Bài 23. Ẩn dụ

?

-

Thầy, Cô đến dự giờ
thăm lớp !


-Nhân hóa là gì? Kể tên các kiểu nhân hóa?
-Xác định phép nhân hóa và kiểu nhân hóa trong ví dụ sau:
Tre, anh hùng lao động! Tre, anh hùng chiến đấu!

Dùng những từ vốn chỉ hoạt động, tính chất của
người để chỉ hoạt động, tính chất của vật.


Tiết : 95. Tiếng Việt:

ẨN DỤ

I/ Ẩn dụ là gì ?
1/ Khái niệm:

Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.

- Cụm từ “Người Cha” dùng để chỉ Bác Hồ.

 Vì Bác có những phẩm chất giống như người cha

(về tuổi tác, tình thương yêu, sự chăm sóc chu đáo
với các con, với chiến sĩ,…).

(Minh Huệ)


Tiết : 95. Tiếng Việt:

ẨN DỤ

? Cách nói này có gì giống và khác với phép so sánh ?

- Cách nói trên có điểm giống phép so sánh nếu ta liên tưởng và viết

không lược bỏ mà còn nguyên

thành câu:

vẹn cả 2 vế A và B

Bác Hồ là người Cha

 So sánh

-Khác phép so sánh:

- Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.

(Minh Huệ)

Lược bỏ vế A chỉ còn vế B
 Ẩn dụ (phép so sánh ngầm)


Tiết : 95. Tiếng Việt:

ẨN DỤ

Ta xét thêm ví dụ:
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.
(Viễn Phương)

? Tìm ẩn dụ trong ví dụ trên ?

-“Mặt Trời” trong câu thơ thứ nhất được nhân hóa
chỉ thiên thể ánh sáng.

- “Mặt Trời” trong câu thơ thứ hai là hình ảnh ẩn dụ:
được dùng để chỉ Bác Hồ. Người như mặt trời soi sáng, dẫn đường chỉ lối cho dân tộc ta thoát khỏi cuộc sống
nô lệ tối tăm, đi tới tương lai độc lập, tự do, hạnh phúc.

- “Mặt Trời” – Bác Hồ: có nét tương đồng về phẩm
chất: là cội nguồn của ánh sáng, nguồn gốc của sự sống, hạnh phúc cho đồng bào Việt Nam.


Tiết : 95. Tiếng Việt:

ẨN DỤ

I/ Ẩn dụ là gì ?
1/ Khái niệm:
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó.

Ví dụ: Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.
(Viễn Phương)
2/Tác dụng:
Làm cho câu văn, câu thơ có tính hàm súc, tăng tính gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

II/ Luyện tập:


Tiết : 95. Tiếng Việt:

ẨN DỤ

Bài tập 1: So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt sau đây:

- Cách 1:

Bác Hồ mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm

- Cách 2:

Bác Hồ như Người Cha
Đốt lửa cho anh nằm

- Cách 3:

Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm


Tiết : 95. Tiếng Việt:

- Cách 1:

ẨN DỤ

Bác Hồ mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm

 Cách diễn đạt bình thường

- Cách 2:

Bác Hồ như Người Cha
Đốt lửa cho anh nằm

 Có sử dụng phép so sánh -> gây ấn tượng lạ

- Cách 3:

Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm

 Có sử dụng phép ẩn dụ (Người Cha) tạo nên những liên tưởng thú vị, làm cho
câu nói có tính hàm xúc cao hơn..


Tiết : 95. Tiếng Việt:

ẨN DỤ

Bài tập 2: Tìm các ẩn dụ những ví dụ dưới đây.Nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được
so sánh ngầm với nhau.

a)

Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
(Tục ngữ)

b) Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
(Tục ngữ)

c)

Thuyền về có nhớ bến chăng?

Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
(Ca dao)

d)

Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.

( Viễn Phương)


a) Ăn quả nhớ kẻ trồng cây
- Ăn quả: sự hưởng thụ thành quả lao động.
 tương đồng về cách thức.
- Kẻ trồng cây: người lao động, người gây dựng (tạo ra thành quả).
 tương đồng về phẩm chất.

-> Câu tục ngữ này khuyên chúng ta
khi được hưởng thụ thành quả phải
nhớ đến công lao người đã gây dựng
thành quả đó.


b) Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.

•
•

mực, đen có nét tương đồng về phẩm chất với cái “xấu”.
đèn, sáng có nét tương đồng về phẩm chất với cái “tốt, cái hay, cái tiến bộ”

-> Câu tục ngữ này nói lên tầm quan trọng của môi trường sống, khuyên chúng ta
phải chọn môi trường sống tốt đẹp.


c) Thuyền về có nhớ bến chăng ?

Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền

- Thuyền: phương tiện giao thông, có tính chất cơ động “chỉ người đi xa”.

- Bến: là nơi tàu thuyền đỗ lại “chỉ người ở lại”.
-> Đây là những ẩn dụ tương đồng về phẩm chất.
Nói về tình cảm thủy chung, gắn bó trong tình yêu đôi lứa.


d) Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ

-“Mặt Trời” trong câu thơ thứ nhất được nhân hóa
chỉ thiên thể ánh sáng.

- “Mặt Trời” trong câu thơ thứ hai là hình ảnh ẩn dụ:

được dùng để chỉ Bác Hồ. Người như mặt trời soi sáng, dẫn đường chỉ lối cho dân tộc ta thoát khỏi cuộc
sống nô lệ tối tăm, đi tới tương lai độc lập, tự do, hạnh phúc.

- “Mặt Trời” – Bác Hồ: có nét tương đồng về phẩm
chất: là cội nguồn của ánh sáng, nguồn gốc của sự sống, hạnh phúc cho đồng bào Việt Nam.


Hướng dẫn tự học:

-Nắm được khái niệm và tác dụng của ẩn dụ.

-Chuẩn bị bài tập 4 (những từ dễ viết sai do lỗi phát âm địa phương) , soạn bài “Luyện nói về
văn miêu tả” theo câu hỏi ở các đề mục sách giáo khoa.

-Viết một đoạn văn miêu tả có sử dụng phép ẩn dụ.