “DHTN
5

trong bồi dưỡng HSG giúp học sinh chủ động lĩnh hội kiến thức va rèn luyện một
số kĩ năng giao tiếp trong tập thể, điều nay rất bổ ích cho các em trong các hoạt
động khác”. Cô Nguyễn Thị Huyền (THPT Nông Cống 2) thì cho rằng: “Nếu tổ
chức tốt DHTN sẽ tạo cho các em ý thức lam việc độc lập, tự tìm tòi, nghiên cứu
còn giáo viên lúc nay la người đạo diễn va người đạo diễn sẽ lam việc nhiều hơn”.
Đối với học sinh
Tôi tiếp xúc trực tiếp va trao đổi cởi mở với học sinh trong các đội tuyển các
môn văn hóa đặc biệt la môn Lịch sử ở trường THPT Nông Cống 1 thu nhận kết
quả như: Các em cho rằng, DHTN rất bổ ích, vì không khí học tập thoải mái, bình
đẳng, được tôn trọng, có cơ hội để học hỏi, trao đổi với bạn bè, với giáo viên, giúp
các em hiểu bai va nắm bai ngay tại lớp. Tính tích cực học tập của học sinh được
thể hiện rất rõ trong các tiết học có tổ chức DHTN, mặc dù sự thảo luận đôi khi
chưa đem lại hiệu quả như mong muốn, nhưng các em đã có ý thức trách nhiệm đối
với tập thể, có mong muốn học hỏi, thể hiện của bản thân. Tuy nhiên các em cũng
có ý kiến la tình trạng quản lý của giáo viên trong quá trình tổ chức DHTN chưa tốt
nên việc huy động học sinh tham gia thảo luận trong nhóm còn hạn chế.
Qua kết quả điều tra, khảo sát cho thấy giáo viên, học sinh đều đánh giá cao sự
cần thiết va ý nghĩa tích cực của việc tổ chức DHTN trong dạy bồi dưỡng HSG
song mức độ kiến thức, tần suất sử dụng còn chiếm tỉ lệ quá khiêm tốn. Nguyên
nhân có cả nguyên nhân khách quan va chủ quan nên chưa thực hiện phổ biến.
Xuất phát từ cơ sở lý luận va thực tiễn, tôi thấy rằng tổ chức DHTN trong dạy
bồi dưỡng HSG môn Lịch sử lớp 12 THPT la yêu cầu cần thiết.
2.3. Các giải pháp dạy học theo nhóm
2.3.1. Nhiệm vụ của giáo viên và học sinh

6


GIÁO
VIÊN

Thiết kế
Tổ chức
Hướng dẫn
Tổng kết

HỌC
SINH

Hoạt động trong nhóm

Tham gia
nhóm

Trình bay
ý kiến, tranh
luận

Tự nghiên
cứu cá
nhân

Rút kinh
nghiệm

LĨNH HỘI KIẾN THỨC VÀ KĨ NĂNG

Hình 1: Sơ đồ nhiệm vụ của GV và HS trong DHTN

7

2.3.2. Các bước tổ chức DHTN
Bước 1
Xác định
nhiệm vụ

Bước 2
Chuẩn bị

GV nêu nhiệm vụ học tập, thanh lập
nhóm, dự kiến thời gian hoạt động
HS nhận thức nhiệm vụ học tập, tái
hiện trí thức để lam việc
GV hướng dẫn HS tổ chức nhóm, cử
thư ký va nhóm trưởng
HS tham gia vao các nhóm đã được
phân công

CÁC
BƯỚC
TIẾN
HÀNH
DẠY
HỌC

Bước 3
Triển khai
hoạt động

GV theo dõi, giám sát, điều hanh
hướng dẫn va gợi ý HS thảo luận
HS tiến hanh nghiên cứu tai liệu,
trao đổi thảo luận

THEO
GV hướng dẫn các nhóm báo cáo
kết quả, tổ chức thảo luận chung

NHÓM
Bước 4
Trình bay, đánh
giá kết quả

Bước 5
Tổng kết chung

HS đại diện nhóm báo cáo kết quả,
tiếp thu ý kiến va tranh luận
GV nhận xét, đánh giá kết quả các
nhóm, tổng kết hoạt động
HS tiếp thu kiến thức chuẩn, rút
kinh nghiệm cho bản thân

8


Hình 2: Sơ đồ các bước tiến hành hoạt động DHTN
2.3.3. Xác định kiến thức của Lịch sử lớp 12 THPT (chương trình cơ bản)
*Lịch sử thế giới hiện đại (1945 - 2000) . Nội dung bao gồm những vấn đề:

- Sau chiến tranh thế giới hai, một trật tự thế giới được xác lập. Đó la trật tự thế
giới 2 cực Ianta với đặc trưng la thế giới bị chia lam hai 2 phe, tư bản chủ nghĩa va
xã hội chủ nghĩa, do Mĩ va Liên Xô đứng đầu mỗi phe.
- Sau chiến tranh thế giới hai, chủ nghĩa xã hội vượt ra khỏi phạm vi một nước va
trở thanh hệ thống thế giới va có bước phát triển mạnh mẽ.
- Sau chiến tranh thế giới 2 một cao trao giải phóng dân tộc dấy lên mạnh ở Á, Phi,
Mĩ latinh, dẫn đến sự ra đời của hang trăm quốc gia độc lập, lam thay đổi bản đồ
chính trị thế giới.
- Nửa sau thế kỷ XX hệ thống chủ nghĩa đế quốc đã có những chuyển biến quan
trọng, hình thanh ba trung tâm kinh tế tai chính của thế giới.
- Quan hệ quốc tế được mở rộng va đa dạng từ nửa sau thế kỷ XX.
- Từ sau chiến tranh thế giới hai, cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật lần thứ hai còn
gọi la cuộc cách mạng khoa học công nghệ diễn ra với quy mô va nhịp điệu chưa
từng thấy va đưa đến hệ quả đó la xu thế toan cầu hoá.
*Lịch sử Việt Nam (1919 –1975). Nội dung bao gồm những vấn đề cơ bản:
- Lịch sử giai đoạn 1919 –1930: Cuộc khai thác thuộc địa lần 2, phong trao dân tộc
dân chủ theo hai khuynh huớng tư sản va vô sản, sự ra đời của Đảng cộng sản Việt
Nam, Vai trò của Nguyễn Ái Quốc. Liên hệ với bối cảnh của tình hình thế giới.
- Lịch sử giai đoạn 1930 – 1945: Phong trao 1930 – 1931 với đỉnh cao la Xô Viết
Nghệ Tĩnh, phong trao dân chủ 1936 – 1939, phong trao giải phóng dân tộc 1939 –
1945 với những nội dung cụ thể, la những cuộc tập dượt vĩ đại cho Cách mạng
tháng Tám 1945. Liên hệ với bối cảnh của tình hình thế giới.
- Lịch sử giai đoạn 1945–1954, cuộc kháng chiến chống Pháp: Sự vững vang trong
cuộc đấu tranh vượt qua tình thế “ngan cân treo sợi tóc” sau ngay 29/1945. Cuộc
9


kháng chiến kiến quốc chống thực dân pháp diễn ra trên tất cả các lĩnh vực, kết
thúc bằng thắng lợi Điện Biên Phủ va Hiệp định Giơnevơ năm 1954. Liên hệ với
bối cảnh của tình hình thế giới.

- Lịch sử giai đoạn 1954 – 1975: Cuộc kháng chiến chống Mĩ, thực hiện đồng thời
va song song hai nhiệm vụ chiến lược các mạng, cách mạng xã hội chủ nghĩa Miền
Bắc va tiếp thực thực hiện cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở Miền Nam.
Đánh bại các chiến lược chiến tranh thực dân mới của Mĩ ở Miền Nam Việt Nam,
xây dựng hậu phương Miền Bắc vững mạnh. Hoan thanh sự nghiệp thống nhất
nước nha vao năm 1975. Liên hệ với bối cảnh của tình hình thế giới.
2.3.4.Một số điểm cần chú ý khi xác định kiến thức tổ chức dạy học theo nhóm
Thứ nhất, kiến thức được lựa chọn để tổ chức DHTN phải dựa trên cơ sở nội
dung chương trình, sách giáo khoa phải xuất phát từ mục tiêu giáo dưỡng, giáo dục
va phát triển của từng chương, bai cụ thể. Ví như, đối với Bai 1: Sự hình thanh trật
tự thế giới mới sau chiến tranh thế giới hai (1945 -1949) lớp 12 (chương trình cơ
bản) thì những nội dung ma giáo viên lựa chọn để tổ chức DHTN phải nhằm đạt
được mục tiêu sau đây:
- Nhận thức được toan cảnh thế giới sau chiến tranh thế giới thứ hai với đặc
trưng lớn la thế giới chia lam hai phe TBCN do hai siêu cường Mĩ va Xô đứng đầu
mỗi phe. Đặc trưng lớn đó đã trở thanh nhân tố chủ yếu chi phối nền chính trị thế
giới va quan hệ quốc tế trong hầu như nửa sau thế kỷ XX.
- Biết nhận định, đánh giá những vấn đề lớn của lịch sử thế giới.
- Rèn luyện các phương pháp tự học, tự nghiên cứu, khai thác các nguồn tai liệu.
- Nhận thức được chính từ đặc trưng đó nên ngay sau chiến tranh thế giới thứ hai
tình hình thế giới căng thẳng. Quan hệ giữa hai phe trở nên đối đầu quyết liệt.
- Hiểu được những chuyển biến khó khăn của nước ta sau Cách mạng tháng Tám
va thấy được mối liên hệ mật thiết giữa cách mạng nước ta với tình hình thế giới,
với cuộc đấu tranh giữa hai phe trong cuộc Chiến tranh lạnh.
10


Thứ hai, kiến thức được lựa chọn, xác định để tổ chức DHTN phải la kiến
thức cơ bản, trọng tâm của từng chương, từng bai. Không phải bất cứ kiến thức nao
cũng lựa chọn để tổ chức DHTN. Ví như, đối với bai 4: Các nước Đông Nam Á va

Ấn Độ (lớp 12) thì kiến thức ma giáo viên lựa chọn để tổ chức DHTN phải tập
trung vao tổ chức ASEAN, biến đổi của Đông Nam Á, Lao va Việt Nam mối quan
hệ trong lịch sử. Bai 9: Quan hệ quốc tế sau chiến tranh thế giới hai (lớp 12) giáo
viên phải tập trung vao nguồn gốc, “ khúc dạo đầu”, biểu hiện đối đầu, biểu hiện
hòa hõa, vì sao chấm dứt, tác động của chiến tranh lạnh đối với thế giới trước,
trong va sau chiến lạnh.
Thứ ba, kiến thức được lựa chọn, xác định để tổ chức DHTN phải đa dạng,
phong phú, bao gồm nhiều loại khác nhau. Ví như, có kiến thức về nguyên nhân, có
kiến thức về diễn biến, có kiến thức về ý nghĩa; có kiến thức về biến cố, có kiến
thức về hiện tượng, có kiến thức về quá trình, có kiến thức về khái niệm, có kiến
thức về quy luật; có kiến thức về nhận biết, có kiến thức về nhận thức, có kiến thức
về vận dụng, thực hanh.
Thứ tư, kiến thức được lựa chọn, xác định để tổ chức DHTN phải đảm bảo
tính hệ thống, thể hiện mối liên hệ giữa các nội dung trong từng bai, từng chương
va toan khóa trình, chương trình. Có như vậy mới giúp HS kế thừa trong quá trình
học tập, trao đổi. Ví như, đối với Lịch sử Việt Nam (1919-1975) thì giáo viên xác
định hệ thống kiến thức tổ chức DHTN liên quan đến chủ trương, đường lối các
thời kỳ qua các hội nghị (1919-1930), (1930-1945), (1945-1954), (1954-1975);
hoặc tìm hiểu những thắng lợi in dấu ấn của Việt Nam trong thế kỷ XX.
Thứ năm, kiến thức được lựa chọn để tổ chức DHTN trong môn Lịch sử
phải có tính khả thi nghĩa la phải phù hợp với trình độ, năng lực nhận thức của học
sinh, phù hợp với điều kiện dạy học.
2.3.5. Hệ thống kiến thức và tổ chức dạy học theo nhóm.
Tuân thủ những yêu cầu, nhiệm vụ, nội dung, kết hợp thu thập kinh nghiệm
qua giảng dạy của bản thân va đồng nghiệp, tôi xác định hệ thống kiến thức cơ bản
cần thiết va tổ chức DHTN minh họa qua nội dung bai học cụ thể.

11

MINH HỌA
BÀI 1: SỰ HÌNH THÀNH TRẬT TỰ THẾ GIỚI MỚI
SAU CHIẾN TRANH THẾ GIỚI 2 (1945-1949)
* Hệ thống kiến thức:
Căn cứ vao mục tiêu, tôi xác định nội dung các kiến thức tổ chức DHTN của
bai học nay, bao gồm:
- Tìm hiểu hội nghị Ianta (2/1945): bối cảnh, thanh phần tham dự, thỏa thuận quan
trọng, ý nghĩa. Tác động trật tự “2 cực” đối với thế giới. Liên hệ với tình hình cách
mạng Việt Nam sau năm 1945.
- Tìm hiểu mục đích, nguyên tắc, bộ máy hoạt động của Liên Hợp Quốc, các tổ
chức chuyên môn, hạn chế, hướng khắc phục của Liên Hợp Quốc. Tìm hiểu đóng
góp của Liên Hợp Quốc. Vai trò của Liên Hợp Quốc trước nhũng biến động của thế
giới ngay nay. Liên hệ với cách mạng Việt Nam: đóng góp của Việt Nam, những
nguyên tắc Việt Nam có thể áp dụng để bảo vệ toan vẹn lãnh thổ hiện nay.
* Tổ chức dạy học theo nhóm:
- Tổ chức: Chia đội tuyển HSG thanh 2 nhóm, mỗi nhóm 3 học sinh, phân công
nhóm trưởng va thư ký, giao nhiệm vụ cho nhóm tổ chức cho từng cá nhân nghiên
cứu SGK, các nguồn tai liệu tham khảo, sau đó trao đổi, thảo luận va ghi vao phiếu
học tập.
- Thời gian: Tiết học 45 phút, thời gian hoạt động nhóm từ 30 đến 35 phút.
- Biện pháp tiến hành:
- Cá nhân tự nghiên cứu SGK, nguồn tai liệu tham khảo, trao đổi thảo luận trong
nhóm về những nội dung ma giáo viên đã nêu, viết lại trên phiếu học tập.
- Giáo viên giám sát, hướng dẫn học sinh thảo luận.
- Yêu cầu nhóm cử đại diện lên trình bay kết quả thảo luận, nhóm còn lại phát biểu
tranh luận, bổ sung.
- Giáo viên tổng hợp ý kiến, rút ra kết luận.
12

- Học sinh tự hoan thiện bai cho cá nhân.
2.3.6. Thực nghiệm sư phạm (TNSP)
Mục đích TNSP nhằm kiểm chứng các biện pháp tổ chức DHTN trong giờ bồi
dưỡng HSG lớp 12 THPT. Từ đó, rút ra kết luận về tính khả thi của các biện pháp
ma tôi nêu ra. Đối tượng TNSP la đội tuyển HSG môn Lịch sử lớp 12 học theo
(chương trình chuẩn) của trường THPT Nông Cống1. Nhóm gồm 6 học sinh lớp
12C7 năm học (2016-2017): Nguyễn Thị Lan, Trần Thị Lan, Lê Thị Trang, Nguyễn
Thị Hiền, Nguyễn Thị Nhi, Trần văn Dũng.
Nội dung thực nghiệm:
Bai 1: Sự hình thanh trật tự thế giới mới sau chiến tranh thế giới 2 (1945-1949).
Cùng đối tượng học sinh va cùng nội dung, tôi tiến hanh dạy 2 tiết nhưng bằng 2
phương pháp khác nhau. Tiết 1 dạy theo phương pháp truyền thống, tiết 2 theo
phương pháp DHTN.
Chuẩn bị:
- Giáo viên thiết kế bai học, chuẩn bị đồ dùng dạy học, tai liệu,
- Học sinh chuẩn bị giấy bút, sách giáo khoa.
- Tôi mời những có năng lực chuyên môn va thâm niên để tiến hanh TNSP. Đó
la thầy giáo Lê Trạc Ninh (THPT Nông Cống 1), Cô Nguyễn Thị Hương (THPT
Như Thanh 1), Cô Nguyễn Thị Huyền (THPT Nông Cống 2) va Cô Đậu Thị Hạnh
(THPT Nông Cống 1).
Tiêu chí đánh giá: + Thái độ, hứng thú học tập của học sinh.
+ Khả năng độc lập nhận thức, độc lập tư duy của học sinh.
+ Khả năng hợp tác cùng giải quyết vấn đề.
+ Khả năng xử lý tai liệu.
+ Khả năng diễn đạt của học sinh.
+ Khả năng lĩnh hội kiến thức.
Một số hình ảnh tổ chức dạy học theo nhóm của môn Lịch sử:
13

14


15


2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
- Kết quả thu được qua các tiết thực nghiệm:
Tiết dạy bằng phương pháp truyền thống
Thái độ

Khảnăng

Khả năng

Hứng thú độc lập
hợp tác
3HS(50%) 3HS(50%)
2HS (33%)
Tiết dạy bằng phương pháp DHTN
Thái độ

Khảnăng

Khả năng

Khả năng

Khả năng

KNlĩnhhội

XL tai liệu
2HS (33%)

Diễn đạt kiến thức
4HS(67%) 3HS(50%)

Khả năng

Khả năng KN lĩnh hội

Hứng thú độc lập
hợp tác
XL tai liệu Diễn đạt kiến thức
5HS(83%) 6HS(100%) 6HS(100%) 4HS (67%) 5HS(83) 5HS (83%)
Ngoai việc sử dụng phương pháp thống kê qua phiếu đánh giá để phân tích
kết quả thực nghiệm tôi còn thu thập kết quả thông qua quan sát cùng với thu thập
ý kiến nhận xét của giáo viên va học sinh tham gia thực nghiệm. Hầu như tất cả các
giáo viên tham gia thực nghiệm đều khẳng định các biện pháp tổ chức DHTN trong
giờ bồi dưỡng HSG môn lịch sử rất cần thiết, được sử dụng mang lại hiệu quả về
nhiều mặt. Điều dễ nhận thấy nhất la hứng thú học tập của học sinh tăng lên rõ rệt,
phát huy tính tích cực, năng động của học sinh trong các tiết học. Từ chỗ thụ động,
tiếp thu kiến thức một chiều khi tham gia DHTN học sinh trở nên năng động, tự tin,
không khí tiết học sôi nổi, các em tích cực nghiên cứu tai liệu, tham gia xây dựng
bai học lam cho quan hệ giữa HS - HS va GV - HS trở nên gần gũi, thân thiện hơn.
Trên cơ sở nắm vững yêu cầu, xác định các biện pháp, thao tác sư phạm tổ
chức DHTN trong giờ bồi dưỡng HSG môn Lịch sử ; đồng thời tiến hanh thực
nghiệm sư phạm bước đầu tôi thu được kết quả khả quan. Vì vậy đây la cơ sở để tôi
mạnh dạn tổ chức nhiều tiết học bồi dưỡng hiệu quả cho đội tuyển HSG do mình

phụ trách thi vao 10/3 năm học 2016 – 2017.
- Kết quả HSG tỉnh của cá nhân qua các năm học
Khi chưa áp dụng phương pháp DHTN:
Năm học

SL tham gia

SL đạt giải

Chất lượng giải
16


2012 – 2013
1
2013 – 2014
4
2015 – 2016
1
Sau khi áp dụng phương pháp DHTN:
Năm học

SL tham gia

1
4
1
SL đạt giải

KK

2 BA, 2KK
1 NHI
Chất lượng giải
1 NHẤT, 2 NHI,

2016 – 2017
5
5
2 BA
Từ kết quả thu được của cá nhân đã góp phần nâng cao va giữ vững thanh
tích chất lượng mũi nhọn của nha trường. Trường THPT Nông Cống 1 xếp trong
tốp 10 về chất lượng mũi nhọn của khối THPT toan tỉnh Thanh Hoá. Từ cơ sở đó
tôi khẳng định: Các hình thức, biện pháp sư phạm tổ chức DHTN trong bồi dưỡng
HSG môn Lịch sử được sử dụng thực sự đem lại sự chuyển biến về mặt nhận thức
của HS, đặc biệt la phát huy mạnh mẽ tích tích cực học tập va rèn luyện năng lực
cho các em. Những biện pháp nay có thể áp dụng một cách phổ biến trong dạy học
lịch sử ở trường THPT hiện nay, góp phần nâng cao chất lượng bộ môn.

3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
Căn cứ vao mục đích nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra, kết quả đạt được của đề
tai đã chứng minh, tôi nêu lên một số kết luận như sau:
Tổ chức dạy học theo nhóm góp phần phát huy tính tích cực nhận thức va
sự tương tác của học sinh trong học tập, giúp các em phát triển năng lực tự học,
tự khám phá va lĩnh hội tri thức. Cách dạy học nay chú trọng khai thác tối đa
mối quan hệ va tác động đa chiều trong quá trình dạy học. Vì vậy, cần khẳng
định tổ chức DHTN trong bồi dưỡng HSG môn Lịch sử ở lớp 12 trường THPT
có vị trí đặc biệt quan trọng.
Nhằm nâng cao hiệu quả của việc tổ chức DHTN, giáo viên cần phải nhận
thức đúng về bản chất, ưu nhược điểm, nắm vững yêu cầu, qui trình tổ chức, xác

định chính xác nội dung kiến thức .Trên cơ sở đó lựa chọn hình thức, biện pháp

17


sư phạm phù hợp, biết cách khắc phục những hạn chế va phát huy ưu điểm của
việc DHTN. Đồng thời phải xem nó như một nguyên tắc va được sử dụng
thường xuyên, chứ không la “phong trao”, la cái “mốt”.
Trên cơ sở hệ thống hóa những vấn đề lí luận va tiến hanh khảo sát thực
tiễn, đề tai giới thiệu khái quát chương trình môn Lịch sử lớp 12 THPT (chương
trình chuẩn), xác định hệ thống nội dung các kiến thức cơ bản qua một số bai
học cụ thể. Dựa trên hệ thống kiến thức đã được xác định tiến hanh tổ chức
DHTN trong giờ học bồi dưỡng HSG môn Lịch sử. Để có cơ sở thực tiễn tôi tiến
hanh thực nghiệm sư phạm qua các tiết học cụ thể. Đây la những gợi ý cần thiết,
mô hình tượng trưng giúp giáo viên tham khảo, vận dụng trong dạy học bồi
dưỡng HSG Lịch sử ở trường THPT, góp phần nâng cao chất lượng mũi nhọn
hiện nay.
Từ những kết quả TNSP, kết quả học sinh giỏi (2016-2017) tôi khẳng định tổ
chức DHTN trong giờ bồi dưỡng HSG 12 THPT được đưa ra trong đề tai có giá trị
về lý luận va thực tiễn, góp phần đem lại hiệu quả chất lượng mũi nhọn cao hơn so
với các biện pháp dạy học truyền thống trước đây.
Như vậy nhiệm vụ nghiên cứu của đề tai căn bản đã hoan thanh, tính hiệu
quả đã được khẳng định tuy nhiên đề tai vẫn còn một số hạn chế như chưa tiến
hanh điều tra, TNSP ở một phạm vi rộng va hình thức chưa phong phú, các ví dụ
minh họa trong đề tai còn ít.
3.2. Kiến nghị
Qua nghiên cứu lý luận va thực tiễn, cùng với kết quả đạt được của đề tai, tôi
nêu lên một số kiến nghị như sau:
- DHTN trong bồi dưỡng HSG ở trường THPT la cần thiết. Tuy nhiên, để thực
hiện có hiệu quả giáo viên phải biết lựa chọn nội dung va hình thức tổ chức phù

hợp, tránh việc tổ chức theo kiểu đối phó, trình diễn. Giáo viên cần nghiên cứu,

18


vận dụng một cách nghiêm túc va tiếp tục thực hiện trên phạm vi rộng với nhiều
đối tượng học sinh hơn. Học sinh cần phải chuẩn bị một tâm thế học tập tốt nhất.
- Nha trường cần quan tâm, đầu tư nhiều hơn về thời gian, vật chất lẫn tinh thần cho
công tác dạy học mũi nhọn.
- Nội dung chương trình sách giáo khoa Lịch sử cần mang tính cập nhật va theo
hướng tinh giản kiến thức. Cần đổi mới hình thức kiểm tra, đánh giá, cách ra đề thi…
cần phong phú, đa dạng, phù hợp với tâm lý người học, khả năng sáng tạo va vận
dụng kiến thức, phát huy tính tự giác của học sinh.
Đề tài trên đây là đóng góp nhỏ của cá nhân tôi vào phương pháp dạy học bồi
dưỡng HSG, từ đó góp phần nhằm nâng cao chất lượng mũi nhọn của bộ môn
Lịch sử. Với thời gian có hạn, sẽ còn những thiếu sót, vì vậy tôi kính mong được sự
đóng góp ý kiến của đồng nghiệp, của hội đồng khoa học để đề tài được hoàn thiện
và có tính thực tiễn sâu sắc. Tôi xin chân thành cảm ơn.
Xác nhận của Thủ trưởng đơn vị

Thanh hóa, ngay 10 tháng 4 năm 2017
Tôi xin cam đoan đây la SKKN do mình viết,
không sao chép nội dung của người khác.

Lương Thị Nhất
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Lịch sử 12, Bộ Giáo dục va Đao tạo (2008), (Cơ bản) Nxb. Giáo dục, Ha Nội.
2. Lịch sử 12, Bộ Giáo dục va Đao tạo (2008) (Sách GV), Nxb. Giáo dục, Ha Nội.
19

3. Giới thiệu giáo án Lịch sử lớp 12 (2008) (Sách giáo viên), Nxb Ha Nội.
4. Hướng dẫn chuẩn kiến thức, kỹ năng môn Lịch sử 12, Bộ giáo dục va đao
tạo(2009), nha xuất bản giáo dục Việt Nam.
5. Văn kiện hội nghị Ban Chấp hanh Trung ương Đảng lần 2, Ban Chấp hanh Trung
ương Đảng khóa VIII (1997), Nxb. Chính trị quốc gia, Ha Nội.
6. Hoạt động dạy học, Nguyễn Ngọc Bảo, Ha Thị Đức (2001) Nxb. GD - Ha Nội.
7. Phát triển tính tích cực, tính tự lực của HS trong quá trình dạy học Nguyễn Ngọc
Bảo (1995), (Tai liệu BDTX chu kỳ 1993 - 1996 cho GV THPT), Ha Nội.
8. Suy nghĩ về dạy học lấy HS lam trung tâm, Nguyễn Hữu Chí (1998), Nxb. Khoa
học xã hội va nhân văn, Ha Nội.
9. Quy trình dạy học cho HS theo nhóm nhỏ, Trần Duy Hưng (1999), Nghiên cứu
giáo dục
10. Phát huy tính tích cực học tập của HS như thế nao, I. F. Kharlamôp (1978),
Nxb. Giáo dục, Ha Nội.
11. Phương pháp giáo dục tích cực lấy học sinh lam trung tâm, Nguyễn Kỳ (1997),
Nxb Giáo dục, Ha Nội
12. Luật giáo dục, ( 2007), Nxb. Chính trị quốc gia, Ha Nội.
13. Từ điển tiếng Việt, Viện ngôn ngữ học (2000), Nxb. Đa Nẵng

DANH MỤC
CÁC ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG
KHOA HỌC SỞ GD&ĐT XẾP LOẠI

20


Họ va tên: Lương Thị Nhất
Chức vụ : Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THPT Nông cống 1.

TT
1.

Tên đề tài SKKN

Năm học
đánh giá xếp
loại

Sở GD &ĐT
Thanh hoá

C

2013 - 2014

Sở GD &ĐT
Thanh hoá

C

2014 – 2015

Một số kinh nghiệm giáo
dục đạo đức cho học sinh

2.

Kết quả
đánh giá

xếp loại

Cấp đánh giá
xếp loại

cá biệt
Liên hệ thực tế từ dạy học
Lịch sử thế giới hiện đại
(1945 – 2000) ở lớp 12
nhằm nâng cao chất
lượng dạy học Lịch sử.
----------------------------------------------------

21