BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ MÔN CHÍNH TRỊ HỆ CAO ĐẢNG NGHỀ BÀI 3: NHỮNG QUY LUẬT CƠ BẢN CỦA SỰ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI

BÀI 3
NHỮNG QUY LUẬT
CƠ BẢN CỦA SỰ PHÁT TRIỂN
XÃ HỘI

Giảng viên: ThS. Lê Đức Thọ

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

1


1 – SẢN XUẤT VÀ
PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

2


1.1. SỰ BIẾN ĐỔI CỦA
PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

3


a. Sản xuất và vai trò sản xuất

 Là hoạt động đặc trưng riêng có của con người và xã
hội loài người. Bao gồm: sản xuất vật chất, sản xuất tinh
thần và sản xuất ra con người. Trong đó, sản xuất ra của
cải vật chất là cơ sở của sự tồn tại và phát triển của xã hội

 Là quá trình con người sử dụng công cụ lao động tác
động vào tự nhiên, cải biến các dạng vật chất của tự nhiên
tạo ra của cải vật chất phục vụ nhu cầu của con người

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

4


- Vai trò của sản xuất vật chất?

 SX của cải vật chất là cơ sở tồn tại và phát triển
Nếu không có sản xuất của cải vật chất thì xã hội loài

người sẽ như thế nào? Sản xuất của cải vật chất có vai trò

của xã hội loài người

gì?

 Quyết định mọi hoạt động của xã hội.
CON NGƯỜI

8/31/17

Tác động

SẢN PHẨM

TỰ NHIÊN

PHÙ HỢP

(biến đổi)

ThS. Lê Đức Thọ

5


b. Phương thức sản xuất

Sản xuất vật chất

PTSX là cách thức sản xuất

Lịch sử loài người là

(cách sử dụng PTLĐ, cách

lịch sử của Phương

tổ chức quản lý sản xuất,

thức sản xuất !!

cách phân phối sản phẩm
lao ôộng !
`
8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

6


Ví dụ: Công đoạn làm ra lúa gạo
Làm đất

Gieo trồng

Thu hoạch

Chế biến

Cơ khí hoá TBCN, TKQĐ lên CNXH

Lao động thủ công CSNT, CHNL, PK

8/31/17

Chăm sóc

ThS. Lê Đức Thọ

7


- Kết cấu của phương thức sản xuất?
QUAN HỆ GIỮA
CON NGƯỜI - TỰ NHIÊN

LLSX

QUÁ TRÌNH

PTSX

SẢN XUẤT
XÃ HỘI

QUAN HỆ
CON NGƯỜI – CON NGƯỜI

QHSX

Là cách thức con người làm ra của cải vật chất trong những giai đoạn lịch sử nhất định

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

8


- Lực lượng sản xuất

TRÍ LỰC

NGƯỜI

QUYẾT ĐỊNH NHẤT

LAO ĐỘNG
THỂ LỰC
CÓ SẲN

CẠN KIỆT

Là thể thống nhất hữu cơ giữa tư liệu sản xuất (trước hết là công cụ lao động) và
LLSX

QUA CH
Ế họ. Biểu hiện mối quan
con người với kinh nghiệm, kỹ năng, tri thức lao động
của
TĂNG LÊN
BIẾN

ĐTLĐ

hệ giữa con người với tự nhiên, thể hiện năng lực thực tiễn của con người trong
quá trình chinh phục tự nhiên.
TƯ LIỆU

CÔNG CỤ

XƯƠNG CỐT

SẢN XUẤT

BẮP THỊT

KẾT CẤU

SẢN XUẤT

ĐỘNG,

HẠ TẦNG

CÁCH

TLLĐ

MẠCH

HỆ THỐNG

MÁU

BÌNH CHỨA

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

9

MẠNG
NHẤT


- Quan h sn xut
L nhng quan h c bn gia ngi vi ngi trong quỏ trỡnh sn xut

Quan hệ sản xuất

Quan hệ sở hữu

Quan hệ

Quan hệ

về t liệu

tổ chức, quản lý

phân phối

sản xuất

sản xuất

sản phẩm

Quyt nh
Trong lịch sử phát triển của nhân loại đã chứng kiến có 2 loại hỡnh s hu cơ bản về t liệu sản xuất: S hu t nhõn
v s hu cụng cng
8/31/17

ThS. Lờ c Th

10


Các kiểu và các hình thức của quan hệ sản xuất

Cộng sản chủ nghĩa
Hợp tác và

Tư bản chủ nghĩa

tương trợ

Chế độ
người bóc
lột người

lẫn nhau

Phong kiến
Chiếm hữu nô lệ

Công xã nguyên thuỷ

Các quan hệ sản xuất

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

11


c. Sự biến đổi của phương thức sản xuất
TRÌNH ĐỘ

Á TRÌNH LỊCH SỬ-TỰ NHIÊN

Sở hữu công cộng

PTSX CSCN

về tư liệu sản xuất

SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HTKT-XH

Quy luật

PTSX TBCN

(Theo lý luận của C.Mác)

giá trị thặng dư

PTSX PK

Bóc lột người nông nô dưới hình thức địa tô, chủ
yếu là địa tô hiện vật

PTSX CHNL

Bóc lột trực tiếp và tàn nhẫn những người nô lệ thuộc quyền sở
hữu hoàn toàn của chủ nô

PTSX CSNT

8/31/17

Trên cơ sở lao động tập thể, dùng những công cụ sản xuất thô sơ sản xuất ra tư liệu sinh
hoạt cần thiết nhất cho công xã.

ThS. Lê Đức Thọ

12

THỜI GIAN

- Phương thức sản xuất cộng sản nguyên thủy

- Công cụ sản xuất thô sơ
- Sống bầy đàn
- Xã hội không có giai cấp
- Dựa trên chế độ công hữu về TLSX
- Lao động mang tính tập thể
- Phân công lao động theo giới tính và
lứa tuổi

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

13


- Phương thức sản xuất chiếm hữu nô lệ

- Xã hội có sự phân chia giai cấp
- Công cụ sản xuất kim loại ra đời
- Dựa trên quan hệ sở hữu của chủ nô
về TLSX
- Phân công và hợp tác lao động được
mở rộng
- Người nô lệ là lực lượng sản xuất
chính

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

14


- Phương thức sản xuất phong kiến

- Xã hội bảo thủ, trì trệ với những tín điều tôn
giáo và thần quyền
- Dựa trên sở hữu phong kiến về TLSX, chủ
yếu là ruộng đất và sự lệ thuộc thân thể của
nông dân vào chúa phong kiến
- Công cụ thủ công, trình độ kỹ thuật thấp,
quy mô nhỏ
- Bóc lột nông dân dưới hình thức địa tô (hiện
vật)

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

15


- Phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa

- Xã hội phát triển với máy móc, khoa
học và kỹ thuật tiến bộ

- Dựa trên sở hữu tư nhân TBCN về
TLSX và bóc lột lao động làm thuê
- Quy luật giá trị thặng dư, lao động
được xã hội trên quy mô cao, năng
suất lao động cao

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

16


- Phương thức sản xuất xã hội chủ nghĩa

- Dựa trên sở hữu công cộng XHCN
về TLSX
- Dựa trên nền sản xuất cơ khí hiện
đại
- Cơ sở vật chất là nền sản xuất lớn
bằng máy móc dựa trên những thành
tựu mới nhất của KH – KT hiện đại

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

17

1.2. NHỮNG QUY LUẬT
XÃ HỘI CƠ BẢN

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

18


a. Quy luật về sự phù hợp của QHSX với trình độ phát triển của LLSX

Trình độ phát triển của công cụ lao động

Trình độ, kinh nghiệm, kỹ năng lao động
của con người
Trình độ
của Lực
lượng sản
xuất

Trình độ tổ chức và phân công lao động
xã hội.

Trình độ ứng dụng của khoa học vào quá
trình sản xuất

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

19


Trong một PTSX, bộ phận thường xuyên có sự biến đổi và phát triển là LLSX
hay QHSX?

LLSX luôn biến đổi và phát triển không ngừng.

- Công cụ lao động: không ngừng được cải tiến, ngày càng tinh vi, hiện đại.
- Đối tượng lao động ngày càng được mở rộng, đa dạng và phong phú hơn.
- Sức khỏe, trí tuệ, trình độ tay nghê của người lao động ngày càng được nâng cao.

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

20


Công cụ lao động bằng đá
8/31/17

Thuổng đồng
ThS. Lê Đức Thọ

21


8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

22


♦ Mối quan hệ biện chứng giữa LLSX và QHSX.

Mâu thuẫn
LLSX phát triển

QHSX lạc hậu
Sự ra đời của một

Cuộc cách mạng xã hội nhằm xóa bỏ QHSX lạc

PTSX mới

hậu.
LLSX của giai
cấp tư sản ngày

Kìm hãm sự phát triển của nền sản xuất hàng hóa TBCN ►
Cần phải xóa bỏ QHSX phong kiến ► Cách mạng tư sản
► PTSX phong kiến bị xóa bỏ, PTSX tư bản chủ nghĩa ra đời.

càng phát triển
Mâu thuẫn

QHSX phong kiến khép kín,

mang tính tự cấp, tự túc.

Sự thay thế của PTSX tư bản chủ nghĩa đối với phương thức sản xuất
phong kiến

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

23


Quy luật QHSX phù hơp với trình đô phát triển của LLSX

1.

QHSX biểu hiện hình thức xã hội của nền sản xuất. Để sản
xuất, phải xây dựng các hình thức QHSX .

2.

Việc xây dựng các hình thức QHSX không thể tùy tiện mà
phải dựa trên trình độ hiện có của LLSX

3.

QHSX phù hợp sẽ thúc đẩy LLSX phát triển. QHSX không phù
hợp sẽ kìm hãm LLSX.

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

24


SỰ THAY THẾ CÁC PTSX TRONG LỊCH SỬ LOÀI NGƯỜI LÀ DO LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT

PTSX TBCN
PTSX PK
TBCN
QHSX

PTSX CHNL

QH SX
kiến
Phong

PTSX CSNT

Mâu

X
QHS

Phù hợp

L
CHN

Phù

thuẫn

hợp

thuẫn

hợp
8/31/17

thuẫn

hợp

Mâu
Phù

Mâu

Mâu
Phù

C S NT
X
S
QH

thuẫn

t tr
á
h
p
luôn
X
S
L
L

iển

ThS. Lê Đức Thọ

25