Khắc họa biểu tượng nhân vật lịch sử để nâng cao hứng thú học tập phần lịch sử thế giới cận đại lớp 10

MỤC LỤC

Trang

I. MỞ ĐẦU. …………………………………….....……….……………….. 01
1. Lí do chọn đề tài........................................................................................... 01
2. Mục đích nghiên cứu…………………………………………………….. 02
3. Đối tượng nghiên cứu……………………………………………………. 02
4.Phương pháp nghiên cứu…………………………………………………. 02
II. NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM....................................... 03
1. Cơ sở lý luận của vấn đề ………………………………………….......... 03
2. Thực trạng của vấn đề............................................................................. 03
3. Giải pháp và tổ chức thực hiện ............................................................ 05
3.1. Giải pháp thực hiện.............................................................................. 05
3.2. Tổ chức thực hiện...................................................................................11
4. Kiểm nghiệm............................................................................................. 15
III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................... 16
1. Kết luận.....................................................................................................16
2.Kiến nghị....................................................................................................16

1


I. MỞ ĐẦU.
1. Lí do chọn đề tài.
Hiện nay, cùng với sự bùng nổ của công nghệ thông tin, hầu như học sinh
không còn ham thích học tập bộ môn Lịch sử ở nhà trường phổ thông. Điều này có
rất nhiều nguyên nhân, song nguyên nhân cơ bản làm cho các em nhàm chán vì yêu
cầu của giáo viên bắt các em nhớ quá nhiều sự kiện lịch sử, nhân vật lịch sử một
cách máy móc khô khan, mà trong giờ học lịch sử nào giáo viên cũng bắt buộc.
Việc học sinh chán học môn Lịch sử nói trên là đúng nhưng không phải do bản

thân bộ môn Lịch sử gây ra mà chính là do quan niệm và phương pháp dạy học của
chúng ta chưa đáp ứng được nhu cầu của người học hay nói khác hơn là người thầy
giáo chưa gây hứng thú học tập trong giờ học bộ môn Lịch sử.
Thực trạng hiện nay đa số giáo viên đều có cố gắng trong việc đổi mới phương
pháp dạy và học bộ môn Lịch sử. Song khi lên lớp hầu hết giáo viên giảng bài các
kiến thức bài giảng đều trùng khớp với sách giáo khoa, dẫn đến học sinh nhàm chán
không muốn nghe thầy giảng mà còn nói chuyện riêng hoặc làm bài môn học khác
…
Hiện nay trong giờ học, một số thầy cô vẫn còn lúng túng trong việc truyền thụ
kiến thức cơ bản cho các em, nên cho các em ghi bài quá nhiều sự kiện lịch sử, làm
cho học sinh phải một khối lượng thông tin quá lớn, học sinh không nhớ nỗi rồi dẫn
đến chán học .
Là một giáo viên dạy Lịch sử, bản thân tôi nhận thấy việc tạo hứng thú học tập
bộ môn Lịch sử trong nhà trường hiện nay là một vấn đề mang tính cấp thiết. Nó vừa
là nhu cầu vừa là điều kiện để nâng cao chất lượng bộ môn mà tôi đang giảng dạy.
Trong phương pháp dạy và học Lịch sử, giáo viên thường chú ý đến kênh chữ
mà ít chú ý đến kênh hình. Vì vậy khi giới thiệu nhân vật lịch sử, giáo viên chỉ giới
thiệu qua loa, chỉ cho học sinh thấy chân dung nhân vật lịch sử mà không giới thiệu
về đặc điểm, tính cách, hình dáng, quan điểm của nhân vật lịch sử không những để
2


khắc sâu kiến thức cho học sinh mà gây cho các em có những xúc cảm đối với nhân
vật lịch sử đó. Hơn nữa, việc kiểm tra đánh giá học sinh của giáo viên cũng ít chú ý
đến nội dung kiểm tra về các nhân vật lịch sử mặc dù có một số tiết học vai trò các
nhân vật lịch sử đó rất quan trọng, đóng vai trò trung tâm về nội dung bài giảng trong
suốt một tiết học.
Một lý do không nhỏ dẫn đến học sinh không ham thích học tập bộ môn lịch
sử là do chúng ta còn thiếu nhiều kinh nghiệm trong dạy học lịch sử, chưa gây cho
học sinh hứng thú thực sự để nâng cao chất lượng bộ môn. Bên cạnh đó, một số

trường hiện nay còn thiếu nhiều phương tiện dạy học như đèn chiếu, băng đĩa video,
bản đồ, tranh ảnh lịch sử ….
Trong giới hạn bài viết này, tôi xin giới thiệu một vài kinh nghiệm về “Khắc
họa biểu tượng nhân vật lịch sử để nâng cao hứng thú học tập phần lịch sử thế
giới cận đại lớp 10”.
2. Mục đích nghiên cứu.
Tôi tiến hành nghiên cứu sáng kiến này nhằm mục đích xác định thực trạng
học tập của học sinh trường THPT Quảng xương 3. Từ đó đưa ra các giải pháp để
nâng cao hứng thú học tập, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học.
3. Đối tượng nghiên cứu.
Hứng thú học tập của học sinh trong việc khắc họa nhân vật lịch sử.
4.Phương pháp nghiên cứu.
- Phương pháp nghiên cứu lý luận.
- Phương pháp điều tra giáo dục.
- Phương pháp quan sát sư phạm.
- Phương pháp thông kê, tổng hợp, so sánh.
- Phương pháp mô tả.

3


II. NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
1. Cơ sở lý luận của vấn đề
Vấn đề đổi mới phương pháp dạy học trong nhà trường phổ thông ở nước ta
luôn được xã hội quan tâm từ những thập niên 90 của thế kỷ XX. Năm học 20002001, Bộ Giáo dục và đào tạo đã phát động phong trào đổi mới phương pháp dạy học
nhằm phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh.
Bên cạnh việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung, việc đổi mới phương
pháp dạy học môn Lịch sử nói riêng có vai trò cực kỳ quan trọng, nhất là việc tạo
hứng thú học tập cho các em khi mà sự bùng nổ của công nghệ thông tin với tốc độ
nhanh như hiện nay.

Nhân vật lịch sử có vai trò vô cùng quan trọng, nó là bằng chứng cho sự hình
thành và phát triển của một quá trình lịch sử, nó gắn liền với những sự kiện lịch sử
cụ thể. Vì vậy nếu không có nhân vật lịch sử thì các sự kiện lịch sử trở nên nhàm
chán, thiếu sinh động, thiếu tình trung thực. Do đó, phương pháp khắc hoạ biểu
tượng nhân vật lịch sử trong tiết dạy trên lớp đóng vai trò vô cùng quan trọng trong
việc tạo hứng thú học tập cho các em học sinh và không thể thiếu đối với việc tạo
hứng thú trong học tập bộ môn.
2. Thực trạng của vấn đề
2.1. Thực trạng chung
Trong quá trình dạy học môn Lịch sử việc sử dụng đồ dùng trực quan, nhất là
tranh, ảnh về các nhân vật lịch sử chưa đạt hiệu quả, còn mang tính hình thức, chiếu
lệ...Vì vậy chưa tạo ra được hứng thú học tập bộ môn, cũng như học sinh chưa chủ
động tham gia lĩnh hội tri thức.
2.2. Thực trạng đối với giáo viên
Hiện nay đa số giáo viên đều cố gắng trong việc đổi mới phương pháp dạy học
bộ môn lịch sử. Song khi lên lớp giáo viên giảng bài, các kiến thức bài

4


giảng đều trùng khớp với sách giáo khoa, dẫn đến học sinh nhàm chán không muốn
nghe thầy giảng mà còn nói chuyện riêng hoặc làm bài tập môn học khác.
Một số ít giáo viên còn lúng túng trong việc truyền thụ kiến thức cơ bản cho
các em, nên thường cho các em ghi quá nhiều sự kiện lịch sử, làm cho học sinh phải
tiếp thu một khối lượng kiến thức quá lớn, học sinh không nhớ nổi rồi dẫn đến chán
học.
Trong quá trình dạy học,có thể giáo viên chỉ chú ý đến kênh chữ mà ít chú ý
đến kênh hình. Vì vậy khi giới thiệu nhân vật lịch sử, giáo viên chỉ giới thiệu qua loa,
chỉ cho học sinh thấy chân dung nhân vật lịch sử mà không giới thiệu về đặc điểm,
tính cách, hình dáng, quan điểm của nhân vật lịch sử. Chính vì vậy không thể khắc

sâu kiến thức cho học sinh mà còn tạo cho các em có những cảm xúc, những suy
nghĩ không bình thường đối với nhân vật đó, thậm chí có em còn vẽ thêm một vài chi
tiết khác thường lên nhân vật lịch sử. Hơn nữa việc kiểm tra đánh giá học sinh của
giáo viên cũng ít chú ý đến nội dung kiểm tra về các nhân vật lịch sử, mặc dù có một
số tiết học vai trò các nhân vật lịch sử rất quan trọng, đóng vai trò trung tâm của tiết
học đó.
2.3. Thực trạng đối với học sinh
Môn Lịch sử ở nhà trường phổ thông nói chung, phần lịch sử thế giới cận đại
lớp 10- ban cơ bản nói riêng, cho thấy rằng các tác giả đã cố gắng trong việc biên
soạn với những nội dung không hề khô khan, không kém phần hấp dẫn, có đầy đủ
kênh chữ lẫn kênh hình. Tuy nhiên, qua quan sát và tìm hiểu thực tế việc học bộ môn
Lịch sử của học sinh chưa được hiệu quả do nhiều nguyên nhân cả chủ quan và
khách quan. Hầu hết các em chưa thực sự ham mê với bộ môn, nhất là phần Lịch sử
thế giới vì thực ra đây là lĩnh vực rất khó nắm bắt và xa lạ với các em. Mặt khác do
sức ép của việc thi cử và chọn nghề của các em, nên nhận thức của các em và phụ
huynh cho đó là môn phụ không cần thiết phải học. Bên cạnh đó, giáo viên chưa đưa
ra được phương pháp tối ưu, chưa tìm hiểu được nhu cầu, nguyện vọng của các em.
5


Ngoài ra, việc thiếu các phương tiện hỗ trợ trong dạy học như đèn chiếu, băng
đĩa Vidio, bản đồ, tranh ảnh lịch sử... cũng ảnh hưởng đến hứng thú học tập của các
em đối với bộ môn.
3. Giải pháp và tổ chức thực hiện
3.1. Giải pháp thực hiện
Như chúng ta đã biết, sử học Macxit đã làm sáng tỏ quan điểm: con người là
chủ thể, là trung tâm của lịch sử; các vị thần linh, đức phật, chúa trời chỉ do con người
nghĩ ra mà thôi.
Sử học Macxit cũng khẳng định chân lý rằng: quần chúng là người làm nên
lịch sử, là động lực quyết định sự phát triển của lịch sử, là sức mạnh của lịch sử, đó

là quy luật. Nhưng sử học Macxit không phủ nhận vai trò của cá nhân trong lịch sử.
(Ở đây ta đề cập đến nhân vật lịch sử mà được xã hội gọi là vĩ nhân). Trong chương
trình lịch sử lớp 10, phần Lịch sử thế giới cận đại có nhiều nhân vật lịch sử. Khi lên
lớp giáo viên cần phải chú ý khắc sâu các biểu tượng nhân vật lịch sử nhằm gây sự
hứng thú học tập của các em. Quan trọng hơn là qua các nhân vật lịch sử đó giáo dục
cho các em biết học tập, noi gương những đức tính tốt đẹp của các nhân vật lịch sử
và cũng biết loại bỏ, lên án những hành động, việc làm không tốt của các nhân vật
đó.
Trong chương trình và nội dung sách giáo khoa Lịch sử lớp 10- phần lịch sử
thế giới cận đại có trên 10 nhân vật lịch sử, những biểu tượng nhân vật lịch sử giáo
viên phải khắc họa đó là: Êlivơ – Crôm-Oen (nhà lãnh đạo cách mạng tư sản Anh),
Giooc-giơ Oa-sinh-tơn (nhà lãnh đạo cuộc chiến tranh giành độc lập ở Bắc Mỹ), Rôbe-spie (nhà lãnh đạo cách mạng tư sản Pháp 1789), Bi-xmac (nhà lãnh đạo quá trình
thống nhất Đức), C.Mác, Ph.Ăng-ghen (các nhà lãnh đạo cách mạng vĩ đại trong
phong trào công nhân quốc tế), V.I Lê-nin (Vị lãnh tụ vĩ đại của cách mạng tháng
Mười Nga), Mông-tex-ki-ơ, Vôn-te, Rut-xô (các nhà tư tưởng, triết học ánh sáng ở
Châu Âu thế kỷ XVIII), Giêm-Oát, Đác-Uyn, Ma-ri Quy-ri (Các nhà khoa học)... và
6


một số nhân vật khác. Tuy nhiên trong số các nhân vật kể trên có những nhân vật
sách giáo khoa không có, nên giáo viên cần phải tăng cường tìm hiểu để cung cấp
thêm cho học sinh.
Để nhớ lâu và hiểu sâu sắc các nhân vật lịch sử đó thì người thầy giáo phải
biết khắc sâu những biểu tượng nhân vật lịch sử đó vào tâm trí của các em những đặc
điểm hình dáng của từng nhân vật thì các em sẽ rất hào hứng học tập, qua đó các em
rút ra bài học cho bản thân. Nhưng ngược lại nếu thầy giáo chỉ giới thiệu qua loa thì
dẫn đến các em rất khó khăn khi thầy giáo bắt phải nhớ tên, nhớ năm sinh, quê
hương... của từng nhân vật lịch sử. Vì thế muốn dạy tốt và gây được hứng thú học
tập cho các em nhất thiết phải tạo biểu tượng sâu sắc về nhân vật lịch sử ngay trên
lớp học. Để làm được điều đó, theo cá nhân tôi cần thực hiện các biện pháp sau:

3.1.1. Trước hết giáo viên cần khắc sâu hình ảnh nhân vật lịch sử
Mỗi nhân vật lịch sử đều có một hình dáng của mình, vì vậy khi dạy đến nhân
vật lịch sử, giáo viên phải giới thiệu vài đặc điểm hình dáng nhân vật, khắc sâu hình
dáng riêng, đặc điểm riêng để các em dễ làm quen, dễ hiểu biết và nhớ lâu về nhân
vật đó. Qua áp dụng biện pháp này, bản thân tôi đã áp dụng như sau:
Mô tả một số nét chân dung nhằm mục đích giúp học sinh biết kỹ và hiểu sâu
sắc nhân vật đó. Khi dạy bài: Mác và Ăng-ghen. Sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa
học. Mặc dù phần 1 thuộc phần giảm tải nhưng tôi vẫn giành thời gian để hướng dẫn
các em đọc thêm bằng việc khắc sâu hình ảnh của hai nhân vật bằng cách cho các em
xem tranh (hình ảnh) và giới thiệu cho học sinh thấy rõ C.Mác có ”đôi mắt đen lay
láy”, ”cái nhìn sắc sảo dưới đôi lông mày đen sẫm...”. Chứng tỏ rằng C.Mác là con
người nghiêm trang, cương nghị, cứng rắn nhưng táo bạo. Với cách tả hình dáng như
vậy nhằm mục đích khắc sâu hình ảnh của C.Mác trong đầu học sinh và làm cho các
em mau chóng hiểu về nhân vật C.Mác và giáo dục cho các em lòng kính trọng, yêu
quý C.Mác- một bậc thầy vĩ đại của giai cấp công nhân thế giới. Trên cơ sở đó, giáo

7


viên cũng mô tả Ph.Ăng-ghen với hình dáng để làm nổi bật chân dung gây cảm xúc
khó quên về các bậc thầy vĩ đại đó.
Mô tả về phong thái và đặc điểm chung: Trong khuôn khổ một tiết học, giáo
viên đôi khi không có đủ thời gian để mô tả tỉ mỷ, chi tiết từng nhân vật nhưng cũng
không vì vậy mà bỏ qua. Do đó giáo viên có thể đặc tả qua một vài nét chung có thể
giúp học sinh thấy được phẩm chất của nhân vật đó. Khi dạy Bài 31: Cách mạng tư
bản Pháp cuối thế kỷ XVIII (mục II.3), giáo viên có thể sử dụng hình ảnh của Rô-bespie (sưu tầm) để giới thiệu về vị lãnh tụ xuất sắc của phái Gia-cô-banh, đó là ”con
người không thể mua chuộc” thể hiện qua chân dung với phong cách nghiêm nghị,
ánh mắt nhìn thẳng.
Như vậy để gây hứng thú học tập cho học sinh, giáo viên không nên bỏ qua bất cứ
hình ảnh nhân vật lịch sử nào (thậm chí phải sưu tầm, cung cấp thêm) mà người thầy

cần phải khắc sâu các nhân vật lịch sử đó ngay trên giờ lên lớp, song cũng không nên
rập khuôn máy móc mà phải biết chọn lọc những chi tiết hết sức cần thiết và những
nét sinh động nhất để khắc sâu vào tâm trí của các em. Đặc biệt người thầy phải biết
dùng lời nói sao cho phù hợp với nhân vật đó, làm sống lại nhân vật đó trước mắt của
các em.
3.1.2. Giáo viên cần chọn lọc những hoạt động tiêu biểu hay sự nghiệp của
nhân vật đó để khắc sâu kiến thức
Một nhân vật lịch sử bao giờ cũng có một sự nghiệp nhất định, có khi bao gồm
nhiều mặt. Trong một khoảng thời gian ngắn ngủi (45 phút) trên lớp, người thầy giáo
không thể nào kể lại toàn bộ sự nghiệp của nhân vật mà chỉ có thể chọn lọc một vài
hoạt động tiêu biểu nhất trong cuộc sống hoặc những hoạt động điển hình nhất. Cần
phải chọn lọc tinh giản cao độ nhưng phải đầy đủ, chính xác để khi giảng mà không
nông cạn, không mơ hồ nhưng cũng không sa vào kể chuyện về nhân vật lịch sử đó.
Đây là việc làm rất khó. Qua thực tế giảng dạy trên lớp tôi đúc kết một vài kinh
nghiệm về mặt lý luận và thực tiễn như sau:
8


Trước hết, giáo viên cầm nắm vững yêu cầu lịch sử cụ thể (thời gian xảy ra sự
kiện đó, xảy ra ở nước nào). Trên cơ sở nắm vững vấn đề trên, giáo viên chọn hoạt
động cần nêu ra của một nhân vật, đặc biệt giáo viên phải cho học sinh nắm được
tình huống xuất hiện của nhân vật lịch sử, để học sinh thấy rõ của vấn đề trước yêu
cầu của lịch sử xuất hiện nhân vật lịch sử. Trong mọi tình huống giáo viên phải nêu
rõ mâu thuẫn xã hội, tránh không được nêu chung chung mà phải đi sâu vào tình hình
cụ thể.
Khi dạy Bài 29: Cách mạng Hà Lan và cách mạng tư sản Anh. (Mục 2. Cách
mạng tư sản Anh) chúng ta muốn khắc sâu nhân vật lịch sử Ô-li-vơ Crôm- Oen mà
chỉ nêu rằng ”Quân của quốc hội do Crôm- Oen chỉ huy, đánh bại quân nhà vua” thì
học sinh không biết Crôm-Oen là ai và tại sao lại được quyền chỉ huy quân đội của
Quốc hội. Điều đó chắc chắn không gây hấp dẫn cho các em và kiến thức các em

nắm được sẽ nông cạn, dễ quên. Ngược lại, giáo viên có thể giới thiệu mâu thuẫn cụ
thể giữa chính quyền chuyên chế nhà vua nước Anh với giai cấp tư sản và quý tộc
mới. Với mâu thuẫn đó không thể không xảy ra chiến tranh giữa phe quân đội nhà
vua và phe tư sản quý tộc mới. Yêu cầu đó đặt ra là phải có một nhân vật lịch sử cụ
thể để lãnh đạo quân Quốc hội tiến hành một cuộc chiến tranh đánh thắng nhà vua và
bọn quý tộc phong kiến và chính Crôm-Oen đã đáp ứng được yêu cầu đó. Với cách
trình bày như vậy thì giáo viên có thể khắc sâu được nhân vật lịch sử Crôm-Oen và
giúp các em nắm chắc kiến thức của bài học lịch sử ngay trên lớp.
Cũng với cách làm đó khi dạy Bài 30: Chiến tranh giành độc lập của các
thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ, giáo viên phải khắc sâu nhân vật lịch sử Oa-sinh-tơn qua
các hoạt động quân sự của Oa-sinh-tơn. Trong sách giáo khoa chỉ nêu rằng: “Gioocgiơ Oa-sinh-tơn - một điền chủ giàu có, một sĩ quan có tài quân sự và tổ chức - làm
tổng chỉ huy...” chứ sách giáo khoa không nêu lên được các hoạt động quân sự của
Oa-sinh-tơn. Do đó giáo viên phải mô tả một vài hoạt động quân sự tiêu biểu để cho
học sinh thấy rằng: Oa-sinh tơn là một thủ lĩnh quân sự đáp ứng được yêu cầu giải
9


quyết mâu thuẫn lúc bấy giờ giữa dân tộc 13 thuộc địa Bắc Mỹ với bọn thực dân
Anh.
3.1.3. Giáo viên phải khắc sâu thêm một vài chi tiết phụ của nhân vật lịch sử

Sau khi khắc sâu đặc điểm, hình dáng hay các hoạt động điển hình của nhân
vật, giáo viên có thể khắc họa sâu sắc nhân vật lịch sử bằng vài nét về thân thế, sự
nghiệp, trình độ học vấn... để giúp học sinh hiểu sâu hơn, rộng hơn về nhân vật lịch
sử đó, qua đó giúp các em nhớ về nhân vật lịch sử đó lâu hơn.
Khi dạy Bài 37: Mác và Ăng-ghen. Sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học.
Giáo viên có thể giới thiệu thêm đôi nét về C.Mác như: C.Mác không những học
giỏi, đỗ Tiến sĩ luật học khi mới 23 tuổi mà vừa là nghiên cứu khoa học, tham gia
cách mạng, vừa là nhà lãnh đạo phong trào công nhân quốc tế. Đối với Ph.Ăng-ghen
cần cho học sinh biết thêm: Ph.Ăng-ghen sinh ra trong một gia đình chủ xưởng giàu

có ở Đức, nhưng ông đã từ bỏ gia sản giàu có quyết định đi tìm hiểu nỗi thống khổ
của giai cấp công nhân và đấu tranh cho sự nghiệp giải phóng giai cấp công nhân. Từ
sự giới thiệu đó, giáo viên có thể cho học sinh thấy được những quan điểm giống
nhau trong tư tưởng của C.Mác và Ph.Ăng-ghen và cũng bắt đầu từ những quan điểm
chung đó, hai Ông đã gặp nhau và trở thành đôi bạn tri kỷ, lâu bền và cảm động. Qua
đó có thể giáo dục cho các em về mối quan hệ tình bạn, tình đồng chí và hình thành
những tình bạn đẹp trong lứa tuổi học trò và trong cuộc sống sau này.
Ngoài ra, giáo viên có thể khắc sâu nhân vật lịch sử bằng cách gợi ý cho các
em nhớ năm sinh của các nhân vật lịch sử đó. Như năm sinh của C.Mác là 1818,
Ph.Ăng-ghen nhỏ hơn C.Mác 2 tuổi, tức là Ph.Ăng-ghen sinh năm 1820. Hoặc có thể
khắc sâu nhân vật lịch sử bằng những nét tương đồng xuất thân gia đình hay nghề
nghiệp của nhân vật đó như Crôm-Oen xuất thân từ gia đình quý tộc mới, Oa-sinhtơn là kỹ sư...
Tất nhiên trong quá trình sử dụng những tư liệu lịch sử nói trên để khắc sâu
các nhân vật lịch sử nhằm gây hứng thú học tập cho các em, để nâng cao chất lượng
10


dạy và học là điều rất cần thiết. Nhưng giáo viên không vì thế mà tham lam chồng
chất nhiều kiến thức để phủ lên bộ nhớ của các em, dẫn đến các em không nhớ gì mà
lại đâm ra chán học, hay biến tiết học Lịch sử thành buổi kể chuyện... Do đó, muốn
đạt được mục đích trên giáo viên phải biết chọn lọc (tức là giản và tinh) chứ không
phải nhiều về số lượng là quyết định được sự tiếp thu kiến thức của học sinh và tạo
hứng thú học tập tốt bộ môn Lịch sử.
Muốn có được như vậy, giáo viên phải tích lũy nhiều tư liệu lịch sử phong
phú, biết kết hợp nhuần nhuyễn giữa các phương pháp tâm lý học để vận dụng tốt
kiến thức vào bài giảng đúng lúc, đúng nơi, đúng nội dung yêu cầu của bài. Ngoài ra
giáo viên phải biết kết hợp hài hòa giữa kiến thức trong sách giáo khoa với kiến thức
ngoài sách giáo khoa; kết hợp lời nói truyền cảm với chân dung hay hình ảnh nhân
vật lịch sử nhằm nâng cao giá trị nhận thức cho các em. Cần sử dụng có hiệu quả
phương pháp dạy học theo kiểu Sơ đồ Đai-ri trong dạy học môn Lịch sử.

Tất cả việc làm trên mặc dù tốn nhiều thời gian và sức lực nhưng khi đạt được
mục đích yêu cầu đề ra trong một tiết học trên lớp với 45 phút ngắn ngủi thài giáo
viên cảm thấy nhẹ nhõm, quên đi nỗi lo âu, mệt nhọc và quan trọng hơn là làm cho
học sinh có thêm sự hứng thú, phấn khởi học tập, yêu thích môn học hơn.
3.2. Tổ chức thực hiện
Để thực hiện được các giải pháp nêu trên trong quá trình dạy học nhằm phát
huy việc “Khắc họa biểu tượng nhân vật lịch sử để nâng cao hứng thú học tập
phần lịch sử thế giới cận đại lớp 10”.
3.2.1 Đối tượng thực nghiệm
Tôi đã lựa chọn 3 lớp, thực hiện trong năm học 2016- 2017 (lớp 10A2,10D1 và
10D4); với sự tương đồng về các mặt như: sĩ số, hoàn cảnh gia đình, địa bàn cư trú,
trình độ nhận thức, hứng thú, năng lực cá nhân... để tiến hành thực nghiệm.
3.2.2. Quy trình thực hiện

11


- Ở lớp 10D4, tôi vẫn giữ cách dạy truyền thống, chủ yếu cung cấp cho các
em những kiến thức trong sách giáo khoa, không chú ý khai thác, thậm chí lướt qua
các hình ảnh về nhân vật lịch sử.
- Còn trong các lớp 10A2, 10D1, ngoài việc cung cấp các kiến thức cơ bản cho
học sinh, tôi còn đặc biệt chú ý đến việc khai thác về hình ảnh nhân vật lịch sử ngay
trong tiết dạy trên lớp nhằm tạo hứng thú học tập bộ môn đối với các em.
Để làm được việc đó, tôi đã tiến hành theo các bước sau:
- Bước 1: Giáo viên cần nắm vững nội dung kiến thức lịch sử trong bài, xác
định rõ trọng tâm, nhất là kiến thức lịch sử được phản ảnh trong các hình ảnh về nhân
vật lịch sử để tiến hành soạn một giáo án phù hợp.
- Bước 2: Tìm hiểu cụ thể về đặc điểm nhân vật lịch sử: hình dáng, tính cách,
cuộc đời, sự nghiệp... qua các nguồn tư liệu tham khảo. (Giáo viên có thể ghi chép
vào sổ tích lũy cá nhân)

- Bước 3: Tiến hành khai thác tranh, ảnh về nhân vật lịch sử khi giảng dạy.
Giáo viên có thể cho học sinh quan sát về hình ảnh nhân vật, sau đó cho học sinh
trình bày suy nghĩ của mình khi quan sát tranh, ảnh. Cuối cùng, bằng lời nói giáo viên
có thể miêu tả, tường thuật về nhân vật lịch sử đó giúp cho các em hiểu sâu sắc về
nhân vật lịch sử đó.
- Bước 4: Khuyến khích sự tìm tòi, ham học hỏi của các em về các nhân vật
lịch sử, cũng như sử dụng kiến thức về nhân vật lịch sử để tiến hành kiểm tra miệng,
kiểm tra 15 phút, 1 tiết... để đánh giá kết quả học tập.
3.2.3. Giáo án minh họa
Tiết 41, Bài 33:
HOÀN THÀNH CÁCH MẠNG TƯ SẢN Ở CHÂU ÂU VÀ MĨ
GIỮA THẾ KỶ XIX.
I. Mục tiêu bài học.
Sau khi học xong bài học học sinh cần nắm được:
1. Kiến thức

12


- Nguyên nhân, diễn biến, kết quả của cuộc đấu tranh thống nhất Đức, Italia.
- Giải thích được tại sao cuộc đấu tranh thống nhất Đức, Italia là cuộc CMTS.
- Vẽ lược đồ quá trình thống nhất Đức, Italia
2. Tư tưởng
Nhận thức đúng về vai trò của quần chúng nhân dân trong cuộc đấu tranh
chống các thế lực phong kiến, bảo thủ lạc hậu đòi quyền tự do dân chủ.
3. Kỹ năng
- Rèn luyện cho HS kỹ năng phân tích, giải thích các sự kiện lịch sử.
- Kỹ năng khai thác lược đồ, tranh ảnh.
II. Thiết bị và tài liệu dạy học
- Lược đồ quá trình thống nhất Đức, Italia và nội chiến ở Mĩ.

- Tranh ảnh những nhân vật lịch sử có liên quan đến thời kỳ này
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Kiểm tra bài cũ.
Câu 1: Nêu mốc thời gian và thành tựu chủ yếu của Cách mạng công nghiệp ở
Anh?
Câu 2: Hệ quả của cách mạng công nghiệp?
2. Dẫn dắt vào bài mới.
Trong các thập niên 50- 60 (XIX) nhiều cuộc CMTS nổ ra dưới những hình
thức khác nhau ở Châu Âu và Bắc Mĩ đã khẳng định sự toàn thắng của PTSX TBCN,
chấm dứt cuộc đấu tranh “Ai thắng ai” giữa thế lực phong kiến lạc hậu, bảo thủ với
giai cấp tư sản đại diện cho LLSX tiến bộ. Để tìm hiểu nguyên nhân nào dẫn đến cuộc
đấu tranh thống nhất Đức, Italia và nội chiến ở Mĩ? Diễn biến diễn ra như thế nào?
Tính chất, ý nghĩa ra sao? Bài học hôm nay sẽ trả lời các câu hỏi trên.
3. Tổ chức các hoạt động dạy học
Hoạt động của thầy và trò
Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhân

Kiến thức cơ bản cần nắm
1. Cuộc đấu tranh thống nhất nước
13


H? Hãy cho biết tình hình nước Đức Đức.
trước khi thống nhất?
- Tình hình nước Đức:
- HS: Trả lời
+ Giữa TK XIX, kinh tế TBCN ở Đức
- GV: Nhận xét, khái quát
phát triển nhanh chóng, Đức trở thành
nước công nghiệp.

+ Phương thức kinh doanh theo lối tư
bản đã xâm nhập vào các ngành kinh tế.
+ Nước Đức bị chia xẻ thành nhiều
vương quốc nhỏ, cản trở sự phát triển
kinh tế TBCN -> đặt ra yêu cầu cần phải
H? Yêu cầu cấp bách của Đức là thống nhất đất nước.
làm gì để phát triển kinh tế TBCN?
- Đức tiến hành thống nhất bằng vũ lực
- HS: Trả lời
“từ trên xuống” thông qua các cuộc
chiến tranh với các nước khác.
- GV: Nhận xét, khái quát
GV: Cho HS quan sát Hình 63 Bixmác (1815-1898) và giới thiệu:
Bi-xmác ”Đó là con người độc đoán,
với bản lĩnh cương quyết lại thông
minh và xảo quyệt, Bi- x mác là một
nhà chính trị rất khôn khéo. Y là địa
chủ quý tộc người Phổ, thuộc phái
quân chủ nên rất căm ghét giai cấp
công nhân. Người cao lớn, tính tình
bướng bỉnh, tàn nhẫn với nông dân,
có đầu óc thực tiễn và kiên
nhẫn,dùng mọi thủ đoạn để đạt được
mục đích đề ra...”. Năm 1862, Bixmác tuyên bố trước nghị viện
”Những vấn đề lớn của một thời đại
không thể giải quyết bằng những bài
diễn văn hoặc bằng cách biểu quyết
theo đa số, mà phải bằng sắt và bằng
máu”
Hoạt động 2: Cả lớp, cá nhân

- GV: Sử dụng lược đồ quá trình
thống nhất Đức để trình bày diễn
biến quá trình thống nhất Đức.
- Gọi 1-2 HS lên bảng trình bày lại
quá trình thống nhất Đức để củng
cố.
- Quá trình thống nhất Đức:
Bộ phận quý tộc quân phiệt Phổ, đặc
biệt là Bi-xmác, được sự ủng hộ của giai
cấp tư sản đã thông qua chiến tranh để

14


thống nhất đất nước.
+ Năm 1864 Bi-xmác tấn công Đan
Mạch, chiếm Hôn-xtai-nơ và Se-lê-xvích
thuộc Bắc Hải và Ban Tích.
+ Năm 1866, Bi-xmác gây chiến tranh
với Áo, Đức thành lập một liên bang Bắc
Đức
+ Năm 1870- 1871, Bi-xmác gây chiến
tranh với Pháp, thu phục các bàn miền
Nam hoàn thành thống nhất Đức.
- Tháng 4/1871, Hiến pháp mới được ban
hành, nước Đức là một liên bang gồm 22
bang và 3 thành phố tự do. Vai trò của
quý tộc quân phiệt phổ được cũng cố.
Hoạt động 1: Cá nhân
2. Cuộc đấu tranh thống nhất Italia

GV: Hướng dẫn học sinh về nhà đọc
(Chương trình giảm tải).
thêm.
- Yêu cầu học sinh tìm hiểu thêm về
nhân vật Ga-ri-ban-đi.
4. Sơ kết bài học
GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi đặt ra ngay từ đầu giờ học. Nguyên nhân và diễn
biến cuộc đấu tranh thống nhất Đức, Italia? Tại sao đó lại là những cuộc cách mạng tư
sản?
4. Kiểm nghiệm.
Trong khi dạy ở những lớp có sử dụng phương pháp thảo luận nhóm học sinh
hứng thú hơn đối với môn học thể hiện: số lượt học sinh giơ tay xây dựng bài nhiều
hơn, trong đó số lần học sinh trả lời đúng tăng lên rõ rệt, độ bền trí nhớ tăng lên. Nhờ
vậy đã góp phần nâng cao chất lượng môn học các em cũng hăng hái, hứng thú hơn
qua việc đăng ký tham gia dự thi học sinh giỏi cấp trường và chọn vào đội tuyển dự
thi cấp tỉnh và chất lượng đại trà của các lớp cũng được nâng lên rõ rệt cụ thể như
sau:

15


Mức độ hứng thú học tập môn Lịch sử của học sinh qua năm học:
2016 -2017
Năm học

2016- 2017

Lớp

Sĩ số

Hứng thú học bộ
môn Lịch sử

Không hứng thú học
bộ môn Lịch sử

SL

TL%

SL

TL%

10D4

40

23

57,5

17

42,5

10A2

49

38

77,5

11

22,5

10D1

42

36

85,7

6

14,3

Qua bảng thống kê trên ta dễ dàng nhận thấy có sự chuyển biến rõ rệt về mức
độ hứng thú học tập và chất lượng bộ môn của các lớp:
Như vậy, có thể khẳng định tính hiệu quả hơn hẳn của việc khắc họa sâu sắc
“biểu tượng nhân vật lịch sử” trong việc tạo hứng thú học tập cho các em dẫn đến kết
quả học tập cũng có sự thay đổi rõ rệt, nhờ vậy mà chất lượng môn học được nâng
lên.

III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
16

1. Kết luận.
Sau quá trình áp dụng đổi mới nội dung chương trình, đổi mới phương pháp
dạy học nói chung, đối với bộ môn lịch sử nói riêng, bản thân luôn tìm tòi, học hỏi, tự
mình thể nghiệm. Việc khắc họa sâu sắc “biểu tượng nhân vật lịch sử” trong việc tạo
hứng thú học tập môn Lịch sử mà bản thân đưa ra trong sáng kiến này là sự đúc rút
của cả quá trình làm việc nghiêm túc, luôn trăn trở trên từng bài giảng, luôn tìm tòi để
áp dụng trong từng tiết dạy. Khi áp dụng phương pháp nêu trên, bản thân tôi thấy
phần nào yên tâm với những kết quả đạt được .
Gần như trong tất cả các tiết dạy, ở cả lớp đối tượng là học sinh đại trà, cũng
như đối tượng là học sinh khá giỏi, tuyệt đại đa số các em đều yên lặng, chăm chú
nghe giảng, thực hiện tốt mọi yêu cầu dưới sự điều khiển của giáo viên. Chính vì vậy,
kết quả sau từng tiết dạy là khả quan : 90% số lượng học sinh trong lớp có thể trả lời
ngay những câu hỏi cơ bản của bài học .
Đã nhiều năm nay, các em học sinh không yêu môn Lịch sử, thậm chí các em
quay lưng lại với lịch sử dân tộc, (chưa kể đến là lịch sử thế giới) không thích học
môn lịch sử gần như là phổ biến. Nguyên nhân thì rất nhiều nhưng có một nguyên
nhân là do chính người dạy. Việc thay đổi quan niệm, thay đổi nhận thức của các em
là cả một quá trình lâu dài, đòi hỏi mỗi giáo viên dạy Lịch sử phải làm việc nghiêm
túc, phải thật sự cố gắng trong chuyên môn.
Nếu như tất cả các giáo viên dạy môn Lịch sử đều biết cách sử dụng tốt các
phương pháp dạy học, đặc biệt là phương pháp khắc họa sâu sắc “biểu tượng nhân vật
lịch sử” vào dạy học môn Lịch sử tất yếu kết quả giảng dạy của bộ môn sẽ được nâng
cao. Từ đó học sinh sẽ có hứng thú học môn Lịch sử, không chỉ các bậc phụ huynh mà
cả xã hội sẽ có cách nhìn, cách đánh giá khác về môn học này.

2.Kiến nghị.
17

* Đối với nhà trường:
- Mua sắm thêm tài liệu tham khảo, đầu tư cơ sở vật chất và đồ dùng dạy học
nhất là các tài liệu lịch sử.
- Luôn luôn đổi mới việc giảng dạy, áp dụng các phương pháp dạy học tích
cực trong giảng dạy môn Lịch sử.
* Đối với Sở GD & ĐT: nên tăng cường công tác bồi dưỡng cho giáo viên dạy
môn Lịch sử bằng các đợt tập huấn chuyên đề về chuyên môn, nghiệp vụ lẫn phương
pháp dạy học tích cực để chúng tôi có dịp trao đổi, học hỏi lẫn nhau nhằm góp phần
nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử.
Trên đây chỉ là kinh nghiệm của riêng bản thân trong dạy học phần lịch sử thế
giới cận đại lớp 10- ban cơ bản để tạo hứng thú cho học sinh khi học một tiết Lịch sử.
Vì vậy, tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các đồng nghiệp để sáng kiến
kinh nghiệm của tôi được hoàn thiện hơn trong những lần sau.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ.

Sầm Sơn, ngày 8 tháng 4 năm 2017.
Tôi xin cam đoan sáng kiến
kinh nghiệm của tôi là do tôi viết ra,
không sao chép của người khác.Nếu
sai tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm.
Người thực hiện

Nguyễn Thị Hạnh
TÀI LIỆU THAM KHẢO
18


1. SGK Lịch sử Lớp 10 – Ban cơ bản, NXB Giáo dục, HN., 2008

2. SGV Lịch sử Lớp 10 – Ban cơ bản, NXB Giáo dục, HN., 2008
3. Đặng Đức An (Chủ biên): Những mẫu chuyện lịch sử thế giới, Tập 1,2, NXB
Giáo dục, HN., 2004.
4. Phan Ngọc Liên (chủ biên): Phương pháp dạy học lịch sử, Tập 1,2, NXB
ĐHSP, 2002.
5. Nguyễn Anh Thái (Lịch sử thế giới cận đại), NXB Giáo dục, HN., 2005
6. Nguyễn Xuân Trường (Chủ biên): Hướng dẫn sử dụng kênh hình trong sách
giáo khoa Lịch sử 10, NXB Hà Nội., 2007.
7. Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình sách giáo khoa lớp 10,
môn Lịch sử, NXB Giáo dục, HN., 2007.

19