Giáo án tổng hợp lịch sử 10 vương mạnh thọ

I.

BÀI 11: TÂY ÂU THỜI HẬU KÌ TRUNG ĐẠI.
Người thực hiện: Phạm Văn Thành.
MỤC TIÊU BÀI HỌC

Sau bài học, học sinh có khả năng:
1. Về kiến thức
- Trình bày được 3 nguyên nhân cơ bản dẫn đến các cuộc phát kiến địa lí.
- Kể tên được 4 cuộc phát kiến địa lí lớn trong giai đoạn thế kỉ XV – XVI.
- Phân tích được hệ quả tích cực và tiêu cực của những cuộc phát kiến địa lí
đối với các nước ở Tây Âu thời hậu kì trung đại nói riêng và với thế giới nói
chung.
- Giải thích được nguyên nhân dẫn đến sự xuất hiện phong trào Văn hóa Phục
hưng.
2. Về kĩ năng.
- Rèn luyện được kĩ năng sử dụng lược đồ để trình bày nguyên nhân và quá
trình của các cuộc phát kiến địa lí.
- Kĩ năng quan sát và phân tích tranh ảnh để nêu được nội dung chủ đề mà các
nghệ sĩ thời văn hóa Phục Hưng muốn gửi gắm trong các tác phẩm của họ.
- Kĩ năng đóng vai các nhà thám hiểm để giới thiệu hành trình thám hiểm của
mình.
- Kĩ năng làm việc nhóm và thuyết trình.
3. Về thái độ.
- Đánh giá được công lao của các nhà phát kiến địa lí.
- Trân trọng những giá trị văn hóa vật chất và tinh thần của nhân loại thời kì
văn hóa Phục hưng để lại.
 Góp phần hình thành năng lực.
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ và giao tiếp ( Đóng vai các nhà phát kiến địa lí
lên giới thiệu về hành trình thám hiểm của mình)
- Năng lực thẩm mĩ thông qua tìm hiểu thành tựu của phong trào văn hóa

Phục Hưng
- Năng lực hợp tác ( Hoạt động nhóm tìm hiểu thông tin và thuyết trình các về
các thành tựu của phong trào văn hóa Phục Hưng)
- Năng lực tự học ( Học sinh tìm hiểu trước ở nhà một vài thành tựu trong các
lĩnh vực của phong trào văn hóa Phục Hưng)
II.
PHƯƠNG TIÊN DẠY HỌC
III.
TÀI LIỆU THAM KHẢO - CHUẨN BỊ CỦA GV VÀ HS
1. Tài liệu Tham khảo
- Nguyễn Gia Phu , lịch sử thế giới trung đại, NXB Giáo Dục (tr 84- 98)


-

a)
b)
-

-

-

SGK lịch sử lớp 10 (tr 60-65), NXB Giáo Dục.
Nguyễn Thị Côi, hướng dẫn sử dụng kênh hình trong sách giáo khoa lịch sử
10(tr 63- 71), NXB Giáo Dục.
2. Chuẩn bị của GV và HS
Chuẩn bị của giáo viên.
Lên kế hoạch, chia lớp làm 3 nhóm , phân công công việc cho mỗi nhóm.
Chuẩn bị các câu hỏi.

Chuẩn bị của học sinh.
Nhóm 1: Tìm hiểu về:
+ Nguyên nhân và điều kiện ra đời của các cuộc phát kiến địa lý?
+ Hoàn cảnh ra đời của phong trào văn hóa Phục Hưng?
Nhóm 2: Tìm hiểu về:
+ Thành tựu của các cuộc phát kiến địa lí?
+ Thành tựu của phong trào văn hóa Phục Hưng? Đặc điểm của phong
trào văn hóa Phục Hưng?
Nhóm 3: Tìm hiểu về:
+ Hệ quả của các cuộc phát kiến địa lí?
+ Ý nghĩa, tính chất của phong trào văn hóa Phục Hưng?
IV. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC
1. Khởi động
- Kiểm tra bài cũ
Em hãy trình bày những biểu hiện của sự thịnh trị dưới thời nhà Đường?
- Giới thiệu bài mới

-

Giáo viên kể câu chuyện về Colombo và giới thiệu vào bài mới.
Giáo viên giới thiệu và phát phiếu học tập cho học sinh
2. Thực hiện nhiệm vụ học tập

THỜI
GIAN
10 phút

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

Hoạt động 1: Tìm hiểu nguyên nhân và
điều kiện thuận lợi để những cuộc phát
kiến địa lí diễn ra.
*GV giới thiệu bản đồ thế giới, nêu ba
con đường giao lưu buôn bán từ phương
Tây sang phương Đông.
*HS nhóm 1 tìm hiểu: Nguyên nhân nào
dẫn đến các cuộc phát kiến địa lí cuối thế
kỉ XV đầu thế kỉ XVI.
*GV nhận xét, bổ sung và kết luận:

1.Những cuộc phát kiến địa lí.
a.Nguyên nhân và điều kiện thuận
lợi của những cuộc phát kiến địa lí.
*Nguyên nhân:
-Do lực lượng sản xuất phát triển dẫn
đến nhu cầu về hương liệu, vàng, thị
trường cao.
-Con đường giao lưu, buôn bán qua
Tây Á và Địa Trung Hải bị người Ả
Rập độc chiếm.


- Những phát kiến lớn về địa lí diễn ra
vào cuối thế kỉ XV đầu thế kỉ XVI là do
mâu thuẫn về kinh tế, xã hội nảy sinh
trong quá trình phát triển của sức sản xuất
ở Tây Âu thời kì quá độ từ xã hội phong
kiến sang chủ nghĩa tư bản.

-Nguy cơ bế tắc trong việc buôn bán trực
tiếp với phương Đông của người châu Âu.
-Ngoài ra những cuộc phát kiến địa lí còn
diễn ra bởi một nguyên nhân quan trọng
khác đó là lòng tham vàng của quý tộc và
thương nhân châu Âu. Điều đó đã thúc
đẩy những nhà thám hiểm phương Tây
lao vào các cuộc viễn chinh đầy mạo
hiểm để tìm vàng.
* HS nghiên cứu SGK và trả lời câu
hỏi: Nêu những thành tựu khoa học kĩ
thuật trong lĩnh vực hàng hải ở châu Âu
giai đoạn cuối thế kỉ XV đầu thế kỉ XVI
và đánh giá những ảnh hưởng tích cực
của nó đối với các cuộc phát kiến địa lí?
*GV: Nhận xét, bổ sung và kết luận:
Đến thế kỉ XV, ở Tây Âu đã có đủ điều
kiện chín muồi để tiến hành những cuộc
thám hiểm bằng đường biển. Những
thành tựu về khoa học kĩ thuật có những
bước tiến mới, đặc biệt là kĩ thuật hàng
hải, đóng tàu thuyền. Từ đầu thế kỉ XV
người Tây Âu đa biết tới địa bàn nam
châm và cuối thế kỉ XV nó đã được sử
dụng rộng rãi để dùng đi biển khi không
có mặt trời hay trăng sao. Ngay từ cuối
thế kỉ XIII ở Tây Âu đã lưu hành quan
niệm về Trái Đất hình tròn .
Vào thế kỉ XV sự phát triển của chủ nghĩa
chuyên chế Tây Âu đã tạo những điều

kiện vật chất quan trọng cho việc thực
hiện những cuộc thám hiểm.
=>Sự phát triển của khoa học kĩ thuật đã
tạo điều kiện thuận lợi cho những cuộc

=> Đặt ra vấn đề cấp thiết: Phải tìm
được con đường biển sang phương
Đông để thông thương.

*Điều kiện thuận lợi:
-Khoa học kĩ thuật có nhiều bước
tiến quan trọng như kĩ thuật mới
trong đóng tàu, la bàn, hải đồ...
-Sự ủng hộ của nhà nước phong kiến.
=> Do vậy, vào thế kỉ XV, Tây Âu
đã có đủ điều kiện chín muồi để tiến
hành những cuộc thám hiểm tìm ra
vùng đất mới.

b.Các cuộc phát kiến địa lí.


15 phút

thám hiểm này được diễn ra liên tục và
gặt hái được những thành công nhất định.
Hoạt động 2: Tìm hiểu những phát kiến
lớn về địa lí.
*HS nghiên cứu SGK trả lời câu hỏi:
Kể tên 4 phát kiến địa lí lớn.

* GV: Nhận xét, bổ sung và kết luận
thông qua đoạn video: Các cuộc phát kiến
địa lí lớn ở Tây Âu thế kỉ XV-XVI.
*HS nhóm 2: Tìm hiểu: Thành tựu của
các cuộc phát kiến địa lí
Nhóm 1,3 theo dõi và nhận xét bổ sung.
*GV nhận xét và kết luận: Sở dĩ
Coolombo có ý định vượt qua Đại Tây
Dương để sang Ấn Độ chính vì chịu ảnh
hưởng của thuyết quả đất hình tròn cùng
những dự đoán và bản đồ thế giới của
Tôxxcanenli. Ông không tìm được đường
sang Ấn Độ mà đã tìm ra châu Mĩ. Tuy
nhiên ông vẫn nhầm tưởng đó là Ấn
Độ.Vì thế tuy là người đầu tiên tìm ra
châu Mĩ nhưng lục địa này lại không
mang tên ông mà theo tên của một nhà
thám hiểm khác người Ý là Amerigo
Vexpuxi: America.
Chuyến đi vòng quanh thế giới bằng
đường biển của Ma-gien-lan đã chứng
minh một cách cụ thể thuyết Trái Đất hình
tròn. Điều này có ý nghĩa hết sức quan
trọng đối với sự phát triển khoa học – kĩ
thuật và quan niệm về vũ trụ của con
người.
Hoạt động 3: Tìm hiểu hệ quả của
những cuộc phát kiến địa lí.
*HS 3 tìm hiểu : Những hệ quả mà
những cuộc phát kiến địa lí mang lại?

*GV nhận xét, bổ sung và kết luận:
Những phát kiến địa lí cuối thế kỉ XVđầu thế kỉ XVI đã gây lên những hậu quả

- Người Tây Ban Nha và Bồ Đào
Nha nằm trong số những người đầu
tiên và tích cực nhất tham gia các
cuộc thám hiểm.
-Năm 1487, Đi-a-xơ (1450-1500) đã
dẫn đầu đoàn thám hiểm đi xuống
vùng biển nam châu Phi và bất ngờ
tìm ra mũi cực Nam châu Phi - mũi
Hảo Vọng.
-Năm 1492 C.Côlombo (1451 –
1506) cùng với đoàn thủy thủ gồm
90 người đi trên 3 chiếc tàu đến được
Cu Ba và một số đảo vùng Ăng-ti.
Ông là người đầu tiên tìm ra châu
Mĩ.
-Năm 1497 Va- xcô đơ Ga-ma (14691524) đã chỉ huy đoàn thuyền Bồ
Đào Nha rời cảng Li-xbon tìm được
đường Ấn Độ bằng đường biển.
-Ma-gien-lan(1480-1521) đã thực
hiện được chuyến hành trình vòng
quanh thế giới bằng đường biển
trong vòng 3 năm.


10 phút

kinh tế lớn lao đối với châu Âu và thế

giới. Nhưng về mặt khách quan, những
thành tựu của phát kiến địa lí đã trở thành
sự cống hiến quan trọng cho sự phát triển
của khoa học, đem lại nhiều kiến thức về
địa lí, hàng hải. Đưa nhân loại tiến lên
một nền văn minh hiện đại giao lưu toàn
thế giới.
Hoạt động 4:Tìm hiểu sự ra đời của
chủ nghĩa tư bản ở Tây Âu.
GV đặt câu hỏi, hướng dẫn HS tìm hiểu:
1.Nguyên nhân dẫn đến sự nảy sinh chủ
nghĩa tư bản ở Tây Âu?
2.Những biểu hiện của sự nảy sinh chủ
nghĩa tư bản ở Tây Âu là gì?
Hoạt động 5: Tìm hiểu những thành
tựu của phong trào Văn hóa Phục
hưng.

35 phút

c.Hệ quả:
*Tích cực:
-Mở rộng phạm vi buôn bán trên thế
giới và thúc đẩy sự phát triển nhanh
chóng của công nhiệp, thương
nghiệp và thủ công nghiệp.
-Thúc đẩy sự tan dã của chế độ
phong kiến ở Tây Âu và sự ra đời
của chủ nghĩa tư bản.
-Có những cống hiến quan trọng cho

sự phát triển của khoa học: Đóng góp
thêm những kiến thức về địa lí, thiên
văn và kĩ thuật, kinh nghiệp hàng
hải.
*Hạn chế:
-Tạo nên “cuộc cách mạng giá cả”.
-Nạn buôn bán nô lệ da đen và chế
độ thực dân tàn bạo…

2. Sự nảy sinh chủ nghĩa tư bản ở
*GV đặt câu hỏi: Em hiểu thế nào là Văn Tây Âu
hóa Phục Hưng?
(Hướng dẫn đọc thêm)
* GV nhận xét bổ sung và kết luận:
Văn hóa Phục hưng là phong trào trên cơ
sở phục hồi văn hóa Hi La cổ đại nhưng
lại mang nhiều nội dung mới và một ý
thức hệ giai cấp mới.
Phong trào bùng nổ đầu tiên ở Ý, sau đó
3.Phong trào Văn hóa Phục hưng.
được lan rộng ra nhiều quốc gia khác ở
*Nguyên nhân:
châu Âu.
-Giai cấp tư sản ngày một lớn mạnh
*HS Nhóm 1: Nguyên nhân ra đời phong về kinh tế nhưng lại không có quyền
trào Văn hóa Phục hưng?
lợi về chính trị khiến cho họ vô cùng
*GV nhận xét,bổ sung: Xã hội phong
bất mãn với triều đình phong kiến và
kiến lạc hậu, kito giáo lũng loạn truyền tư giáo hội Kitô.

tưởng duy tâm thần học phản động, khoa -Những quan điểm lỗi thời của chế
độ phong kiến đã kìm hãm sự phát
học bị coi là đầy tớ của thần học, con
triển của quan hệ sản xuất tư bản chủ
người bị trói buộc trong vòng luẩn quẩn.
nghĩa.
thời kỳ trung kỳ trung đại Giai cấp tư sản -Cuộc đấu tranh về tư tưởng diễn ra


mới ra đời, có thế lực về kinh tế nhưng lại
có địa vị trong xã hội. Giai cấp tư sản
một mặt muốn khôi phục lại tinh hoa văn
hóa sáng lạn của quốc gia cổ Hi Lạp và
Roma, mặt khác cũng góp phần xây dựng
một nền văn hóa mới, đề cao giá trị con
người, đòi quyền tự do

trên nhiều mặt, nhiều lĩnh vực khác
nhau như văn học, nghệ thuật, khoa
học, triết học, tiêu biểu là những
cuộc cải cách tôn giáo.
-Thời kì nở rộ của những phát minh
và những cuộc phát kiến địa lí lớn
đem lại sự giàu có cho châu Âu.
-Diễn ra các phong trào nông dân
chống lãnh chúa, tăng lữ, làm hậu
*HS trả lời câu hỏi: Tại sao Ý lại là quê thuẫn cho giai cấp tư sản.
hương của phong trào Văn hóa Phục
*Nội dung:
Hưng?

-Phê phán giai cấp phong kiến, giáo
*GV nhận xét,bổ sung: Ý được coi là
hội Kitô- chỗ dựa vững chắc của chế
quê hương của phong trào văn hóa Phục
độ phong kiến.
Hưng là vì đây vốn là quê hương của nền -Coi trọng khoa học kĩ thuật.
văn minh La Mã cổ đại, ở đây lại có nền
-Đề cao giá trị con người.
kinh tế phát triển với sự ra đời của các
-Đề cao ý thức đòi quyền tự do cá
nhà nước thành thị, có quan hệ tư bản chủ nhân.
nghĩa ra đời sớm. Tầng lớp dân giàu có ở
đây đã cho xây dựng những lâu đài tráng
lệ được trang sức bằng những tác phẩm
nghệ thuật giá trị, điều này khuyến khích
các nhà nghệ sĩ thỏa sức sang tạo ra các
thành tựu mĩ thuật và điêu khắc...
*HS quan sát các bức tranh: La Giôcông, Người làm vườn xinh đẹp và trả lời
câu hỏi: Em có nhận xét về những chủ đề
mà các nghệ sĩ hướng tới?
*GV nhận xét, bổ sung và kết luận:
Chủ đề mà các tác phẩm thời kì này
hướng tới hầu hết đều lấy con người làm
trung tâm, chống lại việc lấy thần làm
trung tâm, cho rằng con người là sáng tạo
và làm chủ cuộc sống, cần phải phát huy
tài năng của con người, theo đuổi lí tưởng
của con người.
HS nhóm 3 thuyết trình về thành tựu của
phong trào Văn hóa Phục hưng.

*Thành tựu:
- Sự phát triển phong phú về văn học
và nở rộ các tài năng, tiêu biểu như:
Xéc-van-téc, Uy-li-am Sếch- xpia,...
-Sự tiến bộ vượt bậc của khoa học kĩ
thuật với các tên tuổi như: Ga-li-le,
Copecnich,...


Nhóm 1,2 theo dõi và nhận xét.
*GV nhận xét và kết luận: Phong trào
Văn hóa Phục hưng là một phong trào của
giai cấp tư sản nên nội dung của nó cũng
mang tính chất tư sản, bao gồm cả hai mặt 4.Cải cách tôn giáo và chiến tranh
tích cực và hạn chế. Tuy nhiên trong hoàn nông dân.
cảnh lịch sử lúc đó thì phong trào Văn
(Hướng dẫn đọc thêm)
hóa Phục hưng là một cuộc cách mạng tư
tưởng lớn trong thời Trung đại nên nội
dung tiến bộ của nó là chủ yếu.
Hoạt động 6: Tìm hiểu cải cách tôn
giáo và chiến tranh nông dân.
GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu:
1.Trình bày đặc điểm và ý nghĩa của
phong trào cải cách tôn giáo.
2.Nêu ý nghĩa của cuộc Chiến tranh nông
dân Đức.

1.

Sơ kết bài học
1. Điền từ còn thiếu vào chỗ trống trong những câu sau:
a. Vaxco đơ Gama đã đi men theo bờ biển ……….. châu Phi, qua Mũi
Hảo Vọng và đến ……….
b. Hành trình của Ma – gien – lan kéo dài từ năm …… đến …….. Đầu
tiên, ông đi về phía Tây Nam và phía Nam, qua eo biển ……….., đi
đến …………………
Vào tháng 4/1521: Đoàn thám hiểm tới ……………
Tại đây, Ma – gien – lan đã thiệt mạng.

2. Hoàn cảnh nào dẫn đến sự xuất hiện phong trào văn hoá Phục
hưng ?


A. Thời hậu kì trung đại,
giai cấp tư sản chưa có địa
vị chính trị, xã hội tương
ứng

C. Con người nhận thức thế
giới theo quan điểm của giáo
hội Ki - tô.

B. Giai cấp phong kiến khôi
phục tinh hoa văn hoá Hi lạp –
Rôma cổ đại, xây dựng nền văn
hoá mới
Phong
trào

văn hóa
Phục
Hưng
xuất
hiện

E. Thời hậu kì trung đại, giai
cấp phong kiến chưa có địa vị
chính trị, xã hội tương ứng

D. Con người bước đầu nhận
thức được bản chất thế giới