Nâng cao hiệu quả dạy học lich sử thế giới lớp 12 bằng kỹ thuật tư duy 5w1h ở trường THPT bá thước

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ
TRƯỜNG THPT BÁ THƯỚC

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC LỊCH SỬ THẾ GIỚI LỚP 12
BẰNG KĨ THUẬT TƯ DUY 5W1H Ở TRƯỜNG
THPT BÁ THƯỚC

Người thực hiện: Phan Trọng Nghĩa
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THPT Bá Thước
SKKN thuộc môn: Lịch Sử

THANH HOÁ NĂM 2016


MỤC LỤC
PHẦN

1

2

3
4

MỤC LỤC
TRANG
MỞ ĐẦU
1

1.1. Lí do chọn đề tài………………………………………..
1.2. Mục đích nghiên cứu…………………………………...
1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu……………………...
2
1.4. Phương pháp nghiên cứu……………………………….
NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
3
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm……………….
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến………...
2.3. Những biện pháp giải quyết vấn đề…………………….
4
2.3.1. Các biện pháp chung………………………………….
2.3.2. Các biện pháp cụ thể qua một số bài học……………..
5
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm...............................
10
KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
13
3.1. Kết luận............................................................................
3.2. Kiến nghị..........................................................................
14
TÀI LIỆU THAM KHẢO
15


1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài
Trong nhiều năm gần đây, môn Lịch sử luôn là môn học được dư luận và
xã hội đặc biệt quan tâm, bởi đơn giản điểm thi môn Lịch sử trong các kì thi THPT
quốc gia hay thi xét Đại học và Cao đẳng thường rất thấp, thậm chí có hàng trăm

“sĩ tử” thi Đại học, Cao đẳng có điểm thi môn Lịch sử là con số “không”. Không
những thế, khi được hỏi đa số học sinh đều “sợ” môn Lịch sử. Chính vì tâm lí “sợ”
môn Lịch sử làm cho các em cảm thấy chán nản, không muốn học, hoặc nếu học
chỉ là học đối phó, “học vẹt”, kiến thức không thể khắc sâu hoặc “học xong lại trả
cho thầy”. Cứ như thế, tâm lí đó theo các em đến hết lớp 12. Kết quả là điểm thi
qua các kì thi của môn Lịch sử thường rất thấp.
Vậy làm thế nào để các em không còn “sợ” môn Lịch sử, thích môn Lịch
sử hơn, qua đó nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử? Đó là vấn đề không
chỉ là của người thầy, người trò mà còn là vấn đề của toàn ngành và toàn xã hội.
Đó chính là lí do, trong những năm gần đây, Bộ GD-ĐT đã kêu gọi đổi mới
và đẩy mạnh đổi mới phương pháp dạy học trong nhà trường. Tầm quan trọng của
việc đổi mới phương pháp được Ngành giáo dục chính thức đưa vào nội dung
nhiệm vụ năm học của các nhà trường phổ thông. Chủ trương đó được sự hưởng
ứng rộng khắp trong đội ngũ nhà giáo với các hình thức phong phú và đa dạng.
Chủ trương của Bộ GD-ĐT đã được Sở GD-ĐT quán triệt từng năm học,
đến từng đơn vị giáo dục và đặc biệt đã tổ chức triển khai tập huấn cho đội ngũ
giáo viên cốt cán về các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực như: Sơ đồ tư
duy, khăn phủ bàn, theo góc, theo dự án, hợp đồng, KWL…
Sau thời gian nghiên cứu và ứng dụng vào dạy học thực tiễn tại trường
THPT Bá Thước, tôi thấy một số kĩ thuật và phương pháp dạy học tích cực có thể
phát huy được tính tích cực, hứng thú và tự học của học sinh. Một trong số đó là sử
dụng Sơ đồ tư duy. Trong Sơ đồ tư duy lại có Kĩ thuật đặt câu hỏi 5W1H - thường
gọi là Kĩ thuật tư duy 5W1H (Dạy và học tích cực, một số phương pháp và kĩ thuật
dạy học tích cực của nhà xuất bản Đại học sư phạm, trang 71)
Theo đó, kĩ thuật đặt câu hỏi 5W1H là kĩ thuật đặt câu hỏi bằng 6 dạng câu
hỏi viết tắt bằng tiếng Anh (Câu hỏi là gì – What? Hỏi khi nào – When? Hỏi ai –
Who? Hỏi ở đâu – Where? Hỏi tại sao – Why? Và hỏi như thế nào – How?). Có
thể nói, Kĩ thuật tư duy 5W1H là dạng Sơ đồ tư duy đặc biệt và có khả năng ứng
dụng cao đối với nhiều môn học trong đó có bộ môn Lịch sử.

Kĩ thuật tư duy 5W1H (gọi tắt là Sơ đồ 5W1H) thoạt nhìn rất đơn giản
nhưng lại tỏ ra rất hiệu quả nếu chúng ta sử dụng một cách đúng đắn, khéo léo và
thông minh. Trong quá trình dạy học, giáo viên giúp học sinh trả lời được 6 câu hỏi
theo sơ đồ trên đây, coi như đã gần như hoàn thành được yêu cầu kiến thức. Đó
cũng chính là lí do tôi chọn đề tài: “Nâng cao hiệu quả dạy học Lịch sử thế giới
lớp 12 bằng Kĩ thuật tư duy 5W1H ở trường THPT Bá Thước” làm đề tài sáng
kiến của mình trong năm học 2015-2016, để trao đổi với đồng nghiệp, đồng thời
qua đó giúp đề tài được sử dụng hiệu quả hơn và phổ biến rộng hơn.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu nhằm tìm đến những nội dung bài học phù hợp với sơ đồ
và có thể mang lại hiệu quả cao nhất trong quá trình dạy học. Qua đó góp phần
nâng cao hiệu quả dạy và học.
1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Tiến hành nghiên cứu ở học sinh khối 12 của trường THPT Bá Thước trong
các năm học:
Năm học 2014-2015: Lớp 12A6 và 12A8
Năm học 2015-2016: Lớp 12A4 và 12A5
Các bài ở phần lịch sử thế giới hiện đại từ 1945-2000 như: Sự hình thành trật
tự mới sau chiến tranh thế giới thứ hai; Sự phát triển kinh tế các nước tư bản;
Phong trào giải phóng dân tộc ở các nước sau chiến tranh thế giới thứ hai; Các tổ
chức chính trị cách mạng; Xu thế phát triển của các nước hiện nay…
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết
Phương pháp khảo sát thực tế


Phương pháp kiểm tra, đánh giá hiệu quả học tập của học sinh
Phương pháp so sánh đối chiếu
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
Đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) là vấn đề đã được Đảng, Nhà nước
đặc biệt quan tâm và đã được thông qua trong các Nghị quyết Trung ương 4 khóa
VII (1-1993), Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII (12-1996), được thể chế hóa
trong Luật giáo dục (2005), được cụ thể hóa trong các chỉ thị của Bộ Giáo dục và
Đào tạo, đặc biệt là chỉ thị số 14 (4-1999).
Theo điều 28.2 của Luật giáo dục đã ghi: “Phương pháp giáo dục phổ thông
phải phát huy được tính tích cực, tự giác, chủ động và sáng tạo của học sinh; phù
hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả
năng làm việc nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động
đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”.
Như vậy, đổi mới PPDH là việc dạy học phải nhằm mục tiêu: giúp học sinh
phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản,
phát triển các năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách
con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân;
chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Theo Tony Buzan (Anthony “Tony” Peter Buzan, ông sinh năm 1942 tại
Luân Đôn, là một tác gia, nhà tâm lí và là cha đẻ của phương pháp tư duy Mind
map (Sơ đồ tư duy Giản đồ ý). Ông hiện là tác giả của 92 đầu sách, được dịch ra
trên 30 thứ tiếng, xuất bản trên 125 quốc gia):


“Bản đồ tư duy là một hình thức ghi chép sử dụng màu sắc và hình ảnh để mở
rộng và đào sâu các ý tưởng. Ở giữa bản đồ là một ý tưởng hay một hình ảnh trung
tâm. Ý tưởng hay hình ảnh trung tâm này sẽ được phát triển bằng các nhánh tượng
trưng cho các ý chính và đều được nối với các ý trung tâm. Với phương thức tiến
dần từ trung tâm ra xung quanh, bản đồ tư duy khiến tư duy con người cũng phải
hoạt động tương tự. Từ đó các ý tưởng của con người sẽ phát triển”.
Sơ đồ tư duy nói chung và Sơ đồ 5W1H nói riêng là một hình thức ghi chép

theo mạch tư duy của mỗi người nhằm tìm tòi đào sâu, mở rộng một ý tưởng, hệ
thống hóa một chủ đề hay một mạch kiến thức,... bằng cách kết hợp việc sử dụng
đồng thời hình ảnh, đường nét, màu sắc, chữ viết với sự tư duy tích cực.
Việc sử dụng Sơ đồ 5W1H là một trong những biện pháp cụ thể để đổi mới
phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực và chủ động, sáng tạo của học
sinh, thu hút hứng thú của học sinh. Rèn luyện cho các em kĩ năng tư duy lôgic qua
đó sẽ góp phần nâng cao hiệu quả dạy và học đối với bộ môn Lịch sử.
2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
Đối với học sinh: Qua kết quả thăm dò ở trường THPT Bá Thước, 100% học
sinh được hỏi cho biết chưa từng tiếp xúc với dạng sơ đồ tư duy 5W1H ở cấp
THCS vì vậy các em không có phương pháp học tập một cách khoa học, sáng tạo,
không khái quát được những nội dung chủ yếu hoặc hệ thống hóa kiến thức qua
các bài học…. Dẫn đến các em cũng có tư tưởng ngại học môn Lịch sử, điểm thi
môn Lịch sử cũng thường là rất thấp, không có hứng thú học tập…
Đối với giáo viên: Đa số các giáo viên ở trường THPT Bá Thước nói chung
và các giáo viên giáo viên giảng dạy bộ môn Lịch sử nói riêng đều ra sức tìm tòi,
áp dụng các phương pháp, giải pháp, các kĩ thuật dạy học mới nhằm nâng cao chất
lượng dạy và học. Tuy nhiên các phương pháp dạy học mới lại được áp dụng theo
nhiều cách khác nhau, chưa có sự thống nhất và chưa thực sự đem lại hiệu quả cao,
đặc biệt là đối với bộ môn Lịch sử cho các lớp đại trà. Điểm thi của các em học
sinh vẫn còn thấp và vẫn còn ít học sinh yêu thích hoặc lựa chọn học môn Lịch
sử…
2.3. Những biện pháp giải quyết vấn đề
2.3.1. Các biện pháp chung
Kĩ thuật tư duy 5W1H có thể áp dụng một cách linh hoạt trong các bước
khác nhau và ở những dạng nội dung bài học khác nhau, Giáo viên: có thể sử dụng
để kiểm tra bài cũ, dạy bài mới và củng cố kiến thức và giao bài tập về nhà; giáo
viên cũng có thể sử dụng đề tài ở những dạng nội dung bài học khác nhau, như: Sự
hình thành trật tự mới sau chiến tranh thế giới thứ hai; Sự phát triển kinh tế các
nước tư bản phát triển; Phong trào giải phóng dân tộc ở các nước sau chiến tranh

thế giới thứ hai; Các tổ chức chính trị cách mạng; Xu thế phát triển của các nước
hiện nay …Tuy nhiên việc sử dụng kĩ thuật tư duy 5W1H có thể được tiến hành
qua các bước chung như sau:


Bước 1: Học sinh lập Sơ đồ 5W1H theo gợi ý của giáo viên.
Bước 2: Học sinh hoặc đại diện của các nhóm học sinh lên báo cáo, thuyết
minh về Sơ đồ 5W1H mà nhóm mình đã thiết lập.
Bước 3: Học sinh thảo luận, bổ sung để hoàn thành Sơ đồ 5W1H về kiến
thức của bài học đó. Giáo viên sẽ là người cố vấn, là trọng tài giúp học sinh hoàn
chỉnh sơ đồ tư, từ đó dẫn dắt đến kiến thức của bài học.
Bước 4: Củng cố kiến thức bằng một Sơ đồ 5W1H mà giáo viên đã chuẩn
bị sẵn hoặc một Sơ đồ 5W1H mà cả lớp đã tham gia chỉnh sửa hoàn chỉnh, cho học
sinh lên trình bày, thuyết minh về kiến thức đó.
Ví dụ giáo viên sẽ gợi ý, hướng dẫn hs vẽ Sơ đồ 5W1H với 6 dạng câu hỏi
tương ứng 6 từ viết tắt tiếng Anh khi tìm hiểu về Bài 4 – Các nước Đông Nam Á
và Ấn Độ, giáo viên yêu cầu HS về nhà tìm hiểu trước về Hiệp hội các quốc gia
Đông Nam Á (ASEAN) và Đảng Quốc Đại ở Ấn Độ theo các câu hỏi sau: Tổ chức
đó được thành lập khi nào (When)? Thành lập ở đâu (Where)? Do ai thành lập
(Who)? Được thành lập như thế nào (How)? Đặc điểm nổi bật của tổ chức này là
gì (What)? Vì sao lại thành lập (Why)?
(Phụ lục 1)

Do ai thành lập?

Thành lập ở đâu?
Where?

Who?

Tổ chức đó
được thành lập
khi nào?

How?

When?
ASEAN và Đảng
Quốc Đại

Được thành lập
như thế nào?

W

What?
Why?

Vì sao lại thành lập
?

Đặc điểm nổi bật
của tổ chức này là
gì?

Qua việc tìm hiểu và trả lời về các câu hỏi trên có nghĩa là học sinh đã tìm
hiểu được những nét cơ bản nhất về tổ chức này. Những bài đầu tiên Giáo viên chỉ
yêu cầu học sinh trả lời 6 dạng câu hỏi nêu trên sau đó sẽ cung cấp cho các em sơ

đồ 5W1H tương ứng, ở những bài tiếp theo có nội dung có thể sử dụng sơ đồ, giáo
viên sẽ cho học sinh tự hoạt động và vẽ sơ đồ theo định hướng của Giáo viên.
2.3.2. Các biện pháp cụ thể qua một số bài học
- Đối với Bài 5: Các nước châu Phi và Mĩ la tinh
Giáo viên cũng có thể sử dụng Sơ đồ 5W1H để khai thác nội dung của bài.
Tùy theo mục đích khai thác của giáo viên mà có thể sử dụng ở những thời điểm
khác nhau.
Cách 1: Yêu cầu học sinh hoạt động và vẽ Sơ đồ 5W1H trả lời cho các câu
hỏi: Ai là lãnh tụ tiêu biểu phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở đây? Phong
trào bắt đầu từ khi nào? Phong trào đấu tranh tiêu biểu nhất là ở đâu? Quá trình
phát triển của phong trào giải phóng dân tộc ở đây diễn ra như thế nào? Tại sao
phong trào giải phóng dân tộc ở đây lại diễn ra mạnh mẽ từ sau chiến tranh thế
giới thứ hai? Đặc trưng nổi bật của phong trào giải phóng dân tộc ở đây là gì?
(Phụ lục 2)
là lãnh
tụ tiêu
Ai Ai
là lãnh
tụ tiêu
biểubiểu
phong
phong
trào
đấu
tranh
giải
trào đấu tranh giải
phóng
phóng
ở đây?

dândân
tộc tộc
ở đây?

Phong
đấu
tranh
tiêu
Phongtrào
trào
đấu
tranh
là ở
tiêubiểu
biểunhất
nhất
làđâu?
ở đâu?

Who?

Phong trào
bắt đầu từ khi
nào?

Where?
How?

When?
Phong trào giải

phóng dân tộc ở
C.Phi và KV MLT
Why?

Tại sao phong trào giải phóng
dân tộc ở đây lại diễn ra mạnh
mẽ từ sau chiến tranh thế giới
thứ hai?

W

Quá trình phát
triển của phong
trào giải phóng
dân tộc ở đây diễn
ra như thế nào?

What?

Đặc trưng nổi bật của
phong trào giải phóng
dân tộc ở đây là gì?

Cách 2: Sau khi dạy xong bài, giáo viên củng cố bài học bằng 1 sơ đồ đã
chuẩn bị trước để trả lời 6 câu hỏi như trên.
Cách 3: Sau khi dạy xong bài, giáo viên ra bài tập về nhà yêu cầu vẽ Sơ đồ
5W1H theo 6 câu hỏi như trên và tiết sau, kiểm tra bài cũ bằng các sơ đồ của học
sinh.
- Các bài: Nước Mĩ, Tây Âu, Nhật Bản
Đối với dạng bài về sự phát triển kinh tế của các nước, trong chương trình

Lịch sử lớp 12 có 3 bài có nội dung này là: Bài số 6: Nước Mĩ; Bài số 7: Tây Âu và


Bài số 8: Nhật Bản. Khi dạy các bài này, GV khai thác Sơ đồ 5W1H theo các cách
như sau:
Cách 1: Hướng dẫn cho học sinh về nhà vẽ sẵn Sơ đồ 5W1H để trả lời các
câu hỏi như sau: Vì sao các nước lại có sự phát triển kinh tế nhanh chóng sau
CTTGII? Ai là người thực hiện các chương trình phát triển kinh tế? Các thành tựu
kinh tế diễn ra ở đâu? Sự phát triển kinh tế bắt đầu từ khi nào? Sự phát triển kinh
tế diễn ra như thế nào? Sự phát triển kinh tế ở các nước để lại hệ quả gì ? (Phụ
lục 3)
Ai là người thực hiện các
chương trình phát triển
kinh tế?

Các thành tựu kinh tế
diễn ra ở đâu?
Where?

Who?

Sự phát triển
kinh tế bắt
đầu từ khi
nào?

How?

When?

Mĩ, Tây Âu,
Nhật Bản

Why?

Vì sao các nước lại có
sự phát triển kinh tế
nhanh chóng sau
CTTGII?

W

Sự phát triển
kinh tế diễn ra
như thế nào?

What?

Sự phát triển kinh tế
ở các nước để lại hệ
quả gì ?

Trong quá trình dạy bài mới, Giáo viên có thể chia lớp hoạt động theo nhóm,
thảo luận và hoàn thành sơ đồ chung, sau đó dán (hoặc chiếu) sơ đồ của nhóm,
yêu cầu đại diện nhóm lên trình bày; các nhóm có thể thảo luận bổ sung.
Cuối cùng giáo viên dán (hoặc chiếu) sơ đồ đã chuẩn bị trước để củng cố
kiến thức học sinh.
Cách 2: Sau khi dạy xong bài, giáo viên củng cố bài học bằng 1 sơ đồ đã
chuẩn bị trước để trả lời 6 câu hỏi như trên.
Cách 3: Sau khi dạy xong bài, giáo viên ra bài tập về nhà yêu cầu vẽ sơ đồ

5W1H theo 6 câu hỏi như trên và tiết sau, kiểm tra bài cũ bằng các sơ đồ của học
sinh.
- Đối với Bài 9: Quan hệ quốc tế trong và sau thời kì chiến tranh lạnh
Dạng nội dung bài dạy này, trong chương trình Lịch sử lớp 12 thì chỉ có một
bài nhưng bao gồm nhiều nội dung liên quan với nhau, tuy nhiên Giáo viên vẫn có
thể thực hiện được bằng Sơ đồ 5W1H và tương đối hiệu quả.


Với Mục I: Mâu thuẫn Đông – Tây và sự khởi đầu của chiến tranh lạnh Giáo
viên định hướng cho các em học sinh về 6 câu hỏi cần phải trả lời như: Tại sao lại
xuất hiện mâu thuẫn Đông - Tây? Mâu thuẫn Đông – Tây bắt đầu từ đâu? Mâu
thuẫn Đông – Tây xuất hiện khi nào? Ai là người châm ngòi cho mâu thuẫn này?
Mâu thuẫn Đông – Tây diễn ra như thế nào? Hệ quả của mâu thuẫn này là gì?
(Phụ lục 4)


Ai là người châm ngòi cho
mâu thuẫn này?

Mâu thuẫn Đông – Tây
bắt đầu từ đâu?
Who?

Mâu thuẫn
Đông – Tây
xuất hiện khi
nào?

Where?
When?

Mâu thuẫn Đông
- Tây

How?

W

Mâu thuẫn Đông
– Tây diễn ra
như thế nào?

What?
Why?

Tại sao lại xuất hiện
mâu thuẫn Đông Tây?

Hệ quả của mâu
thuẫn này là gì?

Có thể tùy vào thời lượng chương trình, nội dung chương trình và mục đích
sử dụng của giáo viên, giáo viên có thể khai thác Sơ đồ 5W1H ở các khâu lên lớp
khác nhau (yêu cầu học sinh vẽ tại lớp hoặc bài tập về nhà hoặc giáo viên vẽ sẵn và
chỉ giới thiệu cho học sinh). Cứ như vậy, khi nhắc tới nội dung bài học các em học
sinh sẽ liên tưởng ngay tới 6 câu hỏi với 6 chữ cái tiếng Anh.
Khi dạy mục III: Xu thế hòa hoãn Đông – Tây và chiến tranh lạnh chấm dứt
Giáo viên có thể khai thác bằng Sơ đồ 5W1H như sau:
Bước 1: yêu cầu học sinh làm việc theo nhóm và lập Sơ đồ 5W1H để trả lời
được các câu hỏi như sau: Tại sao lại diễn ra xu thế hòa hoãn Đông - Tây? Xu thế

hòa hoãn Đông – Tây diễn ra khi nào? Xu thế này bắt đầu từ đâu? Ai là người
tuyên bố chấm dứt chiến tranh lạnh? Xu thế hòa hoãn Đông – Tây diễn ra như thế
nào? Xu thế hòa hoãn Đông – Tây có ý nghĩa gì?
Bước 2: Yêu cầu đại diện một số tổ lên trình bày kết quả làm việc của nhóm.
Bước 3: Các tổ thảo luận và cho ý kiến bổ sung để sơ đồ được hoàn chỉnh.
Bước 4: Giáo viên củng cố kiến thức bằng sơ đồ đã chuẩn bị sẵn và kết hợp
giới thiệu một số kiến thức cần thiết.
- Đối với Bài 10: Cách mạng khoa học – công nghệ và xu thế toàn cầu
hóa nửa sau thế kỉ XX
Khi dạy về các dạng bài có nội dung này, giáo viên phải hình thành cho học
sinh 6 câu hỏi cần phải trả lời khi các em vẽ Sơ đồ 5W1H: Tại sao phải tiến hành
cách mạng khoa học – công nghệ? Cuộc cách mạng được tiến hành khi nào?
Thành tựu của cách mạng KH- CN ở đâu? Ai là người tạo ra cừu Đôli, giải mã


bản đồ ghen người? Những thành tựu của cuộc cách mạng KH - CN được áp dụng
như thế nào? Cách mạng KH- CN có tác dụng gì?
(Phụ lục 5)
Ai là người tạo ra cừu Đôli,
giải mã bản đồ ghen
người?

Cuộc cách
mạng được tiến
hành khi nào?

Thành tựu của cách
mạng KH- CN ở đâu?
Những thành
tựu của cuộc

cách mạng KH
- CN được áp
dụng như thế
nào?

Where??

Who?

How?

When?

Cách mạng KHCN
Why?

Tại sao phải tiến hành
cách mạng khoa học –
công nghệ?

W

What?

Cách mạng KH- CN
có tác dụng gì?

- Đối với các dạng bài có nội dung có các tổ chức chính trị - cách mạng.
Giáo viên cũng có thể khai thác như sau: (Phụ lục 6)

Cách 1: Giáo viên phải hình thành cho học sinh 6 câu hỏi cần phải trả lời khi
các em vẽ Sơ đồ 5W1H: Tại sao được thành lập? Thành lập khi nào? Thành lập ở
đâu? Ai là người thành lập? Hoạt động như thế nào? Có vai trò, ý nghĩa
gì?
Cách 2: Sau khi dạy xong bài, giáo viên củng cố bài học bằng 1 sơ đồ đã
chuẩn bị trước để trả lời 6 câu hỏi như trên.
Cách 3: Sau khi dạy xong bài, giáo viên ra bài tập về nhà yêu cầu vẽ Sơ đồ
5W1H theo 6 câu hỏi như trên và tiết sau, kiểm tra bài cũ bằng các sơ đồ của học
sinh.
- Một số nội dung khác
Ngoài các nội dung đã trình bày ở trên, trong quá trình dạy môn Lịch sử thế
giới lớp 12, giáo viên cũng có thể sử dụng Sơ đồ này để khai thác một số nội dung
khác, như: Tìm hiểu về về một nhân vật, sự kiện lịch sử hoặc một thành tựu nào
đó… Tuy nhiên với những nội dung này, chủ yếu là giáo viên chỉ yêu cầu học sinh
về nhà tìm hiểu theo sơ đồ dưới dạng bài tập về nhà.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
Qua sử dụng Sơ đồ 5W1H trong dạy học lịch sử ở trường THPT nói chung
và lịch sử thế giới lớp 12 nói riêng, tôi nhận thấy tiết học đạt hiệu quả cao hơn rất
nhiều so với cách dạy truyền thống là đọc chép hoặc một tiết dạy chỉ sử dụng bằng
bài giảng điện tử cho học sinh nhìn chép.
Việc dạy học bằng Sơ đồ 5W1H giúp các em biết cách tự ghi chép đầy đủ
nội dung bài học để học ở nhà và ghi nhớ lâu kiến thức bài học, đồng thời đã góp
phần giúp giáo viên khắc phục được tình trạng “học vẹt”, học trước quên sau của
học sinh. Tất cả học sinh đều phải động não, sáng tạo và chỉ trong một tờ giấy các
em có thể trình bày nội dung của bài học. Học sinh hoặc nhóm học sinh tự khám
phá và vẽ được sơ đồ theo ý tưởng hoàn chỉnh .
Bước đầu tạo một không khí sôi nổi, hào hứng của cả thầy và trò trong các
hoạt động dạy học của nhà trường, góp phần tham gia phong trào “Xây dựng
trường học thân thiện, học sinh tích cực” mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đang đẩy

mạnh triển khai. Tuy ở mức độ khác nhau nhưng hầu hết học sinh biết cách vẽ Sơ
đồ 5W1H. Lúc đầu, các em vẽ chưa quen theo cách ghi ký tự ở từng nhánh, nhưng
dần dần học sinh đã thực yêu cầu tốt hơn.
Bước đầu hình thành cho các em tư duy lô-gic khi học môn Lịch sử. Khi
giáo viên yêu cầu trả lời một vấn đề nào đó, các em sẽ được định hướng bởi các
câu hỏi tương ứng với các nội dung được hỏi.
Điều quan trọng nhất là qua việc sử dụng Sơ đồ 5W1H trong dạy học Lịch
sử lớp 12, đã từng bước giúp các em có cái nhìn “thiện cảm” với môn Lịch sử, yêu
thích và “tự giác” học môn Lịch sử hơn. Qua đó góp phần nâng cao chất lượng học
môn Lịch sử lớp 12 nói riêng và môn Lịch sử nói chung.


Trong năm học 2015-2016, qua việc không ngừng đổi mới về phương pháp
dạy học nhất là việc sử dụng Kĩ thuật tư duy 5W1H, giúp cho kết quả học tập của
các em học sinh ở các lớp trực tiếp dạy không ngừng được nâng cao. Dưới đây là
bảng số liệu so sánh chất lượng điểm qua các bài kiểm tra đã thực hiện trong năm
học đối với lớp có sử dụng kĩ thuật tư duy 5W1H và lớp đối chiếu dạy theo phương
pháp thông thường:
Năm học: 2014-2015
Lớp dạy không sử dụng kĩ thuật tư duy 5W1H
Chất
lượng
Lớp

12A6 (35)

Điểm giỏi
SL
3

%
8.6

Điểm khá
SL
13

%
37.1

Điểm TB
SL
17

%
48.6

Điểm yếu
SL
2

%
5.7

Lớp dạy có sử dụng kĩ thuật tư duy 5W1H
Chất
lượng
Lớp

12A8 (35)

Điểm giỏi
SL
6

%
17,1

Điểm khá
SL
18

%
51.4

Điểm TB
SL
10

%
28.6

Điểm yếu
SL
1

%
2.9

BIỂU ĐỒ SO SÁNH CHẤT LƯỢNG ĐIỂM TỔNG KẾT NĂM HỌC

2014-2015


Năm học: 2015-2016
Lớp dạy không sử dụng kĩ thuật tư duy 5W1H
Chất
lượng
Lớp

12A4 (34)

Điểm giỏi
SL
4

%
11.8

Điểm khá
SL
14

%
41.2

Điểm TB
SL
14

%

41.2

Điểm yếu
SL
2

%
5.8

Lớp dạy có sử dụng kĩ thuật tư duy 5W1H
Chất
lượng
Lớp

12A5 (35)

Điểm giỏi
SL
8

%
22.9

Điểm khá
SL
19

%
54.3

Điểm TB
SL
7

%
20.0

Điểm yếu
SL
1

%
2.8

BIỂU ĐỒ SO SÁNH CHẤT LƯỢNG ĐIỂM CÁC BÀI KIỂM TRA
NĂM HỌC 2015-2016


3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
Môn lịch sử cũng như nhiều môn học khác đòi hỏi sự chăm chỉ trong quá
trình Dạy - Học. Đầu tư thời gian và công sức để học là một trong những nhân tố
quan trọng làm nên thành công không chỉ đối với trò mà cả với thầy. Người thầy
phải chịu khó tự học, tự nghiên cứu để có thể áp dụng được những phương pháp
mới, qua đó tìm ra những phương pháp, những kĩ thuật dạy học có tính ưu việt và
phù hợp với học sinh của trường.
Giáo viên phải nghiên cứu và chuẩn bị được 6 câu hỏi hợp lí tương ứng với
mỗi dạng nội dung kiến thức để sau này khi nhắc đến dạng nội dung kiến thức đó là
trong đầu học sinh sẽ nghĩ ngay đến 6 câu hỏi thường học. Bên cạnh đó, để học
sinh vẽ tốt các Sơ đồ, giáo viên phải có các câu hỏi gợi ý, gợi mở giúp cho học

sinh.
Tùy vào dung lượng kiến thức của bài dài hay ngắn để giáo viên đưa ra
phương án sử dụng Sơ đồ 5W1H cho hợp lí. Không phải lúc nào giáo viên cũng có
thể yêu cầu học sinh vẽ ngay sơ đồ, trình bày sơ đồ trên lớp. Việc làm này sẽ mất
rất nhiều thời gian, ảnh hưởng đến tiến độ chung của bài học.
Tùy vào điều kiện cơ sở vật chất của trường và các điều kiện khác có liên
quan, giáo viên có thể sử dụng dạng Sơ đồ 5W1H cho phù hợp. Giáo viên có thể
thiết kế Sơ đồ 5W1H trên giấy khổ lớn hoặc trình bày trực tiếp trên bảng hoặc soạn


giảng trên Powerpoint hoặc sử dụng máy chiếu đa vật thể hoặc cũng có thể thiết kế
trên phần mềm Sơ đồ tư duy (với trường có điều kiện cơ sở vật chất tốt).
Sử dụng thành thạo và hiệu quả Sơ đồ tư duy nói chung và Sơ đồ 5W1H
nói riêng trong dạy học Lịch sử sẽ mang lại nhiều kết quả tốt và đáng khích lệ
trong phương thức học tập của học sinh và phương pháp giảng dạy của giáo viên.
Học sinh sẽ học được phương pháp học tập đúng đắn, hiệu quả và tăng
tính chủ động, sáng tạo, phát triển tư duy. Giáo viên sẽ tiết kiệm được thời gian,
tăng sự linh hoạt trong bài giảng, và quan trọng nhất sẽ giúp học sinh nắm được
kiến thức thông qua một “sơ đồ” thể hiện các liên kết chặt chẽ của tri thức.
Sử dụng Sơ đồ 5W1H trong dạy học lịch sử bước đầu tạo một không khí
sôi nổi, hào hứng của cả thầy và trò trong các hoạt động dạy học của nhà trường, là
một trong những nội dung quan trọng của phong trào thi đua “Xây dựng trường
học thân thiện, học sinh tích cực” mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đang đẩy mạnh triển
khai.
Việc vận dụng Sơ đồ 5W1H trong dạy học lịch sử ở trường THPT sẽ dần
dần hình thành cho học sinh tư duy mạch lạc, hiểu biết vấn đề một cách sâu sắc, có
cách nhìn vấn đề một cách hệ thống, khoa học. Sơ đồ 5W1H kết hợp với các
phương pháp dạy học tích cực khác như vấn đáp gợi mở, thuyết trình, xem phim
minh họa… có tính khả thi cao góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nhất là đối
với môn Lịch sử hiện nay.

3.2. Kiến nghị
Đối với Giáo viên bộ môn, cần mạnh dạn đổi mới phương pháp, không
ngừng nghiên cứu và tự học những phương pháp, kĩ thuật dạy học mới.
Các tổ chuyên môn đẩy mạnh triển khai sinh hoạt chuyên đề về đổi mới
phương pháp và sử dụng Sơ đồ tư duy nói chung và Kĩ thuật Sơ đồ 5W1H nói
riêng
Nhà trường cần tạo điều kiện và khuyến khích giáo viên đổi mới phương và
chú trọng vào Sơ đồ tư duy nói chung và Sơ đồ 5W1H nói riêng
Sở GD-ĐT tăng cường triển khai chủ trương đổi mới dạy học và phổ biến
những gương tốt về đổi mới phương pháp dạy và học.

XÁC NHẬN CỦA BGH NHÀ TRƯỜNG

Thanh Hóa, ngày, 03 tháng 04 năm 2016
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết, không sao chép nội dung của người
khác.


Phan Trọng Nghĩa


4. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bản đồ Tư duy trong công việc – Tony Buzan – NXB Lao động – Xã hội
2. Tài liệu của các Lớp tập huấn hướng dẫn sử dụng Phương pháp và Kĩ thuật dạy
học tích cực
3. Dạy và học tích cực - một số phương pháp và kĩ thuật dạy học - NXB Đại học
sư phạm
4. www.mind-map.com (Trang web chính thức của Tony Buzan)
5. www.peterussell.com/mindmaps/mindmap.htm (Trang web giới thiệu và hướng

dẫn sử dụng sơ đồ tư duy)