Khơi gợi niềm say mê đọc sách cho học sinh qua hoạt động dạy học ngữ văn ở trường THPT

A. MỞ ĐẦU
I. Lí do chọn đề tài:
Thời đại công nghệ thông tin với sự bùng nổ của các sản phẩm văn hóa
như phim ảnh, băng đĩa, internet, trò chơi điện tử... đã tác động không nhỏ tới
mọi tầng lớp xã hội, đặc biệt là giới trẻ. Tác động này tích cực cũng nhiều mà
tiêu cực cũng không ít. Nhưng một vấn đề đáng lo ngại hiện nay là văn hóa đọc
đang có nguy cơ bị mai một đi. Khiến cho giới trẻ mà điển hình là học sinh
trung học phổ thông ngày càng không thích đọc sách, hoặc đọc sách rồi quên
ngay. Thậm chí có em không muốn đọc cả sách giáo khoa và tài liêụ tham khảo
phục vụ cho học tập.
Đặc biệt với bộ môn Ngữ văn ở THPT hiện nay, nhiều học sinh dường
như không có hứng thú tìm hiểu về tác giả, không muốn đọc tác phẩm văn xuôi
và ngại học thuộc các tác phẩm thơ trong chương trình. Các em thường tỏ ra hờ
hững, xa lạ với những tác phẩm văn học kinh điển của Việt Nam cũng như thế
giới. Nếu bắt buộc phải đọc thì các em cũng chỉ đọc qua loa, đọc cho xong mà
không tư duy, nghiền ngẫm hay rút ra ý nghĩa, giá trị của tác phẩm. Chính vì vậy
mà học sinh không cảm nhận được cái hay, cái đẹp của tác phẩm. Điều đó càng
khiến học sinh ngại học văn, ghét đọc sách hơn.
Đâu rồi cái thời trẻ con vừa đọc sách vừa thổi cơm để rồi lửa cháy lan vào
đống rơm làm cháy rụi cả gian bếp của mẹ? Đâu rồi cái thời xếp hàng chờ cả
tiếng đồng hồ để mượn sách thư viện mà vẫn không nản lòng?!... Nhìn lũ học trò
hồn nhiên trong sáng cứ mỗi khi ra chơi hay trống tiết lại chúi đầu vào điện
thoại di động để chơi game, lướt web là lòng tôi lại quặn thắt mà tiếc cho thời
học sinh của các em đang trôi đi một cách lãng phí, nghèo nàn cả về tri thức,
nhận thức lẫn tình cảm, tâm tư.
Trăn trở trước thực tế ấy, qua hai năm nghiên cứu, tìm tòi, thử nghiệm, tôi
đã tìm được một số phương pháp để ''Khơi gợi niềm say mê đọc sách cho học
sinh qua hoạt động dạy học Ngữ văn ở trường trung học phổ thông".
II. Mục đích nghiên cứu:
Thực hiện đề tài trên, tôi hướng tới mục đích sau:
- Giúp học sinh thấy được giá trị, tác dụng của việc đọc sách.

- Giúp giờ dạy-học văn trở nên sinh động, phong phú hơn, học sinh thêm
yêu môn ngữ văn.
- Giúp tạo cho học sinh thói quen đọc sách, lòng say mê không chỉ với
sách văn học mà còn với các loại sách khác.

1


- Hướng dẫn học sinh một số phương pháp đọc sách nhanh mà vẫn thu
lượm đầy đủ thông tin, nắm bắt được ý nghĩa, giá trị của sách mà không mất quá
nhiều thời gian.
III. Đối tượng nghiên cứu:
Về vấn đề đọc sách và học Ngữ văn của:
- Học sinh ở cấp trung học phổ thông
- Đặc biệt là học sinh trường THPT Lê Hoàn
IV. Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp (PP) nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết; PP điều tra khảo
sát thực tế, thu thập thông tin; PP thống kê, xử lý số liệu, PP so sánh.
B. NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN

1.Sách là kho tàng tri thức khổng lồ của nhân loại được lưu truyền hàng
ngàn năm. Là nơi ghi lại, lưu trữ những hiểu biết của con người và cũng là nơi
chia sẻ những thông tin, tình cảm, nghĩ suy giữa con người với con người. Đọc
sách là cách tốt nhất để ta tiếp thu văn hóa trên Thế giới, làm giàu thêm vốn hiểu
biết, giúp ta hiểu hơn về những gì đang diễn ra xung quanh mình, hoàn thiện bản
thân, phát triển tâm hồn mình...Dr.Guerin từng nói:"Đọc sách không những để
nâng cao tri thức mà còn nâng cao nhân cách". Gần đây các trang mạng xã hội
đã chia sẻ rất nhiều về lợi ích, tác dụng của việc đọc sách như: Giúp kích thích
thần kinh, giảm căng thẳng, mở rộng vốn từ, cải thiện trí nhớ, tăng cường kĩ

năng tư duy, phân tích; cải thiện sự tập trung, kĩ năng viết tốt hơn, nâng cao
năng lực tưởng tượng, liên tưởng, sáng tạo, được giải trí ví chi phí thấp, thậm
chí miễn phí, giúp sống tốt hơn trong xã hội và có thể mang lại sự bình yên
trong tâm hồn... M. Gorki từng nói: ''Mỗi cuốn sách đều là những bậc thang
nhỏ mà khi bước lên, tôi tách khỏi con thú và đến tới gần con người..". Hay
Henziut cũng đã nói: '' Tôi bước chân vào thư viện và khép cửa lại. Như thế là
tôi đã tách khỏi tính tham lam, lòng tự ái, tệ say rượu và sự lười biếng cùng tất
cả thói hư tật xấu do cái dốt nát, sự vô công rồi nghề và cảnh sầu tư gây ra...''.
Như vậy đọc sách cho ta nhiều lợi ích. Đặc biệt đọc sách có ảnh hưởng lớn đến
trí tuệ và học lực của trẻ em. Nhà giáo dục Vasyl Olexandrovych Sukhomlynsky
đã từng bày tỏ quan điểm rõ ràng về mối quan hệ giữa việc đọc sách và lực học:
"Kinh nghiệm 30 năm khiến tôi tin rằng, sự phát triển về mặt trí tuệ của học
sinh được quyết định bởi khả năng đọc sách tốt". Và với bộ môn văn trong nhà
trường thì đọc sách chính là một quá trình học kĩ xảo làm văn.
2. Chương trình trung học phổ thông nhiều năm nay cũng đã đổi mới quan
niệm về vị trí của bộ môn ngữ văn. Ngoài tính chất là bộ môn khoa học xã hội
và nhân văn, bộ môn thuộc lĩnh vực giáo dục thẩm mĩ: '' Môn ngữ văn là một
2


môn học công cụ. Năng lực sử dụng tiếng Việt và tiếp nhận tác phẩm văn học
mà môn học này trang bị cho học sinh là công cụ để học sinh học tập và sinh
hoạt, nhận thức về xã hội và con người, bồi dưỡng tư tưởng tình cảm, đặc biệt
là tư tưởng nhân văn, tình cảm thẩm mĩ ''.
3. Từ vị trí của bộ môn, việc dạy học Ngữ văn cho học sinh không có
nghĩa là chỉ khám phá những bài học ngữ văn trong sách giáo khoa mà còn hình
thành cho các em thói quen và kĩ năng tiếp xúc với những nguồn văn bản thuộc
nhiều lĩnh vực khác nhau trong đời sống. Bởi thời đại ngày nay, trình độ văn hóa
được đánh giá bằng năng lực nắm bắt, tiếp nhận thông tin, xử lí thông tin từ các
văn bản khác nhau. Nói như giáo sư tiến sĩ Trần Đình Sử: "Người lao động và

người công nhân hiện đại là người biết nắm bắt thông tin nhanh nhạy. Mà muốn
thế trước hết họ phải biết đọc, không phải chỉ đọc hiểu, đọc diễn cảm, mà trước
hết phải biết đọc hiểu... Quốc gia nào có nhiều người biết nắm bắt thông tin,
biết xử lí thông tin, thì đó sẽ là một quốc gia mạnh. Muốn cho quốc gia mạnh thì
phải biến xã hội của quốc gia đó thành một xã hội đọc. Mà muốn hình thành xã
hội đọc thì ngay từ trên ghế nhà trường, phải đào tạo mỗi học sinh thành một
người đọc đích thực, đọc chủ động, sáng tạo, chứ không phải đào tạo một xã
hội những người đọc a dua, quen ăn theo nói leo một số người nào đó''. Điều
này càng quan trọng hơn nữa, khi ngày nay các phương tiện nghe nhìn đã cạnh
tranh quyết liệt với thời gian đọc, thu hẹp thời gian đọc của mọi người.
Như vậy, việc ''Khơi gợi niềm say mê đọc sách cho học sinh qua hoạt
động dạy học Ngữ văn ở trường trung học phổ thông" là một việc làm cần
thiết, giúp học sinh không chỉ đáp ứng được yêu cầu môn học mà còn thích ứng
với sự phát triển của thời đại mới - thời đại giao lưu văn hóa quốc tế.
II.THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ

1.Thực trạng văn hóa đọc của học sinh THPT hiện nay:
a. Thực trạng chung:
Đọc sách là sống một cuộc đời. Cuộc đời chúng ta không đủ dài để ''thu
gom'' trí tuệ nhân loại bằng cách tự mình sống để lấy kinh nghiệm. Vậy cách hay
nhất là sống qua cuộc đời nhiều người trên từng trang sách. Để có thể phát triển
bản thân, có thêm tư tưởng mới, để kích thích bộ não tư duy, sáng tạo, để có thể
thanh lọc tâm hồn, bồi đắp tình cảm, hoàn thiện nhân cách...Ý nghĩa của việc
đọc sách thật to lớn nhưng giới trẻ ngày nay, đặc biệt là học sinh phổ thông gần
như thờ ơ, lãnh cảm với sách. Các hiệu sách, thư viện sách gần như vắng bóng
người. Học sinh hiện nay chỉ vào hiệu sách một lần duy nhất là mua sách giáo
khoa ở đầu mỗi năm học hoặc thêm vài lần nhưng chỉ để mua đồ dùng học tập,
bút vở, tư trang...Chị T - nhân viên bán hàng tại hiệu sách Thọ Xuân cho biết :
"Hiệu sách chỉ bận vào khoảng cuối tháng 7 đầu 8 khi phụ huynh và học sinh
đến mua sách chuẩn bị cho năm học mới. Còn lại lúc nào cũng vắng người. Nên

chúng tôi phải bán thêm một số mặt hàng khác như giấy dán tường, tranh ảnh,
3


hoa giả, đồ lưu niệm... Kệ để các loại sách văn hóa như truyện ngắn, tiểu
thuyết, thơ ca,... và sách thuộc lĩnh vực khác bụi phủ đầy, ít người hỏi đến".
Tôi cũng đã từng đến thư viện huyện Thọ Xuân nhiều lần. Nhưng điều
đáng buồn là lần nào đến cũng chỉ thấy hai cô nhân viên ngồi trước máy tính
chơi game hoặc lướt web. Sách nằm im lìm trên giá, nhiều cuốn còn mới tinh
chưa một lần lật giở, mặc dù được xuất bản cách đây khá lâu.
Tôi có đọc được trên báo nói về khảo sát của một đại biểu tham gia hội
thảo ''Người Việt có mê đọc sách'' với kết quả là, có: 70% cho biết chỉ học chứ
không đọc tham khảo thêm, 80% không đọc sách một năm qua, 98% không đọc
sách một tuần qua, 100% nói gần như chẳng để ý đến thơ...Một số đọc mà thiếu
tư duy, đúc kết. Đọc chỉ để theo dõi nội dung, diễn biến, kết thúc. Một số đọc
sách theo phong trào, theo mốt để khỏi lạc hậu.
Đây là một thực tế rất đáng buồn ở hầu khắp cả nước, từ thành thị đến
nông thôn.
b.Thực trạng văn hóa đọc và sự ngán ngẩm đối với môn Văn của học
sinh trường THPT Lê Hoàn.
Không nằm ngoài quy luật của xã hội nói chung, học sinh trường tôi hiện
nay cũng không còn đam mê đọc sách. Giờ ra chơi một số học sinh nô đùa với
nhau, còn lại các em đáng bài, dùng điện thoại di động lướt web, lướt facebook,
chụp ảnh tự sướng, chơi game...Tịnh không hề thấy cảnh các em giành nhau một
cuốn sách hay hoặc chụm đầu vào một tờ báo giống như trước kia. Đầu năm học
2014-2015, tôi có khảo sát sơ bộ học sinh ở hai lớp 10A1 và 10A6 về vấn đề
''ngoài sách giáo khoa, sách tham khảo phục vụ học tập, hàng ngày các em đọc
sách gì?" thì thông tin thu được như sau:
- Lớp 10A6, có 12/42 em thỉnh thoảng đọc truyện tranh. Ngoài ra không
đọc bất cứ loại sách báo nào.

- Lớp 10A1, có 29/49 em thỉnh thoảng đọc truyện tranh, 3/49 em thích đọc
tiểu thuyết ngôn tình, 7/49 em thích đọc sách văn học và các loại báo "Hoa học
trò", "Mực tím"... nhưng không có điều kiện để đọc.
Hàng năm vào dịp 21/4 nhà trường cũng phát động phong trào đọc sách
tặng sách nhưng đọc thì không thấy mà sách tặng cũng nghèo nàn - chỉ là mấy
cuốn sách giáo khoa sách tham khảo phục vụ cho các môn học...
c.Thực trạng trên là tất yếu khi mà môn Ngữ văn (vốn xưa nay vẫn được
xem là môn học chính) bị học sinh coi nhẹ. Các em không chỉ thờ ơ với sách
báo nói chung mà còn thực sự không muốn đọc cả những tác phẩm văn chương
trong chương trình Ngữ văn THPT. Tiến sĩ Nguyễn Minh Thái từng khẳng định:
''Sự thờ ơ với sách văn học của người trẻ tuổi hiện nay hóa ra không hoàn toàn
như người ta tưởng là do các thầy cô giảng dạy môn Ngữ văn ở bậc THPT...
4


không biết cách giảng dạy cho học sinh thấy cái hay các đẹp của văn chương
mà phần lớn là do chính bản thân những người đọc trẻ tuổi đã lạnh lòng, đã
cứng lòng trước tác phẩm văn chương nên đã vô cảm, thậm chí ''dị ứng''với văn
chương". Hoặc nếu có đọc thì chỉ là để phục vụ mục tiêu trước mắt để đối phó
với các kì thi. Chẳng thế mà nhà văn Vũ Đảm đã nói : "Họ học, họ đọc những
tác phẩm văn học không phải với sự đam mê, kiếm tìm cái hay cái đẹp trong đó
mà chủ yếu là học thuộc lòng, học theo đề cương để thi,... Họ tìm đến sách báo
để giải trí nhiều hơn sách văn học. Nếu nói họ mù văn học thì nặng nề quá
nhưng sự thật, giới trẻ đã và đang vơi dần sự ham mê văn chương''.
Trong quá trình dạy, tôi nhận thấy học sinh trường tôi hiện nay rất lười
đọc văn bản trong sách giáo khoa Ngữ văn. Đến một đoạn trích văn trong sách
giáo khoa các em cũng không chịu đọc trước ở nhà. Thành thử đến giờ học, giáo
viên hỏi thì ngơ ngác không biết trả lời như thế nào hoặc dựa vào sách trả lời
bừa. Nên dù biết là cháy giáo án, chậm so với phân phối chương trình, giáo viên
vẫn phải dành thời gian đọc văn bản trước lớp. Nếu không thì không thể nào áp

dụng phương pháp mới đối với việc dạy văn. Còn nếu cố dạy cho xong thì cũng
chỉ là ''nước đổ lá khoai'' vậy.
Hơn thế nữa, nhiều khi đọc văn bản ở trên lớp rồi nhưng các em vẫn
không tư duy, không nhớ được dẫn chứng trong truyện, không tóm tắt được cốt
truyện, không thuộc được thơ. Nhiều em cho là "giáo viên hành" khi yêu cầu
học sinh thuộc thơ. Vì các em lập luận rằng "thơ được in sẵn trong đề thi, cần
gì phải thuộc". Vậy nên càng ngày, học sinh càng thấy môn Ngữ văn thật ''khó
nhằn". Nhiều em còn ghét môn văn đến mức không soạn bài, không học thuộc
bài cũ, thậm chí không mang sách giáo khoa Ngữ văn đến lớp. Mới gần đây, khi
dạy thay cho một đồng nghiệp, tôi đã hết sức ngỡ ngàng khi phát hiện ở lớp
12A1 có 11/45 học sinh có mặt trong lớp mang sách giáo khoa, lớp 12A3 có
8/45 em và lớp 12A8 có 7/28 em. Sự thật đau lòng này cho thấy học sinh ngày
nay không hề ý thức được ý nghĩa của việc học văn, đọc văn. Các em học chỉ là
để có điểm tổng kết "trả nợ" cho đủ môn để được lên lớp, được đi thi, được tốt
nghiệp.
2. Hậu quả của thực trạng:
Thực trạng trên cho ta hiểu tại sao học sinh ngày nay hay mắc các lỗi sơ
đẳng về cách dùng từ, cách đặt câu, lỗi chính tả, ngữ pháp. Đặc biệt do sử dụng
mạng xã hội nhiều quá nên nhiều em viết tắt không thể đọc được. Trầm trọng
hơn cả là sự lúng túng, lủng củng, rời rạc trong cách hành văn diễn đạt. Các em
thường mắc thói quen cố hữu: quen nghe, quen chép, quen ghi nhớ và tái hiện
một cách máy móc, rập khuôn những gì thầy cô giảng và chỉ biết diễn đạt bằng
những ý vay mượn ở trong các sách tham khảo các bài văn mẫu mà không hiều
gì, không biết là đúng hay sai. Vì vậy xảy ra các trường hợp đáng buồn là học
5


sinh làm bài có nhiều đoạn giống nhau. Thậm chí giống y nguyên cả bài. Mới
đây, bài kiểm tra học kì trường tôi yêu cầu học sinh viết về vẻ đẹp của Hồ Chí
Minh qua bài: "Chiều tối". Khi chấm, chúng tôi phát hiện ra có rất nhiều bài

giống nhau, thậm chí giống đến cả lỗi mắc phải, chẳng hạn:"Hình ảnh chim và
mây trong hai câu thơ dầu cho ta thấy bản lĩnh lớn lao của người tù Hồ Chí
Minh, đã vượt lên trên gông cuồng của thể xác...". Hoặc khi viết về cuộc đời
của Nguyễn Đình Chiểu, có HS đã viết:" Cuộc đời Nguyễn Đình Chiểu thật bất
hạnh. Trên đường đi thi thì được tin mẹ mất. Ông đã bỏ thi về chịu tang mẹ.
Trên đường đi vì khóc thương mẹ cộng với những khó khăn vất vả, ông đã bị
mù cả hai mắt. Về đến nhà thì bị gia đình người yêu bội ước và ông đã trở
thành cu đen"...Do thiếu kiến thức Ngữ văn nên khi làm văn các em thường suy
luận chủ quan, thô tục hóa văn chương hoặc lấy ''râu ông nọ cắm cằm bà kia",
viết sai từ, tác giả, tác phẩm... Đó là sự thực đáng buồn của môn Ngữ văn hiện
nay.
4. Vậy nguyên nhân nào dẫn đến thực trạng trên?
a. Về nguyên nhân dẫn đến văn hóa đọc trong xã hội ta hiện nay ngày
càng sa sút, đã được báo chí, các ngành, các cấp, các chuyên gia, các nhà
nghiên cứu nêu lên khá nhiều. Ở phạm vi đề tài này tôi chỉ xin đề cập đến
những nguyên nhân khiến cho văn hóa đọc trở nên sa sút ở học sinh THPT hiện
nay, đặc biệt là trường THPT Lê Hoàn.
Thứ nhất, học sinh ngày nay từ thành thị cho tới nông thôn đều chịu ảnh
hưởng của văn hóa nghe nhìn. Các em thích nghe, nhìn, xem hơn là thích đọc.
Thứ hai, học sinh ngày nay phải học quá nhiều. Nào là học chính khóa,
học bồi dưỡng, tăng ca, tăng buổi...Lịch học kín đã khiến các em không có thời
gian đọc sách dẫn đến không hình thành được thói quen đọc sách.
Thứ ba, do nhận thức sai lầm của một số phụ huynh về vấn đề đọc sách
của con em mình. Nhiều phụ huynh thấy con cầm những cuốn sách không phải
là sách giáo khoa thì cấm đoán thậm chí mắng mỏ, đốt sách của các em. Có học
sinh đã từng khóc mếu tâm sự với tôi: "Mẹ em không cho em đọc sách văn học.
Mẹ em còn cấm em viết nhật kí. Mẹ em đốt hết sách vở của em rồi".
Thứ tư, do học sinh ở nông thôn còn phải phụ giúp bố mẹ làm việc nhà,
việc đồng áng nên lại càng ít thời gian đọc sách. Nếu có cũng không có tiền để
mua sách đọc. Mượn sách thư viện huyện thì phải cược tiền bằng giá trị quyển

sách, rất gây khó khăn cho các em.
Thứ năm, do bản thân các nhà trường cũng chưa tổ chức tốt được phòng
trào đọc sách. Nhiều khi hưởng ứng ngày 21/4, kêu gọi học sinh tặng sách rồi
bỏ đó. Thư viện sách phủ bụi thời gian, nghèo đầu sách.

6


b. Về nguyên nhân khiến học sinh lười đọc sách văn, ngại học môn Văn:
Thứ nhất, có thể là do chương trính sách giáo khoa ít bài hay, lại hạn chế
về thời gian, bị cắt xén về dung lượng. Có những tác phẩm hay nhưng các em
chỉ được học một đoạn trích dẫn đến không có được cái nhìn toàn diện, bao quát
nên không thấy hết cái hay, cái giá trị của tác phẩm. Có nhiều bài không phù
hợp với cuộc sống hiện đại, xa lạ với học sinh hoặc cao siêu khó hiểu.
Thứ hai, quan niệm "thi gì học nấy" khiến cho nhiều học sinh (có khi bị
thụ động bởi quan điểm của phụ huynh) có thiên hướng học các môn tự nhiên
để dễ chọn trường, chọn nghề, dễ xin việc.
Thứ ba, sách tham khảo quá nhiều và tràn lan nhưng chất lượng kém.
Nhiều sách chỉ là "bình mới rượu cũ", không có tác dụng định hướng cho học
sinh mà chỉ nghiêng về viết văn mẫu, khiến cho học sinh có tâm lí thụ động, ỉ
lại, không tư duy, sáng tạo. Nên luôn cảm thấy môn văn thật nhàm chán.
Thứ tư, việc thay đổi hình thức thi cử, cách thức ra đề, cách thức tính
điểm để xét tốt nghiệp cũng khiến học sinh hiện nay coi nhẹ môn văn. Nhất là
việc cộng điểm trong các môn vào điểm thi quốc gia để xét tốt nghiệp khiến học
sinh yên tâm chỉ cần không bị điểm liệt là đỗ. Còn chuyện điểm trung bình các
môn thì đã có thầy cô, nhà trường lo. Nhiều trường còn đẩy điểm học sinh lên
cao chót vót để cạnh tranh tỉ lệ và lấy điểm thành tích. Nguyên nhân này khiến
cho học sinh lười học tất cả các môn nhưng hệ lụy nhiều nhất phải gánh là môn
văn. Vì chỉ cần không liệt các em vẫn đậu tốt nghiệp, đại học vì đã có điểm các
môn tự nhiên kéo lại. Bởi vậy các em không cần đọc truyện ngắn, chẳng cần

thuộc thơ, chỉ cần khua khoắng vài câu đọc - hiểu viết vài dòng nghị luận xã hội
là đã có thể được 2 - 3 điểm. Cần gì phải thuộc thơ, đọc truyện, thông hiểu văn
bản?
III. GIẢI PHÁP VÀ BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

Đối với hoạt động dạy học Ngữ văn trong Nhà trường thì điều cốt yếu
nhất là đạt được mục tiêu môn học, giúp học sinh có được kiến thức như mục
tiêu mỗi bài học đặt ra. Vậy nên tôi xác định việc khơi gợi niềm đam mê đọc
sách cho học sinh chỉ là hoạt động thứ yếu để không lạm dụng, không lãng phí
thời gian và không phải bất kì bài học nào cũng áp dụng. Tuy nhiên vấn đề trên
vẫn là một hoạt động hữu ích nên xuất phát từ thực trạng và những nguyên nhân
như đã phân tích, trong quá trình giảng dạy tôi đã tiến hành như sau:
1. Hướng dẫn học sinh đọc sách có hiệu quả.
a. Hướng dẫn học sinh phương pháp đọc nhanh, giúp tăng khả năng
tập trung và tiếp thu thông tin.
Ai cũng biết đọc sách là tốt nhưng không phải ai cũng nắm giữ phương
pháp đọc hiệu quả. Nhiều người có kinh nghiệm đã chỉ ra rằng: Trước khi đọc
7


sách cần xác định mục đích đọc, xem mục lục, đọc lời tựa...Khi bắt đầu đọc nội
dung cần phải tích cực tư duy, tập trung cao độ, rèn luyện kĩ thuật đọc, ghi chú
khi đọc...
Theo nghiên cứu của các nhà khoa học thì đôi mắt và não bộ của con
người có khả năng tiếp thu 20 nghìn từ/phút. Nhưng hầu hết mọi người chỉ đọc ở
tốc độ 200 từ/ phút, ít hơn 10% tiềm năng thật sự của con người.Trong khi đó rất
nhiều học sinh hiện nay thiếu kĩ năng đọc. Có em đọc vẫn còn ngắc ngứ, hoặc
đọc sai, đọc nhầm với tốc độ quá chậm. Điều đó càng khiến các em ngại đọc,
chán đọc. Nên tôi đã chỉ ra cho các em thấy, càng đọc từng chữ càng mất khả
năng tập trung. Vì với những người đọc từng chữ, mắt của họ phải dừng lại ở

mỗi chữ một lần. Mắt dừng lại càng nhiều lần thì thời gian dừng càng lâu và tốc
độ đọc càng chậm. Vậy nên bí quyết đọc nhanh và có hiệu quả là giảm thời gian
và số lần dừng lại của mắt. Cách đọc cụ thể như sau: Thứ nhât, mở rộng tầm
mắt để đọc nhiều từ một lúc. Mới đầu có thể đọc 2 đến 3 từ (tốc độ đọc sẽ là 240
- 360 từ/ phút). Sau đó tăng dần lên 5- 7 từ (tốc độ đọc sẽ là 600- 840 từ/ phút).
Cứ như thế dần dần các em có thể tăng tốc độ đọc lên đến hơn 1 nghìn từ, 2000
từ...Tôi thường kể cho các em nghe những tấm gương có kĩ năng đọc sách siêu
đẳng để kích thích khả năng của các em như: M. Gorki (1500 từ/ phút), Banzac
(4000 từ/phút), Lênin đọc sách mà chỉ như xem sách. Thứ hai, để mắt khỏi nhảy
nhót khắp trang giấy, hãy dùng một cây bút làm vật dẫn mắt qua từng dòng văn.
Việc này giúp học sinh tập trung hơn vào việc đọc sách, có thể điều khiển được
tốc độ đọc của mắt. Thứ ba, hướng dẫn học sinh tìm kiếm các ý chính và đánh
dấu các từ khóa quan trọng, lướt qua các từ không chính yếu. Thứ tư, đọc lướt
qua các đề mục chính và phụ trong sách trước khi bắt đầu đọc chữ chi tiết. Việc
đọc lướt này còn giúp học sinh chuẩn bị tâm trí và đọc hiệu quả hơn.
b. Hướng dẫn học sinh sử dụng sơ đồ tư duy để nâng cao hiệu quả đọc
sách.
Trong các phương pháp đọc sách thì phương pháp ghi chép khi đọc là
khâu quan trọng không thể thiếu. Ghi chép sẽ giúp tăng khả năng tập trung ghi
chép, ghi nhớ kiến thức, tổng hợp để tóm gọn nội dung cốt lõi,... Trên cơ sở
phương pháp đọc sách này tôi hướng dẫn học sinh lập sơ đồ tư duy với mục đích
ghi nhớ, tóm lược nội dung của một văn bản hoặc một cuốn sách. Theo tiến sĩ
Trần Đình Châu và tiến sĩ Đặng Thu Thủy (Viện khoa học giáo dục Việt Nam):
Cách này vừa nhanh, tiết kiệm thời gian vừa dễ hiểu, dễ nhớ nội dung và kích
thích não sáng tạo. Khi dạy đọc hiểu văn bản tôi thường khuyến khích học sinh
đọc ở nhà trước và tiến hành lập sơ đồ tư duy. Khi bắt đầu bài học cho học sinh
tóm tắt tác phẩm theo sơ đồ đã chuẩn bị sẵn. Thực hiện phương pháp này sẽ
khắc phục được tình trạng học sinh đọc văn bản mà không tóm tắt được, không
nhớ các chi tiết sự việc tiêu biểu hoặc các luận điểm chính của văn bản. Tất
nhiên ban đầu giáo viên phải cho học sinh làm quen với một sơ đồ tư duy mẫu

8


sau đó mới hướng dẫn cách lập sơ đồ tư duy, cách tìm từ khóa và cách trình
bày nội dung trên sơ đồ. Ví dụ, tôi hướng dẫn học sinh lập sơ đồ như sau:

Khi lập sơ đồ tư duy hướng dẫn học sinh phối hợp màu sắc chữ viết,
đường nét để dễ dàng liên tưởng, tổng hợp và làm cho vấn đề thêm rõ ràng. Nếu
lập được sơ đồ tư duy có nghĩa là học sinh ấy đã đọc văn bản hai lần: Một lần
đọc để tìm ra từ khóa. Lần hai là để lập sơ đồ tư duy. Nếu học sinh có thể tóm
tắt văn bản dựa trên sơ đồ thì học sinh ấy đã đọc đến lần thứ ba. Điều đó giúp
cho học sinh ghi sâu, nhớ lâu, khi ôn lại cũng rất nhanh, tiết kiệm thời gian mà
hiệu quả.
Từ việc có thể nhớ được văn bản, nắm được nội dung cuốn sách chắc
chắn học sinh không còn ngại đọc văn, đọc sách nữa.
2. Phương pháp "mỗi tuần một cuốn sách".
Chuyên gia giáo dục người Trung Quốc là Doãn Kiến Lợi, người đã có rất
nhiều nghiên cứu sâu sắc về lĩnh vực giáo dục cho rằng:"Học Ngữ văn không
phải là học sách giáo khoa Ngữ văn". Nếu không quan tâm đến việc đọc sách,
chỉ mình sách giáo khoa Ngữ văn thì càng ngày học sinh càng trở nên bất lực
khi đọc văn, viết văn. Trong khi đó, sách giáo khoa Ngữ văn hiện nay có nhiều
bài chỉ là đoạn trích đơn lẻ, truyền đạt một số kiến thức vụn vặt "giống như loại
rau, loại gạo trắng hảo hạng nhưng không có vitamin, ăn vào khiến người ta
mắc bệnh tê phù, đi lại khó khăn" (Đào Hành Tri). Vậy nên, từ kinh nghiệm của
rất nhiều người và qua các tài liệu có thể tổng kết, có nhiều yếu tố để học tốt
môn Ngữ văn nhưng phương thức quan trọng nhất vẫn là đọc sách. Nhà giáo dục
Liên Xô Sukhômlynsky đã từng kết luận rằng: "Phương pháp hiệu quả nhất
chính là mở rộng phạm vi đọc của trẻ" (Lời kiến nghị với các nhà giáo). Người
9

có vốn đọc nghèo chắc chắn là người có vốn ngôn ngữ nghèo đồng thời cũng là
người có lối tư duy nghèo. Nếu chúng ta muốn học sinh giỏi văn thích học văn
mà coi nhẹ việc đọc sách ngoài giờ thì chẳng khác gì "thả một người vào bồn
tắm để học bơi".
Vì vậy hàng tuần tôi vẫn giới thiệu với học sinh về những cuốn sách hay.
Cả sách được tái bản lẫn sách mới ra mắt bạn đọc bằng cách tóm tắt nội dung cơ
bản của sách hoặc giới thiệu giá trị cuốn sách, số lần tái bản, số lượng sách được
bán...Chẳng hạn tôi thường giới thiệu như sau:
* Don Quixote - Miguel De Cervantes: Đây là tác phẩm hay nhất và kinh
điển nhất của nền văn học Tây Ban Nha, được dịch ra nhiều thứ tiếng nhất và
được tái bản nhiều nhất trong lịch sử nhân loại, chỉ sau "Kinh Thánh"...
* Nhà giả kim - Paulo Coelho: Bạn có thể không có cảm giác mình đang
... đọc sách, mà như mình đang trò chuyện với.... CHÍNH MÌNH, với cái tôi sâu
thẳm bên trong, với cái tôi đôi lúc chần chừ lười biếng, hèn nhát và lo sợ bị
người khác đánh giá... “Nhà giả kim” có một hành trình không mấy dễ dàng để
trở thành một trong những cuốn sách bán chạy nhất thế giới. Lần xuất bản đầu
tiên cuốn sách chỉ bán được vỏn vẹn chưa đầy 1000 bản nhưng giờ đây con số
đó đã lên tới hơn 65 triệu bản. "Nhà giả kim" đươc mệnh danh là cuốn sách bán
chạy chỉ sau "Kinh thánh".
* Những người khốn khổ - V.Hugo: Trong 150 năm qua, cuốn sách đã
được dịch sang rất nhiều ngôn ngữ khác nhau, được chuyển thể thành hàng chục
tác phẩm điện ảnh, những vở nhạc kịch, vở múa ballet... Tác phẩm xuất bản lần
đầu năm 1862 là một trong những tiểu thuyết nổi tiếng nhất của văn học thế
giới. Nhân vật chính của tiểu thuyết là Giăng Van-Giăng, một cựu tù khổ sai tìm
cách chuộc lại những lỗi lầm thời trai trẻ...
*Hồng lâu mộng - Tào Tuyết Cần: là một bức tranh hiện thực rộng lớn
về xã hội phong kiến Trung Quốc trên con đường suy tàn. Tác phẩm kể về mối
tình giữa Giả Bảo Ngọc, Lâm Đại Ngọc. Họ chính là những đứa con "bất hiếu"
của gia đình mình. Họ chống quan niệm trọng nam khinh nữ truyền thống, chán

ghét khoa cử công danh, theo đuổi một cuộc sống tự do, chống lại khuôn phép
ràng buộc. Họ yêu nhau vì phản nghịch, càng phản nghịch họ càng yêu nhau. Đó
là hồi âm của cuộc đấu tranh giữa cái mới và cái cũ, giữa tư tưởng dân chủ sơ
khai và tư tưởng phong kiến...
*Không gia đình - kể chuyện một cậu bé không cha mẹ tên là Rê-mi,
được gia đình nọ đem về nuôi. Rê-mi được chăm sóc trong vòng tay yêu thương
của má Bác-bơ-ranh. Sau đó Rê-mi đi theo gánh xiếc của cụ Vi-ta-li để làm
thuê. Em bé Rêmi ấy đã lớn lên trong gian khổ. Em đã chung đụng với mọi hạng
người, sống khắp mọi nơi, "Nơi thì lừa đảo, nơi thì xót thương". Nhưng dù ở
đâu, trong cảnh ngộ nào, em vẫn noi theo nếp rèn dạy của ông già Vitali giữ
phẩm chất làm người, nghĩa là ngay thẳng, gan dạ, tự trọng, thương người, ham
lao động, không ngửa tay xin xỏ, không dối trá, gian giảo, nhớ ơn nghĩa, luôn
luôn muốn làm người có ích.
10


*Mật mã Da Vinci – Dan Brown: Được mệnh danh là một trong những
cuốn sách ấn tượng nhất thế kỉ XXI, Dan Brown đã kết hợp tài tình giữa các
kiến thức về tôn giáo, lịch sử với các yếu tố khoa học, biểu tượng học… trong
cuốn sách của mình. Những sự kiện được miêu tả sống động đến nỗi, người đọc
nghi ngờ phải chăng có thật hay không? Với ngòi bút xuất sắc đó, tác phẩm của
Dan Brown luôn gây chú ý dư luận với hơn 80 triệu bản được tiêu thụ...
Điều quan trọng là giáo viên sẽ giới thiệu sách vào khi nào? Nếu cứ giới
thiệu vào các giờ học Ngữ văn trên lớp thì sẽ không đảm bảo được trọng tâm
kiến thức của giờ học, sẽ cháy giáo án hoặc làm chậm tiến độ so với phân phối
chương trình. Vì vậy, tôi lựa chọn cách giới thiệu sách cho học sinh như sau:
 Cách thứ nhất:
Tổ chức cho học sinh thể hiện những hiểu biết, những suy nghĩ, nghiền
ngẫm, những bài học các em rút ra được từ sách thông qua tiết học "Phát biểu tự
do", "Phát biểu theo chủ đề" trong những chương trình Ngữ văn THPT.

- Đối với bài "phát biểu tự do", tôi cho phép học sinh tự do nói về cuốn
sách mà mình yêu thích.
- Đối với bài "phát biểu theo chủ đề " có thể định hướng cho học sinh phát
biểu về nội dung cuốn sách do cô giáo chọn (tất nhiên là học sinh đã đọc được).
Chẳng hạn như cùng phát biểu về tiểu thuyết " Những người khốn khổ " của
Victo Huygo. Đề tài phát biểu xoay quanh tác phẩm này cũng nên đơn giản hóa
hoặc có cả đơn giản lẫn nâng cao để học sinh lựa chọn. Ví dụ như :
•

Em thích nhân vật nào trong tác phẩm?

•

Đoạn truyện nào có ấn tượng sâu đậm trong em?

•

Giá trị lớn nhất mà tác phẩm mang lại là gì?

 Cách thứ hai:
Thường xuyên chia sẻ những bài giới thiệu về sách hay được đăng trên
các báo điện tử lên facebook của nhóm, lớp HS. Cách này tôi thực hiện được
nhờ học hỏi kinh nghiệm của bà Doãn Kiến Lợi (Muốn con gái ham đọc sách,
hai vợ chồng bà tuần nào cũng thảo luận với nhau về một cuốn sách ngay trước
mặt con gái) và người cha của Christophes Ressi (Cứ mỗi tuần một lần, một
cuốn sách từ thư viện lại hiện trong phòng Ressi. Chúng thuộc nhiều thể loại...
Ressi cũng chẳng cảm thấy bị ép phải đọc. Ressi chỉ đơn giản là quen với việc
nó xuất hiện trong phòng. Bố Ressi vẫn tiếp tục làm thế, từ tuần này sang tuần
khác, tháng này sang tháng khác. Ông chỉ nói với Ressi rằng "Thứ liếc qua
xem". Cuối cùng thì Ressi cũng để mắt tới "sư tử, phù thủy và tủ quần áo" của

C.S Lewis... Sau một vài cuốn nữa thì Ressi thực sự bị nghiện đọc sách...)

11


Tất nhiên, tôi không làm được cha của Ressi nhưng những bài giới thiệu
về sách cũng rất hấp dẫn. Ở đó, người viết thường nói về giá trị, tác dụng của
cuốn sách và kể tóm tắt một số đoạn. Và không phải cuốn sách nào học sinh
cũng tò mò nhưng có nhiều em chỉ mới đọc bài giới thiệu về sách đã đặt mua
hoặc hỏi mượn cô giáo.
 Cách thứ ba (Áp dụng đối với lớp chủ nhiệm). Tôi thường giới thiệu cho học
sinh lớp chủ nhiệm 11A6 vào các giờ sinh hoạt 15 phút hoặc sinh hoạt cuối tuần.
Có thể dành thời gian để các em thảo luận về nội dung giá trị của sách sau khi
đọc. Tất nhiên không phải cứ giới thiệu là tất cả học sinh trong lớp đều tìm đọc.
Vì còn phụ thuộc vào rất nhiều điều kiện khác nhau : Số lượng sách có hạn, các
em không tìm được, mượn được hoặc không có tiền mua hoặc cũng có thể là
ngại đọc. Vậy nên giáo viên cần tổ chức cho học sinh kể lại. Chọn ra một vài
học sinh có năng khiếu để kể những đoạn hay nhất mới có sức tác động đến các
em học sinh khác. Thông thường chỉ cần nghe các bạn tranh cãi nhau về nội
dung của cuốn sách, thích đoạn nọ đoạn kia, hoặc thích nhân vật nọ mà không
thích nhân vật kia..., thì học sinh thờ ơ nhất đối với sách cũng phải tò mò, hiếu
kì. Và từ tò mò, hiếu kì đến việc cầm cuốn sách trên tay và đọc có lẽ sẽ là một
khoảng cách không lớn đối với lứa tuổi ham khám phá, thích khẳng định bản
thân của các em.
Để thực hiện phương pháp này, giáo viên cần phải dành nhiều thời gian
nghiên cứu và đọc trước những cuốn sách mình muốn giới thiệu.
3. Dụ dỗ học sinh đọc sách.
Như đã nói ở phần thực trạng, học sinh ngày nay dễ bị cám dỗ bởi văn
hóa nghe nhìn, những trò chơi điện tử, những trang mạng xã hội. Bởi vậy muốn
học sinh chăm đọc sách, yêu sách chúng ta không nên chỉ nhắc nhở, thuyết

giảng về ý nghĩa, tác dụng của sách mà thực sự chúng ta cần phải dụ dỗ các em.
Phải làm sao để sách có sức hấp dẫn đối với các em hơn cả những loại hình
khác.
Cũng theo chuyên gia giáo dục Doãn Kiến Lợi:"Trong quá trình giáo dục,
muốn trẻ tiếp nhận cái gì thì cũng phải dụ dỗ, muốn trẻ bài xích cái gì thì phải
ép buộc". Đây là một chiêu mà tôi nhận thấy vô cùng hiệu quả nếu muốn khơi
dậy niềm say mê đọc văn bản văn học nói riêng và các loại sách nói chung. Vì
vậy trong quá trình giảng dạy tôi đã áp dụng chiêu thức này như sau:
a. Dụ dỗ thông qua giới thiệu về tác giả văn học:
Trước khi bắt đầu việc dạy đọc - hiểu văn bản, giáo viên thường cung cấp
cho học sinh những kiến thức về tác giả văn học. Đây là việc làm mà bất kì giáo
viên Ngữ văn nào cũng thực hiện. Trên cơ sở này tôi cũng đã áp dụng chiêu
thức dụ dỗ học sinh đọc sách như sau:
12


- Giới thiệu về tác giả Victo Huygo, ngoài việc nói về "Những người
khốn khổ" tôi còn giới thiệu về tiểu thuyết "Nhà thờ đức bà Pari" kể cho học
sinh nghe về câu chuyện anh Gù một cách sơ lược trong vài phút để kích thích
trí tò mò của học sinh.
- Giới thiệu tác giả Vũ Trọng Phụng, ngoài giới thiệu "Số đỏ", tôi giới
thiệu sách cho học sinh bằng việc tóm lược tiểu thuyết "Giông tố", "Vỡ đê",...
giới thiệu tuyển tập Vũ Trọng Phụng.
- Giới thiệu tác giả Nam Cao, giới thiệu tuyển tập truyện ngắn Nam Cao,
giới thiệu tiểu thuyết "Sống mòn", kể sơ lược về truyện "Đời thừa", " Giăng
sáng", " Một bữa no", "Trẻ con không được ăn thịt chó"...
- Giới thiệu về tác giả La Quán Trung, ngoài "Tam Quốc diễn nghĩa", tôi
giới thiệu thêm cả ba bộ sách kinh điển của Trung Quốc: "Tây du ký"(Ngô
Thừa Ân), "Hồng lâu mộng"(Tào Tuyết Cần), "Thủy hử" (Thi Nại Am).
- Giới thiệu về Tố Hữu, tôi đọc cho học sinh nghe các bài "Bà má Hậu

Giang", "Mẹ Suốt", "Bác ơi", "Hãy nhớ lấy lời tôi"...
- Giới thiệu về các tác giả Xuân Diệu, Huy Cận, Hàn Mặc Tử, Nguyễn
Bính, Xuân Quỳnh, Thanh Thảo,...thì giới thiệu các tuyển tập thơ để học sinh
tìm đọc. Thông thường, tôi mang sẵn một vài tuyển tập để học sinh có lòng
muốn đọc thì cho mượn luôn.
b. Dụ dỗ thông qua việc tóm tắt tác phẩm.
Có thể áp dụng kể tóm tắt nội dung toàn bộ tác phẩm (nếu học văn bản đoạn
trích) nhưng xen kẽ kể chi tiết một số đoạn hấp dẫn. Chẳng hạn:
Dạy "Chiến thắng Mtao Mxây": Tôi không kể tóm tắt sử thi "Đăm Săm"
theo như sách giáo khoa mà tôi kể theo bố cục của tác phẩm gồm 4 phần :
*Phần 1: Đăm Săm làm chồng Hơ Nhị, Hơ Bhị trong bối cảnh cả cộng
đồng theo tục lệ chuê nuê (nối dây). Phần này tôi kể cho học sinh nghe về tục lệ
nối dây, về việc làm sao Đăm Săm buộc phải lấy Hơ Nhị, Hơ Bhị. Chuyện hai
vợ vì Đăm Săm mà chết...
*Phần 2: Đăm Săm chiến thắng các tù trưởng gian hùng, mở mang nghề
rừng, nghề cá, xây dựng bản làng hùng mạnh. Kể chi tiết đoạn Đăm Săm đánh
bại kẻ "lấy tim ra khỏi bụng mình" (Mtao Mxây), đánh bại kẻ làm "nắng đốt
cháy mặt" mình(Mtao Grư).
*Phần 3: Đăm Săm đi chặt cây thần và đi bắt nữ thần Mặt Trời. Kể chi tiết
đoạn Đăm Săm chặt cây to đi một năm mới hết vòng gốc, đoạn Đăm Săm đi bắt
nữ thần Mặt Trời và chết, hồn đầu thai vào người chị...
*Phần 4: Cháu Đăm Săm tiếp tục lệ nối dây....
13


Dạy "Rama buộc tội" trong quá trình kể tóm tắt tác phẩm "Ramayana",
tôi kể chi tiết đoạn Rama và Xita sống ở trong rừng , đoạn Xita bị Ravana bắt
cóc...Nếu có thời gian tôi còn kể thêm về vở diễn sân khấu của Việt Nam
"Chuyện tình nàng Xita "để cho học sinh thấy được sức ảnh hưởng và mối liên
hệ giữa văn học nghệ thuật Việt Nam với văn học nghệ thuật Ấn Độ.

Khi tóm tắt tiểu thuyết "Số đỏ"(Vũ Trọng Phụng) phục vụ cho việc dạy
đọc hiểu đoạn trích "Hạnh phúc của một tang gia" tôi cũng kể một số đoạn về
nhân vật Xuân tóc đỏ...
Dạy "Người cầm quyền khôi phục uy quyền", ngoài việc tóm tắt toàn bộ
tiểu thuyết "Những người khốn khổ", tôi cũng kể chi tiết đoạn Giăng VanGiăng ăn cắp bánh mì, đoạn Giăng Van- Giăng vào gặp đức Giám mục và ăn
trộm khay bạc, đoạn Phăngtin phải bán tóc, bán răng, bán thân... ở khâu tóm tắt
tác phẩm.
Dạy tác phẩm "Chí Phèo"(Nam Cao), tôi kể chi tiết những đoạn đã lược
bớt và giới thiệu học sinh về tìm đọc toàn bộ tác phẩm để hiểu hết giá trị của nó
Ngay cả dạy "Tấm Cám" tôi vẫn mạnh dạn kể kết thúc tác phẩm là cảnh
Tấm dội nước sôi khiến Cám chết và làm mắm gửi về cho mụ dì ghẻ...Khuyến
khích học sinh tìm đọc những truyện cổ tích có cách kết tương tự. Từ đó, lí giải
cho các em hiểu tại sao tác giả dân gian lại dựng đoạn kết thúc truyện như thế.
Trong quá trình tóm tắt, chỉ kể một số đoạn để gợi hứng thú và sự tò mò
cho học sinh. Không kể chi tiết quá để học sinh còn hứng thú tìm đọc toàn bộ
tác phẩm. Thường thì đối với tác phẩm ngắn, tôi sẽ in ra cho học sinh đọc...
c. Dụ dỗ thông qua giới thiệu khái quát về các thời kì, các giai đoạn
văn học.
Giới thiệu những tác giả, tác phẩm tiêu biểu bằng cách chuẩn bị sẵn
một số tác phẩm để đọc cho học sinh nghe một số đoạn. Ví dụ trong bài "Khái
quát văn học Việt Nam từ năm 1945 đến hết thế kỉ XX" đến phần tìm hiểu về
"Khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn của văn học 45 - 75", tôi mang ra
đọc một số đoạn trong các tác phẩm "Người mẹ cầm súng" (Nguyễn Thi), "Hòn
đất" (Anh Đức)... Tất nhiên phải kể tóm tắt toàn bộ tác phẩm trước rồi mới đọc.
Và điều quan trọng để dụ dỗ học sinh là giáo viên phải biết dừng lại ở đoạn gay
cấn nhất, hấp dẫn nhất. Học sinh đòi đọc tiếp phải kiên quyết không đáp ứng thì
mới buộc các em tự mình tìm đọc. Lúc này giáo viên chỉ việc giới thiệu sách này
bán ở đâu, có ở thư viện nào hoặc trực tiếp cho học sinh mượn đọc (nếu có sách)
thì phương pháp dụ dỗ mới có hiệu quả.
2. Phương pháp sân khấu hóa, kịch bản hóa văn bản văn học.

Phương pháp này đã rất nhiều giáo viên áp dụng và cũng đã rất thành
công với mục tiêu khiến giờ văn trở nên sinh động, hấp dẫn. Học tập cách làm
14


của các đồng nghiệp, khi áp dụng biện pháp này tôi còn hướng đến mục tiêu
khơi gợi hứng thú đọc văn, đọc sách cho học sinh.
Đối với tác phẩm tự sự, muốn làm được điều này, giáo viên chỉ cần phân
công nhiệm vụ cho học sinh trước khoảng 3 - 5 ngày. Cần phát huy tinh thần
xung phong của học sinh để các em tự nhận vai diễn, viết kịch bản, đề xuất
trang phục, đạo cụ. Giáo viên chỉ định hướng chỉnh sửa. Đến buổi có tiết học,
các em chuẩn bị hóa trang trang phục vào giờ ra chơi. Khi vào học chính thức
các em tiến hành diễn khoảng 10 phút và cho HS khác nhận xét, đánh giá rút
kinh nghiệm... Chỉ 10 phút ngắn ngủi thôi nhưng đã tạo nên một không khí
thoải mái, cởi mởi cho học sinh. Điều quan trọng là 10 phút ấy đã thay thế hoàn
toàn việc đọc văn bản trên lớp. Vì để có thể viết được kịch bản, diễn xuất học
sinh buộc phải đọc và chuẩn bị trước ở nhà. Những học sinh khác muốn nhận
xét về nội dung vở kịch, diễn xuất của diễn viên cũng không thể chờ đến lúc lên
lớp mới đọc tác phẩm nữa.
Đối với văn bản kịch, tôi thường phân nhóm cho học sinh để các em đọc
trước, tự thảo luận với nhau sẽ chọn cảnh, phân công vai diễn và tập diễn xuất
như thế nào. Sau đó sẽ công diễn để xếp loại cho điểm theo nhóm. Điều này rất
hữu ích vì tạo nên sự đua tranh giữa các nhóm, khiến cho không khí giờ học
thêm sôi nổi, nhiều màu sắc. Đó cũng là cách để học sinh ghi nhớ dẫn chứng,
lời thoại,... vốn vẫn bị cho là khó nhằn đối với học sinh khi đọc hiểu kịch bản
văn học.
Đối với văn bản trữ tình, tôi thường tổ chức cho các em thi ngâm thơ, thi
đọc diễn cảm hoặc dựa vào cốt tự sự của một số tác phẩm trữ tình mà kể một
câu chuyện dựa trên sự thông hiểu và trí tưởng tượng phong phú của các em.
Thực tế cho thấy nhiều học sinh rất tài năng và nhờ đó tôi đã phát hiện được rất

nhiều nhân tố cho đội văn nghệ của trường.
Trên đây là một số biện pháp mà tôi đã thực hiện trong quá trình giảng
dạy bộ môn Ngữ văn tại trường THPT Lê Hoàn. Với một mong muốn rất nhỏ
bé, phục vụ cho một khía cạnh rất nhỏ cho quá trình dạy văn học văn của giáo
viên và học sinh đó là khơi gợi cho học sinh mình say mê đọc sách.
IV. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỐI VỚI HOẠT
ĐỘNG GIÁO DỤC

Tôi được phân công giảng dạy hai lớp A1, A6 Khóa học 2014 - 2017. Qua
những biểu hiện ban đầu, tôi nhận thấy học sinh có vẻ ít đọc sách. Vì vậy, tôi đã
áp dụng sáng kiến này và kết quả thu được như sau:
Trước khi thực nghiệm: (Khảo sát đầu năm học 2014-2015)

15


Lớp

Đọc sách
hàng ngày

Tuần đọc
vài lần trở
lên

Tháng đọc
vài lần trở
lên

Năm đọc

vài lần trở
lên

Không đọc

10A1

1/49

5/49

13/49

15/49

15/49

10A6

0/45

2/45

5/45

18/45

20/45

Sau khi thực nghiệm: (Khảo sát cuối năm học 2015-2016)

Lớp

Đọc sách
hàng ngày

Tuần đọc
vài lần trở
lên

Tháng đọc
vài lần trở
lên

Năm đọc
vài lần trở
lên

Không đọc

11A1

18/49

25/49

4/49

2/49

0/49

11A6

14/45

18/45

10/45

3/45

0/45

Đặc biệt khi tôi cho học sinh tự kiểm nghiệm về sự khác biệt (thay đổi)
của bản thân trước và sau khi đọc sách. Kết quả như sau:
 Học trò Phạm Thu Hiền (11A1) bộc bạch:
Trước khi đọc sách

Sau khi đọc sách

- Vốn hiểu biết về con người, xã hội,... - Đã hiểu nhiều hơn về xã hội, con
thấp.
người,...
- Tư duy đơn giản, đôi lúc còn nông - Cái nhìn về mọi thứ sâu sắc hơn, chín
cạn
chắn hơn
- Có nhiều cảm xúc, suy nghĩ nhưng - Đã bắt đầu có thể dùng ngôn từ để
vẫn chưa thể bộc lộ được do ngôn ngữ biểu đạt được một cách đúng đắn nhất
biểu đạt kém
về quan điểm, cảm nghĩ, tình cảm

riêng,...
- Tự bản thân vẫn chưa có kinh - Đọc sách và tìm ra những kiến thức,
nghiệm trong cuộc sống hay các kiến kinh nghiệm, triết lí đúc kết từ những
người đi trước, từ đó áp dụng được
thức xung quanh,...
trong cuộc sống.
- Tìm ra được niềm đam mê cũng như
- Không thực sự có lòng yêu mến hay mục đích sống của bản thân, muốn cố
mơ ước về bất kì điều gì.
gắng cống hiến cho điều đó.
16


 Học trò Nguyễn Thị Hồng Anh cũng viết:
Trước khi đọc sách
- Không hiểu biết nhiều thứ

Sau khi đọc sách
- Hiểu thêm được nhiều điều

- Chản nản, không có niềm vui trong - Tìm thấy niềm vui trong cuộc sống,
cuộc sống
thêm vui vẻ, yêu đời
- Không thích sách lắm vì thường sách - Cảm thấy sách là một tuyệt phẩm
rất dày, ngại đọc.
đáng giá nhất trên thế giới
- Từ ngữ nghèo nàn

- Tăng vốn từ ngữ

Khi được hỏi: "Em thích cuốn sách nào nhất?", các em đã không ngại mà
kể tóm tắt hoặc nêu giá trị, tác dụng của cuốn sách mình đọc được. Em Trịnh
Thị Nhung đã viết:"Mỗi cuốn sách đều mang đến cho chúng ta một điều mới mẻ
trong tâm hôn, và có những quyển sách ta đọc đi đọc lại bao nhiêu lần cũng
không thấy chán. Mỗi lần như thế đều mang đến cảm giác khác. Vui, buồn, yêu
thương, trân trọng,...đó là những cảm xúc khó tả mà "Ruồi Trâu" của Ethel
Lilian Voynich mang lại cho em.
Tác phẩm kể về Antho, sinh ra trong một gia đình giàu có. Antho được vị
cố đạo Montaneli yêu thương, đối xử như con đẻ và được truyền dạy về đạo
Pido. Sớm thấy được lí tưởng của mình là đi theo Cách mạng, anh đem lòng
yêu Giema - cô gái theo đạo Kito. Sau đó, Antho bị giáo hội lừa, bị Gieema
nghi ngờ và nhận ra Montaneli chính là cha đẻ của mình. Anh bỏ nhà ra đi, lưu
lạc qua Nam Mĩ. Chịu bao nhiêu khổ sở và hiểm nguy, sau đó trở về với con
đường Cách mạng với bí danh Ruồi Trâu. Tại đây, anh gặp lại Montaneli (giờ
đây đã trở thành Hồng y giáo chủ), song hoạt động Cách mạng khác người cha
mình. Anh bị kết án tử hình trong một cuộc đấu với bọn mật thám nhưng Antho
hoàn toàn thoải mái. Người cha cuối cùng vì day dứt, ân hận cũng đã chết.
Câu chuyện về hai con người đại diện cho hai lí tưởng sống chính trị và
tôn giáo khác nhau với những cuộc đấu tranh quyết liệt giữa lí trí và tình cảm
bên trong. Cuối cùng, họ vẫn giữ lí trí và niềm tin, hi sinh tình cảm ruột rà của
mình. Đó là hiện thân hình ảnh người thanh niên mang trong mình chất thép
của người cộng sản Cách mạng. Từ hiền lành, hồn nhiên, Antho ngày nào đã
thành một Ruồi Trâu sắc sảo, khôn ngoan nhưng ẩn trong tâm khảm vẫn là một
trái tim ấm nóng yêu thương...Đây cũng là hình ảnh em không bao giờ quên
được:
"Vẫn là ta
Chú ruồi sung sướng
17

Sống xứng đáng
Chết chẳng vấn vương".
Quyển sách này mang cho em nhiều trải nghiệm thú vị và bài học quý giá.
Nhờ tác phẩm em thấy cuộc sống thú vị hơn, thấy mình cần tìm cho chính mình
lí tưởng sống của cuộc đời. Văn phong của tác giả rất sắc bén, cụ thể, đầy tình
cảm. " Ruồi Trâu " xứng đáng là một tác phẩm được yêu mến, càng đọc càng
thấy hay. Thỉnh thoảng, em vẫn tìm đọc lại cuốn sách này và trong lòng còn
nguyên vẹn như lần đầu. Đó thực sự là một tác phẩm tâm đắc nhất của em."
Còn em Hà Thị Huyền (HS 11A1) thì viết: "Tôi rất thích đọc sách và yêu
vô cùng những câu chuyện thú vị mà sách đem lại. Cũng vì vậy mà việc chọn ra
quyển sách mà tôi tâm đắc nhất rất khó..."Lũ trẻ đường tàu" - một quyển sách
không quá dày, bìa không đẹp, tên cũng không hấp dẫn, nhưng...nhờ cuốn cách
này, tôi càng thêm yêu bản thân, yêu gia đình, yêu đất nước tôi và yêu tất cả
mọi người".
Em Trịnh Trọng Nam(11A1) cũng viết: "Cuốn sách em thích nhất là
"Trên sa mạc và trong rừng thẳm"...Thứ hai là "Jên Êrơ"...đặc biệt là những
tiểu thuyết kinh điển ca ngợi tình cảm của con người như "Không gia đình",
"Túp lều bác Tôm", "Tiếng gọi nơi hoang dã"...
Khi đọc những lời chia sẻ của các em, tôi thực sự ngỡ ngàng vì không ngờ
chỉ trong khoảng thời gian ngắn mà các em đã đọc được nhiều đến thế.
Và điều tôi cảm thấy thú vị là các em không chỉ đọc những tác phẩm tôi
giới thiệu mà còn tự tạo cho mình thói quen tìm đọc sách. Nhiều bài viêt của
các em (viết để trả lời câu hỏi của tôi: "Hãy viết về một quyển sách mà bạn từng
đọc và thấy tâm đắc") thực sự đã trở thành những bài giới thiệu về sách chân
thực và hấp dẫn không thua kém gì các độc giả già dặn kinh nghiệm. Có học
sinh đã rất thẳng thắn viết rằng: "Em thấy mình có cách chọn sách và đọc sách
khác với các bạn nhưng điều đó em không quan tâm lắm. Điều mà em quan tâm
là những trang sách đó viết gì và em hiểu được gì từ nó. Hôm nay, em muốn nói
về cuốn sách mà em thích nhất là "Tony buổi sáng". Em nghĩ là cô không biết
đến cuốn sách này vì nó chỉ mới có gần đây... Đọc cuốn sách em có thể tự trả

lời câu hỏi "Tôi là ai?" "Mình cần phải làm gì? Sao một ngày lại chỉ có 24 giờ
vậy? Em muốn thời gian nhiều hơn"... Thú thật, có những cuốn sách học sinh
đọc mà tôi chưa từng đọc. Và có lúc, tôi thực sự bị lũ học trò dụ dỗ ngược.
Chẳng hạn, chúng dụ dỗ tôi đọc bộ ba "Chạng vạng", "Hừng đông" , "Trăng
non"..., rồi mua tặng tôi cả cuốn tiểu thuyết " Suối nguồn" dày 1199 trang của
nhà văn Mỹ gốc Nga - Ayn Rand. Đó là kết quả ngoài sức tưởng tượng của tôi.
Ngoài việc ham đọc sách nói chung, nhiều em còn thông làu những tác
phẩm thơ văn trong và ngoài chương trình Ngữ văn THPT. Em Trịnh Thị
Phương (11A6), từ chỗ bài thơ "Tỏ lòng"(Phạm Ngũ Lão) chỉ có câu thơ mà
18


không thuộc. Nay em rất say thơ. Khi tôi giới thiệu bài thơ ngoài chương trình,
dù rất dài em cũng đều thuộc rất nhanh trong vòng vài ba ngày, ví dụ : "Núi
đôi" (Vũ Cao), "Hãy nhớ lấy lời tôi" (Tố Hữu) "Người đi tìm hình của
nước" (Chế Lan Viên)...Có em thích "Tuổi thơ dữ dội" của VH Việt Nam, có
em lại thích "Khu vườn mùa hạ" của VH Nhật Bản. Có em thích "Tôi tài giỏi,
bạn cũng thế" để có bí quyết học tốt thi tốt, em khác lại thích "Sẽ có cách,
đừng lo" để học cách tự lập và làm sao để sống khi trong tay chỉ có 15 nghìn
đồng....
Với những kết quả nêu trên, tôi đã mạnh dạn đề xuất với tổ chuyên môn
và nhà trường áp dụng vào năm học tới. Tôi nghĩ bất kì bộ môn nào, giáo viên
cũng có thể "khơi gợi niềm đam mê đọc sách trong học sinh".
C. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
I. KẾT LUẬN:

Một nắm hạt giống trồng xuống đất, có hạt nhận được lượng nước thích
hợp và nguồn ánh sáng dồi dào, có hạt vừa thiếu nước vừa không có ánh sáng
mặt trời, cuối cùng sẽ khác nhau rất lớn. Học sinh của chúng ta là những hạt
giống tốt và đọc sách chính là nguồn nước và ánh sáng của trí tuệ. Vì vậy chúng

ta nên khuyến khích và khơi gợi niềm say mê đọc sách của học sinh để những
hạt giống ấy có một nguồn năng lượng dồi dào, phát huy hết được năng lực, trí
tuệ, thức dậy được tiềm năng vốn có để đi tới thành công.
Trong không khí ảm đạm của văn hóa đọc hiện nay, những biện pháp áp dụng
(thể hiện trong đề tài này) thực sự đã có tác dụng nhất định đối với thói quen và
hứng thú đọc sách của học sinh. Qua việc giảng dạy trực tiếp ở trường THPT Lê
Hoàn, tôi thấy những biện pháp trên rất thiết thực không chỉ đối với bộ môn Ngữ
văn mà còn có thể áp dụng đối với nhiều môn học khác. Vì vậy, tôi cũng đã trao đổi
với đồng nghiệp trong tổ để mọi người cùng áp dụng đề tài này và đã nhận được sự
đồng thuận rất cao. Tôi cũng đã xin phép ban giám hiệu được trình bày những đề
xuất để nâng cao văn hóa đọc cho học sinh trường THPT Lê Hoàn.
Đề tài ''Khơi gợi niềm say mê đọc sách cho học sinh qua hoạt động dạy
học Ngữ văn ở trường trung học phổ thông" là tất cả những gì mà tôi đã trăn
trở trong suốt hai năm qua. Trong phạm vi nhỏ hẹp của một SKKN, tôi không
thể viện dẫn hết tất cả và cụ thể những gì mình đã làm. Nhưng tôi sẽ tiếp tục áp
dụng và phát triển để giúp học sinh yêu sách hơn, mê văn hơn. Hi vọng sẽ nhận
được sự đóng góp ý kiến tích cực của các đồng nghiệp để đề tài này được hoàn
thiện hơn, có ý nghĩa hơn nữa.
II. KIẾN NGHỊ:

Nhân thực hiện đề tài này, tôi một số kiến nghị sau:

19


1. Đối với các cấp ngoài ngành giáo dục: - Đề nghị tổ chức ngày hội
đọc sách miễn phí không chỉ ở các thành phố, thị xã mà còn ở nông thôn, vùng
sâu vùng xa để học sinh nói riêng và người dân nói chung đỡ thiệt thòi.
- Phát huy tác dụng, ý nghĩa của các thư viện văn hóa từ cấp xã, huyện với
đầy đủ, phong phú các loại sách báo thu hút bạn đọc. Không nên bắt cược tiền

mới cho mượn sách.
2. Đối với ngành giáo dục:
- Biên soạn chương trình sách giáo khoa, nhất là môn Ngữ văn cần tuyển
chọn những bài hay vừa có tác dụng giáo dục vừa phù hợp với tư duy hiện đại.
- Cần có sự kiểm duyệt chặt chẽ đối với việc xuất bản các loại sách tham
khảo. Nếu sách hay thì tái bản, không nên chỉ vì câu khách mà "bình mới rượu
cũ" như một số sách tham khảo hiện nay. Việc phát hành tràn lan các loại sách
tham khảo càng khiến học sinh lười học.
- Khâu ra đề thi đối với môn văn theo hướng mới để học sinh có thể áp
dụng được những gì đọc được từ sách báo để giới thiệu vấn đề. Không nên chỉ
ra trong chương trình Ngữ văn. Nếu có thì không nên in cả bài thơ, đoạn thơ
hoặc đoạn trích...
3. Đối với trường THPT Lê Hoàn
- Cần có một khoản kinh phí nhất định hàng năm để bổ sung các loại sách
báo trong các thư viện trường học để phục vụ việc đọc và học của học sinh. Cần
có sự kiểm tra chặt chẽ đối với hoạt động của thư viện trường
- Cần phát động các cuộc thi như : Cuộc thi sáng tác thơ văn, cuộc thi viết
bài giới thiệu về sách, cuộc thi tìm hiểu về tác dụng của đọc sách, tổ chức các
hội thảo về đọc sách...
- Áp dụng đề tài này vào việc khơi dậy phong trào đọc sách cho tất cả học
sinh trường THPT Lê Hoàn. Và nếu có thể, đề nghị Nhà trường tạo điều kiện
cho tôi về thời gian, tinh thần để tôi có thể nâng cấp đề tài này.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 25 tháng 4 năm 2016
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết, không sao chép nội dung của người
khác.

Người viết

20


Nguyễn Minh Nguyệt
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. "Đổi mới phương pháp dạy học" - Tài liệu bồi dưỡng giáo viên, năm 2006
2. Đọc hiểu văn bản là một khâu đột phá trong nội dung và phương pháp dạy
học văn hiện nay - Trần Đình Sử - Tài liệu bồi dưỡng giáo viên, năm
2006.
3. Người mẹ tốt hơn là người thầy tốt" - Doãn Kiến Lợi - Dịch, Trần Quỳnh
Hương, NXB Giáo dục, 2013
4. "Lời kiến nghị với các nhà giáo" - Vasyl Olexandrovych Sukhomlynsky NXB Giáo dục
5. "Sử dụng bản đồ tư duy, góp phần nâng cao hiệu quả đọc truyện, đọc
sách" -TS. Trần Đình Châu, TS. Đặng Thu Thủy - Văn học tuổi trẻ số 5+6,
năm 2013
6. " 10 lợi ích không ngờ của việc đọc sách" - Báo điện tử VietNam net.com
25.5.2015
7.“Thanh niên Việt đang đọc gì”- Báo Dân Trí ngày 9.1.2015
8. "Giới trẻ Việt Nam và tình trạng văn hóa đọc đang xuống cấp" - Song Chi
- "Chúng ta".com - Ngày 27/10/2015

21


PHỤ LỤC 7
KỊCH BẢN TRÍCH ĐOẠN "CHÍ PHÈO GẶP THỊ NỞ"

(Trích "Chí Phèo" - Nam Cao)
Kịch bản: Hà Nguyễn Phương Chinh

Diễn viên: Lê Tuấn Anh - Chí Phèo
Nguyễn Thị Dung - Thị Nở
(HS lớp 11 A1 khóa học 2014 - 2017)

CẢNH 1
(Thị Nở ngồi cạnh bụi chuối ven bờ sông một cách thô thiển)
Thị Nở: (soi bóng xuống nước) Hí hí..., hôm nay Nở đẹp nghiêng nước nghiêng
thùng. À (tự đánh vào miệng), nghiêng nước nghiêng thành đấy. Nở đẹp như
tiên. Nở xinh như hoa...(mặt thộn ra, ngáp dài). Nở đẹp...ờ ...(Ngáp)...Nở đẹp...
Nhưng bây giờ Nở đẹp muốn ngủ. Chẹp chẹp... hôm nay giăng đẹp quá, gió mát
quá. Cứ ngủ đã rồi hẵng kín nước cũng chưa muộn. (Xoa xoa mặt vài cái, ngả
lưng vào bụi chuối, bắt đầu mở miệng ngáy o o)
Chí Phèo (tay cầm chai rượu, chân nam đá chân chiêu, quần áo xộc xệch, lảo
đảo bước vào,cất giọng lè nhè): Mẹ kiếp! Sư bố thằng Tự Lãng nhá. Bấy lâu
nay có rượu ngon mà giấu ông mày. Chẹp, hôm nào ông lại vô nhà mày, ông
oánh bữa nữa. (Tu rượu ừng ực)Khà... ngon, ngon lắm. (Khựng lại, gãi cổ) Ngứa
thế nhể? Ngứa quá, ngứa quá! (phanh cổ áo, gãi lên cổ, lên mang tai và lên cả
đầu, vò cho tóc bù xù, ngồi phịch xuống, nghệch chân lên gãi và lẩm bẩm) Quái,
ông mới tắm hôm... tuần trước. Rận với róm, mày bắt ông tắm nữa hả? (Đứng
dậy, lảo đảo bước về gần phía thị Nở, mặt ngạc nhiên) Con ma nào nằm ềnh
ệch, dạng chân ra thế kia? (Dụi dụi mắt, cười khà khà, gãi cổ) À... ra là con Nở
nhà cái mụ khọm già bên kia đê. Đúng là cái họ nhà ma. Trông kinh quá!
Há...há...Xấu quá!. Đời thưở nào có cái giống người không ra người, ngợm
không ra ngợm thế không biết. (Run người, vứt chai ra, rón rén lại gần thị, bất
ngờ nắm chặt lấy cổ tay, khiến thị Nở mở mắt)
Thị Nở: Mày làm gì bà đấy? Bà la lên bây giờ...
Chí Phèo: (cười hềnh hệch)
Thị Nở: Bà không sợ mày đâu con nhá. Mày muốn chết à?
22

Chí Phèo: (la lớn) Bớ làng...Ra mà xem này. Nhà thằng Chí có gì hay lắm này.
Bớ người ta...
Thị Nở: ( Dậm chân) Mày la làng làm gì cho chó nhà người ta sủa inh lên thế?
Chí Phèo: Biết điều thì im lặng...nhé. Hề...hề...
Thị Nở: (bật cười, đánh nhẹ lên lưng Chí) ......
(Thuyết minh:Thế là chúng ăn nằm với nhau, cùng ngủ say
dưới trăng)
CẢNH 2
(Chí và thị đang nằm, ngáy)
Thị Nở: (nheo nheo mắt, tỉnh dậy, nhìn sang bên, hơi giật mình) Thôi chết , cái
thằng này ở đâu lại nằm cạnh Nở thế kia? (Vỗ vỗ trán nghĩ ngợi, tủm tỉm cười
vội vàng đứng dậy) Khổ thân! Thổ một trận như thế là phải biết. Có mà hôm nay
nhọc đừ. Người như thế thì chỉ có ăn cháo hành. Mình phải về nấu cho hắn một
bát cháo hành mới được.(Ton ton chạy về nhà)
Chí Phèo: (mở mắt ra, vội nheo lại) Sáng thế kia rồi à? (Nhổ nước bọt) Ái
chà...Đắng miệng quá... (cười đau khổ rồi ọe ọe như sắp nôn)Ồ, tiếng chim hót
ngoài kia vui vẻ quá. Lại có cả tiếng anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá...Sao
mãi hôm nay mình mới nghe thấy nhỉ?(Người rũ như tàu lá, vẻ mặt sầu thảm)
(Thuyết minh bên ngoài:
- Vải hôm nay bán mấy?
- Kém 3 xu dì ạ.
- Thế ăn thua gì.
- Cố co kéo thì được 5 xu.
- Thế đấy, chẳng nhẽ lại chơi.)
Chí Phèo: Thì ra là mấy người đàn bà đi bán vải Nam Định về. (Ngồi dậy,
chống tay lên đầu gối, tì vào trán) Ngày trước mình cũng đã từng có ước mơ có
một gia đình nho nhỏ....(Ngẩng mặt lên, cười buồn, nhìn quanh) Mình đã sang
cái dốc bên kia của đời. Mình đã già mất rồi? Thế mà cũng chỉ có một mình...
(rùng mình ớn lạnh)

(Thị Nở bước vào, tay bưng tô cháo hành, tay ôm miệng, cười khì khì làm
duyên, đưa tô cháo cho Chí)
Chí Phèo:( Vẻ mặt hết sức ngạc nhiên, mắt ươn ướt) Mình cho tôi đấy à?
23


Thị Nở:(nhìn trộm, toe toét cười, phát yêu một cái) Đồ quỷ tha ma bắt. Người
đâu mà lì thế. Người ta ngồi đó mà cứ xông vào. Đến là khổ. Mau ăn đi, hôm
qua vừa thổ một trận đấy.
Chí Phèo: (Đưa hai tay đón lấy tô cháo, húp, quay sang thị) Nở nấu ngon lắm
(vẻ mặt trầm ngâm)
Thị Nở: Còn nghĩ cái gì mà mặt đưc ra thế? (Tay cầm cái quạt rách phe phẩy)
Chí Phèo: (cười hiền) À... là mấy chục năm nay không có ai nấu cho ăn đâu. Tại
cháo của Nở nấu thơm quá đó mà.
Thị Nở: (Tay bê bát cháo, tay phe phẩy quạt) Thì ăn đi cho nóng kẻo hết thơm
bây giờ. Ăn đi rồi mà nhớ lấy cái mắt người ta đấy.(Đưa tay nhéo cho Chí một
cái rõ đau)
Chí Phèo: Biết rồi... (húp hết tô cháo)
Thị Nở: Đây đây, ăn bát nữa đi Nở thương nhé. (Đón tô cháo từ tay Chí,
múc,đưa cho Chí)
Chí Phèo: (đón lấy tô cháo) Ngon lắm, càng ăn càng thấy ngon (gật gù vẻ sung
sướng, đưa cho thị, lấy tay lau mồ hôi) Mình xem, ra bao nhiêu mồ hôi đây này
Thị Phèo: Người ta xem nào (lấy tay áo lau mồ hôi cho Chí)
Chí Phèo: (nhìn thị Nở đắm đuối, cười cười, tay vòng qua lưng, ôm eo thị)
Thị Nở: Cái gì đấy? Làm người ta nhột.(Toét miệng cười duyên)
Chí Phèo:( mặt đầy vẻ phong tình) Giá cứ thế này mãi thì thích nhỉ?
Thị Nở: (quay đi, cười thẹn thùng).
Chí Phèo: Hay mình sang đây ở với tớ một nhà cho vui? Ta góp gạo thổi cơm
chung nhá. (Bẹo thị một cái làm thị giật nẩy mình lên, Chí cười) Mình còn nhớ
hôm qua mà.

Thị Nở: (phát Chí một cái, làm ra vẻ không ưa, cười e lệ)
(Chí lại bẹo thị một cái thật đau vào đùi, thi la oai oái, quay lại dúi cổ Chí. Hai
người nhìn nhau cười lớn...)
CẢNH 3
(Chí Phèo bước vào, thị Nở ngồi trong lều, chúng cười với nhau)
Chí Phèo: Tôi về với mình rồi này.
Thị Nở: Mình về đấy à? Tôi có điều này muốn nói với mình.
24


Chí Phèo: Gì đấy? (vẻ lo lắng)
Thị Nở: Chả là tôi còn bà cô ở nhà. Mấy hôm nay ở đây quên phéng cả bà ấy.
Cũng phải về coi ra làm sao. Rồi tôi xin phép sang đây ở luôn với mình.
Chí Phèo: (cười) Tưởng chuyện gì to tát. Về rồi mau qua với tôi nhá. Có quần
áo gì đem luôn sang đây đi, đỡ phải đi lấy mệt người.
Thị Nở: Tôi đi nhớ... Chờ cơm tôi đấy... Tí tôi về. (Đi ra)
Chí Phèo: (Ngồi xuống, lẩm bẩm) Cái con mụ Nở về làm gì mà lâu thế không
biết. A chà, làm gì được bây giờ nhể? Buồn chân buồn tay quá. Rượu đâu, mấy
hôm nay nhớ quá. (Lôi chai rượu ra uống)
(một lát sau)
Thị Nở: (bước vào, mặt hằm hè) Còn ngồi đó mà uống được à? Bà đang điên
ruột lên đây này. (nhảy cẫng lên, giẫm chân xuống đất) Chao ôi, nhục ơi là
nhục, mày còn uống được nữa à?
Chí Phèo: (cười, lắc lư cái đầu): Có chuyện gì đấy?
Thị Nở: (dúi đầu Chí xuống) Lại còn cười à? Còn hỏi chuyện gì à? Cái mụ
khọm già nhà này nhá. Mụ nhiếc vào mặt tao đây này. Chao ôi là nhục chưa. Mụ
nói lấy mày là tao bị mù rồi đấy. Mụ nói không được lấy thằng không cha. Mụ ta
gào lên như bị dại. Mụ bảo: Ngu lắm...lấy ai không lấy lại đi lấy cái thằng làm
nghề rạch mặt ăn vạ. Mụ còn bảo đã nhịn được thì nhịn hẳn đấy. Mày thấy cái
mặt mày chưa? Mày vui kkông? Mày cả đấy...(Dúi tay vào trán Chí)

Chí Phèo: (đứng dậy, mặt đầy vẻ thất vọng, rồi lại ngồi xuống, hai tay ôm đầu)
Thị Nở: Đấy, cho mày ngồi mà uống tiếp. Uống cho tràn cái bụng nhà mày ra
đi. Tao đi về. Không có chung đụng gì với mày nữa hết. (Quay lưng định bỏ đi)
Chí Phèo: (nhổm dậy, nắm chặt lấy cổ tay thị) Mình đi đâu đấy? Mặc kệ mẹ cái
mụ khọm già. Mình phải ở lại với tôi. Nở ơi, mình phải ở lại với tôi.
Thị Nở: Ôi giời ơi lằng nhằng quá. Không dính líu cái gì nữa hết. Nhục cái mặt
lắm. (Dúi thêm cho Chí phèo một cái)
Chí Phèo: (gào lên đầy tuyệt vọng, túm lấy áo Thị) Mình...mình ơi! Trời ơi...
Thị Nở: Buông ra (hất tay một cái, Chí ngã nhào ra đất) Hôm trước là tao đang
ngủ nhá! Hôm nay đừng hòng... (nguẩy mông đít bước ra cửa)
Chí Phèo(đứng dậy, chạy theo, gọi với): Mình....
...................Hết kịch.............
25