tiết 1 đến tiết 111

Ngày soạn: 04/09/2007 Ngày giảng: 07/09/2007
Tiết 1, Đọc văn Lớp 11D2
Vào phủ chúa trịnh
(Trích Thợng kinh kí sự )
- Lê Hữu Trác -
A. Phần chuẩn bị
I. Mục tiêu bài học
1. Kiến thức, kĩ năng:
I Giúp học sinh:
- Cảm nhận đợc giá trị hiện thực sâu sắc của tác phẩm cùng thái độ và tấm lòng của
một danh y qua việc phản ánh cuộc sống, cung cách sinh hoạt nơi phủ chúa Trịnh; Hiểu đ -
ợc đặc điểm bút pháp kí sự của tác giả qua đoạn trích.
- Rèn luyện HS kĩ năng khái quát , tổng hợp, phân tích
2. Giáo dục t tởng, tình cảm: GDHS có lối sống đạo đức tốt trong mối quan hệ giữa con
ngời với con ngời trong cuộc sống.
II. phơng tiện thực hiện
- Giáo viên: đọc SGK + SGV; Thiết kế bài dạy: Chuẩn bị chân dung Lê Hữu Trác
- Học sinh: Đọc và chuẩn bị bài theo hệ thống câu hỏi SGK.
III. Cách thức tiến hành
GV hớng dẫn HS đọc sáng tạo, nêu vấn đề, gợi tìm, trả lời câu hỏi, thảo luận.
B. Tiến trình bài dạy
* ổn định tổ chức (1)
I. Kiểm tra bài cũ: Ôn tập một số kiến thức văn học trung đại Việt Nam ở lớp 10 (3)
II. Bài mới
* Lời vào bài (1 )
ói tới ngời thầy dạy học mẫu mực, chúng ta nghĩ tới Chu Văn An. Nhắc tới ngời thầy
thuốc giỏi, chúng ta nhớ tới Hải Thợng Lãn Ông - Lê Hữu Trác. Hải Thợng Lãn Ông
không chỉ là một thầy thuốc giỏi mà còn là nhà thơ, nhà văn có tài.Để thấy đợc, ta tìm hiểu
đoạn Vào phủ chúa Trịnh trích trong tác phẩm Thợng kinh kí sự.
N
Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt

I. Tìm hiểu chung (20)
(HS đọc SGK)
(?) Hãy trình bày những nét
chính về cuộc đời Lê Hữu
1. Tác giả (4 )
- Sinh năm 1720 mất năm 1791, hởng thọ 71 tuổi. Quê ở
làng Liêu Xá, huyện Đờng Hào, phủ Thợng Hồng, trấn

Trác?
(?) Có những hiểu biết gì về sự
nghiệp Lê Hữu Trác?
Hải Dơng nay thuộc huyện Yên Mĩ, Hng Yên. Tên hiệu
là Hải Thợng Lãn Ông (ông già lời ở đất Thợng Hồng).
Lời không phải đối lập với chăm chỉ mà không nghĩ gì và
lo tính về con đờng danh vọng.
- Gia đình có truyền thống học hành thi cử, đỗ đạt làm
quan. Cha đẻ là quan Hữu Thị Lang Bộ Công. Lê Hữu
Trác là con thứ 7 nên còn có tên là Chiêu Bảy. Gần ba m-
ơi tuổi Lê Hữu Trác về sống tại quê mẹ thuộc xứ Đầu Th-
ợng, xã Tình Diễm, huyện Hơng Sơn tỉnh Hà Tĩnh.
2. Sự nghiệp (7 )
- Lê Hữu Trác không chỉ chữa bệnh giỏi mà còn soạn
sách, mở trờng, truyền bá y học. Sự nghiệp của ông
đợc tập hợp trong bộ Hải Thợng y tông tâm lĩnh
gồm 66 quyển biên soạn trong thời gian gần 40
năm. Đây là tác phẩm y học xuất sắc nhất trong thời
trung đại. Quyển cuối cùng trong bộ sách này là
một tác phẩm văn học đặc sắc Thợng kinh kí sự.
- Thợng kinh kí sự đánh dấu sự phát triển của thể kí Việt
Nam thời trung đại.Tác phẩm hoàn thành vào tháng

8/1783. ở thiên kí sự này, tác giả đã kết hợp nhiều
bút pháp, nh: du kí, nhật kí, hồi kí, kí phong cảnh,
kí ghi ngời, ghi việc
- Tác giả ghi lại cảm nhận của mình bằng mắt thấy, tai
nghe từ khi nhận đợc lệnh vào kinh chữa bệnh cho
Thế tử Cán ngày 12 tháng giêng năm Nhâm dần
(1782), cho đến lúc xong việc về tới tại Hơng Sơn
ngày 2 tháng 11. Tổng cộng là 9 tháng 20 ngày. Tác
phẩm mở đầu bằng cảnh sống ở Hơng Sơn của một
ẩn sĩ lánh đời. Bỗng có lệnh triệu vào kinh. Lãn
Ông buộc phải lên đờng. Từ đây mọi sự việc diễn ra
theo thời gian và đè nặng lên tâm trạng của tác giả.
Thợng kinh kí sự khẳng định Lê Hữu Trác còn là
nhà văn, nhà thơ.
(HS đọc SGK)
(?) Thế nào là thể kí
(?) Kí Trung đại Việt Nam bắt
đầu bằng tác phẩm nào? Tác
phẩm nào là hoàn thiện nhất?
3. Khái niệm về thể kí Trung đại Việt Nam (3 )
- Kí là loại hình văn xuôi tự sự dùng để ghi chép về hiện
thực con ngời, cảnh vật đồng thời thể hiện cảm xúc chân
thật của ngời viết.
- Kí Trung đại Việt Nam bắt đầu bằng tác phẩm: Công
d tiệp kí của Vũ Phơng Đề (thế kỉ XVIII) là tác phẩm
mở đầu cho thể kí ở Việt Nam. Sau đó là: Cát Xuyên
tiệp bút của Trần Tiến, Bắc hành tùng kí của Lê
Quýnh, Vũ trung tuỳ bút của Phạm Đình Hổ. Nhng
phải đến Thợng kinh kí sự của Lê Hữu Trác mới thực
sự là tác phẩm kí hoàn chỉnh.

- Yêu cầu với ngời viết kí phải quan sát nhạy bén, giàu trí

(?) Từ đó yêu cầu của ngời viết
kí?
(HS đọc văn bản và chú thích)
(?) Theo em văn bản nên đọc
nh thế nào?
tởng tợng. Đặc biệt phải có xúc cảm chân thành.
4. Đọc - giải nghĩa từ khó (3 )
- Đọc chậm rãi, thể hiện đợc những suy nghĩ của tác giả
trớc uy quyền và cuộc sống của phủ chúa Trịnh.
(?) Nêu vị trí đoạn trích? 5. Vị trí đoạn trích (2 )
Đến kinh đô, Lê Hữu Trác đợc xếp đặt ở nhà ngời em
của Quận Huy - Hoàng Đình Bảo. Sau đó tác giả đợc đa
vào phủ chúa Trịnh để khám bệnh cho Thế tử Cán. Đoạn
trích này bắt đầu từ đó.
(?) Theo em đoạn trích đã đề
cập đến vấn đề gì?
Tác giả ghi lại một cách sinh động, chân thực về cuộc
sống xa hoa uy quyền của chúa Trịnh. Đồng thời bộc lộ
thái độ xem thờng danh lợi và khẳng định y đức của
mình.
(?) Tác giả đã làm nh thế nào
để miêu tả quang cảnh của phủ
Chúa?
(?) Quang cảnh và cuộc sống
đầy uy quyền của chúa Trịnh đ-
ợc miêu tả nh thế nào?
(?) Nội dung miêu tả gồm
những gì?

II. Đọc - hiểu
1. Cảnh sống xa hoa đầy uy quyền của chúa Trịnh và
thái độ của tác giả (17 )
- Bậc danh y tuổi cao, tài lớn đã nhìn thấy và ghi lại
quang cảnh ở phủ chúa Trịnh Sâm. Đó là cảnh cực kì xa
hoa, tráng lệ và nổi lên quyền uy tột bậc của nhà Chúa.
+ Vào phủ Chúa phải qua nhiều lần cửa và những dãy
hành lang quanh co nối nhau liên tiếp . Đâu đâu
cũng là cây cối um tùm chim kêu ríu rít, hoa đua thắm,
gió đa thoang thoảng mùi hơng...).
+ Trong khuôn viên phủ Chúa ng ời giữ cửa truyền báo
rộn ràng, ngời có việc quan qua lại nh mắc cửi. Bài
thơ ghi lại cảm nhận của tác giả để minh chứng cho cảnh
sống xa hoa, uy quyền của phủ Chúa.
Lính nghìn cửa vác đòn nghiêm ngặt
Cả trời Nam sang nhất là đây.
+ Nội cung đợc miêu tả gồm những chiếu gấm, màn là,
sập vàng, ghế rồng, đèn sáng lấp lánh,
hơng hoa ngào ngạt, cung nhân xúm xít, mặt phấn áo
đỏ...
+ Ăn uống thì Mâm vàng, chén bạc, đồ ăn toàn của
ngon vật lạ.
+ Về nghi thức: Lê Hữu Trác phải qua nhiều thủ tục mới
đợc vào thăm bệnh cho Thế tử. Nào là phải qua nhiều

(?) Về nghi thức để thăm bệnh
cho Thế tử, theo cách miêu tả
của Lê Hữu Trác có gì đặc
biệt?
(?) Qua cách miêu tả các chi

tiết trong phủ chúa Trịnh để nói
lên điều gì?
cửa, phải chờ đợi khi có lệnh mới đợc vào. Muốn vào
phải có thẻ vào đến nơi, ngời thầy thuốc Lê Hữu Trác
phải lạy bốn lạy, khám bệnh xong đi ra cũng phải lạy
bốn lạy.
=> Tất cả những chi tiết trên cho ngời đọc nhận thấy phủ
chúa Trịnh thật lộng lẫy, sang trọng, uy nghiêm. Lời lẽ
nhắn tới chúa Trịnh và Thế tử đều phải hết sức cung kính
(thánh thợng, ngự, yết kiến, hầu mạch...). Chúa Trịnh
luôn luôn có phi tần chầu chực xung quanh. Tác giả
không thấy mặt Chúa mà chỉ làm theo mệnh lệnh của
Chúa do quan Chánh đờng truyền đạt lại. Xem bệnh
xong chỉ đợc viết tờ khải để dâng lên Chúa. Nghiêm đến
nỗi tác giả phải Nín thở đứng chờ ở xa.
(?) Em hãy nhận xét về nghệ
thuật miêu tả của nhà văn?
- Đó là tài quan sát tỉ mỉ, ghi chép trung thực, tả cảnh
sinh động giữa con ngời với cảnh vật. Thuật lại sự việc
theo trình tự diễn ra. Ta có cảm giác, tác giả không hề
thêm thắt, h cấu mà cảnh vật, sự việc cứ hiện ra mồn
một. Ngôn ngữ giản dị, mộc mạc. Đằng sau bức tranh và
con ngời ấy chứa đựng, dồn nén bao tâm sự của tác giả.
(?) Thái độ của tác giả bộc lộ
nh thế nào trớc quang cảnh ở
phủ chúa.
(?) Em có nhận xét gì về thái
độ ấy của Lê Hữu Trác?
- Với t cách của một ngời: Vốn con quan, sinh tr ởng ở
chốn phồn hoa, chỗ nào trong cấm thành mình cũng

đã từng biết. Chỉ có những việc trong phủ chúa là
mình chỉ mới nghe nói thôi. Bớc chân tới đây tác giả
không bộc lộ trực tiếp thái độ. Song ngòi bút sắc sảo, ghi
lại những gì mắt thấy, tai nghe của tác giả, ngời đọc nhận
ra thái độ của ngời cầm bút. Tác giả tỏ ra dửng dng trớc
những quyến rũ của vật chất. Ông sững sờ trớc quang
cảnh của phủ chúa. Khác gì ngự phủ đào nguyên thuở
nào (một ngự phủ chèo thuyền theo dòng suối lạc vào
động tiên). Việc đợc hởng thụ giàu sang đang nằm trong
tay, nhng rút cục tác giả chẳng thiết tha gì. Đây là đờng
vào nội cung Thế Tử: ở trong tối om, không thấy có cửa
ngõ gì cả.
- Phải chăng thái độ gián tiếp của tác giả tỏ ra không
đồng tình với cuộc sống xa hoa, hởng lạc thú quá mức
của những ngời giữ trọng trách quốc gia. Cách tìm cuộc
sống an nhàn nơi ẩn dật rõ ràng là sự đối trọng gay gắt
với cách sống của gia đình chúa Trịnh Sâm và bọn quan
lại dới trớng. Thì ra tất cả những thứ sơn son, thiếp vàng,
võng điều áo đỏ, sập vàng, gác tía, nhà cao cửa rộng, h-
ơng hoa thơm nức, đèn đuốc lấp lánh... Chỉ là phù phiếm,
hình thức che đậy những gì nhơ bẩn bên trong. Những
thứ đó qua cái nhìn của một ông già áo
vải, quê mùa tự nó phơi bày tất cả. Điều đó
giúp ta khẳng định Lê Hữu Trác không thiết

tha gì với danh lợi với quyền quý cao sang.
(?) Ngoài miêu tả quang cảnh Ông khinh thờng tất cả.
nơi phủ chúa, đoạn trích còn - Đó là sự thành công khi miêu tả con ngời.
thành công trên lĩnh vực nào? Từ quan truyền chỉ đến quan chánh đờng, từ
ngời lính khiêng võng, cầm lọng đến các

quan ngự y, từ những cô hầu gái đến những phi
tần, mĩ nữ đều hiện lên rất rõ. Nhng rõ nhất là
(?) Trong cảnh sinh hoạt của
phủ chúa Trịnh chi tiết nào để
lại cho em ấn tợng sâu sắc
nhất?
Thế tử Cán.
* Luyện tập (3)
- Tuỳ HS lựa chọn và phân tích
- GV nhận xét và củng cố
C. Hớng dẫn học và làm bài tập (2 )
1. Bài cũ: - Học và nắm chắc nội dung bài học.
- Tìm đọc tác phẩm của Lê Hữu Trác.
- Phân tích thái độ của tác giả qua đoạn trích đã học.
2. Bài mới: chuẩn bị Tiết 2 của bài Vào phủ chúa Trịnh
* Yêu cầu: Đọc kĩ đoạn trích và nắm các chi tiết quan trọng