Bài 4. Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LONG AN
TRUNG TÂM GDTX TỈNH

BÀI 4: PHẢN ỨNG TRAO ĐỔI ION TRONG DUNG DỊCH
CHẤT ĐIỆN LI

GV: NGUYỄN HOÀNG HẢI
LỚP: 11A1

NĂM HỌC: 2010 - 2011


I. ĐIỀU KIỆN XẢY RA PHẢN ỨNG TRAO ĐỔI ION TRONG DUNG DỊCH CÁC CHẤT ĐIỆN LI

1. PHẢN ỨNG TẠO THÀNH CHẤT KẾT TỦA

Pthh dưới dạng phân tử:

. Thí nghiệm:

Na2SO4 + BaCl2
Ba

2+

+ SO4

2-

BaSO4 + 2NaCl (1)
BaSO4

(2)

 Phương trình (2) gọi là phương trình ion rút gọn của pứ (1)
Dd Na2SO4

. Cách chuyển pt dưới dạng phân tử thành pt ion thu gọn:
- Chuyển các chất vừa dễ tan vừa phân li mạnh thành ion, các chất kết tủa, để nguyên dưới dạng phân tử.

+
–
BaSO4 + 2Na + 2Cl

+
22+
2Na + SO4 + Ba + 2Cl
- Loại bỏ các ion giống ở hai vế, ta được pt ion rút gọn
Ba
Dd BaCl2

2+

+ SO4

2-

BaSO4

 Phương trình ion rút gọn cho biết bản chất của phản ứng trong dd chất điện li

 Để tạo kết tủa BaSO4 chỉ cần có dd chứa Ba2+ và dd chứa SO42- -


1. PHẢN ỨNG TẠO THÀNH CHẤT KẾT TỦA
VD: Viết pt phân tử, ion đầy đủ và ion thu gọn của phản ứng sau:

ddAgNO3 + dd NaCl

?

- Pt phân tử:

AgNO3 + NaCl

- Pt ion đầy đủ:

Ag

- Pt ion thu gọn:

Ag

• Thực chất đó là pư giữa ion Ag

 Các ion: Ag

+

+

+

+

AgCl

+
+ NO3 + Na + Cl
+ Cl

-

và Cl tạo kết tủa AgCl không tan

, Cl không cùng tồn tại trong 1 dung dịch

+ NaNO3
AgCl

AgCl

+ Na

+

+

-

NO3

2. PHẢN ỨNG TẠO THÀNH CHẤT KHÍ

• Thí nghiệm:

Dd HCl + dd Na2CO3

2NaCl +

2HCl + Na2CO3

- Pt phân tử:

- Pt ion đầy đủ:

- Pt ion thu gọn:

Dd HCl

?

+
2Na + 2Cl + CO2 + H2O

+
+
22H + 2Cl +2Na + CO3
+
22H + CO3

H
CO
2CO
2 +
3 H2O

CO2 + H2O

 Phản ứng giữa muối cacbonat và axit dễ xảy ra do vừa tạo khí CO2 vừa tạo chất điện li yếu là H2O
VD: Viết pt phân tử, ion đầy đủ và ion thu gọn của phản ứng sau:
dd HCl + CaCO3

Na2CO3

?

- Pt phân tử:

2HCl + CaCO3

- Pt ion đầy đủ:

+
2H +2Cl + CaCO3

- Pt ion thu gọn:

+
2H + CaCO3

CaCl2 +

CO2 + H2O

Ca

Ca

2+

2+

+2Cl + CO2 + H2O

+ CO2 + H2O


3. PHẢN ỨNG TẠO THÀNH CHẤT ĐIỆN LI YẾU
a. Phản ứng tạo thành nước
Thí nghiệm:

- Pt phân tử:

NaOH + HCl

- Pt ion đầy đủ:
Dd phenolphtalein

?

(Dd NaOH + phenolphtalein) + Dd HCl

- Pt ion thu gọn:

NaCl + H2O

+
+
Na + OH + H + Cl

OH

-

+ H

+

+
Na + Cl +H2O
H2O

VD: Viết pt phân tử, ion đầy đủ và ion thu gọn của phản ứng sau:
Dd HCl

Dd HCl + Mg(OH)2
- Pt phân tử:

Dd NaOH

- Pt ion đầy đủ:

- Pt ion thu gọn:

2HCl + Mg(OH)2
+
2H +2Cl + Mg(OH)2
+
2H + Mg(OH)2

MgCl2 + 2H2O
Mg

2+

+ 2Cl +2H2O

2+
Mg + 2H2O

 Các phản ứng của dd axit và bazơ dễ xảy ra phản ứng do tạo chất điện li yếu là H2O


2. PHẢN ỨNG TẠO THÀNH CHẤT ĐIỆN LI YẾU
b. Phản ứng tạo thành axit yếu

Thí nghiệm:

Dd HCl + dd CH3COONa

- Pt phân tử:

- Pt ion đầy đủ:

?
HCl + CH3COONa
+
+
H +Cl +CH3COO +Na

Dd HCl
- Pt ion thu gọn:

CH3COO

-

+
+ H

CH3COOH + NaCl
+
CH3COOH +Na + Cl
CH3COOH (mùi giấm)

 Trong dd, các ion H+ và CH3COO - đã kết hợp với nhau tạo thành chất điện li yếu là CH3COOH

dd CH3COONa

III. KẾT LUẬN

1. Phản ứng xảy ra trong dd các chất điện li là phản ứng giữa các ion

2. Phản ứng trao đổi ion trong dd các chất điện li chỉ xảy ra khi các ion kết hợp được với nhau tạo thành ít
nhất một trong các chất sau:

 Chất kết tủa
 Chất điện li yếu
 Chất khí


BÀI TẬP CỦNG CỐ
Câu 1: Phản ứng giữa các cặp dd nào sau đây không xảy ra

A

Dd Na2SO4 và dd BaCl2

B

C

Dd HCl và dd Ba(OH)2

D

Dd MgCl2 và dd K2SO4

Dd KOH và dd MgSO4

ĐÁP ÁN

Câu 2: Có phản ứng sau
K2CO3 + A

CaCl2 + B

Để phản ứng xảy ra thí A và B lần lượt là

A

NaCl và Na2CO3

B

MgCl2 và MgCO3

C

HCl và CO2 + H2O

D

AgCl và Ag2CO3

ĐÁP ÁN


Câu 3:Các ion nào sau đây không tồn tại trong cùng 1 dung dịch
2+

A

Cu

C

Fe

+
2, K , Cl , SO4

2+

, Ba

2+

, OH , NO3

2+

, Al

3+

, NO3 , Br

B

Mg

D

2+
2+
Zn , Ca , Cl , NO3

ĐÁP ÁN

Câu 4: Viết phương trình phân tử và ion rút gọn của các phản ứng trao đổi ion trong dung dịch tạo tạo thành từng kết tủa sau:
Cr(OH)3, Al(OH)3, Cu(OH)2

 CrCl3 + 3NaOH đủ
3+
Cr
+ 3 OH

 AlCl3 + 3KOH đủ
3+
Al
+ 3OH

 Cu(NO3)2 + Ba(OH)2
Cu

2+

+ 2OH

-

Bài tập về nhà: 5, 6,7 (trang 20), 4 (trang 22)

Cr(OH)3 + 3NaCl
Cr(OH)3
Al(OH)3 + 3KCl
Al(OH)3
Cu(OH)2 + Ba(NO3)2
Cu(OH)2


CHÚC CÁC EM HỌC TỐT