skkn đổi mới hình thức tổ chức hoạt động học môn lịch sử ở trường THCS huyện nho quan

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập- Tự do – Hạnh phúc
ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN
Kính gửi: Hội đồng Sáng kiến tỉnh Ninh Bình.
Chúng tôi :
Trình độ
chuyên môn

Tỉ lệ
(%)
đóng
góp

ĐHGD Chính
trị

20

Họ và tên

Ngày
tháng
năm sinh

1

Trần Văn Viện

10/6/1959

Phòng GD&ĐT P.Trưởng

Nho Quan
Phòng GD

2

Phan Thiết Khoa

16/5/1972

Phòng GD&ĐT
Chuyên viên ĐHSP Văn
Nho Quan

3

Quách Thị Quyên 19/05/1980 THCS Gia Lâm Giáo viên

4

Đinh Thị Loan

1985

Trường THCS
Quỳnh Lưu

5

Trần Thị Kim Oanh 10/7/1972

Trường THCS
Quỳnh Lưu

STT

Nơi công tác

Chức danh

20

CĐSP Sử- CD

20

Giáo viên

ĐHSP Sử

20

Hiệu trưởng

ĐHSP Toán

20

Là nhóm tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến:
“Đổi mới hình thức tổ chức hoạt động học môn Lịch Sử ở trường THCS
huyện Nho Quan”

I. CHỦ ĐẦU TƯ SÁNG KIẾN: Phòng Giáo dục và đào tạo Nho Quan
II. THỜI GIAN ÁP DỤNG: Từ năm học 2015 – 2016; 2016 - 2017
III. LĨNH VỰC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN: Phương pháp dạy học
IV. MÔ TẢ BẢN CHẤT CỦA SÁNG KIẾN
1. Nội dung sáng kiến
Đổi mới hình thức tổ chức hoạt động học nói chung, đổi mới hình thức tổ
chức hoạt động học môn Lịch sử nói riêng có ý nghĩa rất quan trọng và cần thiết.
Đặc biệt, hiện nay học sinh chưa thực sự quan tâm và coi trọng môn Lịch sử. Do
đó, việc đổi mới hình thức tổ chức hoạt động học môn Lịch Sử là một trong
những nội dung nhằm góp phần đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất
lượng học bộ môn cho học sinh. Đồng thời, giúp giáo viên có nhận thức và
hướng đi tích cực khi tổ chức hoạt động học nhằm đa dạng hóa các hình thức
dạy học. Học sinh ngoài học ở trên lớp các em được trải nghiệm thực tế, được
nghe những câu chuyện lịch sử có thật, được thấy những hiện vật, những tư liệu
1


cụ thể, được cảm nhận, được tìm hiểu, thảo luận, hợp tác, được “hóa thân” vào
các nhân vật, sự kiện, nội dung lịch sử… giúp học sinh nâng cao khả năng tư duy
gắn lý thuyết với thực tiễn và việc lĩnh hội kiến thức trở nên đơn giản hơn, sống
động hơn, khơi dậy ở các em niềm yêu thích môn Lịch sử, thái độ hứng thú, say
mê đối với môn học. Rèn luyện tính chủ động, tích cực, sáng tạo trong học tập.
Đó là lí do nhóm Lịch sử của phòng GD&ĐT huyện Nho Quan thực hiện
đề tài sáng kiến kinh nghiệm: “Đổi mới hình thức tổ chức hoạt động học môn
Lịch Sử ở cấp THCS”. Với mục đích từng bước đáp ứng yêu cầu của chương
trình đổi mới giáo dục lấy hoạt động học làm trung tâm, nhằm tiếp cận dần với
mô hình trường học mới và thực hiện có hiệu quả chủ trương của Bộ GD&ĐT
về đổi mới phương pháp và hình thức dạy học trong các nhà trường.
1.1. Giải pháp cũ thường làm
1.1.1. Nội dung giải pháp

Trong những năm gần đây, mặc dù đã tích cực tiến hành đổi mới phương
pháp dạy học tuy nhiên để học sinh hứng thú, yêu thích và say mê học môn Lịch
sử thì còn là một vấn đề mà nhiều giáo viên các trường THCS nói chung và các
trường THCS ở Nho Quan nói riêng vẫn còn đang lúng túng trong việc tìm ra
các giải pháp sao cho phù hợp.
Hình thức dạy học Lịch sử hiện nay chủ yếu vẫn kế thừa theo hình thức dạy
học truyền thống. Xét về bản chất, đây là phương pháp dạy học ở trên lớp, là
những cách thức dạy học quen thuộc được truyền từ lâu đời và được bảo tồn,
duy trì qua nhiều thế hệ. Thực hiện lối dạy này, giáo viên từ chỗ là người thuyết
trình, diễn giảng “thầy giảng – trò nghe”, thì thầy đặt câu hỏi để thu hút nhiều
học sinh trả lời sau đó thầy phân tích, giải thích lại để học sinh nghe, nhớ, ghi
chép và suy nghĩ theo với mục tiêu chuyển từ dạy học lấy giáo viên làm trung
tâm sang lấy học sinh làm trung tâm. Tuy nhiên học sinh phải ghi chép nhiều,
các em chưa được quan sát thực tế, chưa có cơ hội thảo luận để phát huy tính
tích cực trong học tập.
1.1.2. Ưu điểm của giải pháp cũ
Về không gian và thời gian:
Không gian giới hạn trong một phòng học chỉ với không quá 45 học sinh
theo sự chỉ đạo của Bộ GD&ĐT cho nên giáo viên dễ quan sát, dễ điều hành.
Giúp giáo viên có thể truyền đạt một khối lượng kiến thức lớn trong một khoảng
thời gian ngắn; Giáo viên hoàn toàn chủ động trong giờ giảng của mình, không
gặp khó khăn trở ngại đối với những vấn đề có thể nảy sinh trên lớp; học sinh
tiếp thu được nhiều kiến thức khi họ nhận được càng nhiều thông tin từ giáo
viên;
Thời gian được xác định là 45 phút trong một lớp, do đó giáo viên là người
hoàn toàn chủ động về thời gian và nội dung giảng dạy; Giảm bớt những khó
khăn, thời gian cho giáo viên trong việc chuẩn bị, chỉ cần chuẩn bị bài giảng
thuyết trình một lần người giáo viên có thể sử dụng để giảng dạy trong nhiều
lần. Còn các nhà trường cũng chủ động trong việc xây dựng kế hoạch dạy học.
2

Phương tiện, thiết bị và đồ dùng dạy học: Giáo viên đã tăng cường sử dụng
tranh ảnh, lược đồ, phương tiện nghe nhìn như máy chiếu, Tivi, đài … và kênh
hình vào trong giảng dạy. Hiện nay công nghệ thông tin phát triển giáo viên và
học sinh có thể tiếp cận với tranh ảnh, tư liệu, tài liệu từ mạng Internet… để làm
phong phú hơn cho bài giảng của mình.
Đối tượng: học sinh của một lớp với số lượng không quá 45 học sinh theo
sự chỉ đạo của Bộ GD&ĐT, chính vì vậy giáo viên có thể quản lí một cách dễ
dàng không vất vả, đồng thời hoàn toàn chủ động trong giờ giảng của mình,
không gặp khó khăn trở ngại đối với những vấn đề có thể nảy sinh trên lớp; học
sinh ít nên giờ học tập trung hơn, tiếp thu được nhiều kiến thức khi các em nhận
được càng nhiều thông tin từ giáo viên;
Mặc dù hiện nay việc sử dụng phương tiện, thiết bị và ứng dụng công nghệ
thông tin trong các nhà trường được đẩy mạnh song con đường của nó đến với
học sinh chủ yếu là phương pháp truyền thống, do vậy kết quả đạt được chưa
cao.
1.1.3. Hạn chế của giải pháp cũ
Đổi mới hình thức tổ chức dạy học trong môn Lịch sử sẽ góp phần nâng
cao chất lượng bài dạy lịch sử cũng như hiểu biết của học sinh. Hiện nay, hình
thức dạy học chủ yếu ở các nhà trường vẫn là dạy học ở trên lớp với cách dạy
học theo phương pháp truyền thống mặc dù có những ưu điểm song cũng còn có
nhiều hạn chế:
Không gian và thời gian có giới hạn thời gian chỉ có 45 phút cho một tiết
học và không gian bó hẹp, khép kín trong một phòng học cho nên học sinh
không có cơ hội và thời gian để quan sát, tìm hiểu, thu thập những tư liệu, tài
liệu từ thực tế để làm phong phú thêm cho bài học.
Đối tượng học là học sinh của một lớp với số lượng không quá 45 em theo
sự chỉ đạo của Bộ Giáo dục - Đào tạo. Với số học sinh tham gia có giới hạn do
đó các em ít được trao đổi, thảo luận, tương tác, khả năng hòa nhập cộng đồng

chưa có. Về phía giáo viên khi muốn truyền tải một nội dung kiến thức hay một
chủ đề nào đó cho học sinh trong cùng một khối lớp hoặc ở các khối lớp khác
nhau lại phải thực hiện nhiều lần, khiến cho giáo viên vất vả, hoạt động thì lặp đi
lặp lại nhưng hiệu quả thu được không cao.
Tư liệu và thiết bị dạy học ngoài sách giáo khoa, sách giáo viên tranh ảnh,
lược đồ, máy chiếu, loa đài, băng đĩa … giáo viên và học sinh còn có thể thu
thập tư liệu, tài liệu, tranh ảnh... trên mạng Internet nhưng việc sử dụng các
nguồn tư liệu, thiết bị và phương tiện dạy học còn mang tính hình thức chỉ nhằm
mục đích minh họa làm phong phú, sinh động hơn cho nội dung bài giảng của
thầy, học sinh phải học thuộc lòng các kiến thức Lịch sử, nhớ các sự kiện một
cách máy móc, phải ghi chép nhiều, các em chưa được quan sát thực tế, chưa có
cơ hội thảo luận, hợp tác, phát huy tính tích cực, không được hòa nhập vào cộng
đồng, trải nghiệm thực tế, không chủ động trong việc lĩnh hội kiến thức từ thực
tế… …
3


Do không khơi dậy được tình yêu, niềm say mê với môn học cho học sinh
nên chất lượng đại trà, chất lượng mũi nhọn thường chưa cao. Việc lồng ghép,
tích hợp kiến thức của nhiều môn học với nội dung phù hợp cũng gặp nhiều khó
khăn dẫn đến các tiết học trở nên tẻ nhạt, học sinh thu động tiếp nhận kiến thức
chay từ phía giáo viên.
1.2. Giải pháp mới cải tiến
Định hướng đổi mới phương pháp dạy và học đã được xác định trong nghị
quyết Trung ương 4 khóa VII (1993), Nghị quyết trung ương 2 khóa VIII (1996)
và được thể chế hóa trong luật giáo dục sửa đổi ban hành năm 2005 đã ghi
“Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy
sáng tạo của người học; Bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng
thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên ”
Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh có nghĩa là phải thay

đổi cách dạy và cách học. Chuyển từ hình thức dạy học lấy giáo viên làm trung
tâm và hình thức lấy học sinh là chủ thể hoạt động sang hình thức lấy hoạt động
học làm trung tâm, giáo viên là người thiết kế, tổ chức, hướng dẫn tạo nên sự
tương tác tích cực giữa người dạy và người học. Do đó chúng tôi đã tiến hành
một số hình thức tổ chức hoạt động học theo định hướng phát triển năng lực học
sinh là
1.2.1. Kể chuyện lịch sử
Hình thức kể chuyện lịch sử là như thế nào? Để tiến hành hoạt động học
thông qua hình thức này chúng tôi đã gặp gỡ và mời những chiến sĩ cách mạng,
chuyên gia lịch sử, những nhân chứng lịch sử đến tham dự buổi học và kể những
câu chuyện về lịch sử, đồng thời cùng trò chuyện, trao đổi và giải đáp thắc mắc
của học sinh. Hình thức này rất có tác dụng trong việc giáo dục tư tưởng, tình
cảm đạo đức cho học sinh. Bởi vì, học sinh được tiếp xúc trực tiếp với những
con người thật - nhân chứng lịch sử - có sức thuyết phục với học sinh hơn bất cứ
các phương tiện dạy học nào khác.
Chuyên gia lịch sử là những người am hiểu lịch sử, có trình độ chuyên môn
được đào tạo theo hướng chuyên sâu về một vấn đề lịch sử nào đó.
Nhân chứng lịch sử là những người am hiểu lịch sử, những chiến sĩ cách
mạng lão thành tiêu biểu, những người thân của các nhân vật có liên quan đến
lịch sử, những nhân chứng đã chứng kiến, tham gia các sự kiện trong thời điểm
lịch sử.
Thông qua việc tổ chức hoạt động học bằng hình thức kể chuyện lịch sử
giúp cho học sinh hiểu sâu hơn về nội dung bài học. Học sinh được trực tiếp
giao lưu, trò chuyện với nhân chứng lịch sử giúp các em hào hứng hơn với bài
học.
Để thực hiện được hoạt động này cần đảm bảo những yêu cầu sau: Có thể
tổ chức một buổi nói chuyện về nội dung lịch sử riêng biệt hoặc có thể lồng
ghép vào một hoạt động ngoại khóa nào đó, hoặc kết hợp với những buổi lễ,
ngày kỉ niệm một sự kiện lịch sử quan trọng, một danh nhân, lãnh tụ cách mạng,
những buổi nghiên cứu lịch sử địa phương…Để một buổi nói chuyện về nội

4


dung lịch sử được thành công thì giáo viên phải có sự chuẩn bị chu đáo có nằm
trong Kế hoạch dạy học bộ môn và được sự phê duyệt của Ban giám hiệu nhà
trường.
Trước khi buổi nói chuyện diễn ra thì giáo viên cần tập trung học sinh phổ
biến những quy định khi gặp gỡ nhân chứng lịch sử, sau đó giáo viên trao đổi
với nhân chứng về các vấn đề liên quan đến nội dung học sinh cần tìm hiểu nhờ
được giúp đỡ. Học sinh có thể trao đổi, đặt câu hỏi trực tiếp những thông tin cần
tìm hiểu.
Đối với người nói chuyện về lịch sử phải là những người am hiểu về lịch sử
được đào tạo chuyên sâu về lịch sử như chuyên gia lich sử, nhân chứng, các
chiến sĩ cách mạng lão thành tiêu biểu, những nhân chứng đã chứng kiến, tham
gia các sự kiện lịch sử, những người thân của các nhân vật có liên quan đến lịch
sử…Nội dung câu chuyện phải liên quan đến các kiến thức cơ bản trong bài học
của bộ môn, chính xác tránh những chi tiết li kì không có giá trị khoa học, không
phù hợp với yêu cầu học tập. Kể chuyện phải làm cho người nghe xúc động, như
được sống lại với sự kiện ấy, như câu chuyện của các nhân chứng lịch sử hay
người kể lại đã thâm nhập với sự kiện
Khi tìm hiểu lịch sử địa phương Ninh Bình thông qua bài “Ninh Bình từ
năm 1919 đến cách mạng tháng tám năm 1945” chúng tôi đã tổ chức hoạt động
ngoại khóa bằng hình thức kể truyện lịch sử tại trường THCS Quỳnh Lưu vào
ngày 25/2/2016. Chúng tôi đã mời Bác Đinh Kim Sinh ở thôn Anh Trỗi - Xã
Quỳnh Lưu - Huyện Nho Quan là một lão thành cách mạng là một người trực
tiếp tham gia cuộc kháng chiến chống Nhật ở Quỳnh Lưu đã đến nói chuyện về
cách mạng tháng Tám ở Ninh Bình cụ thể là phong trào chống Nhật ở Quỳnh
Lưu với sự tham dự của: chính quyền địa phương, đại diện phụ huynh học sinh,
lãnh đạo phòng GD&ĐT, học sinh toàn trường tổng số 339 em và toàn thể giáo
viên dạy môn lịch sử tren địa bàn huyện Nho Quan.

5


(Ông Đinh Kim Sinh – Lão thành Cách mạng ở thôn Anh Trỗi- Xã Quỳnh Lưu)
Kể chuyện lịch sử có ý nghĩa như thế nào?
Nếu như một hoạt động dạy và học trên lớp chúng ta thấy được tiến hành
với không gian, thời gian, đối tượng tham gia có hạn chế thì tổ chức cho học
sinh gặp gỡ những nhân chứng lịch sử có một ý nghĩa rất quan trọng. Nó không
chỉ khắc sâu kiến thức cho các em mà còn tăng thêm sự thuyết phục, độ tin cậy
cao của các em về những sự kiên lịch sử, phát huy tính tích cực của các em hình
thành cho các em những năng lực như năng lực trao đổi, giao tiếp, đặt câu hỏi,
đối thoại, tìm tòi và sáng tạo. Đặc biệt khi tổ chức hình thức này đối tượng có
thể tham gia đông đảo, nhiều thành phần, số lượng không chỉ là học sinh 1 lớp
mà có thể học sinh toàn khối, toàn trường. Thành phần gồm học sinh một khối
lớp hoặc toàn trường, các bậc phụ huynh học sinh, cán bộ giáo viên nhà trường,
các tổ chức, đoàn thể, chính quyền địa phương tham gia. Đây là sự kết hợp giữa
gia đình, nhà trường và xã hội cùng tham gia giáo dục. Đó là một trong những
mục tiêu đổi mới giáo dục.
1.2.2. Tổ chức học tập tại thực địa
Bài học tại thực địa có ý nghĩa rất lớn đối với học sinh về cả ba mặt kiến
thức, tư tưởng, tình cảm và kĩ năng. Bởi vì thực địa - nơi có di sản là những dấu
vết, mảnh vụn của quá khứ còn sót lại nên khi tiến hành bài học tại đây tức là
học sinh đã đã được quan sát các dấu vết, mảnh vụn của quá khứ để bổ sung, cụ
thể hóa những kiến thức các em đang nghiên cứu. Nó giúp các em phát triển trí
tưởng tượng, đa dạng hóa hoạt động nhận thức, gây hứng thú học tập bộ môn .
Tiến hành học tại thực địa là phương thức thực hiện dạy học gắn với đời
sống có tác dụng nâng cao hiểu biết về kiến thức môn học, về văn hóa giáo dục,
lòng yêu quê hương đất nước .
Bài học tại thực địa cũng phải tuân thủ đầy đủ các yêu cầu của một bài học

nội khóa đồng thời cũng phải thực hiện đầy đủ các yêu cầu của bài học tại di
sản.
Cách tiến hành một bài học tại thực địa như thế nào?
Vào đầu năm học, giáo viên lịch sử đề xuất với nhà trường kế hoạch đi
tham quan bảo tàng, nhà truyền thống (ở trung ương, địa phương), hoặc các di
tích lịch sử (như Cổ Loa, Pác Bó…)
Tiếp đó giáo viên liên hệ trước với ban quản lí bảo tàng hoặc di tích, gặp gỡ
trao đổi với cán bộ hướng dẫn trình bày rỏ mục đích yêu cầu của buổi tham quan
6


học tập tại thực địa để cùng có kế hoạch phối hợp, tạo điều kiện cho hoạt động
đạt kết quả. Trong kế hoạch tham quan, giáo viên cần xác định rõ những hiện
vật, tài liệu nên tập trung tìm hiểu, phù hợp với mục đích yêu cầu đề ra.
Để thu được kết quả cao, giáo viên cần phổ biến cho học sinh rõ ràng mục
đích, yêu cầu của buổi tham quan học tập tại thực địa. Đây là một trong các yếu
tố đưa đến sự thành công của hình thức hoạt động này. Bởi lẽ giáo viên không tổ
chức chặt chẽ thì với số lượng học sinh khá đông, sẽ khó quản lí, khó hướng dẫn
các em chấp hành nội quy của bảo tảng hoặc di tích. Một trong những yêu cầu
quan trọng đối với học sinh trong khi tham quan học tập tại thực địa là các em
cần ghi chép những số liệu, tài liệu do người thuyết minh cung cấp, hoặc những
ghi chú ở các tư liệu được trình bày. Giáo viên cần dự kiến thời gian cho buổi
tham quan học tập tại thực địa. Thông thường, đối với các di tích ở gần trường
chỉ nên tiến hành trong khoảng hai tiếng để phù chợp với sức khỏe, trình độ
cũng như năng lực nhận thức của học sinh.

(Học sinh ghi chép thông tin tại nhà bia và nghe cháu gái kể lại cuộc đời hoạt động
cách mạng Đ/c Lương Văn Thăng)

Kết quả của buổi tham quan học tập tại thực địa được đánh giá thông qua

việc giáo viên cho học sinh thảo luận hoặc viết các bài thu hoạch. Vì vậy, giáo
viên cần đưa ra các bài tập và yêu cầu học sinh hoàn thành ở nhà hay trong các
giờ nội khóa, hoạt động ngoại khóa.
Tổ chức tham quan học tập tại bảo tàng, di tích lịch sử phải được tổ chức
chặt chẽ, theo đúng chương trình quy định, tránh việc làm tùy tiện, không có kế
hoạch. Đối với hình thức này, nội dung chủ yếu của buổi tham quan học tập tại
thực địa là nhằm củng cố kiến thức đã học hoặc chuẩn bị cho việc học bài mới.
Kết thúc buổi tham quan học tập tại bảo tàng, di tích lịch sử, giáo viên cần
tiến hành kiểm tra, đánh giá nhận thức của học sinh. Nếu là buổi tham quan
củng cố kiến thức đã học, giáo viên nên giao cho học sinh bài tập dưới dạng câu
hỏi khái quát, tổng hợp những vấn đề đã nghiên cứu và cho các em trao đổi hoặc
viết thu hoạch. Nếu là buổi tham quan học tập để chuẩn bị kiến thức cho bài học
mới thì giáo viên nên đặt cho học sinh các câu hỏi có tính chất bài tập nhận thức.
Sau quá trình học tập tại thực địa, giáo viên cho thời gian cụ thể để học
sinh báo cáo kết quả, đây là điều kiện cần thiết cho bài học tại di sản đạt kết quả
tốt. Học sinh chỉ có thể trả lời được các câu hỏi, chỉ ra được các mối quan hệ
bên trong giữa các đối tượng quan sát và bản chất của hiện tượng trên cơ sở biết
7


phân tích, so sánh, khái quát… các mặt chủ yếu của những điều quan sát được.
Vì vậy, phải phát triển khả năng tự học của học sinh trong và sau bài học. Thời
gian báo cáo có thể trong tiết sinh hoạt hoặc hoạt động ngoài giờ lên lớp.
Sau khi học sinh nghiên cứu, tiếp xúc với các loại tài liệu tại di sản như tìm
hiểu niên đại, xuất xứ, chất liệu, hình thức thể hiện và nội dung kiến thức của
các dấu vết, hiện vật… liên quan đến bài học. học sinh có thể làm các loại bài
tập thực hành từ đơn giản đến phức tạp: Vẽ sơ đồ khu di sản, vẽ lược đồ, vẽ biểu
đồ thể hiện diễn biến sự vật, hiện tượng đã diễn ra tại nơi có di sản
Học sinh biết cách tự giới thiệu sản phẩm của nhóm; trưng bày sản phẩm,
trình bày bằng powerpoint, tác phẩm đóng quyển, viết bài luận, trưng bày ảnh…

biết trình bày cảm xúc của mình thông qua thuyết trình.
Khi tìm hiểu bài “Ninh Bình từ năm 1919 đến cách mạng tháng Tám năm
1945” (SGK- lịch sử địa phương lớp 9). Chúng tôi tổ chức cho học sinh tham
quan học tập tại Bảo Tàng truyền thống khu căn cứ cách mạng Quỳnh Lưu và
một số di tích lịch sử vườn Hồ, đồi Riềng, đồi Son…..Kế hoạch dạy học cụ thể
(Phụ lục 1)
Tổ chức bài học tại thực địa có tác dụng lớn trong việc phát huy tính chủ
động, tích cực sáng tạo, trí thông minh và gây hứng thú học tập, giáo dục tư
tưởng, đạo đức cho học sinh. Đối với học sinh không chỉ bài học trên lớp mà
còn từ chính những điều mà mình trải nghiệm nghe thấy, nhìn thấy và luôn tư
duy đặt câu hỏi, tìm câu trả lời. Qua đó học sinh có cơ hội củng cố bài học trên
lớp, học thêm các bài học thực tế, vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết các
vấn đề của thực tiễn. Rèn luyện các kĩ năng và hình thành hành vi, lối sống hữu
ích đối với bản thân và xã hội.
Tổ chức dạy học tại thực địa (tại những nơi có di sản ) một lần nữa khẳng
định di sản văn hóa là một trong những phương tiện dạy học đa dạng, sống động
nhất. Ẩn chứa trong di sản là những giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học được lưu
truyền từ đời này sang đời khác nên nó có tác động mạnh tới tình cảm, đạo đức
tới việc hình thành nhân cách học sinh. Giúp các em có được những khái niệm
về thế giới xung quanh, nhận thức được bản chất và có cơ sở giải thích một cách
khoa học các sự vật hiện tượng liên quan đến di sản. Từ đó tạo nên một lối sống
có trách nhiệm và thân thiện với cộng đồng và thiên nhiên xung quanh
Tổ chức dạy học tại thực địa ngoài đối tượng là học sinh còn lôi cuốn được
sự tham gia của các bậc phụ huynh, các cơ quan, đoàn thể, tổ chức, chính quyền
địa phương…điều đó rất có ý nghĩa đối với yêu cầu xã hội hóa giáo dục hiện
nay.
1.2.3. Sân khấu hóa nội dung lịch sử.
Sân khấu là một hình thức hợp tác của nghệ thuật sử dụng biểu diễn trực
tiếp, thường bao gồm việc các diễn viên trình bày những trải nghiệm của một sự
kiện có thật hay tưởng tượng trước những đối tượng khán giả tại chỗ ở một nơi

cụ thể.

8


Sân khấu hóa nội dung Lịch sử là cách biến đổi các nội dung, sự kiện lịch
sử lên sân khấu bằng các loại hình nghệ thuật, nhằm mục đích truyền đạt đến đối
tượng người xem và nghe những nội dung cơ bản của bài học một cách hiệu quả
nhất, hấp dẫn nhất.
Hình thức sân khấu hóa nội dung lịch sử là hình thức tổ chức hoạt động
ngoại khóa được tích hợp từ nhiều môn như Lịch sử, Ngữ văn, Địa lý, Giáo dục
công dân, Âm Nhạc, Mĩ thuật… thể hiện thông qua các vở kịch, các tiết mục
biểu diễn, hoạt cảnh, cuộc thi … tái hiện khái quát lại một nội dung bài học, một
chủ đề dạy học, đây là một hình thức tổ chức dạy học rất bổ ích và cần thiết
trong quá trình dạy học nói chung, dạy học môn Lịch sử nói riêng. Bởi lẽ đây là
dịp để học sinh khắc sâu kiến thức, rèn kĩ năng cảm nhận nội dung, sự kiện Lịch
sử, kĩ năng diễn xuất, kĩ năng “hóa thân” vào nhân vật lịch sử để đi đến mục tiêu
đạt được là giúp học sinh khắc sâu kiến thức, tạo yếu tố say mê, hứng thú, tích
cực chủ động, sáng tạo trong học tập và yêu thích bộ môn Lịch sử hơn.
Sân khấu hóa có thể mang tính chuyên nghiệp hoặc không chuyên. Từ nội
dung trong sách giáo khoa, kiến thức và nhân vật lịch sử được các em ghi nhớ
trên lớp và được tái hiện trên sân khấu.
Đây là một hình thức tổ chức dạy học theo hướng mới, qua đó giáo viên có
thể tổ chức dạy học theo bài, dạy học theo chủ đề đáp ứng được yêu cầu của
chương trình đổi mới dạy học theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh.
Mục đích và cách thức tổ chức: Sân khấu hóa nội dung Lịch sử nhằm tạo
cho hoạt động sân khấu hóa lịch sử thêm phần sinh động, hướng đến các mục
đích tạo được hứng khởi cho các em học sinh học tập môn Lịch sử khi các em
được trực tiếp “hóa thân” vào các nhân vật lịch sử của từng nội dung, từng giai
đoạn lịch sử.

Muốn thực hiện hoạt động này giáo viên bộ môn cần: Xây dựng kế hoạch
tổ chức và báo cáo với Ban giám hiệu nhà trường; Phối hợp với tổ chuyên môn
trong việc xây dựng kế hoạch và hình thức tổ chức; Xác định mục đích, yêu cầu
và nội dung, hình thức tổ chức; Tuyên truyền mục đích, yêu cầu, nội dung cách
thức thực hiện cho HS khối lớp liên quan; Dự kiến thời gian, địa điểm, kinh phí
thực hiện; Thành lập ban giám khảo, lựa chọn giải thưởng, công bố kết quả; Tổ chức
phát phần thưởng cho những em/ đội/ lớp xuất sắc.
Để tổ chức hoạt động sân khấu hóa nội dung lịch sử giáo viên phải là người
định hướng nội dung, hình thức tổ chức. Đồng thời kết hợp với giáo viên các bộ
môn khác như Âm nhạc, Mĩ Thuật, Văn học … cùng chuẩn bị và phối hợp thực
hiện chương trình.
Đối với học sinh: Lựa chọn nội dung, sự kiện, hoạt cảnh, kịch bản lịch sử
liên quan đến nội dung bài học để tập luyện; Chuẩn bị đạo cụ, phục trang ….cho
phần thể hiện trên sân khấu.
Sau khi kết thúc hoạt động giáo viên có nhận xét, đánh giá, rút kinh nghiệm
nhằm động viên khích lệ học sinh thực hiện tốt các hoạt động sau.

9


Khi ngoại khóa tìm hiểu bài “Ninh Bình từ năm 1919 đến cách mạng tháng
Tám năm 1945” (SGK- lịch sử địa phương lớp 9). Chúng tôi đã tổ chức cho học
sinh hoạt động ngoại khóa dưới hình thức cuộc thi thìm hiểu, trong đó có phần
biểu diễn hoạt cảnh Quỳnh Lưu kháng Nhật do chính các em học sinh thể hiện.

(Học sinh trường Quỳnh Lưu diễn hoạt cảnh Quỳnh Lưu kháng Nhật)

Nếu như trước đây và hiện nay hình thức dạy học trên lớp là chủ yếu, thì
giờ đây sân khấu hóa nội dung Lịch sử được đặc biệt quan tâm. Các hoạt động
ngoại khóa với các hình thức như thi tìm hiểu, tổ chức trò chơi, diễn kịch lịch

sử, diễn hoạt cảnh về một sự kiện, một nội dung lịch sử… tạo nên những tín
hiệu tích cực vì không khí mới mẻ, sân khấu rộng lớn, khán giả là đông đảo học
các khối lớp, ngoài ra còn có thể thu hút được sự tham gia của phụ huyng học
sinh, các cơ quan, đoàn thể … không gian không còn bó hẹp trong một phòng
học nhỏ chỉ với 45 khán giả. Từ đó phần nào đáp ứng yêu cầu giáo dục kết hợp
với xã hội hóa.
Việc tổ chức hoạt động học môn Lịch sử bằng hình thức sân khấu hóa nội
dung Lịch sử có tác dụng nâng cao nhận thức, hiểu biết cho học sinh về những
kiến thức cơ bản liên quan đến môn học, bài học. Học sinh được “hóa thân”,
được tưởng tượng, được diễn xướng … được làm chủ chính tiết học của mình,
không còn phụ thuộc vào giáo viên hay sách vở, khiến các em dễ học, dễ nhớ,
nhập tâm hơn với nội dung bài học, giúp các em chủ động trong việc tìm hiểu
kiến thức, phát huy năng lực sáng tạo, khả năng giao tiếp, hợp tác, giải quyết
vấn đề . Đồng thời khơi dậy và vun đắp lòng yêu nước, ý thức bảo tồn, phát huy
các giá trị văn hóa truyền thống, giữ gìn bản sắc dân tộc trong thời kì hội nhập
với xu thế phát triển chung của thế giới.
1.2.4. Triển lãm phòng tranh
Sau các hình thức dạy học như mời chuyên gia kể chuyện và nói chuyện về
nội dung lịch sử, tổ chức thăm quan học tập tại thực địa, sân khấu hóa… học
sinh thu thập được nhiều nội dung, hình ảnh, nhiều kiến thức quan trọng cần
khắc sâu và ghi nhớ thì việc lưu lại những hình ảnh, những nội dung kiến thức là
vô cùng quan trọng, đó là những minh chứng, những nguồn tài liệu quý báu giúp
cho học chủ động hơn trong việc nắm bắt nội dung bài học. Vì vậy việc tổ chức
triển lãm phòng tranh là hình thức nhằm lưu lại những hoạt động, nội dung, tư
liệu lịch sử quan trọng dùng làm tư liệu học tập.
10


Triển lãm phòng tranh trong dạy học nói chung, dạy học lịch sử nói riêng là
việc tổ chức trưng bày tranh, ảnh do học sinh chụp, sưu tầm, hoặc là các nội

dung, các vấn đề lịch sử cần ghi nhớ, cần khắc sâu, hoặc những ý tưởng về cách
giải quyết vấn đề được học sinh phác hoạ, ghi chép khái quát dán lên các tờ bìa
hoặc giấy A0 được treo, dán lên tường xung quanh lớp học và được sắp xếp theo
trình tự không gian, thời gian phù hợp như một triển lãm tranh nhằm mục đích
giới thiệu, báo cáo kết quả của nội dung học tập hoặc lưu giữ dùng làm tài liệu
học tập.
Để thực hiện được hoạt động này giáo viên cần: Xây dựng kế hoạch, lựa
chọn địa diểm; Xác định mục đích, yêu cầu, hình thức tổ chức; Hướng dẫn, giao
nhiệm vụ cụ thể cho học sinh khi tham gia hoạt động nghe kể chuyện và nói
chuyện về nội dung lịch sử, tiến hành thăm quan học tập tại thực địa, tham gia
hoạt động sân khấu hóa như: Sau khi nghe kể chuyện và nói chuyện về nội dung
lịch sử học sinh cần lưu giữ những hình ảnh nào, nắm được những nội dung gì
(yêu cầu học sinh các nhóm ghi tóm tắt nội dung chính); Những hình ảnh, tư liệu
thu thập được dùng làm tài liệu học tập sau khi tham quan học tập tại thực địa
(Có thể là các bài viết thu hoạch bằng hình thức thuyết minh, có thể là bài thu
hoạch bằng hình ảnh, video…).Những hình ảnh của cá nhân, nhóm, lớp khi
tham gia hoạt động sân khấu hóa …
Kết thúc hoạt động giáo viên có nhận xét, đánh giá, rút kinh nghiệm. Động
viên, khuyến khích kịp thời những nhóm, cá nhân thực hiện tốt.
Lưu ý: Khi cho học sinh trưng bày sản phẩm giáo viên nên cho học sinh
sắp xếp theo từng mảng nội dung, từng chủ đề, từng giai đoạn lịch sử theo trình
tự thời gian và không gian nhất định phù hợp với đặc trưng môn học.
Khi tìm hiểu bài “Ninh Bình từ năm 1919 đến cách mạng tháng Tám năm
1945” (SGK- lịch sử địa phương lớp 9). Tổ chức cho học sinh tham quan học
tập tại Bảo Tàng truyền thống, Khu căn cứ cách mạng Quỳnh Lưu và ngoại khóa
chúng tôi cho HS lưu lại các hình ảnh, các video, các bài viết thu hoạch làm tư
liệu học tập (Phụ lục 3).
Dạy học theo hình thức triển lãm phòng tranh có tác dụng: giúp học sinh
biết sắp xếp nội dung bài học theo trình tự nhất định, đảm bảo tính hệ thống, tư
duy logic, qua đó học sinh nắm bắt kiến thức một cách chủ động, có hệ thống.

Giúp học sinh hiểu được bản chất vấn đề, ghi nhớ nội dung, sự kiện và các vấn
đề lịch sử lâu hơn trên cơ sở biết phân tích, so sánh, khái quát… Từ đó nhằm
phát huy năng lực sáng tạo, hợp tác, giải quyết vấn đề, đồng thời phát triển khả
năng tự học của học sinh trong và sau bài học. Tạo cơ hội cho tất cả các đối tượng
học sinh được tham gia, không tập trung vào một số học sinh của một lớp hay một
khối lớp nhằm khơi dậy ở học sinh sự hứng thú, niềm yêu thích học tập môn Lịch
sử. Rèn luyện các kĩ năng và hình thành hành vi, lối sống hữu ích đối với bản
thân và xã hội đáp ứng mục tiêu đổi mới trong dạy học bộ môn.
2. Khả năng áp dụng sáng kiến

11


Sáng kiến “Đổi mới hình thức tổ chức hoạt động học môn Lịch sử ở trường
THCS” đã được áp dụng hiệu quả trường THCS Quỳnh Lưu, THCS Gia Lâm
huyện Nho Quan.
Mặt khác, Sáng kiến được thực hiện dựa trên tinh thần chỉ đạo qua các
công văn, hướng dẫn của Bộ GD&ĐT; sự hướng dẫn và chỉ đạo sát sao của Sở
GD&ĐT Ninh Bình; phòng GD&ĐT Nho Quan. Điều này đã tạo nên sự đồng
thuận cao và nhận được sự hưởng ứng của nhà trường, của các ban ngành đoàn
thể, của các cá nhân và toàn xã hội.
Qua thực tế chỉ đạo và thực hiện chúng tôi khẳng định rằng sáng kiến “Đổi
mới hình thức tổ chức hoạt động học môn Lịch sử ở trường THCS” có đủ điều
kiện để có thể áp dụng hình thức tổ chức hoạt động học rộng rãi không chỉ với
môn Lịch sử mà đối với tất cả các môn học ở các nhà trường THCS trên địa bàn
huyện Nho Quan nói riêng và toàn tỉnh Ninh Bình nói chung.
Khả năng áp dụng của từng phương pháp phụ thuộc vào từng nội dung bài
học, từng giai đoạn lịch sử nên khi tiến hành áp dụng sáng kiến này thì giáo viên
phải chọn những hoạt động dạy học phù hợp với nội dung của bài học. Phải có
kế hoạch dạy học cụ thể chi tiết cho từng nội dung, hình thức tổ chức dạy học.

Bởi vì, mỗi hình thức hoạt động dạy học đều có ưu điểm và hạn chế, chính vì
vậy cần phải tuân thủ đúng nguyên tắc khi tiến hành bất cứ một hoạt động dạy
học nào.
V. CÁC ĐIỀU KIỆN ĐỂ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN
Về nhận thức thì đổi mới hình thức tổ chức hoạt động học theo định
hướng phát triển năng lực của học sinh là trách nhiệm của toàn xã hội, của cả
một hệ thống chính trị, trước hết là của các gia đình và nhà trường (xã hội hóa
giáo dục). Điều này đã được thể hiện rõ qua các thông tư, hướng dẫn cụ thể
của Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT.
Để thực hiện được việc đổi mới hình thức tổ chức hoạt động học môn Lịch
sử ở trường THCS cần có sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của các cấp lãnh đạo, của
chính quyền địa phương và các ban ngành, đoàn thể, ban quản lí các di sản, hội
cha mẹ học sinh…
Hơn thế nữa, việc dự kiến kinh phí thực hiện và nguồn đầu tư kinh phí cho
hoạt động dạy học theo hình thức mới là hết sức cần thiết, là điều kiện quan
trọng để tổ chức các hoạt động học được hiệu quả. Như vậy, cần sự thống nhất
giữa nhà trường và Ban đại diện cha mẹ học sinh về kế hoạch, tổ chức thực hiện.
Ngoài ra tranh thủ sự ủng hộ và kêu gọi các cá nhân, tổ chức, các cơ quan,
doanh nghiệp… tài trợ, hỗ trợ kinh phí hoạt động (ví dụ: phương tiện, vé tham
quan di sản, …)
Mặt khác, cần làm tốt công tác tuyên truyền, vận động để cán bộ, giáo viên, học
sinh, phụ huynh học sinh, ngành Văn hóa và toàn xã hội ủng hộ, đồng thuận tạo
động lực cho việc triển khai tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong dạy học và các
hoạt động giáo dục trong nhà trường phổ thông đạt hiệu quả và có sức lan toả, bền
vững.
12


Giáo viên cần tìm ra những bài học trong chương trình có liên quan đến
nhân chứng lịch sử, di sản địa phương, chuyên đề tổ chức ngoại khóa để lên kế

hoạch thực hiện. Nội dung bài giảng tại thực địa, tổ chức hoạt động ngoại khóa
theo các hình thức khác nhau có thể do giáo viên thiết kế theo tài liệu hướng dẫn
của Sở Giáo dục và Đào tạo hoặc do giáo viên tự biên soạn.
VI. HIỆU QUẢ KINH TẾ VÀ XÃ HỘI DỰ KIẾN ĐẠT ĐƯỢC:
1. Đổi mới hình thức tổ chức hoạt động học môn Lịch sử ở trường THCS
là một trong những nhu cầu thực tế, phù hợp với xu thế phát triển của xã hội.
Đồng thời việc đổi mới hình thức tổ chức hoạt động học trong dạy học nói
chung và môn học Lịch sử nói riêng phần nào đáp ứng việc hướng tới mục tiêu
giáo dục Ba phẩm chất, tám năng lực cho học sinh.
Thông qua hoạt động trải nghiệm học sinh được hoạt động tự do theo
nhiệm vụ, được làm việc ở môi trường tự nhiên, với số lượng tham gia đông,
thời gian không hạn chế, nhiều học sinh cùng tham gia thực hiện nhiệm vụ, được
chủ động tiếp cận trực tiếp với nguồn tri thức thực tiễn, sinh động bằng những
cuộc trò chuyện với chuyên gia, những trải nghiệm tại thực tế hay là sự hóa thân
vào các nhân vật qua hình thức sân khấu hóa, hay trưng bày những sản phẩm là
kết quả của quá trình tìm hiểu, học tập, trải nghiệm của bản thân, tổ, nhóm. Điều
này giúp các em dễ dàng nắm bắt, tiếp thu lĩnh hội kiến thức theo năng lực cá
nhân của mình. Con đường lĩnh hội kiến thức của học sinh thông qua hoạt động
trải nghiệm được hình thành từ các hoạt động của học sinh. Kiến thức môn học
mà học sinh được hình thành cũng được kết hợp từ kiến thức nhiều môn học. Do
đó, việc lĩnh hội, hình thành kiến thức ở học sinh hoàn toàn khách quan, khoa
học. Nội dung, kiến thức bài học được hình thành ở học sinh sẽ rất ấn tượng và
rất sâu sắc.
Đổi mới hình thức tổ chức hoạt động học môn Lịch sử hình thành cho học
sinh nhiều năng lực, kĩ năng sống một cách khách quan, khoa học.
Việc học bài thông qua hình thức trải nghiệm thực tế học sinh được giao
nhiệm vụ hoàn thành cùng nhóm một hay nhiều nhiệm vụ. Do đó, học sinh được
chủ động làm việc cá nhân hay tham gia cùng nhóm đồng thời phải có và biết sử
dụng các phương tiện hỗ trợ học tập... Học sinh được tiếp cận với môi trường
thực tế, được tương tác trong các hoạt động tìm kiếm, thu thập thông tin để hoàn

thành nhiệm vụ giúp học sinh tự hình thành các kĩ năng.
Những kĩ được hình thành ở học sinh từ đơn giản đến phức tạp như: thu
thập thông tin trong đó sưu tầm tư liệu, tài liệu, hiện tượng ...; Kĩ năng làm việc
nhóm; kĩ năng chia sẻ; kĩ năng thu thập, phân tích tổng hợp, xử lí và báo cáo
thông tin đó là liên hệ giữa kiến thức lí thuyết với thực tiễn, thống kê, sâu chuỗi
thông tin liên quan (tổng hợp kiến thức các lĩnh vực Văn học, Mĩ thuật, điện
ảnh, Sinh học, Địa lý….), hoàn thành viết, thuyết trình báo cáo sản phẩm. Bên
cạnh đó học sinh được hình thành kĩ năng lập kế hoạch, thực hiện kế hoạch và tổ
chức các hoạt động. Trong đó, để thực hiện nhiệm vụ học sinh biết sắp xếp thời
gian khoa học, hợp lí xác định được công việc chính, trọng tâm trong một thời
gian nhất định, nội dung thông tin cần thiết đầy đủ, khách quan, chính xác và kịp
thời; biết tổ chức, triển khai, tương tác và điều hành các hoạt động của tổ, nhóm
13


học tập.... Trong các hoạt động học tập học sinh cần có và biết thêm kĩ năng sử
dụng các phương tiện, thiết bị công nghệ thông tin (máy tính, máy ảnh, điện
thoại, máy ghi âm, trình chiếu…); ngoài ra học sinh biết thêm những yều cầu tự
bảo đảm an toàn cho chính mình và những người xung quanh khi tham quan dã
ngoại. Những kĩ năng trên giúp các em dễ dàng chiếm lĩnh tri thức đồng thời
mạnh dạn, tự tin hơn trong học tập, các hoạt động tập thể và trong cuộc sống.
Qua đó giúp học sinh được phát triển đầy đủ năng lực, phẩm chất, tự hoàn
thiện nhân cách một cách khách quan: Thêm lòng yêu quê hương đất nước, biết
chia sẻ, hợp tác trong cộng đồng và xã hội, biết trân trọng lịch sử, trân trọng và
có ý thức bảo vệ các di sản văn hóa, phát huy các giá trị văn hóa, giữ gìn bản sắc
dân tộc, đặc biệt trong xu thế toàn cầu hóa, thực hiện đúng phương châm “hòa
nhập nhưng không hòa tan”; hình thành kĩ năng sống, phát huy tính tính cực.
Thay đổi môi trường học tập, không gian học tập là một trong những hình thức
nâng cao chất lượng lao động có đủ năng lực và phẩm chất; biết sống hòa nhập
với xã hội, với thiên nhiên một cách chủ động, khoa học, hình thành cho học

sinh phẩm chất lối sống, tinh thần thái độ, trách nhiệm với bản thân, cộng đồng
phần nào đáp ứng việc hướng tới mục tiêu giáo dục Ba phẩm chất, tám năng
lực cho học sinh. Giúp học sinh biết sống yêu thương; sống tự chủ và sống trách
nhiệm, đồng thời hình thành và phát triển cho HS các năng lực chung chủ yếu
là: Năng lực tự học; năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo; năng lực thẩm mỹ;
năng lực thể chất; năng lực giao tiếp; năng lực hợp tác; năng lực tính toán và
năng lực công nghệ thông tin và truyền thông.
Lịch sử vốn bị coi là môn học khó nhớ thì qua hình thức học tập thực tế,
mời chuyên gia, sân khấu hóa, triển lãm phòng tranh học sinh trở nên hào hứng
hơn với việc học tập Lịch sử. Từ chỗ thờ ơ, ỷ nại với môn học học sinh đã biết
chủ động về kiến thức, mạnh dạn, tự tin hơn trong học tập, có húng thú hơn đối
với môn học.
Ngoài sự hứng thú say mê đối với môn học, qua việc trải nghiệm, học sinh
hiểu sâu sắc về giá trị của lịch sử văn hóa địa phương cũng như của quốc gia và
có thái độ, cách ứng xử đúng mực; mang lại và nâng cao thêm những giá trị
sống trân trọng lịch sử, trân trọng những cống hiến của ông cha. Từ đó có ý thức
giữ gìn, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử trong hiện tại cũng như
tương lai.
2. Đổi mới hình thức tổ chức hoạt động học môn Lịch sử ở trường THCS
không chỉ mang lại hiệu quả trong việc học của học sinh mà việc đổi mới
phương pháp, cách thức dạy học giúp giáo viên nâng cao năng lực quản lí, sáng
tạo trong việc dạy – học theo hướng hiện đại, hội nhập.
Giáo viên có điều kiện để đổi mới phương pháp dạy học. Tăng cường khả
năng tổ chức hoạt động học trong việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa như: kỹ
năng tổ chức, lập kế hoạch hoạt động, thiết kế một chương trình, tổ chức quản lý
lớp... Góp phần đổi mới, đa dạng hóa hình thức dạy học, kiểm tra đánh giá theo
định hướng phát triển năng lực của học sinh. Thay vì lối truyền thụ kiến thức lí
thuyết một chiều tẻ nhạt, thiếu phương tiện, tư liệu để truyền đạt thì qua hình
thức dạy học tại thực địa và tổ chức các hoạt động ngoại khóa, giáo viên có thể
hướng dẫn học sinh tự quan sát, thu thập thông tin, trao đổi trong nhóm để xử lý

14


các thông tin, tìm hiểu về các nhân vật để biết cách hóa thân, nhập vai, tìm cách
trình bày lại những hiểu biết của cá nhân hoặc nhóm. Qua đó học sinh tự lĩnh
hội được tri thức thông qua việc tìm tòi nghiên cứu, phát hiện và tăng độ hứng
thú trong học tập, tình yêu, lòng say mê với môn học.
Về kết quả đạt được trong công tác: Quá trình hướng dẫn, tổ chức các hoạt
động ngoại khóa giúp cho giáo viên củng cố thêm những kiến thức vốn có,
ngoài ra còn tích luỹ thêm được vốn hiểu biết mới, đúc rút được nhiều kinh
nghiệm phục vụ đắc lực cho giảng dạy, công tác. Giáo viên gặt hái được nhiều
thành công hơn, được nhà trường, xã hội ghi nhận.
3. Đổi mới hình thức tổ chức hoạt động học môn Lịch sử ở trường THCS
mang lại hiệu quả trong công tác quản lí đối với nhà trường.
Thực hiện dạy học tại thực địa và tổ chức các hoạt động ngoại khóa như
mời chuyên gia, sân khấu hóa, triển lãm phòng tranh giúp nhà trường tiết kiệm
được quỹ thời gian lớn, chi phí ít, dễ thực hiện trường nào cũng có thể tổ chức.
Thay vì phải thực hiện cho nhiều môn học và cho các khối lớp bằng hình thức
dạy học trên lớp thì chỉ cần một buổi học tập ngoại khóa có thể giải quyết được
tất cả các vấn đề trên (Tích hợp kiến thức cho nhiều môn học: Văn, Sử, Địa,
GDCD, Toán, Lí, Hóa, Sinh, Âm nhạc, Mỹ thuật…và tích hợp kiến thức trong
từng môn học ở tất cả các khối lớp).
Tóm lại: Kết quả trên đã cho thấy việc học tập gắn với thực tế đã mang lại
hiệu quả giáo dục cao tạo nên hứng thú đặc biệt của học sinh. Không chỉ có vậy,
hầu hết các em đã biết quý trọng môi trường sống quanh mình, có ý thức hơn
trong việc giữ gìn và phát huy các di sản văn hóa, hăng say nhiệt tình hơn trong
các buổi hoạt động ngoại khóa. Học tập ngoài thực địa và tổ chức các hoạt động
ngoại khóa cũng tạo cơ hội cho giáo viên và học sinh gần gũi và hiểu nhau hơn.
Và trên hết những bài học ý nghĩa và lắng đọng nhất thường là những bài học
mà học sinh được chủ động khám phá sự phong phú của môi trường bên ngoài

lớp học qua nhiều hình thức khác nhau.
Ngoài những hình thức tổ chức hoạt động học trên còn có thể có nhiều các
hoạt động dạy học khác cũng đem lại sự phát triển các phẩm chất và năng lực
cho học sinh như “Rung chuông vàng”, “ Theo dòng Lịch sử”, “Câu lạc bộ em
yêu Lịch sử” … theo phiên bản các trò chơi (Gameshow) trên truyền hình.
Nhưng trên đây là các hình thức tổ chức hoạt động học mà chúng tôi đã áp dụng
vào thực tế trong quá trình dạy học môn Lịch sử.
Những kết quả trên tuy chỉ mới bước đầu trong quá trình thực hiện đổi mới
hình thức tổ chức trong việc dạy và học tập, cũng như trong quá trình theo dõi
thực nghiệm của bản thân tại địa phương, nhưng với chúng tôi nhận thấy đây là
một kết quả đáng mừng trong dạy và học môn Lịch sử.
VII. DANH SÁCH NHỮNG NGƯỜI THAM GIA ÁP DỤNG SÁNG
KIẾN LẦN ĐẦU
ST
T

Họ và tên

Ngày tháng
năm sinh

Nơi công tác
(hoặc nơi
thường trú)

15

Chức danh

Trình độ

chuyên môn

Nội dung
công việc
hỗ trợ


1

Trần Văn Viện

10/6/1959

Phòng GD&ĐT

PTP GD&ĐT – Chủ
ĐHSP Toán
nhiệm đề tài

Chỉ đạo
thực hiện

2

Phan Thiết Khoa

16/5/1972

Phòng GD&ĐT

Chuyên viên – Phó
chủ nhiệm đề tài

Chỉ đạo
thực hiện

3

Trần Thị Kim Oanh 10/7/1972

Trường THCS
Quỳnh Lưu

Hiệu trưởng, tác giả ĐHSP
đề tài
Toán

Thực
hiện

4

Quách Thị Quyên

19/05/1980

Trường THCS
Gia Lâm

GV, tác giả đề tài

CĐSP

Thực
hiện

5

Đinh Thị Loan

1985

Trường THCS
Quỳnh Lưu

GV, tác giả đề tài

ĐHSP Văn

Sử - GDCD
ĐHSP Sử

Thực
hiện

Chúng tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trên là đúng sự thật và hoàn
toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung theo đơn đề nghị./.
Nho Quan, ngày tháng 4 năm 2017
NGƯỜI NỘP ĐƠN
TÁC GIẢ

CÁC ĐỒNG TÁC GIẢ
Phan Thiết Khoa

Quách Thị Quyên

Định Thị Loan

PHÒNG GD&ĐT NHO QUAN
XÁC NHẬN

16

Trần Thị Kim Oanh


PHỤ LỤC
Phụ lục 1:
KẾ HOẠCH HỌC TẬP TẠI THỰC ĐỊA:
TẠI CÁC DI TÍCH LỊCH SỬ VÀ BẢO TÀNG CÁCH MẠNG
QUỲNH LƯU
I. Công tác chuẩn bị:
1.Giáo viên chuẩn bị kế hoạch chi tiết của buổi học tập tại thực địa.
2. Học sinh chuẩn bị các thiết bị, đồ dùng cần thiết cho buổi học tập.
3. Nhà trường thuê xe ô tô chở học sinh đến điểm thực địa; Bố trí đội ngũ
giáo viên tham gia cùng…
II. Lịch cụ thể của buổi học tập tại thực địa
1. Từ 7h00 đến 7h30 tập trung học sinh tại trường THCS Quỳnh Lưu
2. Từ 7h30 xe chở đoàn GV, HS xuất phát từ trường THCS Quỳnh Lưu
di chuyển đền các khu di tích và bảo tàng.

3. Từ 7h40 GV tập trung HS tại điểm tập kết của Bảo tàng cách mạng
Quỳnh Lưu:
3.1 Phổ biến lại quy chế, quy định của ban quản lí bảo tàng và những quy
định khi học tập tại thực địa.(5 phút)
- “Không lấy gì ngoài bức ảnh đẹp, không để lại gì ngoài dấu chân, không
giết gì ngoài giết thời gian”.
- Đi lại, quan sát, đọc, nghiên cứu, ghi chép.
- Giữ gìn và bảo vệ môi trường
- Theo sát giáo viên và người hướng dẫn
- Hỗ trợ lẫn nhau và tìm kiếm sự hỗ trợ nếu thấy cần thiết.
3.2 Giáo viên nhắc lại mục đích của buổi nghiên cứu, học tập tại thực địa.
- Tổ chức cho học sinh tham quan, học tập để thấy được những nét nổi bật
của Lịch sử Ninh Bình giai đoạn 1919- 1945 . Học sinh biết được vai trò quan
trọng của chiến khu cách mạng Quỳnh Lưu đối với cách mạng Ninh Bình nói
riêng và cách của cả nước nói chung. Từ đó giáo dục học sinh có ý thức bảo vệ
các di tích lịch sử đó là thành quả của cách mạng.
- Phát triển kỹ năng quan sát, phân tích tổng hợp, kỹ năng nghiên cứu làm
việc nhóm và thyết trình về một số nội dung cụ thể. Làm phong phú các kiến
thức đã được trang bị trong nhà trường.
3.3 Giáo viên phát phiếu học tập cho học sinh, hướng dẫn cách thu thập
thông tin, tìm kiếm hiện vật, cần thiết thì phải quay phim, chụp ảnh.
- Hướng dẫn cách cho học sinh thu thập thông tin:
17


+ Qua giới thiệu của hướng dẫn viên du lịch (nghe, ghi chép, ghi âm, quay
phim , chụp ảnh, phỏng vấn…)
+ Qua sự hướng dẫn của giáo viên
+ Qua kĩ năng tự thu thập thông tin…
- Tìm kiếm hiện vật: chụp ảnh, quay phim… (“Không lấy gì ngoài bức ảnh

đẹp, không để lại gì ngoài dấu chân, không giết gì ngoài giết thời gian”)
3.4 Từ 7h 50 – 8h25 tham quan tại bảo tàng cách mạng
- Tham quan dưới sự quản lí của cán bộ quản lí bảo tàng 15- 20 phút: Tìm
hiểu khái quát về di tích, những sự kiện, nội dung, nhân vật liên quan đến bài
lịch sử địa phương sẽ học giúp học sinh có những trải nghiệm thực tế khắc sâu
hơn kiến thức bài học
- Học sinh tham quan tự do 15 phút: sau khi tham quan có hướng dẫn, học
sinh chia theo các nhóm đi tham quan, tìm hiểu, ghi chép, chụp ảnh những hiện
vật, tư liệu liên quan đến nội dung bài học. Nội dung tham quan tự do của học
sinh được chia làm 3 nhóm với 3 nội dung cụ thể như sau:
Nhóm 1: Tham quan và tìm hiểu về các nhân vật lịch sử, các sự kiện lịch sử
diễn ra ở chiến khu Quỳnh Lưu và Ninh Bình thời kì 1919- 1945
Nhóm 2: Tìm hiểu tư liệu về các di tích lịch sử Đồi Son, Đồi Riềng, Vườn
Hồ để thuyết minh về các di tích lịch sử của khu căn cứ cách mạng Quỳnh Lưu
Nhóm 3: Thu thập những hình ảnh về chiến khu cách mạng Quỳnh Lưu để
hoàn thành bài báo cáo Chiến khu cách mạng Quỳnh Lưu qua ảnh và thơ
- Sau khi kết thúc tham quan bảo tàng GV tập trung học sinh giới thiệu các
địa điểm thực địa tiếp theo:
+ Bảo tàng cách mạng Quỳnh Lưu
+ Khu di tích Đồi Riềng
+ Khu di tích Đồi Son
+ Khu di tích Vườn Hồ và khu lăng mộ của cụ Lương Văn Thăng
HS nghe và ghi chép
4. Từ 8h30 – 11h00 tiến hành học tập tại các điểm cụ thể như sau:
* Từ 8h30 đến 8h50 HS di chuyển đến khu di tích Đồi Riềng.
- Giáo viên và hướng dẫn viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu những nội dung :
+ Sự đa dạng về hệ động vật thông qua thăm quan thực tế.
+ Số loài linh trưởng được bảo tồn ở trung tâm.
+ Vai trò của trung tâm cứu hộ (Chăm sóc, bảo vệ và phát triển nguồn gen)
- Học sinh: tự khảo sát, tìm kiếm hiện vật, phát hiện thông tin, tìm kiếm sự

hỗ trợ từ phía giáo viên và hướng dẫn viên nếu cần thiết để điền vào phiếu học
tập. Chụp ảnh, quay phim để làm tư liệu viết báo cáo.
18


* Từ 8h50 đến 9h15 HS di chuyển đến di tích Đồi Son
- Giáo viên và hướng dẫn viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu những nội dung
+ Vị trí địa lí .
+ Đặc điểm tự nhiên.
+ Những sự kiện lịch sử có liên quan đến di tích.
- Học sinh: tự khảo sát, tìm kiếm hiện vật, phát hiện thông tin, tìm kiếm sự
hỗ trợ từ phía giáo viên và hướng dẫn viên nếu cần thiết để điền vào phiếu học
tập. Chụp ảnh, quay phim để làm tư liệu viết báo cáo.
* Từ 9h20 đến 9h50 HS di chuyển đến di tích Vườn Hồ
- Giáo viên và hướng dẫn viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu những nội dung
+ Vị trí địa lí .
+ Đặc điểm tự nhiên.
+ Những sự kiện lịch sử có liên quan đến di tích.
- Học sinh: tự khảo sát, tìm kiếm hiện vật, phát hiện thông tin, tìm kiếm sự
hỗ trợ từ phía giáo viên và hướng dẫn viên nếu cần thiết để điền vào phiếu học
tập. Chụp ảnh, quay phim để làm tư liệu viết báo cáo.
* Từ 9h50 đến 10h10 HS di chuyển đến khu lăng mộ
của cụ Lương Văn Thăng
- Giáo viên và hướng dẫn viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu những nội dung
+ Tiểu sử của cụ Lương Văn Thăng .
+ Những sự kiện lịch sử có liên quan đến di tích.
- Học sinh: tự khảo sát, tìm kiếm hiện vật, phát hiện thông tin, tìm kiếm sự
hỗ trợ từ phía giáo viên và hướng dẫn viên nếu cần thiết để điền vào phiếu học
tập. Chụp ảnh, quay phim để làm tư liệu viết báo cáo.
* Từ 10h10 đến 10h30 GV tập trung học sinh:

+ GV đánh giá nhận xét buổi học.
+ Giao nhiệm vụ tiếp theo cho học sinh: Hoàn thiện sản phẩm theo nhóm,
thống nhất kế hoạch báo cáo sản phẩm nghiên cứu (sau 3 ngày, từ ngày
23/12/2016 đến ngày 26/12/2016, dưới hình thức trưng bày). Sản phẩm báo cáo
có thể là tác phẩm đóng quyển, thuyết trình qua ảnh, viết bài luận, trình chiếu
trên powerpoit…).
CÁC PHIẾU HỌC TẬP:
Phiếu học tập (tại thực địa)
Câu 1:Hãy quan sát, tìm hiểu, thu thập thông tin cho biết:
-Quá trình thành lập chi Bộ Cộng Sản đầu tiên ở Ninh Bình diễn ra như
thế nào?.
19


……………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………..……
- Nêu hiểu biết của em về nhân vật lịch sử Lương Văn Thăng?
…………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………….
…………
Câu 2: Cách mạng tháng tám ở Ninh Bình diễn ra như thế nào?:Nêu
những địa điểm đánh thắng Nhật của nhân dân Ninh Bình trên địa bàn Quỳnh
lưu?
………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
Câu 3: Hãy phát biểu cảm tưởng của em khi đi tham quan, học tập tại các
di tích lịch sử?
………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
PHIẾU ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ BÁO CÁO GIỮA CÁC NHÓM

Nhóm đánh giá:.............................................................
Nhóm thực hiện:............................................................
Tiêu chí đánh giá

Điểm
tối đa

Nêu được kiến thức
trọng tâm

25

NỘI Có mở rộng thêm
DUNG kiến thức mới

15

Liên hệ thực tế

10

- Đẹp, có tính sáng
tạo và hấp dẫn

15

HÌNH - Sử dụng các hình
THỨC ảnh, âm thanh,
tranh minh họa phù
hợp.

TRÌNH - Khoa học
BÀY - Ngắn gọn
- Có minh họa và
giải thích thêm

10
15

20

Điểm các nhóm

Nhận xét của
nhóm khác


- Diễn đạt tự tin và
cảm xúc

10

PHỤ LỤC 2:
HOẠT ĐỘNG HỌC THÔNG QUA HÌNH THỨC KỂ CHUYỆN LỊCH SỬ

Học sinh nghe cháu gái kể lại cuộc đời hoạt động cách mạng
Đ/c Lương Văn Thăng

Học sinh tham gia trò chuyện với nhân chứng lịch sử

21

PHỤ LỤC 3:
HOẠT ĐỘNG SÂN KHẤU HÓA NỘI DUNG LỊCH SỬ

NGOẠI KHÓA: THI TÌM HIỂU LỊCH SỬ

HOẠT CẢNH QUỲNH LƯU KHÁNG NHẬT

PHỤ LỤC 4:
HOẠT ĐỘNG TRIỂN LÃM PHÒNG TRANH:
CÁC SẢN PHẨM CỦA HỌC SINH TRƯNG BÀY TẠI LỚP HỌC
NHÓM 1+3:
TRÌNH BÀY NHỮNG HIỂU BIẾT CỦA EM VỀ NHÂN VẬT LỊCH SỬ
LƯƠNG VĂN THĂNG
1. Tuổi thơ của Lương Văn Thăng

22


Đồng chí Lương Văn Thăng người Bí thư chi bộ Đảng đầu tiên ở Ninh Bình

Lương Văn Thăng, thường gọi là Tú Thăng sinh năm 1865 tại làng Lũ
Phong, Xã Lũ Phong, Tổng Quỳnh Lưu, phủ Nho Quan, Tỉnh Ninh Bình. Ông
sinh ra trong một gia đình nho học . Cha là cụ Lương Văn Nhưng, một nhà nho
có tinh thần yêu nước và học rộng, cụ bà là một nông dân cần cù.
Là con út trong gia đình có 4 anh em trai, ngay từ nhỏ Lương Văn Thăng
đã tỏ ra thông minh nhanh nhẹn. Khi chứng kiến cảnh lầm than của nhân dân
dưới chế độ của thực dân Pháp. Ông đã có những suy nghĩ phải làm gì cho
người dân quê mình đỡ khổ .

Tấm lòng vì dân của Lương Văn Thăng chỉ thật sự được phát huy khi có
ánh sáng cách mạng soi đường
Học xong trường tổng Lương Văn Thăng tiếp tục tự học một thời gian dài,
sau đó được gia đình gửi ra học tại Nam Định .
2. Sự nghiệp học hành khoa cử
Với mong muốn các con được đỗ đạt vinh hiển, thoát khỏi đời sống bần
hàn cụ Lương Thế Nhưng đã dẫn anh em Lương Văn Thăng đến Nam Định theo
học cụ Cử (Phạm Văn Phả), là một người yêu nước, trọng đạo lí, được thầy yêu
bạn mến. Lương Văn Thăng học rất nhanh tiến bộ . Do có học vấn, ông sớm
nhận thấy những bất công trong xã hội, sự đối lập giữa người dân lầm than với
sự xa hoa phù phiếm của bọn đế quốc- phong kiến. Sau khi đỗ tú tài, ông dạy
học và làm thầy thuốc ở quê nhà. Lương Văn Thăng đã lấy tinh thần của bài thơ
“Y Châm” để nói lên ý chí của mình
Bài châm của thầy thuốc
Lương Y chân chính trên đời
Cứu người khi cấp giúp người khi nguy
Tiền tài của cải tham chi
Chớ hề sách thủ, chớ hề tham tâm
Giầu lòng chăm sóc bệnh nhân
Mọi người phải nhớ tinh thần y châm
23


Vừa làm thầy thuốc Lương Văn Thăng vừa mở lớp dạy chữ Hán cho các
con và học sinh trong vùng . Ông có một quan niệm rất đơn giản và sâu sắc là:
Dân ta dại vì không được học hành. Nguyên nhân làm cho dân ta không được
học hành là do bọn thực dân, phong kiến dùng chính sách ngu dân để dễ bề cai
trị. Muốn cho dân hiểu biết về mọi mặt của đời sống xã hội, tự mình hiểu được
chính mình, hiểu được lịch sử ông cha để đứng lên tự giải phóng khỏi ách nô lệ,
không còn cách nào khác là dân ta phải học. Nhờ vậy mà khi có ánh sáng cách

mạng soi đường, hầu hết học trò của Lương Văn Thăng đều trở thành những
đảng viên cộng sản. Lớp học của Lương Văn Thăng trở thành trường đào tạo
những cán bộ cho cách mạng ở Ninh Bình.
3. Quá trình giác ngộ cách mạng trở thành người chiến sĩ cộng sản và hoạt
động cách mạng ở Ninh Bình.
Năm 1917, Cách mạng tháng Mười Nga thắng lợi đã mở đầu thời đại mới .
Dưới ảnh hưởng của Cách mạng tháng Mười Nga Lương Văn Thăng đã tìm thấy
con đường đi mà ông đã mò mẫm gần suốt cuộc đời.
Khi tổ chức Hội Việt Nam cách mạng thanh niên phát triển khắp cả nước,
được đồng chí Nguyễn Văn Hoan tuyên truyền, giác ngộ, ông đã tán thành và
xin ra nhập tổ chức cách mạng. Tháng 9/ 1927, Chi bộ hội Việt Nam Cách mạng
thanh niên đầu tiên của tỉnh Ninh Bình đã ra đời tại nhà ông Lương Văn Thăng
và do ông làm bí thư

Ngày 24/ 6/ 1929, Chi bộ Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên Lũ Phong
chuyển thành chi bộ Đông Dương Cộng sản đảng và Lương Văn Thăng lại được
cử làm bí thư. Ngôi nhà của ông trở thành cơ sở hội họp, in truyền đơn .....Qua
hàng chục năm hoạt động cùng các chiến sĩ cách mạng khác, Lương Văn Thăng
đã tuyên truyền, gây dựng cơ sở cách mạng ở nhiều nơi thuộc huyện Nho Quan,
Gia Viễn, Gia Khánh và đào tạo hàng chục cán bộ ưu tú cho cách mạng tỉnh nhà
Ông mất ngày 17 tháng 9 năm 1940, hiện nay khu lăng mộ của ông đã trở
thành di tích lịch sử có giá trị

24


KHU LĂNG MỘ ĐỒNG CHÍ LƯƠNG VĂN THĂNG

NHÓM 2+ 4:
GIỚI THIỆU CHIẾN KHU QUỲNH LƯU QUA ẢNH

1. Khái quát về Chiến khu Quỳnh Lưu

LƯỢC ĐỒ XÃ QUỲNH LƯU

SƠ ĐỒ CHIẾN KHU QUỲNH LƯU

2. Những di tích lịch sử

BẢO TÀNG KHU CĂN CỨ CÁCH MẠNG QUỲNH LƯU

25

NGHĨA TRANG LIỆT SĨ QUỲNH LƯU