Bài thu hoạch bồi dưỡng thường xuyên cấp thcs module 14

PHÒNG GD&ĐT CẨM KHÊ

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự do – hạnh phúc

Cẩm Khê, ngày 10 tháng 8 năm 2013

BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ:
“XÂY DỰNG KẾ HOẠCH DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH HỢP”
Mã Mô đun THCS 14 – Thuộc nhóm Môđun 2 (MĐ2-THCS)

I. Đặt vấn đề:
Tích hợp là một khái niệm rộng, ở mỗi lĩnh vực khoa học khác nhau cũng được
hiểu và ứng dụng khác nhau. Trong dạy học, tích hợp được hiểu là sự phối kết hợp các
tri thức một số môn học có những nét chính, tương đồng vào một lĩnh vực chung,
thường là quanh những chủ đề, những kiến thức nguồn.
Xây dựng kế hoạch dạy học theo hướng tích hợp đó là một trong những nội dung
trọng tâm Bộ GD-ĐT yêu cầu trong hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ giáo dục trung
học cơ sở năm học 2013-2014. Dạy học theo hướng tích hợp là một trong những quan
điểm giáo dục đã trở thành xu thế trong việc xác định nội dung dạy học trong nhà
trường phổ thông và trong chương trình xây dựng môn học. Quan điểm tích hợp được
xây dựng trên cơ sở những quan niệm tích cực về quá trình học tập và quá trình dạy
học.

1


Thực tiễn đã chứng tỏ rằng, việc thực hiện quan điểm tích hợp trong giáo dục và
dạy học sẽ giúp phát triển những năng lực giải quyết những vấn đề phức tạp và làm
cho việc học tập trở nên có ý nghĩa hơn đối với học sinh so với việc các môn học, các

mặt giáo dục được thực hiện riêng rẽ. Tích hợp là một trong những quan điểm giáo
dục nhằm nâng cao năng lực của người học, giúp đào tạo những con người có đầy đủ
phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện đại.
Chuyên đề dạy học theo hướng tích hợp được trình bày với hai nội dung sau:
1. Các yêu cầu của một kế hoạch dạy học theo hướng tích hợp.
2. Mục tiêu, nội dung, phương pháp của kế hoạch dạy học theo hướng tích hợp.
*
*

*

II. Nội dung:
1. Các yêu cầu của một kế hoạch dạy học theo hướng tích hợp:
- Trang bị cho học sinh hiểu biết những kiến thức cần thiết, cơ bản về những nội dung
cần được tích hợp để từ đó giáo dục các em có những cử chỉ, việc làm, hành vi đúng
đắn.
- Phát triển các kĩ năng thực hành, kĩ năng phát hiện và ứng xử tích cực trong học tập
cũng như trong thực tiển cuộc sống.
- Giúp học sinh hứng thú học tập, từ đó khắc sâu được kiến thức đã học.
- Nội dung tích hợp phải phù hợp với từng đối tượng học sinh ở các khối lớp thông
qua các môn học và hoạt động giáo dục khác nhau.
- Tránh áp đặt, giúp học sinh phát triển năng lực
2. Mục tiêu, phương pháp, nội dung của kế hoạch dạy học theo hướng tích hợp.
a. Mục tiêu
2


- Hiểu được bản chất của kế hoạch dạy học tích hợp.
- Làm cho quá trình học tập có ý nghĩa.
(Bằng cách gắn học tập với cuộc sống hàng ngày, trong quan hệ với các tình huống cụ thể

mà học sinh sẽ gặp sau này, hòa nhập thế giới học đường với thế giới cuộc sống.)

- Phân biệt cái cốt yếu với cái ít quan trọng hơn.
(Cái cốt yếu là những năng lực cơ bản cần cho học sinh vận dụng vào xử lí những tình
huống có ý nghĩa trong cuộc sống, hoặc đặt cơ sở không thể thiếu cho quá trình học tập tiếp
theo.)

- Dạy sử dụng kiến thức trong tình huống cụ thể.
(Thay vì tham nhồi nhét cho học sinh nhiều kiến thức lí thuyết đủ loại, dạy học tích hợp chú
trọng tập dượt cho học sinh vận dụng các kiến thức kĩ năng học được vào các tình huống
thực tế, có ích cho cuộc sống sau này làm công dân, làm người lao động, làm cha mẹ, có
năng lực sống tự lập.)

- Xác lập mối quan hệ giữa các khái niệm đã học.
(Trong quá trình học tập, học sinh có thể lần lượt học những môn học khác nhau, những
phần khác nhau trong mỗi môn học nhưng học sinh phải biết đặt các khái niệm đã học trong
những mối quan hệ hệ thống trong phạm vi từng môn học cũng như giã các môn học khác
nhau. Thông tin càng đa dạng, phong phú thì tính hệ thống phải càng cao, có như vậy thì
các em mới thực sự làm chủ được kiến thức và mới vận dụng được kiến thức đã học khi phải
đương đầu với một tình huống thách thức, bất ngờ, chưa từng gặp.)

b. Phương pháp
Phương pháp dạy học theo hướng tích hợp là lồng ghép nội dung tích hợp vào các
bài dạy, tùy theo từng môn học mà lồng ghép tích hợp ở các mức độ như liên hệ, lồng
ghép bộ phận, toàn phần, ... từ đó giáo dục và rèn kĩ năng sống, giá trị sống cho học
sinh.

3

Để vận dụng quan điểm tích hợp vào việc giảng dạy, chúng ta cần chú ý đến ba
hình thức tích hợp sau:
+ Tích hợp ngang.
+ Tích hợp dọc.
+ Tích hợp liên môn.
c. Nội dung
Dạy học theo hướng lồng ghép tích hợp thực hiện ở một số nội dung môn học và
các hoạt động giáo dục:
Nội dung tích hợp được bao gồm những nội dung như Tích hợp giáo dục đạo đức,
học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; giáo dục phòng chống tham
nhũng; sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; bảo vệ môi trường; giáo dục về dân
số, đa dạng sinh học và bảo tồn thiên nhiên; giáo dục về tài nguyên và môi trường,
chủ quyền biển đảo theo hướng dẫn của Bộ GD-ĐT.
Mức độ tích hợp tùy theo từng môn học, nội dung để lựa chọn mức độ tích hợp:
+ Mức độ tích hợp từ liên hệ (chỉ khai thác nội dung bài học và liên hệ với kiến
thức (mức độ hạn chế);
+ Tích hợp bộ phận, chỉ một phần của bài học, hoạt động thực hiện nội dung giáo
dục (mức độ trung bình);
+ Đến tích hợp toàn phần, cả một bài có nội dung trùng khớp với nội dung giáo
dục (mức độ cao).
c.1. Ví dụ tích hợp một số nội dung môn học:
c.1.1. Tích hợp ngang:
Tích hợp ngang là kiểu tích hợp giữa ba phân môn Văn - Tiếng Việt -Tập làm
văn. Điều này thể hiện trong việc bố trí các bài học giữa ba phân môn một cách đồng
4


bộ và sự liên kết với nhau trên nhiều mặt nhằm hỗ trợ nhau, bổ sung làm nổi bật cho
nhau. Phân môn này sẽ củng cố, hệ thống hóa lại kiến thức cho phân môn khác .
Ví dụ: Khi dạy bài “Cuộc chia tay của những con búp bê” (Ngữ văn 7-Tập 1 Trang 21) thì giáo viên tích hợp kiến thức của phân môn Tiếng Việt qua bài “Từ láy”.

- Giáo viên đặt câu hỏi: Em hãy tìm những từ láy miêu tả trạng thái của em
Thủy khi nghe mẹ ra lệnh chia đồ chơi ?
-Học sinh trả lời: (run lên) bần bật, (mắt buồn) thăm thẳm, (tiếng khóc) nức
nở tức tưởi, loạng choạng, buồn bã …
- Giáo viên đặt câu hỏi: Việc sử dụng những từ láy đó giúp em hình dung thế
nào về tâm trạng của nhân vật Thủy ?
- Học sinh trả lời: Tâm trạng bàng hoàng, đau đớn, nghẹn ngào khi biết mình
sắp phải chia tay với người anh thân yêu.
c.1.2. Tích hợp dọc:
Tích hợp dọc là cách vận dụng quan điểm tích hợp trong cùng một phân môn
với nhau tức là giữa Văn bản với Văn bản , giữa TV với TV , giữa TLV với TLV trong
cùng một khối (lớp) hoặc khác khối (lớp) theo chiều dọc từ trên xuống .
Thực chất, tích hợp theo chiều dọc là hệ thống hóa các kiến thức có liên quan với
nhau ở những thời điểm thích hợp sao cho học sinh có thể nắm bắt vấn đề một cách hệ
thống. Khi thực hiện tích hợp dọc, các kiến thức được nhắc lại, được liên hệ với nhau
giúp học sinh khắc sâu, nhớ lâu nội dung bài học.
c.1.2.1. Tích hợp dọc trong một phân môn cùng khối (lớp)
Ví dụ 1:
Khi dạy văn bản “Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê”(Ngữ văn 7 – Tập
1 - Trang 125), giáo viên tích hợp kiến thức với văn bản “Cảm nghĩ trong đêm thanh
tĩnh” (Ngữ văn 7 – Tập 1 - Trang 123)
5


- Giáo viên đặt câu hỏi: Qua bài “Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh” và tiêu đề
bài thơ “Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê”, em hãy so sánh tình huống thể hiện
tình yêu quê hương trong hai bài thơ trên ?
- Học sinh trả lời:
Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh

Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê

Sống xa quê, trông trăng nhớ đến

Xa quê lâu ngày khi đặt chân về lại

quê nhà.
=> Thể hiện tình cảm lúc xa quê.

bị xem là khách lạ.
=> Thể hiện tình cảm khi vừa mới đặt chân về
quê.

Ví dụ 2:
Khi dạy bài “Từ đồng âm” (Ngữ văn 7 – Tập 1 - Trang 135), giáo viên tích hợp
kiến thức với bài “Từ đồng nghĩa” (Ngữ văn 7 –Tập 1 - Trang 113) để giúp học sinh
nhận biết được sự khác nhau giữa hai loại từ này.
- Giáo viên đặt câu hỏi:Hãy so sánh sự khác nhau giữa từ đồng âm và từ đồng
nghĩa? Cho ví dụ minh họa ?
- Học sinh trả lời:
Từ đồng âm,

Từ đồng nghĩa

Là những từ có âm thanh giống nhau

Là những từ có nghĩa giống nhau

nhưng nghĩa khác nhau, không liên

hoặc gần giống nhau.

quan gì với nhau.
VD:

VD:

-Con ngựa đang đứng bỗng lồng lên.

- Rủ nhau xuống bể mò cua
Đem về nấu quả mơ chua trên rừng
6


- Tôi nhốt con chim vào lồng.

- Chim xanh ăn trái xoài xanh
Ăn no tắm mát đậu cành cây đa.

Ví dụ 3: Khi dạy b ài “Câu đặc biệt” (Ngữ văn 7 - tập 2 –trang 27 )giáo viên tích hợp
kiến thức bài “Rút gọn câu” (Ngữ văn 7 - tập 2 – trang 14)
Giáo viên đặt câu hỏi: Em hãy cho biết câu đặc biệt và câu rút gọn khác nhau như thế
nào?
Học sinh trả lời: - Câu đặc biệt: Không có cấu tạo theo mô hình chủ ngữ, vị ngữ.
- Câu rút gọn : Lược bỏ một số thành phần trong câu.
c.1.2.2. Tích hợp dọc trong cùng một phân môn nhưng khác khối (lớp)
Đây là kiểu tích hợp theo chiều dọc từ dưới lên .
Bậc Trung học phổ thông

Lớp 9

Lớp 8

Lớp 7

Lớp 6

Bậc Trung học cơ sở

7


Bậc Tiểu học
Giảng dạy theo quan điểm tích hợp này giúp học sinh củng cố, hệ thống lại
kiến thức có liên quan với nhau từ các lớp dưới lên, nhằm khắc sâu, mở rộng, cung
cấp thêm kiến thức cao hơn dựa trên những kiến thức đã học ở lớp dưới.
Ví dụ: Khi dạy bài “Rút gọn câu” (Ngữ văn7 – Tập 2 - Trang 14), giáo viên tích
hợp với bài “Câu trần thuật đơn” (Ngữ văn 6 - Tập 2 - Trang 101). Thông qua hai loại
câu này giúp học sinh nhận biết được sự khác nhau về kiểu cấu tạo giữa câu rút gọn
và câu trần thuật đơn.
- Giáo viên đặt câu hỏi: Hãy so sánh sự khác nhau về cấu tạo giữa hai kiểu câu
trên và cho ví dụ minh họa ?
- Học sinh trả lời:
Câu trần thuật đơn

Câu rút gọn

Là loại câu do một cụm C_V tạo thành.

Là loại câu có thể bị lược bỏ

VD: Chúng ta học ăn, học nói, học gói,

một số thành phần của câu.

học mở.

VD: Học ăn, học nói, học gói, học
mở.

c.1.3 Tích hợp liên môn (Tích hợp ngoài văn):
Đây là quan điểm tích hợp mở rộng kiến thức trong bài học Ngữ văn với các
kiến thức của các bộ môn KHTN-KHXH các nghành khoa học, nghệ thuật khác với
các kiến thức đời sống mà học sinh tích lũy được từ cuộc sống cộng đồng, qua đó làm
giàu thêm vốn hiểu biết và phát triển nhân cách cho học sinh.
Thực tế cho thấy, áp dụng hình thức này, học sinh tỏ ra rất hào hứng với nội
dung bài học, vốn kiến thức tổng hợp của học sinh được bổ sung nhẹ nhàng tự nhiên
nhưng rất hiệu quả. Mặt khác, các kiến thức liên nghành thông qua hình thức tích hợp
8


này còn giúp học sinh có thêm căn cứ, cơ sở để hiểu rõ hơn nội dung, ý nghĩa của văn
bản.
Ví dụ: Khi dạy văn bản “Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất” (Ngữ
văn 7 - Tập 2 - Trang 3) để học sinh hiểu một cách rõ ràng, cụ thể hiện tượng ngày và
đêm dài ngắn khác nhau trên trái đất qua bài 1:
“Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối ”.
Giáo viên tích hợp kiến thức qua môn Địa lí lớp 6 (Bài 9 - SGK Trang 28):
Hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo mùa…

- Giáo viên đặt câu hỏi: Vị trí của nước ta nằm ở nửa cầu nào ? Hãy giải thích
tại sao có hiện tượng tháng 5 ngày dài đêm ngắn và tháng 10 lại ngày ngắn đêm dài ?
- Học sinh trả lời: Vào tháng 5, nửa cầu Bắc ngả về phía mặt trời nên nhận
được nhiều ánh sáng. Vì thế mà ngày dài hơn và đêm ngắn lại.
Vào tháng 10, nửa cầu Bắc không ngả về phía mặt trời nên nhận được ít ánh sáng.
Vì thế mà ngày ngắn lại và đêm dài ra.
c.2. Ví dụ tích hợp các hoạt động giáo dục:
Hướng dẫn tích hợp nội dung Học tập và làm theo tấm gương đáo đức Hồ
Chí Minh ở bộ môn Lịch sử cấp trung học cơ sở :
Môn Lịch sử - lớp 9 – Tên bài dạy : Bài 23. Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm
1945 và sự thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, chủ đề : nhận biết được công
lao to lớn của Hồ Chí Minh đối với thắng lợi của Cách mạng tháng Tám 1945,
mức độ liên hệ ; nội dung tích hợp:
-Trước thời cơ cách mạng đã chín mùi, Hồ chí Minh đã chủ trì Hội nghị tòan quốc
của Đảng (14-15/8/1945) thông qua kế hoạch lãnh đạo Tổng khởi nghĩa trong cả
nước.
9


- Đại hội quốc dân Tân Trào họp (16-17/8) tiêu biểu cho ý chí và nguyện vọng của
tòan dân nhất trí tán thành quyết định khởi nghĩa của Đảng, thông qua 10 chính sách
của Việt Minh, lập Ủy ban dân tộc giải phóng Việt Nam do Hồ Chí Minh làm chủ
tịch, quyết định quốc kì, quốc ca.
- Khi cách mạng thắng lợi, Hồ Chí Minh đã đọc Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra
nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại quảng trường Ba Đình (2/9/1945).
Bài 25.Những năm đầu của cuộc kháng chiến tòan quốc chống thực dân Pháp (19451946), chủ đề: giáo dục tinh thần yêu nước quyết tâm chống Pháp của Người, mức độ
liên hệ; nội dung tích hợp: Khi Pháp quyết tâm xâm lược nước ta một lần nữa, Hồ
Chí Minh đã ra lời kêu gọi tòan quốc kháng chiến, thể hiện quyết tâm và đường lối
kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta.
Hướng dẫn tích hợp nội dung Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ

Chí Minh ở bộ môn GDCD cấp trung học cơ sở :
Môn GDCD –lớp 6- Tên bài dạy: Bài 6. Biết ơn, chủ đề : Lòng biết ơn của Bác
Hồ với những người có công với nước, mức độ lồng ghép bộ phận; nội dung tích hợp:
- Bác xót xa trước các thương binh; kính cẩn trước các vong linh liệt sĩ.
- Bác gương mẫu thực hiện và vận động nhân biết ơn, giúp đỡ thương bệnh binh, gia
đình thương binh liệt sĩ
- Tháng 6-1947, Bác đề nghị Chính phủ chọn một ngày trong năm là “ngày thương
binh”. Chính phủ đã lấy ngày 27-7 hàng năm là “Ngày thương binh liệt sĩ”.
Bài 2. Liêm khiết - lớp 8 , chủ đề: Tấm gương liêm khiết của Bác, mức độ liên hệ; nội
dung tích hợp: cả cuộc đời Bác Hồ luôn sống trong sạch; không hám danh lợi, không
toan tính riêng tư cho bản thân, khước từ những ưu đãi dành cho chủ tịch nước để
chăm lo nhân dân, cho đất nước.

10


Hướng dẫn tích hợp nội dung Học tập và làm theo tấm gương đáo đức Hồ
Chí Minh ở bộ môn HĐNGLL cấp trung học cơ sở :
Môn HĐNG LL Lớp 6 - Tên hoạt động: Hoạt động 1, tháng 10 . Nghe giới
thiệu thư Bác, chủ đề: Gương sáng học tập và rèn luyện của Bác, mức độ liên hệ ; nội
dung tích hợp : tinh thần yêu nước, ý thức học tập, rèn luyện để trở thành người công
dân tốt.
Môn HĐNG LL Lớp 7 - Tên hoạt động: Hoạt động 2, tháng 4. Tình đòan kết
hữu nghị, chủ đề: Nhân ái, khoan dung, đòan kết , tôn trọng sự bình đẳng và quyền
con người, mức độ bộ phận; nội dung tích hợp: Bác Hồ là tấm gương của tình đòan
kết sắt son, tình hữu nghị giữa các dân tộc
Môn HĐNG LL Lớp 8 - Tên hoạt động: Hoạt động 2, tháng 5. Thực hiện 5
điều Bác Hồ dạy, chủ đề: Bác là tấm gương sáng về yêu Tổ quốc, yêu đồng bào, học
tập, khiêm tốn, trung thực, cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư., mức độ tòan bộ;
nội dung tích hợp: Tình yêu bao la và sự quan tâm chăm sóc đối với thế hệ trẻ; những

lời dạy của Bác đối với thiếu niên, nhi đồng luôn thể hiện sự quan tâm của Bác đối
với mầm non tương lai của đất nước.
Trên đây là hướng dẫn tích hợp nội dung ở một số môn học Lịch sử, Giáo dục
công dân và Hoạt động ngoài giờ lên lớp.
Tóm lại : Kế hoạch dạy học theo hướng tích hợp được thực hiện ở tất cả
các môn học, tùy theo môn học mà giáo viên hướng dẫn nội dung tích hợp cho phù
hợp, cũng như các hoạt động chính khóa, không làm thay đổi mục tiêu và nội dung
của môn học, bài học, đảm bảo tự nhiên, nhẹ nhàng, tránh gây nặng nề, ngược lại góp
phần vào việc tạo nên sự gắn bó nội dung học tập với thực tiển cuộc sống.

11


(Trên đây là một số nội dung sưu tầm, biên soạn định hướng BDTX Mã Mô đun
THCS 14. Mời quý thầy cô các trường THCS trong huyện tham khảo, đóng góp xây
dựng)

Người viết chuyên đề

Hà Chí Công

12