Giáo án ngữ văn 6 bài 24 lượm

VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
Lượm
- Tố Hữu -
A. Mục tiêu cần đạt:
- Giúp học sinh cảm nhận vẻ đẹp hồn nhiên, vui tươi, trong sáng của Lượm.
- Ý nghĩa cao đẹp về sự hi sinh của Lượm.
- Rèn kĩ năng đọc hiểu, nắm được thể thơ bốn chữ, nghệ thuật tả và kể trong bài thơ
có yếu tố tự sự.
B. Chuẩn bị:
Giáo viên:
- Giáo án: - Chân dung nhà thơ Tố Hữu
- Tư liệu, hình ảnh về thiếu nhi liên lạc thời chống Pháp.
- Học sinh: - Soạn bài
- Sưu tầm tư liệu tham khảo (về nhà thơ Tố Hữu…)
C. Tiến trình dạy và học:
1. Ổn định tổ chức (kiểm tra sĩ số)
2. Tiến trình:
Hoạt động của giáo viên HĐ của học sinh Nội dung cần đạt
Hoạt động 1: Kiểm tra
bài cũ.
- Hình tượng Bác Hồ hiện
ra qua cái nhìn của anh
đội viên và được miêu tả
từ những phương diện
nào?
Hoạt động 2: Dẫn vào bài
mới.
Đất nước chúng ta đã trải
qua hai cuộc kháng chiến
trường kì chống Pháp và
HS trả lời

→ Trả lời:
Hình tượng Bác Hồ hiện ra qua
cái nhìn của anh đội viên và
được miêu tả từ những phương
diện: hình dáng, tư thế, vẻ mặt
(ngồi lặng yên, mặt trầm ngâm –
ngồi đinh ninh), cử chỉ, hành
động (đốt lửa sưởi ấm cho các
chiến sĩ, dém chăn, nhón chân
nhẹ nhàng) và lời nói (bộc lộ nỗi
lòng, sự lo lắng của Bác cho bộ
đội và nhân dân) → Hình tượng
Bác Hồ hiện lên giản dị, gần gũi,
chân thực mà hết sức lớn lao.
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
chống Mĩ. Cùng với các
thế hệ cha anh cũng có
biết bao các anh hùng nhỏ
tuổi hi sinh xương máu
cho cuộc sống hòa bình
ngày hôm nay.Hình ảnh
những anh hùng nhỏ tuổi
ấy đã được các nhà văn-
thơ ngợi ca trong các tác
phẩm của mình. Hôm nay,
cô trò ta sẽ cùng đi tìm
hiểu bài thơ “ Lượm” của
nhà thơ Tố Hữu các em
nhé!
Hoạt động 3: Hướng dẫn

đọc - tìm hiểu chung.
GV hướng dẫn cách đọc
bài thơ,đọc mẫu 1đoạn và
gọi một HS đọc. (chú ý
thay đổi giọng và nhịp
đọc thích hợp với từng
câu, từng đoạn. Giọng vui
tươi, sôi nổi, nhí nhảnh ở
đoạn đầu và đoạn điệp
khúc cuối cùng, giọng hơi
chùng xuống ở đoạn “Ra
thế…. Lượm ơi, còn
không?”; giọng đối thoại
giữa hai chú cháu – giọng
Lượm hồn nhiên, ngây
thơ…)
GV: Dựa vào phần chú
thích, em hãy nêu những
hiểu biết của mình về nhà
thơ Tố Hữu?
Một HS đọc bài
thơ
HS trình bày
I. Đọc - Tìm hiểu chung:
1. Đọc
2. Chú thích
a. Tác giả
a) - Tên khai sinh: Nguyễn Kim
Thành (1920-2002)
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

GV: Có những tập thơ nào
của tác giả mà em biết?
GV: Em hãy nêu hoàn
cảnh sáng tác của bài thơ
này? Bài thơ được in
trong tập thơ nào?
GV: Bài thơ này viết về
ai? Về sự việc gì?
GV: Để viết về Lượm,
nhà thơ đã chọn và sử
dụng phương thức biểu
đạt nào?
GV: Em chia bài này
thành mấy phần? Nội
dung của từng phần?
Hoạt động 4: Hướng dẫn
đọc – hiểu văn bản.
Gọi HS đọc 5 khổ đầu.
GV dẫn dắt: Tác giả và
chú bé Lượm đã có cuộc
gặp gỡ tình cờ không hẹn
trước nhưng hình ảnh
Lượm đã để lại ấn tượng
sâu đậm trong lòng tác
giả.
HS kể tên
HS trả lời
HS trả lời
HS nêu nhận xét
HS phát biểu.

- Quê quán: Thừa Thiên- Huế.
- Là nhà cách mạng, là người mở
đầu cho thơ ca cách mạng Việt
Nam hiện đại.
- Các tập thơ tiêu biểu: Từ ấy,
Việt Bắc, Ra trận, Gió lộng, Máu
và hoa…
b. Tác phẩm:
* Hoàn cảnh sáng tác:
- Viết năm 1949- Trong cuộc
kháng chiến chống Pháp, in trong
tập Việt Bắc.
- Bài thơ viết về Lượm- một chú
bé liên lạc hồn nhiên, hi sinh anh
dũng khi làm nhiệm vụ.
* Thể loại và phương thức biểu
đạt:
- Thể thơ 4 tiếng
- Phương thức biểu đạt: trữ tình
kết hợp miêu tả, tự sự và biểu
cảm.
c. Bố cục: 3 phần.
- Phần 1: ( 5 khổ thơ đầu): hình
ảnh Lượm trong lần gặp gỡ tình
cờ với tác giả.
- Phần 2: ( 7 khổ tiếp): câu
chuyện Lượm làm nhiệm vụ và hi
sinh.
- Phần 3: ( 2 khổ cuối): hình ảnh
Lượm còn sống mãi.

II. Đọc- hiểu văn bản:
1. Hình ảnh Lượm trong lần
gặp gỡ tình cờ với tác giả:
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
“Chú bé loắt choắt…”
GV: Hình ảnh Lượm
trong phần một được miêu
tả về dáng điệu, cử chỉ
qua những từ ngữ, hình
ảnh nào?
GV: Tại sao tác giả lại so
sánh Lượm như con chim
chích?
GV: Em hiểu “đường
vàng” có nghĩa là gì?
Chú bé Lượm không chỉ
được miêu tả qua dáng
điệu, cử chỉ mà còn được
miêu tả qua trang phục,
lời nói. Em nào cho cô
biết trang phục và lời nói
của Lượm được tác giả
miêu tả như thế này?
Trang phục của Lượm gợi
cho em suy nghĩ gì về
công việc của chú bé đáng
yêu này?
Em có liên tưởng đến hình
ảnh của ai không?
GV: Em hãy đọc lời trò

chuyện của Lượm. Qua đó
HS tìm những từ
ngữ, hình ảnh
miêu tả Lượm và
nêu ý kiến.
Thảo luận nhóm 2
phút.
Thảo luận nhóm 2
phút.
HS trả lời.
HS trả lời
HS trả lời.
HS nêu ý kiến.
- Dáng điệu, cử chỉ:
+ Từ ngữ: loắt choắt, thoăn thoắt,
nghênh nghênh → là những từ
láy gợi hình ảnh một chú bé nhỏ
nhắn, nhanh nhẹn.
+ Hình ảnh: cười híp mí, má đỏ
bồ quân, như con chim chích.
- So sánh Lượm như con chim
chích nhằm nhấn mạnh vẻ đẹp
hồn nhiên trong sáng, vui tươi, bé
bỏng non nớt mà nhanh nhẹn.Chú
bé loắt choắt đã vươn mình lớn
dậy trên con đường kháng chiến
rất gian nan, nguy hiểm.
→
Con đường có nắng vàng, cát
vàng.

Con đường có lúa vàng, rơm
vàng.
Con đường tương lai tươi sáng.
- Trang phục:
Ca lô đội lệch
Cái xắc xinh xinh
→
thể hiện tính chất công việc
làm liên lạc của chú bé Lượm. Và
vì Lượm còn nhỏ tuổi nên cái xắc
đeo bên mình chỉ “xinh xinh” với
chiếc mũ ca lô đội lệch rất hiên
ngang, hiếu động.
→ Lượm khiến em liên tưởng đến
hình ảnh của các anh vệ quốc
quân thông minh, dũng cảm
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
em hiểu gì hơn về chú bé
Lượm?
GV chốt:
Với cách sử dụng một loạt
các từ láy gợi hình đặc
sắc, hình ảnh so sánh độc
đáo và cách gieo vần nhịp
nhàng, Lượm hiện lên thật
hồn nhiên, ngộ nghĩnh
đáng yêu rất trẻ thơ. Lời
trò chuyện về công việc
càng giúp chúng ta cảm
phục Lượm hơn về tinh

thần say mê, tự nguyện
tham gia kháng chiến với
một niềm tự hào to lớn.
Em cảm nhận ntn về tình
cảm của tác giả thông qua
việc khắc họa chân dung
Lượm trong 5 khổ thơ
đầu?
Ở phần 1 chúng ta đã thấy
Lượm là một chú bé rất
hồn nhiên, trong sáng,
được tác giả vô cùng quý
mến. Vì sao tác giả lại có
tình cảm trân trọng, yêu
mến Lượm như vậy, cô trò
ta cùng nhau tìm hiểu
phần 2 của bài thơ.
HS trả lời.
- Lời nói:
Cháu đi liên lạc
Vui lắm chú à
Ở đồn Mang Cá
Thích hơn ở nhà.
→ Lời nói của Lượm hồn nhiên,
ngây thơ, chân thật cho ta hiểu
chú bé rất yêu thích công việc
kháng chiến, tự nguyện tham gia
kháng chiến (niềm vui chung của
cả thế hệ trẻ sau CMT8).
- Tình cảm của tác giả: Yêu mến,

trân trọng.
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
GV cho HS đọc thầm 7
khổ thơ tiếp.
Khi nghe tin Lượm hi
sinh, thái độ của tác giả
ntn?
Nhà thơ kể cho chúng ta
điều gì về Lượm trong
đoạn thơ này?
Khổ thơ nào thể hiện rõ
hình ảnh của Lượm khi
làm nhiệm vụ? Trong đó
từ ngữ nào thể hiện rõ
nhất thái độ và hành động
của Lượm với công việc?
GV: Em hãy đọc diễn cảm
đoạn thơ viết về sự hi sinh
của Lượm.
Hình ảnh Lượm nằm trên
cánh đồng lúa tay nắm
chặt bông gợi cho em liên
tưởng đến điều gì?
Những cảm nghĩ của em
về sự hi sinh của Lượm?
HS đọc thầm.
HS trả lời.
HS đọc.
HS trình bày cảm
nghĩ.

2. Câu chuyện Lượm làm
nhiệm vụ và hi sinh.
- Khi nghe tin Lượm hi sinh, tác
giả đau đớn thốt lên:
Ra thế
Lượm ơi!
→ Câu thơ bị ngắt đôi làm 2
dòng, diễn tả sự đau xót đột ngột
của nhà thơ.
- Nhà thơ hình dung ra sự hi sinh
của Lượm:
* Lượm đi đưa thư “ Thượng
khẩn”.
Vụt qua mặt trận
Đạn bay vèo vèo
Thư đề thượng khẩn
Sợ chi hiểm nghèo?
Nghệ thuật:
Sử dụng động từ mạnh “vụt qua”
và câu hỏi tu từ “Sợ chi hiểm
nghèo”.
Hành động: nhanh, dứt khoát, quả
cảm.
Thái độ: Thách thức hiểm nguy,
đặt nhiệm vụ lên trên hết.
* Nhưng rồi:
Bỗng lòe chớp đỏ
Thôi rồi, Lượm ơi!
→
Câu thơ như tiếng nấc

nghẹn,thảng thốt bị gãy đôi khi
nhà thơ nhận thức về sự thật:
Lượm đã hi sinh.
Cháu nằm trên lúa
Tay nắm chặt bông
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
GV: Tại sao nhà thơ lại
viết những câu thơ đặc
biệt : “Ra thế
Lượm ơi! ”
và :
“ Lượm ơi, còn không? ”
thành những khổ thơ
riêng, ngang hang với
những khổ thơ 4 câu trước
và sau đó?
GV chốt:
Tác giả hình dung cái chết
của Lượm như thiên thần
bé bỏng đi vào giấc ngủ
nhẹ nhàng của tuổi thơ.
Và quê hương giống như
người mẹ hiền ôm ấp
Lượm vào lòng, Lượm ra
đi nhưng tay em còn níu
giữ sự sống, níu giữ quê
hương, đó là cái chết gieo
mầm cho sự sống. Linh
hồn em hóa thân vào non
sông, đất nước.

GV gọi HS đọc hai khổ
thơ cuối.
HS trả lời.
Lúa thơm mùi sữa
Hồn bay giữa đồng…
→ Cái chết cao đẹp, nhẹ nhàng
của một chú bé đã hi sinh dũng
cảm giữa tuổi thiếu niên hồn
nhiên, đầy hứa hẹn một cuộc đời
đã được chắp cánh cùng cách
mạng.
→ Lượm đã ngã xuống trên chính
mảnh đất quê hương, tay chú bé
còn nắm chặt bông lúa đã nuôi
chú lớn lên từng ngày. Mảnh đất
quê hương, sản vật quê hương
dang tay đón Lượm vào lòng
trong một giấc ngủ dài.
→ Câu cảm “Ra thế
Lượm ơi! ”
và câu hỏi tu từ
“ Lượm ơi, còn không? ”
được tách riêng đã diễn tả thành
công cảm xúc của tác giả vô cùng
ngạc nhiên, bàng hoàng, đau đớn,
nghẹn ngào và cũng rất trân trọng
trước cái chết của Lượm → gây
ấn tượng và cảm xúc mạnh mẽ
cho người đọc.
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

Có hai ý kiến trái ngược
nhau về việc tác giả lặp lại
khổ thơ 2,3 ở cuối bài.
Một cho rằng lặp như thế
không sâu sắc; một lại cho
rằng nội dung diễn đạt trở
nên sâu sắc hơn. Em đồng
ý với ý kiến nào và tại
sao?
Em có nhận xét gì về cách
xưng hô của tác giả với
chú bé Lượm trong bài
thơ?
Em hãy kể một số tấm
gương thiếu nhi Việt Nam
anh hùng trong lịch sử?
Gv liên hệ.
HS đọc 2 khổ thơ
cuối.
HS trả lời
HS trả lời.
HS trả lời.
3. Hình ảnh Lượm còn sống
mãi:
- Điệp khúc lặp lại nguyên vẹn
toàn đoạn thơ khẳng định Lượm
vẫn còn sống mãi cùng thời gian
trong lòng tác giả và mọi người
(sự bất tử, vẹn nguyên của chú bé
anh dũng) như Tố Hữu đã từng

viết: “ Có cái chết hóa thành bất
tử”.
- Cách xưng hô của tác giả:
+ Chú bé là cách gọi của
người lớn với người em trai nhỏ,
quan hệ thân mật.
+ Cháu là cách gọi biểu lộ sự
trìu mến, tình cảm gần gũi, thân
thiết như quan hệ ruột thịt.
+ Chú đồng chí nhỏ là cách
gọi vừa thân thiết, trìu mến, vừa
trân trọng, ngang hàng giữa hai
người đồng chí.
- Trong cuộc chiến tranh giành
độc lập và thống nhất của dân tộc,
lịch sử vẻ vang của Đội và trong
mỗi thế hệ thiếu nhi Việt Nam
mãi mãi còn ghi danh những đội
thiếu niên dũng cảm, mưu trí làm
cho quân thù phải kinh sợ như:
Đội thiếu niên tình báo thành
Huế, đội thiếu nhi Hoàng Văn
Thụ, đội thiếu nhi Bát Sát ( Hà
Nội), đội thiếu nhi Đồng Tháp
Mười và nhiều anh hùng liệt sỹ
ngã xuống vì nền độc lập của dân
tộc khi đang còn trong tuổi thiếu
nhi như Kim Đồng, Lê Văm Tám,
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
Bác Hồ đã từng nói:

Tuổi nhỏ làm việc nhỏ
Tùy theo sức của mình
Để tham gia kháng
chiến
Để gìn giữ hòa bình.
→
Các em sẽ làm gì để
xứng đáng với sự hi sinh
của thế hệ cha anh?
Hoạt động 5: Hướng dẫn
tổng kết.
GV: Trải cùng thời gian,
bài thơ vẫn luôn quen
thuộc với tuổi thơ Việt
Nam. Vì sao vậy?
GV: Em hãy nêu giá trị
nghệ thuật của bài thơ?
Lời kết:
Chiến tranh đã lùi xa xong
cô tin âm vang của một
thời oanh liệt vẫn còn hiện
diện đầy trân trọng và
đáng tự hào trong tâm hồn
HS trả lời.
HS dựa vào nội
dung ghi nhớ để
trả lời
HS đọc ghi nhớ.
Dương Văn Nội, Vừ A Dính,
Nguyễn Bá Ngọc đó là những

tấm gương của dân tộc Việt Nam
anh hùng, là những ngọn đuốc soi
sáng mãi mãi cho các thế hệ mai
sau.
III. Tổng kết:
1. Nội dung:
Bài thơ đã khắc họa và ca ngợi
hình ảnh chú bé liên lạc hồn
nhiên, vui tươi, hăng hái, dũng
cảm. Lượm đã hi sinh anh dũng
nhưng hình ảnh em còn sống mãi
trong lòng mọi người.
2. Nghệ thuật:
- Kết hợp miêu tả, tự sự và biểu
cảm.
- Thể thơ 4 chữ giàu âm điệu.
- Nhiều từ láy gợi hình
- Cách so sánh độc đáo.
- Kết cấu đầu cuối tương xứng
3. Ghi nhớ: SGK tr 77
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
chúng ta, bởi chúng ta đã
có một nhịp cầu bền vững
nối đôi bờ kim- cổ- Nhịp
cầu văn chương. Đó là lí
do tại sao : “Gần nửa thế
kỉ qua, kể từ khi xuất
hiện, thơ Tố Hữu đã trở
thành một bộ phận không
thể tách rời của đời sống

tâm hồn người Việt, từ già
đến trẻ người Việt Nam
hầu như chẳng có ai là
không thuộc, không yêu ít
nhiều thơ ông”. ( Trần
Đình Sử). Như “Lượm”,
bài thơ nhỏ, tình bao la,
tấmgương tuổi nhỏ xông
pha, mãi còn…!
Hoạt động 6: Củng cố,
dặn dò.
- Đọc thuộc lòng và diễn cảm bài
thơ.
- Viết một đoạn văn phát biểu
cảm nghĩ của em về chú bé Lượm
hồn nhiên, anh dũng, được mọi
người yêu mến.
- Soạn bài “Cô Tô”
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
Nội dung ghi bảng
I. Đọc - Tìm hiểu chung:
1. Đọc
2. Chú thích
a. Tác giả
a) - Tên khai sinh: Nguyễn Kim Thành(1920-2002)
- Quê quán: Thừa Thiên- Huế.
- Là nhà cách mạng, là người mở đầu cho thơ ca cách mạng Việt Nam hiện đại.
- Các tập thơ tiêu biểu: Từ ấy, Việt Bắc, Ra trận, Gió lộng, Máu và hoa…
b. Tác phẩm:
- Hoàn cảnh sáng tác:

- Thể loại và phương thức biểu đạt
c. Bố cục: 3 phần
II. Đọc- hiểu văn bản:
1. Hình ảnh Lượm trong lần gặp gỡ cuối cùng với tác giả.
2. Câu chuyện Lượm làm nhiệm vụ và hi sinh.
3. Hình ảnh Lượm còn sống mãi.
III. Tổng kết:
1. Nội dung
2. Nghệ thuật
3. Ghi nhớ: SGK tr 77