Bài 59. Sự điều hòa và phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết

Tiết 62-Bài 59: SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG
CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT

I. Điều hòa hoạt động các tuyến nội tiết:
II. Sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết:


Tiết 62-Bài 59: SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG
CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT

I. Điều hòa hoạt động của các tuyến nội tiết:
1. Cơ chế điều hòa hoạt động của tuyến giáp

- Tuyến giáp tiết ra loại hoocmôn nào?
Dưới tác dụng của TSH do thùy trước tuyến yên tiết
ra, tuyến giáp tiết hoocmôn tirôxin.


Vùng dưới đồi

2) Quan sát sơ đồ
hình 59-1 hãy giải
thích cơ chế điều
hoà hoạt động của
tuyến giáp?

+

TSH

-

Dòng máu
Tế bào
đích

TSH

Tirôxin
+

Tuyến giáp


Vùng dưới đồi
Tuyến yên
-

+
TSH

Quan sát hình
59-1 và tiến
hành thảo luận
nhóm để giải
thích cơ chế
điều hòa hoạt
động của tuyến
giáp:

Tirôxin kìm hãm tiết TSH
-

Dòng máu
+

Tirôxin

Tuyến giáp

Tế bào đích


- Dưới tác dụng của TSH do
thuỳ trước tuyến yên sinh ra →
Tuyến giáp tiết tirôxin
Khi tirôxin tiết quá nhiều lượng
hoocmôn này theo máu:

Vùng dưới đồi

+

+ Lên vùng dưới đồi, dưới tác
dụng của loại hooc môn thừa
này vùng dưới đồi tiết ra một
chất ức chế thuỳ trước tuyến
yên.
+ Lên thẳng thuỳ trước tuyến
yên ức chế tuyến yên tiết TSH.

Kết quả: Không có TSH tới
tuyến giáp ngừng tiết tirôxin
lượng chất này trở về trạng thái
cân bằng.

-

TSH

Dòng máu
Tế bào
đích

TSH

Tirôxin
+

Tuyến giáp


Tiết 62-Bài 59: SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG
CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT

I. Điều hòa hoạt động của các tuyến nội tiết:
1. Cơ chế điều hòa hoạt động của tuyến giáp
- Khi hooc môn tiết ra quá nhiều, lượng hoocmôn này
theo máu:
Lên vùng dưới đồi: dưới tác dụng của loại hoocmôn
tirôxin vùng dưới đồi tiết ra một chất ức chế tuyến

yên tiết hoocmôn TSH.
Lên thẳng thùy trước tuyến yên, ức chế tuyến yên
tiết TSH.
Khi không có TSH tới, tuyến giáp ngừng tiết tirôxin,
lượng hoocmôn này trở lại trạng thái cân bằng.
2. Cơ chế điều hòa hoạt động của tuyến trên thận


Vùng dưới đồi

Cootizôn kìm hãm tiết
ACTH
-

Tuyến yên
+
ACTH

Hãy quan sát
hình 59-2 và tiến
hành thảo luận
nhóm để giải
thích sự điều hòa
hoạt động của vỏ
tuyến trên thận

-

Góp phần điều hòa đường
huyết

Dòng máu
+

cootizôn

Vỏ tuyến thượng thận


Tiết 62-Bài 59: SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG
CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT

I. Điều hòa hoạt động của các tuyến nội tiết:
1. Cơ chế điều hòa hoạt động của tuyến giáp
2. Cơ chế điều hòa hoạt động của tuyến trên thận

- Tuyến vỏ trên thận tiết ra loại hoocmôn nào?
- Dưới tác dụng của hoocmôn ACTH do thùy trước
tuyến yên tiết ra, vỏ tuyến trên thận tiết ra hoocmôn
cooctizôn điều hòa ion natri, kali trong máu, điều hòa
đường huyết…


Vùng dưới đồi
- Theo sơ đồ 29-2
hãy giải thích sự
điều hoà và hoạt
Cooctizôn
kìm hãm
động của phần vỏ

+
Thuỳ trước
tiết ACTH
tuyến trên thận.
tuyến yên
- Dưới tác dụng của ACTH
Góp phần điều hoà
hoocmôn ACTH do
đường huyết
thuỳ trước của tuyến
Dòng máu
yên tiết ra, vỏ tuyến
trên thận sản sinh
Cooctizôn
hooc môn cooctizôn
điều hoà Na+, K+ trong
+
máu.
Vỏ tuyến
trên thận


Khi
lượng
hoocmôn trong
máu nhiều chất
này theo máu:
Thuỳ trước

Vùng dưới đồi

+ Về vùng dưới tuyến yên
ACTH
đồi làm vùng này
tiết chất kìm hãm
thuỳ trước tuyến
yên tiết ACTH.
+ Về thẳng thuỳ
trước tuyến yên
kìm hãm sự tiết
ACTH của tuyến
yên.

+

Cooctizôn
kìm hãm
tiết ACTH

-

Góp phần điều hoà
đường huyết

Dòng máu

Cooctizôn
+

Vỏ tuyến

trên thận


Vùng dưới đồi
-

Thuỳ trước
tuyến yên

+

ACTH

Kết quả: không có ACHT
tới vỏ tuyến trên thận
ngừng
tiết
cooctizôn,
lượng hoocmôn này được
cân bằng.

Cooctizôn
kìm hãm
tiết ACTH

-

Góp phần điều hoà
đường huyết

Dòng máu

Cooctizôn
+

Vỏ tuyến
trên thận


Cơ chế điều hoà

Vùng dưới đồi

Dưới tác dụng của
hoocmôn ACTH do thuỳ
trước của tuyến yên tiết Thuỳ trước
ra, vỏ tuyến trên thận tuyến yên
+
sản sinh hooc môn
ACTH
cooctizôn điều hoà Na+,
K+ trong máu.
Khi lượng hoocmôn trong máu nhiều
chất này theo máu:

-

-

Dòng máu

+ Về vùng dưới đồi làm vùng này tiết
chất kìm hãm thuỳ trước tuyến yên
tiết ACTH.
+ Về thẳng thuỳ trước tuyến yên kìm
hãm sự tiết ACTH của tuyến yên.

Cooctizôn kìm
hãm tiết ACTH

Góp phần điều hoà
đường huyết

Cooctizôn
+

Vỏ tuyến
trên thận

Kết quả: Không có ACHT tới vỏ tuyến trên thận ngừng tiết cooctizôn,
lượng hoocmôn này được cân bằng.


Tiết 62-Bài 59: SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG
CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT

I. Điều hòa hoạt động của các tuyến nội tiết:
1. Cơ chế điều hòa hoạt động của tuyến giáp
2. Cơ chế điều hòa hoạt động của tuyến trên thận
Sự điều hòa hoạt động của vỏ tuyến trên thận

- Khi lượng hoocmôn cooctizôn trong máu nhiều, chất
này theo máu:
Chảy về vùng dưới đồi làm vùng này tiết ra chất
kìm hãm thùy trước tuyến yên tiết ACTH.
Về thẳng thùy trước tuyến yên kìm hãm sựm tiết
ACTH của tuyến yên.
Khi không có ACTH tới, phần vỏ tuyến thượng
thận ngừng tiết cooctizôn, lượng hoocmôn này cân
bằng.


Tiết 62-Bài 59: SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG
CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT

I. Điều hòa hoạt động của các tuyến nội tiết:
 Khi các tuyến nội tiết (gọi là tuyến đích) tiết ra nhiều
hoocmôn, làm cho lượng hoocmôn này dư thừa, thì
lượng hoocmôn thừa này sẽ tác động ngược lại
tuyến yên và vùng dưới đồi
Kết quả:
Vùng dưới đồi ngừng tiết hoocmôn giải phóng
tương ứng làm cho tuyến yên ngừng tiết hoocmôn
tương ứng, hoặc vùng dứới đồi tiết hoocmôn ức chế
tuyến yên tiết hoocmôn tương ứng.
Tuyến yên nhận được hoocmôn thừa của tuyến
đích sẽ ngừng hoạt động nên làm cho tuyến yên
ngừng tiết hoocmôn tương ứng, làm cho lượng
hoocmôn của tuyến đích trở lại cân bằng.
Cơ chế điều hòa này đựoc thực hiện nhờ các thông
tin ngược.

Tiết 62-Bài 59: SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG
CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT

I. Điều hòa hoạt động của các tuyến nội tiết:
II. Sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết:
- Lượng đường huyết trong máu được tương đối ổn
định là do đâu?
- Lượng đường huyết trong máu được ổn định là nhờ:
- Sự phối hợp hoạt động của các tế bào α và β của
đảo tụy trong tuyến tụy.
- Sự phối hợp của 2 tuyến trên thận. Tuyến này tiết
hoocmôn cooctizôn để góp phần vào sự chuyển hóa
lipit và prôtêin làm tăng đường huyết khi lương
đường trong máu giảm.


Hãy trình bày quá trình điều hoà đường huyết qua sơ đồ
Khi đường huyết
tăng (Sau bữa ăn)

Khi đường huyết giảm (Xa
bữa ăn, cơ thể hoạt động)

+

--

Đảo tuỵ

TB β:

Insulin
Glucagôn
Đường huyết giảm
xuống mức bình
thường

+
TB α:

Glucagôn

Glicôzen

Glucôzơ
Đường huyết tăng
lên mức bình
thường


Khi đường huyết tăng
(Sau bữa ăn)

Khi đường huyết giảm (Xa
bữa ăn, cơ thể hoạt động)

+

--

Đảo tuỵ

TB β:
Insulin

Glucôzơ
Đường huyết giảm
xuống mức bình
thường

+
-

TB α:
Glucagôn

Glicôzen

Glucôzơ
Đường huyết tăng
lên mức bình
thường


Tiết 62-Bài 59: SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG
CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT

I. Điều hòa hoạt động của các tuyến nội tiết:
II. Sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết:

- Lượng đường huyết trong máu được tương đối ổn
định là do đâu?
- Lượng đường huyết trong máu được ổn định là nhờ:
- Sự phối hợp hoạt động của các tế bào α và β của
đảo tụy trong tuyến tụy.
- Sự phối hợp của 2 tuyến trên thận. Tuyến này tiết
hoocmôn cooctizôn để góp phần vào sự chuyển hóa
lipit và prôtêin làm tăng đường huyết khi lương
đường trong máu giảm.


Tiết 62-Bài 59: SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG
CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT

I. Điều hòa hoạt động của các tuyến nội tiết:
II. Sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết:
- Hãy quan sát hình 59-3
- Giải thích sự phối hợp
hoạt động của các
tuyến nội tiết


Dựa vào sơ đồ hình 29-3 hãy trình bày sự phối hợp của vỏ
tuyến trên thận và tuyến tuỵ (khi đường huyết giảm)?


Hãy điền tên các chất tương ứng với các số trên hình vẽ
Axit lactic và
Axit amin

...
.
.
.
.
.
1

2........

5.............
glucozơ 3.............
6...........

Glucô
Máu giảm

glucagôn

glucozơ
glicôgen

4..........


Vùng dưới đồi

Thuỳ trước
tuyến yên
ACTH

Coóctizôn

Glucôzơ
Máu giảm
Glucôzơ

Glicôgen

Axit lác tít và
Axít amin

Glucôzơ

Glicôgen
Glucôzơ
Glucôzơ
Glucagôn
(Mỡ)
Glixêrin


Đáp án
Axit lacticvà
Axit amin
glucozơ

H
T
C

A

cootizôn
glucozơ glicôgen
glucozơ

Glucô
Máu giảm

glucagôn

glucozơ
glicôgen

Glixêrin


Tiết 62-Bài 59: SỰ ĐIỀU HÒA VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG
CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT

I. Điều hòa hoạt động của các tuyến nội tiết:
II. Sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết:
- Khi lượng đương huyết giảm thì:
- Dưới tác dụng của hoocmôn ACTH do thùy trước
tuyến yên tiết ra, làm cho vỏ tuyến thượng thận tiết ra
hoocmôn cootizôn để chuyển hóa lipit (trong mỡ) và
prôtêin (trong cơ) thành glucôzơ, làm tăng đường
huyết.
- Tuyến tụy tết ra hoocmôn glucagôn phân giải glicôgen
ở gan và cơ thành glucôzơ, làm tăng đường huyết.