Bài thu hoạch module quản lý bệnh viện và module kinh tế y tế BSGĐ và phát triển hệ thống BSGĐ tại VN

ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP. HỒ CHÍ MINH
KHOA Y

BÀI THU HOẠCH MODULE QUẢN LÝ BỆNH
VIỆN
VÀ MODULE KINH TẾ Y TẾ

BÁC SĨ GIA ĐÌNH VÀ PHÁT TRIỂN
HỆ THỐNG BÁC SĨ GIA ĐÌNH
TẠI VIỆT NAM

TRẦN QUỐC VƯƠNG
MSSV: 125272121

Thành phố Hồ Chí Minh, 08/2017


Khoa Y - ĐHQG TP.HCM
Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế
LỜI CẢM ƠN
Đầu tiên em xin gửi lời cảm ơn đến các thầy cô đã cho chúng em
những bài giảng và truyền đạt nhiều kinh nghiệm thực tế vô cùng
quý giá qua hai module Quản lý bệnh viện và Kinh tế y tế. Chính sự
nhiệt huyết, tận tâm của các thầy cô đã truyền một nguồn cảm hứng
vô cùng lớn giúp chúng em học được thật nhiều bài học bổ ích trong
3 tuần vừa qua.
Con xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến thầy Nguyễn Thế Dũng – một
người thầy hết mực thương yêu sinh viên và luôn luôn muốn truyền
tải hết những kiến thức, kinh nghiệm của mình cho những thế hệ
sau. Đối với tụi con, thầy không những là người thầy mà còn là người
cha, là tấm gương sang để tụi con noi theo. Nhờ có thầy mà tụi con

nhận được rất nhiều những bài học vô giá mà có lẽ không phải sinh
viên y nào cũng may mắn có được. Kính chúc thầy luôn có thật nhiều
sức khỏe để dìu dắt không chỉ tụi con mà còn nhiều thế hệ mai sau
nữa.
Em cũng xin gửi lời cảm ơn đến thầy Kiệt – người tuy không xuất
thân từ ngành y nhưng lại rất có quyết tâm nghiên cứu lĩnh vực này.
Qua lần tiếp xúc với thầy trong môn học này, em càng có thêm động
lực để cố gắng học hỏi trở thành một bác sĩ tốt để cống hiến được
nhiều hơn.
Em xin cảm ơn thầy Nguyễn Thanh Hiệp đã cho em cái nhìn lớn hơn
trong việc phát triển y tế thông qua bài giảng Xây dựng mạng lưới
bác sĩ gia đình, qua đó hoàn thành bài báo cáo cho hai module này.
Em xin cảm ơn Khoa Y- Đại học quốc gia thành phố Hồ Chí Minh và
Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới Tp Hồ Chí Minh đã tạo mọi điều kiện thuận
lợi cho chúng em có cơ hội được học một môn học rất quan trọng và
bổ ích đối với bất kì một bác sĩ nào.
Do kiến thức còn hạn chế và với cái nhìn hạn hẹp nên trong bài viết
của em không tránh được nhiều điều sai sót, rất mong nhận được sự
góp ý và đánh giá của quý thầy cô.
Em xin chân thành cảm ơn.

TP Hồ Chí Minh, ngày 27 tháng 7
năm 2017
Sinh viên

2


Khoa Y - ĐHQG TP.HCM
Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế

Trần Quốc Vương

3


Khoa Y - ĐHQG TP.HCM
Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế
MỤC LỤC

Đề mục

Trang

4


Khoa Y - ĐHQG TP.HCM
Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế
DANH SÁCH CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT
WHO: World Health Organization - Tổ chức Y tế thế giới.
GS: giáo sư.
TS: tiến sĩ.
BS: bác sĩ.
ĐH: đại học.
TP HCM: thành phố Hồ Chí Minh.

5


Khoa Y - ĐHQG TP.HCM

Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế
CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU
Như chúng ta đã biết, dịch vụ chăm sóc y tế ở các nước phương tây
rất phát triển và tạo ra một khoảng cách khá lớn so với nền y tế ở
Việt Nam. Sở dĩ họ thành công như vậy là nhờ xây dựng được một
nền y tế có hệ thống, nhất quán từ trên xuống dưới mà trong đó nền
tảng là một đội ngũ bác sĩ gia đình chất lượng. Đó là sự khác biệt
giữa ta và họ và để thu hẹp khoảng cách ấy, chúng ta phải biết học
hỏi và vận dụng một cách linh hoạt vào điều kiện và đặc thù của nền
y tế Việt Nam ta.
Trong những năm qua, Việt Nam đã đạt được những thành tựu y tế
quan trọng, được công nhận là một trong các quốc gia có hệ thống y
tế rộng khắp từ trung ương đến địa phương. Theo đó, hệ thống y tế
cơ sở phủ rộng toàn quốc đã giúp Việt Nam hoàn thành các mục tiêu
y tế quan trọng, trong đó có các mục tiêu phát triển thiên niên kỷ về
y tế. Y tế tuyến đầu là nền tảng vững chắc giúp nâng cao chất lượng
khám chữa bệnh, đưa dịch vụ chăm sóc sức khỏe đến với người dân
dễ dàng và thuận tiện hơn và quan trọng là giải quyết được bài toán
quá tải ở các bệnh viện tuyến trên. Tuy nhiên, y tế cơ sở vẫn gặp
nhiều khó khăn về về nhiều mặt như cơ sở hạ tầng, chất lượng dịch
vụ, cơ chế tài chính hay nguồn nhân lực cho y tế, làm trì trệ sự phát
triển của mạng lưới y tế tuyến đầu, người dân dần mất niềm tin vào
chất lượng dịch vụ nơi đây và họ sẽ tự vượt tuyến đi đến những nơi
có chất lượng tốt hơn, gây ra sự quá tải cho các bệnh viện tuyến
trên, dẫn đến chất lượng dịch vụ ở tuyến trên cũng bị ảnh hưởng và
cuối cùng là làm chậm đi tốc độ phát triển của ngành y tế cả nước.
Xây nhà phải bắt đầu từ xây móng. Chính vì thế để nền y tế Việt
Nam phát triển đi lên một cách đúng đắn thì cần phải xây dựng một
hệ thống chăm sóc y tế cho người dân thật vững chắc mà xuất phát
điểm phải là từ tuyến y tế cơ sở, trong đó, bác sĩ gia đình là lực lượng

đóng vai trò chủ đạo mà một nền y tế phát triển cần phải có.
Bộ trưởng Bộ Y Tế Nguyễn Thị Kim Tiến cũng khẳng định: “Hiện nay,
mô hình bệnh tật ở nước ta là mô hình bệnh tật kép, các bệnh lây
nhiễm, suy dinh dưỡng vẫn ở mức khá cao, trong khi các nhóm các
bệnh không lây nhiễm và tai nạn thương tích tăng nhanh dẫn đến
nhu cầu khám, chữa bệnh của người dân ngày càng tăng; việc sàng
lọc, theo dõi, quản lý, điều trị bệnh mãn tính tại cộng đồng là hết sức
cần thiết, đòi hỏi việc nâng cao năng lực y tế tuyến cơ sở ngày càng
trở nên cấp bách. Vì vậy, việc tiếp tục hoàn thiện và phát triển mô
hình bác sĩ gia đình sẽ góp phần nâng cao chất lượng ban đầu theo
hướng toàn diện và liên tục, giúp sàng lọc bệnh tật, chuyển tuyến
phù hợp, góp phần giảm quá tải bệnh viện tuyến trên”. [1]
6


Khoa Y - ĐHQG TP.HCM
Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế
Vậy câu hỏi được đưa ra ở đây là bác sĩ gia đình là gì và ngành y tế
chúng ta cần phải làm những gì để phát triển hệ thống bác sĩ gia
đình? Đó là những nội dung sẽ được báo cáo trong các phần tiếp
theo.

7


Khoa Y - ĐHQG TP.HCM
Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế
CHƯƠNG 2. TỔNG QUAN LÍ THUYẾT
2.1. Bác sĩ gia đình
Y học gia đình là một chuyên ngành y học cung cấp dịch vụ chăm

sóc sức khỏe toàn diện, liên tục cho từng cá nhân và gia đình [2].
Bác sĩ gia đình là bác sĩ chuyên khoa y học gia đình, được đào tạo để
khám và chữa bệnh ngoại trú, có nhiệm vụ chăm sóc liên tục cho
người bệnh cũng như người khỏe theo những nguyên tắc đặc thù của
y học gia đình là chăm sóc sức khỏe liên tục, tổng quát và toàn diện
cho từng cá nhân và gia đình [2].
Bác sĩ gia đình là người cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khoẻ một
cách liên tục và toàn diện cho bệnh nhân ở mọi lứa tuổi và cho
cả gia đình họ, kể cả lúc bệnh và lúc không bệnh. Bác sĩ gia đình có
trách nhiệm xử lý toàn bộ các nhu cầu sức khoẻ của bệnh nhân và
luôn tạo ra và duy trì mối quan hệ gần gũi, tin cậy với bệnh nhân.
Bác sĩ gia đình có khả năng chăm sóc hầu hết các nhu cầu sức khoẻ
của bệnh nhân, phần còn lại vượt ngoài khả năng của họ, họ có trách
nhiệm lựa chọn các bác sĩ chuyên khoa khác phù hợp, để tiếp tục
chăm sóc cho bệnh nhân. [7]
Để là một bác sĩ gia đình đúng nghĩa, trước hết phải là bác sĩ đa
khoa, phải hiểu biết cả nội, ngoại, sản, nhi, nhiễm… Ngoài kiến thức
chuyên môn, bác sĩ gia đình cũng phải có kiến thức tổng quát về xã
hội, tâm lý, kinh tế, văn hóa, quản lý y tế… để không những có thể
chăm sóc, điều trị bệnh mà còn có thể tư vấn, hướng dẫn bệnh nhân
các kiến thức tăng cường sức khỏe, phòng ngừa bệnh tật, hỗ trợ cả
về tâm lý và xã hội. Cũng nhờ có kiến thức đa khoa, bác sĩ gia đình
biết chính xác chuyên khoa nào cần thiết để hướng dẫn bệnh nhân
khám đúng bệnh, đúng lúc. Ví dụ với người lớn tuổi, bác sĩ gia đình,
sẽ để ý các bệnh tim mạch, huyết áp, đái tháo đường, mỡ máu, thoái
hóa xương khớp…, với phụ nữ mang thai cần theo dõi sức khỏe thai
kỳ, chế độ ăn cho sản phụ, tiêm ngừa các vắc xin cần thiết trước
sinh..., hay với trẻ em thì chăm sóc trẻ sơ sinh, chu sinh, chủng ngừa
vacxin, chế độ dinh dưỡng…
Bác sĩ gia đình là hệ thống y tế cơ sở gần dân nhất, chăm sóc toàn

diện và liên tục cho người bệnh, có mối quan hệ lâu dài và bền vững
với người bệnh. Bác sĩ gia đình là người biết rõ từng người bệnh trong
hoàn cảnh và gia đình của họ, xem xét vấn đề sức khỏe của người
bệnh trong hoàn cảnh của cộng đồng và lối sống của người đó trong
cộng đồng.

8


Khoa Y - ĐHQG TP.HCM
Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế
Theo tổ chức Y tế thế giới WHO, bác sĩ gia đình là một nghề cao quý,
là xương sống của hệ thống chăm sóc sức khỏe, là nền tảng trong
chăm sóc toàn diện với chi phí thấp nhất là lấy bệnh nhân làm trung
tâm. [3]

2.2. Chức năng, nhiệm vụ và quyền của bác sĩ gia đình
Như đã nêu ở trên, hệ thống bác sĩ gia đình là nòng cốt của y tế cơ
sở, cũng là nền móng của cả ngành y tế nên chức năng, nhiệm vụ
của các bác sĩ gia đình là vô cùng quan trọng. Cùng với hoạt động
khám chữa bệnh tại phòng khám, bác sĩ gia đình cũng phải tập trung
thực hiện quản lý, theo dõi sức khỏe toàn bộ các thành viên trong gia
đình bệnh nhân, cụ thể lập hồ sơ theo danh sách đăng ký từ các hộ
dân cư trong khu vực và lân cận, giúp theo sát bệnh sử của các cá
nhân trong gia đình từ người nhỏ tuổi cho tới thành viên lớn tuổi,
hướng đến thực hiện công tác tầm soát và phòng bệnh, chăm sóc
sức khỏe ban đầu, tham gia công tác truyền thông giáo dục sức khỏe
nhằm tăng cường chăm sóc sức khỏe, nâng cao chất lượng cuộc
sống hơn nữa. Có thể nói với hình thức này càng giúp người dân có
điều kiện phát hiện sớm các thay đổi sức khỏe, kịp thời chuyển bệnh

nhân lên tuyến trên đúng thời điểm, đúng chuyên khoa. Bởi trước
đây không ít các nghiên cứu trên thế giới đề cập rằng, việc phát hiện
bệnh càng sớm càng giúp cho chi phí điều trị giảm bớt rất nhiều
cũng như tăng cao hiệu quả của việc điều trị.
Ngoài quản lý sức khỏe bệnh nhân cùng các thành viên trong gia
đình một cách toàn diện và liên tục từ lúc sinh ra đến cuối đời, bác sĩ
gia đình còn có trách nhiệm cung cấp thông tin về bệnh sử khi
chuyển bệnh nhân đến chuyên khoa nhằm giúp bác sĩ tuyến trên hay
bác sĩ chuyên khoa nắm bắt diễn biến của bệnh tật, chẩn đoán
nhanh và đầy đủ hơn.
Theo thông tư Hướng dẫn thí điểm về bác sĩ gia đình và phòng khám
bác sĩ gia đình của Bộ Y Tế ban hành ngày 22 tháng 05 năm 2014 thì
nhiệm vụ, chức năng của bác sĩ gia đình được nêu như sau:
- Bác sĩ gia đình có chức năng khám bệnh, chữa bệnh, quản lý, bảo
vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe toàn diện cho cá nhân, hộ gia
đình và cộng đồng.
- Bác sĩ gia đình có các nhiệm vụ sau đây:
+ Quản lý sức khỏe toàn diện, liên tục cho cá nhân, cho hộ gia
đình và cộng đồng.
9


Khoa Y - ĐHQG TP.HCM
Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế
+ Sàng lọc, phát hiện sớm các loại bệnh tật.
+ Cấp cứu, khám bệnh, chữa bệnh, phục hồi chức năng cho cá
nhân, hộ gia đình và cộng đồng phù hợp với phạm vi chuyên môn
được ghi trong chứng chỉ hành nghề.
+ Tư vấn về sức khỏe, phòng bệnh, phòng chống nguy cơ đối
với sức khỏe nhằm nâng cao năng lực của cá nhân, hộ gia đình và

cộng đồng trong việc chủ động bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức
khỏe.
+ Cung cấp thông tin liên quan đến sức khỏe của cá nhân, hộ
gia đình do bác sĩ gia đình quản lý sức khỏe theo quy định của pháp
luật.
+ Các nhiệm vụ khác phù hợp với phạm vi hành nghề được ghi
trong chứng chỉ hành nghề.
Nhiệm vụ đi đôi với quyền hạn, theo đó Thông tư cũng đề cập đến
quyền của bác sĩ gia đình gồm:
- Được tham gia khám bệnh, chữa bệnh bảo hiểm y tế khi có đủ điều
kiện theo quy định của pháp luật về bảo hiểm y tế.
- Được chuyển người bệnh đến cơ sở khám bệnh, chữa bệnh phù hợp
về chuyển tuyến khám bệnh, chữa bệnh trong trường hợp cần thiết
theo quy định của Bộ Y Tế.
- Được nhận thông tin phản hồi của các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh
nơi nhận người bệnh do phòng khám bác sĩ gia đình chuyển đến.
- Được đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ.
[4]

2.3. Lợi ích của việc xây dựng hệ thống bác sĩ gia đình
Kinh nghiệm của các nước, khi triển khai thành công hệ thống bác sĩ
gia đình sẽ mang lại nhiều hiệu quả tích cực:
Xây dựng hệ thống bác sĩ gia đình ở y tế cơ sở giúp giảm chi phí cho
y tế, tiết kiệm cho nền kinh tế còn đang trên đường phát triển của
nước ta. Thật vậy, chi phí và thời gian bình quân khi một bệnh nhân
đến với phòng khám bác sĩ gia đình tại địa phương là không đáng là
bao so với đến đợi hàng giờ đồng hồ thậm chí hàng ngày tại một
bệnh viện lớn ở tuyến trên chưa kể chi phí di chuyển từ tỉnh lẻ lên
thành phố lớn để chữa bệnh.

10


Khoa Y - ĐHQG TP.HCM
Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế
Mặt khác nữa khi dịch vụ khám bệnh ở tuyến cơ sở phát triển, người
dân được chăm sóc sức khỏe tốt hơn, tỉ lệ bệnh nặng sẽ giảm đáng
kể nhờ phát hiện sớm và điều trị kịp thời, gánh nặng bệnh tật cho xã
hội ngày một giảm bớt và tuổi thọ con người cũng tăng lên.
Việc phát triển đội ngũ bác sĩ gia đình còn góp phần cải thiện mối
quan hệ giữa thầy thuốc và bệnh nhân. Rõ ràng, khi một bệnh nhân
đến phòng khám bác sĩ gia đình, cuộc trò chuyện giữa bệnh nhân và
bác sĩ sẽ cởi mở, thân mật và chi tiết hơn so với khi bệnh nhân đó
bến một bệnh viện tuyến trên - nơi có quá đông bệnh nhân đang
ngồi chờ khiến bác sĩ không thể có đủ thời gian để khai thác hết
bệnh sử. Do đó hiệu quả trong việc điều trị cũng sẽ được cải thiện
lên đáng kể.
Hoạt động của bác sĩ gia đình còn đóng vai trò quan trọng trong việc
phòng ngừa bệnh tật gồm các bệnh cấp tính như cúm, viêm phổi,
tiêu chảy cấp… và các bệnh mạn tính như cao huyết áp, đái tháo
đường, viêm gan mạn…, phát hiện và điều trị sớm bệnh ung thư…
Qua đó góp phần đảm bảo sức khỏe cộng đồng, làm tiền đề cho mục
tiêu giàu mạnh chủa đất nước ta. [8]
Nhờ các bác sĩ gia đình đã có sẵn hồ sơ bệnh án, nắm biết rõ bệnh sử
nên việc xử trí bệnh sẽ nhanh chóng, đúng đắn và sát sao hơn. Bác
sĩ gia đình cũng đưa ra dự báo nguy cơ tái phát bệnh, phương cách
dự phòng, và các biện pháp can thiệp để bảo vệ sức khỏe cho các
thành viên trong gia đình một cách phù hợp nhất.
Xây dựng một nền y tế có nền tảng vững chắc là đội ngũ bác sĩ gia
đình sẽ nâng y tế Việt Nam lên một tầm cao mới, tạo niềm tin cho

nhân dân đối với ngành y tế nước nhà và chứng tỏ được vị thế y tế
nước ta không thua kém bạn bè quốc tế.

11


Khoa Y - ĐHQG TP.HCM
Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế
CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG
3.1. Sự thành lập hệ thống bác sĩ gia đình tại Việt Nam
Mô hình bác sĩ gia đình có từ thập niên 60 của thế kỷ trước. Đầu tiên
là ở Mỹ và Anh sau đó nhân rộng ra các nước khu vực châu Âu, bắc
Mỹ rồi lan ra khắp thế giới, hệ thống bác sĩ gia đình đã đáp ứng kịp
thời nhu cầu chăm sóc sức khỏe của cả cộng đồng. Hiệp hội bác sĩ
gia đình thế giới đã được thành lập năm 1972, đến nay đã có khoảng
100 quốc gia thành viên tham dự. [5]
Tại Việt Nam, có thể nói lịch sử phát triển chuyên ngành y học gia
đình được bắt đầu rất sớm từ năm 1995 bằng việc Bộ Y Tế tiến hành
khảo sát đánh giá nhu cầu chăm sóc sức khỏe ban đầu tại Việt Nam.
Tiếp theo đó, Bộ Y Tế đã phát triển dự thảo nhằm kiện toàn mạng
lưới chăm sóc tuyến đầu trên cơ sở phát triển chuyên ngành y học
gia đình củng cố cho trạm y tế. Năm 1996, với sự ủng hộ của Bộ Y
Tế, một đoàn chuyên gia Mỹ của Trung tâm bác sĩ gia đình Maine đã
đến làm việc với các trường đại học y dược ở nước ta, trong đó, GS
TS Phạm Huy Dũng của trường ĐH Y Hà Nội là người tiếp xúc đầu
tiên. Năm 1999, hai hội thảo khác nhau được tổ chức dưới sự hỗ trợ
của Bộ Y Tế, trung tâm Y khoa Maine (Mỹ) tại trường ĐH Y Hà Nội với
chủ đề “Triết lý và khái niệm Y học gia đình” và tại trường ĐH Y Dược
TP Hồ Chí Minh với chủ đề “Giới thiệu Y học gia đình”. Tiếp đó, năm
2000, thông qua chương trình học bổng cung cấp bởi các đối tác của

Mỹ, đã có 4 giảng viên từ 3 trường y được tham gia đào tạo tại Mỹ
trong đó 1 người từ ĐH Y Hà Nội (BS Phạm Nhật A), 1 người từ ĐH Y
Thái Nguyên (BS Hạc Văn Vinh) và 2 người từ ĐH Y Dược TP HCM (BS
Lê Hoàng Ninh và BS Phạm Lê An). [6]
Cũng từ năm 2000, Bộ Y Tế đã cho phép thành lập thêm chuyên
khoa mới Y học gia đình tại ba trường đại học: Y Hà Nội, Y Thái
Nguyên và Y Dược TP.HCM, nhưng cho đến nay vẫn còn “loay hoay”
trong việc xây dựng mô hình, đường lối, chính sách…nên chưa phát
huy tối đa hiệu quả. [5]
Tiếp theo, tháng 3 năm 2001, Bộ Y Tế công nhận chương trình đào
tạo Y học gia đình hệ chuyên khoa 1. Ngay trong năm đó, cả 3
trường ĐH Y thành viên đều đồng loạt tuyển sinh khóa chuyên khoa
1 đầu tiên. Học viên theo học các khóa đầu tiên này đều được hưởng
các ưu đãi do trợ cấp của các đối tác từ Mỹ. Năm 2004, trong chuyến
công tác của đoàn chuyên gia thuộc ĐH Liège - Bỉ tiếp xúc với lãnh
đạo Sở y tế TP HCM, GS Didiet Giet nhận ra nhu cầu về đào tạo và
phát triển mô hình bác sĩ gia đình tại Việt Nam. Kết quả của chuyến
công tác là dự án WBI nhằm tiến hành các khóa đào tạo ngắn hạn
12


Khoa Y - ĐHQG TP.HCM
Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế
cho các thành viên chủ chốt - còn gọi là nhóm tiên phong G9, đến từ
Sở y tế, các bệnh viện và giảng viên trường ĐH Y Phạm Ngọc Thạch.
Nhóm G9 được kỳ vọng sẽ là nồng cốt phát triển chương trình về
sau.
Tháng 7 năm 2007, ĐH Y Huế kết hợp với các chuyên gia đối tác của
Mỹ (Trung tâm Y học Maine) để triển khai dự án hợp tác đào tạo bác
sĩ chuyên khoa I Y học gia đình cho tỉnh Khánh Hòa. Cũng năm 2007,

ĐH Y Hải Phòng mở trung tâm Y học gia đình. Năm 2009, Bệnh viện
Bộ nông nghiệp (Hà Nội) tham gia vào mạng lưới hợp tác y học gia
đình thông qua dự án WBI tài trợ bởi chính phủ Bỉ. Năm 2010, ĐH Y
Hà Nội mở mã ngành đào tạo thạc sĩ Y học gia đình. Tháng 3 năm
2011, thành lập bộ môn Y học gia đình tại trường ĐH Y khoa Phạm
Ngọc Thạch. Tính đến năm 2013, cả nước đã có 6 trường tham gia
đào tạo hệ sau đại học về Y học gia đình bao gồm ĐH Y Hà Nội, ĐH Y
Thái Nguyên, ĐH Y Hải Phòng, ĐH Y Dược TP HCM, ĐH Y Phạm Ngọc
Thạch, ĐH Y Cần Thơ. [6]

3.2. Những khó khăn, thách thức
Mô hình hoạt động bác sĩ gia đình tại nước ta hiện nay tuy đã hình
thành được một thời gian nhưng vẫn là mô hình mới, chưa được quan
tâm, đầu tư tương xứng và còn nhiều khó khăn, thử thách.
Thứ nhất, nguồn nhân lực có chuyên môn về y học gia đình còn
thiếu, chưa đáp ứng được nhu cầu hiện tại. Mới chỉ có 6 trường y trên
cả nước có đào tạo bác sĩ gia đình, chưa kể số lượng học viên vẫn
còn rất ít do ngành này chưa thực sự tạo ra được sức hút như các
ngành khác. Tại một số phòng khám, bác sĩ thực hiện nhiệm vụ
khám chữa bệnh y học gia đình còn kiêm nhiệm nên rất khó khăn về
nhân lực để thực hiện là một trong những bất cập của mô hình
phòng khám bác sỹ gia đình. Mặt khác, việc cấp chứng chỉ hành
nghề bác sĩ gia đình còn gặp khó khăn. Đa số các đơn vị triển khai
mô hình bác sĩ gia đình, các bác sĩ tham gia chưa có chứng chỉ hành
nghề bác sĩ gia đình nên chưa được cấp phép thành lập phòng khám
bác sĩ gia đình đúng theo quy định. Ngoài ra, việc trả lương cho bác
sĩ gia đình còn thấp và bác sĩ gia đình không thể làm thêm ngoài giờ
như các bác sĩ chuyên khoa khác. Điều này làm cho chuyên khoa y
học gia đình chưa thu hút được sự quan tâm của sinh viên y khoa,
của các bác sĩ mới ra trường. [1]

Năm 2015, PGS.TS Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục Quản lý Khám
chữa bệnh, Bộ Y Tế, cho biết: “Nguồn nhân lực có chuyên môn về y
13


Khoa Y - ĐHQG TP.HCM
Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế
học gia đình còn thiếu, chưa đáp ứng được nhu cầu hiện tại, một số
phòng khám bác sĩ y học gia đình còn phải kiêm nhiệm nhiều nhiệm
vụ khác”; “việc cấp chứng chỉ hành nghề bác sĩ gia đình còn gặp khó
khăn nên các đơn vị triển khai bác sĩ gia đình cán bộ tham gia chưa
có chứng chỉ hành nghề dẫn đến chưa được cấp phép thành lập
phòng khám”. [5]
Thứ hai, hạn chế về cơ sở vật chất và dịch vụ chưa thu hút được
người dân. Tại các phòng khám bác sĩ gia đình lồng ghép với trạm y
tế còn gặp nhiều khó khăn do người dân chưa tin tưởng vào chất
lượng dịch vụ khám, chữa bệnh tại trạm y tế nên không đến khám,
chữa bệnh tại phòng khám. Người đến khám tại trạm y tế thường là
người nghèo nên không đủ điều kiện chi trả theo mức giá dịch vụ, số
bệnh nhân đến khám tại các trạm y tế ít, đặc biệt ở những thành phố
lớn. Danh mục kỹ thuật được phép thực hiện tại trạm y tế còn hạn
chế. Trang thiết bị y tế, thuốc phục vụ điều trị tại trạm y tế chưa
được trang bị đầy đủ. Thuốc phục vụ điều trị bệnh nhân tại trạm y tế
hạn hẹp về số lượng, chủng loại. Một số thuốc điều trị các bệnh mạn
tính như: đái tháo đường, hen phế quản, COPD… không được cấp tại
trạm y tế. [1]
PGS.TS Lương Ngọc Khuê cũng chia sẻ: “Do công tác truyền thông
chưa tốt nên đa phần người dân, thậm chí có không ít các vị lãnh
đạo địa phương vẫn chưa hiểu về mô hình phòng khám bác sĩ gia
đình, còn cho rằng bác sĩ gia đình là bác sĩ đến nhà thăm khám,

chữa bệnh. Vì vậy, cần tăng cường công tác truyền thông quảng bá
mô hình phòng khám bác sĩ gia đình nhằm giúp cộng đồng thay đổi
nhìn nhận về tuyến y tế cơ sở, chăm sóc sức khỏe cho từng cá thể
trong cộng đồng, nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh”. [1]
Thứ ba, về cơ chế, chính sách, việc chưa xây dựng được quy chế phối
hợp, chuyển tuyến và trao đổi thông tin phù hợp giữa các phòng
khám bác sĩ gia đình với hệ thống khám bệnh, chữa bệnh trong quá
trình quản lý bệnh nhân; chưa có văn bản quy định cụ thể về danh
mục dịch vụ tại phòng khám bác sĩ gia đình; phí dịch vụ khám chữa
bệnh tại nhà còn mang tính tự phát, chưa được thanh toán bảo hiểm
y tế ngay cả đối với các trường hợp có thẻ bảo hiểm y tế… cũng
đang là rào cản đối với sự phát triển của mô hình phòng khám bác sỹ
gia đình. [1]

14


Khoa Y - ĐHQG TP.HCM
Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế
CHƯƠNG 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
4.1. Kết luận
Tóm lại, ngành y tế ở Việt Nam còn có nhiều khó khăn, bất cập, nổi
cộm là việc quá tải ở các bệnh viện tuyến trên trong khi các cơ sở y
tế tuyến đầu hoạt động chưa hiệu quả.
Bác sĩ gia đình là đội ngũ nhân viên y tế được đào tạo chuyên khoa
để tham gia chăm sóc sức khoẻ một cách liên tục và toàn diện cho
bệnh nhân ở mọi lứa tuổi và cho cả gia đình họ, kể cả lúc bệnh và lúc
không bệnh. Bác sĩ gia đình có nhiệm vụ sàng lọc và phát hiện bệnh
sớm cho tất cả các thành viên trong gia đình, xử trí cấp cứu ban đầu,
điều trị những bệnh trong khả năng, tham vấn phòng bệnh, giáo dục

sức khỏe cho người dân, hướng dẫn chuyển bệnh, đúng tuyến, đúng
chuyên khoa, cung cấp đầy đủ thông tin cho các đồng nghiệp tuyến
sau và duy trì mối quan hệ gần gũi, tin cậy với bệnh nhân.
Xây dựng hệ thống bác sĩ gia đình cho y tế tuyến cơ sở không những
là giải pháp tốt để giải quyết sự quá tải ở các bệnh viện lớn mà còn
giúp cải thiện đáng kể chất lượng dịch vụ y tế, vừa phục vụ tốt hơn
cho người dân, vừa tiết kiệm chi phí chi cho y tế, góp phần phát triển
nền kinh tế xã hội.
Tuy nhiên, để xây dựng một hệ thống bác sĩ gia đình hoạt động có
hiệu quả như mong đợi tại Việt Nam cũng gặp phải không ít những
khó khăn, thách thức mà toàn ngành y tế cúng ta phải vượt qua đó là
hạn chế về nguồn nhân lực và đãi ngộ; chế độ, chính sách và hệ
thống chưa được hình thành rõ ràng; dịch vụ y tế tuyến cơ sở còn
khó khăn trong việc tiếp cận và tạo sự tin tưởng đối với người dân.

4.2. Kiến nghị
Triển khai mạng lưới phòng khám bác sĩ gia đình hoạt động hiệu quả
không những giúp khắc phục triệt để tình trạng quả tải BV mà còn
góp phần cải tổ hệ thống y tế. Nhân rộng và phát triển mô hình
phòng khám bác sĩ gia đình trên phạm vi toàn quốc nhằm cung cấp
dịch vụ chăm sóc sức khỏe cơ bản, toàn diện, liên tục cho cá nhân,
gia đình và cộng đồng, góp phần tăng cường chất lượng chăm sóc
sức khỏe ban đầu và giảm quá tải bệnh viện.
Dựa trên những yếu tố cần thiết để thành lập hệ thống bác sĩ gia
đình có hiệu quả thì dưới đây là những ý kiến được đề xuất để góp
phần phát triển hơn nữa hệ thống bác sĩ gia đình tại Việt Nam hiện
nay.
15

Khoa Y - ĐHQG TP.HCM
Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế
4.2.1. Xây dựng hệ thống, tổ chức
Để hệ thống bác sĩ gia đình hoạt động được trơn tru, nhất quán, cần
phải xây dựng có hệ thống, có tổ chức, tạo được sự liên kết giữa hệ
thống bác sĩ gia đình ở tuyến cơ sở và các bệnh viện, cơ sở y tế
tuyến trên, đồng thời áp dụng một cơ chế hoạt động chung để có
được sự đồng nhất về mặt tổ chức, tạo ra sự thuận lợi cho các bệnh
viện tuyến trên khi tiếp nhận bệnh nhân.
Ngoài ra, còn cần phải tạo ra mối liên kết giữa hệ thống bác sĩ gia
đình và bộ phận làm bảo hiểm y tế nhằm đưa bảo hiểm y tế đến với
các phòng khám bác sĩ gia đình, tạo sự thuận tiện cho bệnh nhân,
giúp thu hút người dân đến với các phòng khám bác sĩ gia đình nhiều
hơn, làm bớt đi sự quá tải ở những bệnh viện tuyến trên. Để làm
được điều đó ngoài tạo liên kết với bộ phận làm bảo hiểm y tế còn
cần phải thúc đẩy BHYT toàn dân, trong đó công tác dân vận đóng
vai trò quan trọng.
Mặt khác, để thu hút người dân đến với bác sĩ gia đình nhiều hơn,
các phòng khám bác sĩ gia đình cần đưa ra danh mục các dịch vụ
hiện có tại phòng khám và thành lập bảng giá dịch vụ khám chữa
bệnh hợp lý, thường xuyên tổ chức các buổi giáo dục sức khỏe cho
cộng đồng và kêu gọi mọi nguồn đầu tư có lợi cho sự phát triển của
phòng khám. Song song những việc làm đó, lực lượng y tế cơ sở cũng
cần kết hợp với chính quyền địa phương tăng cường truyền thông về
mô hình, lợi ích, năng lực, khả năng cung ứng dịch vụ y tế của bác sĩ
gia đình, thuyết phục người dân sử dụng các dịch vụ y tế do bác sĩ
gia đình cung cấp.
4.2.2. Cơ chế, chính sách
Trước hết, để hệ thống bác sĩ gia đình ở tuyến y tế cơ sở đi vào hoạt
động một cách hợp pháp, Chính phủ và Bộ Y Tế cần phải ban hành

những văn bản hướng dẫn cụ thể, những quy định rõ ràng, nhất quán
để làm cơ sở bảo đảm cho hoạt động của các bác sĩ gia đình có hiệu
quả cao nhất.
Theo Quyết định 1568/QĐ-BYT phê duyệt kế hoạch nhân rộng và
phát triển mô hình phòng khám bác sĩ gia đình tại Việt Nam, giai
đoạn 2016-2020 do Bộ trưởng Bộ Y Tế ban hành ngày 27-4-2016 thì
chậm nhất đến tháng 6-2017 phải xây dựng và hoàn thiện hệ thống
các văn bản pháp quy về hoạt động của bác sĩ gia đình gồm:
- Thông tư quy định về cơ chế tài chính của dịch vụ y tế do bác sĩ gia
đình cung cấp.

16


Khoa Y - ĐHQG TP.HCM
Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế
- Thông tư hướng dẫn cách thức thanh toán bảo hiểm y tế đối với
dịch vụ y tế do bác sĩ gia đình cung cấp.
- Thông tư sửa đổi, bổ sung Thông tư số 16/2014/TT-BYT ngày 22
tháng 5 năm 2014 hướng dẫn thí điểm về bác sĩ gia đình và phòng
khám bác sĩ gia đình.
- Thông tư quy định chuyển tuyến y học gia đình.
- Thông tư quy định danh mục dịch vụ kỹ thuật, trang thiết bị, thuốc
của phòng khám bác sĩ gia đình.
- Quyết định của Bộ trưởng Bộ Y Tế quy định mẫu hồ sơ quản lý sức
khỏe của phòng khám bác sĩ gia đình. [9]
4.2.3. Đào tạo
Để khắc phục những khó khăn về thiếu nguồn nhân lực, ngành y tế
chúng ta nên thực hiện những giải pháp dưới đây:
- Mở rộng các chương trình đào tạo đại học và sau đại học với loại

hình phù hợp để cấp chứng chỉ hành nghề bác sĩ gia đình.
- Tăng cường các chương trình đào tạo liên tục về lĩnh vực y học gia
đình.
- Tập trung xây dựng chương trình, tài liệu đào tạo, giáo trình giảng
dạy để cấp chứng chỉ hành nghề bác sĩ gia đình, đồng thời phát triển
đội ngũ giảng viên chuyên ngành y học gia đình, để đảm bảo cung
cấp đủ nguồn nhân lực chất lượng cho tuyến y tế cơ sở một cách liên
tục.
- Tăng cường hợp tác y tế với các quốc gia phát triển nhằm học hỏi
tinh hoa của những nước đi trước về phát triển y học gia đình để ứng
dụng vào tình hình thực tế của nước ta.
- Có cơ chế phù hợp khuyến khích các bác sĩ đã có phòng mạch tư,
phòng khám đa khoa tư nhân tham gia mạng lưới y tế cơ sở.
- Có chính sách ưu đãi thu hút các bác sĩ đa khoa hoặc chuyên khoa
khác tham gia vào hệ thống bác sĩ gia đình.
Theo kế hoạch nhân rộng và phát triển mô hình phòng khám bác sĩ
gia đình tại Việt Nam, giai đoạn 2016-2020 của Bộ Y Tế, các loại hình
đào tạo về Y học gia đình sẽ được xây dựng bao gồm:
- Đào tạo chính khóa về y học gia đình (tín chỉ) cho sinh viên y khoa
ở tất cả các đại học y.
- Đào tạo định hướng chuyên khoa y học gia đình 3 tháng, 9 tháng.
17


Khoa Y - ĐHQG TP.HCM
Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế
- Đào tạo sau đại học về y học gia đình (nội trú, chuyên khoa cấp I,
chuyên khoa cấp II, thạc sỹ, tiến sỹ).
- Đào tạo, phát triển đội ngũ người hành nghề y học gia đình. [9]

18


Khoa Y - ĐHQG TP.HCM
Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Bích Thủy, N. (11-08-2015). Mô hình bác sĩ gia đình: Đáp ứng nhu
cầu ngày càng cao của người dân. Ban Tuyên giáo Trung ương.
Truy cập ngày 27-7-2017 từ />[2] Giới thiệu về bác sĩ gia đình. Phòng khám Bác sĩ gia đình Trường
Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch.
Truy cập ngày 27-7-2017 từ />[3] Phát triển mô hình bác sỹ gia đình gắn với tăng cường hệ thống y
tế cơ sở. Cổng thông tin điện tử Bộ Y Tế.
Truy cập ngày 27-7-2017 từ
/>[4] Bộ Y tế (22-5-2014). Thông tư Hướng dẫn thí điểm về bác sĩ gia
đình và phòng khám bác sĩ gia đình. Cổng thông tin điện tử Bộ Tư
pháp.
Truy cập ngày 27-7-2017 từ />%20bn%20php%20lut/view_detail.aspx?itemid=29440
[5] Bá Thoại, T. (29-2-2016). Bác sĩ gia đình: Giải pháp căn cơ cho
ngành y tế. Dantri.
Truy cập ngày 27-7-2017 từ />[6] Thành Liêm, V. (2013). Mô hình y học gia đình tại các nước.
Medicare.
Truy cập ngày 1/8/2017 từ />[7] Hoàng Ninh, L. (2003). Tài liệu sau đại học dành cho học viên
chuyên khoa 1 y học gia đình. Viện Y Tế Công Cộng Thành phố Hồ
Chí Minh.
Truy cập ngày 1/8/2017 từ
/>[8] Duy Phong, N. (2013). Một vài suy nghĩ về y học gia đình tại Nga
và Việt Nam. Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam.
19

Khoa Y - ĐHQG TP.HCM
Bài thu hoạch Module Quản lý bệnh viện & Kinh tế y tế
Truy cập ngày 11/8/2017 từ />[9] Bộ Y Tế (27-4-2016). Quyết định 1568/QĐ-BYT phê duyệt kế
hoạch nhân rộng và phát triển mô hình phòng khám bác sĩ gia đình
tại Việt Nam, giai đoạn 2016-2020. Cục quản lí khám chữa bệnh - Bộ
Y Tế.
Truy cập ngày 1/8/2017 từ />[10] Vạn Phước, Đ. (2011), Giới thiệu về bác sĩ gia đình.
Bacsigiadinhvietnam.
Truy cập ngày 1/8/2017 từ />
20