Bài giảng Phôi thai học đại cương

Ph«i thai häc
®¹i c¬ng
(General Embryology)

1


Sự phát triển trong tuần thứ nhất:
Từ thụ tinh đến giai đoạn phôi nang

Sự thụ tinh


Thụ tinh là 1 quá trình trong đó có sự phối hợp

giữa noãn chín với tinh trùng để tạo ra hợp tử
(trứng thụ tinh).


Nơi thụ tinh: thờng ở 1/3 ngoài vòi trứng.

2


1. Noãn và tinh trùng trớc khi thụ tinh
1.1. Noãn trớc khi thụ tinh
- Noãn đợc bọc bởi màng trong suốt & lớp tb nang.
- Noãn di chuyển trong vòi trứng về phía tử cung

nhờ:
+ Sự cuốn theo dòng nớc màng bụng.

+ Sự chuyển động của lông ở tbào BM vòi trứng.

+ Sự co bóp của tầng cơ vòi trứng.

3


1.2. Tinh trùng trớc khi thụ tinh

- Tinh trùng có những biến đổi

cấu tạo & chức năng ở đầu
có khả năng thụ tinh (quá trình
năng lực hoá tinh trùng)...

- Tinh trùng di chuyển trong đờng sinh dục nữ:
+ Tự di chuyển.
+ Sự co bóp của tầng cơ đờng sinh dc n.
4


2. Quá trình thụ tinh
2.1. Tinh trùng vợt qua lớp
tế bào nang

D

Tinh trùng tiết hyaluronidase A
để phá huỷ acid hyaluronic

(gắn các tế bào nang) phân

C

tán các tb nang Tinh trùng
tiến vào màng trong suốt.
B

5


2.2. Tinh trùng vợt qua màng trong suốt
- Tinh trùng dính với noãn nhờ những protein gắn vào
noãn và những receptor tinh trùng của noãn đặc

hiệu cho loài.
- Sau khi gắn vào màng trong suốt, tinh trùng chịu phản
ứng cực đầu, noãn chịu phản ứng vỏ phản ứng

màng trong suốt (không cho tinh trùng khác dính vào).

Tinh
trùng

Túi
lai
Màng trong
suốt

Noãn

Hạt vỏ

6


D

- Proacrosin (trong túi cực
đầu) acrosin: tiêu huỷ A
màng trong suốt đờng
hầm nhỏ Tinh trùng lọt qua

C

màng trong suốt..
B

7


2.3. Tinh trùng lọt vào bào tơng của noãn

Tinh trùng tới tiếp xúc với
noãn, màng tinh trùng sát

D
A

nhập với màng noãn, nhân &

bào tơng tinh trùng lọt vào

C

bào tơng của noãn, màng
tinh trùng nằm lại bên ngoài.
B

8


2.4. Sự kết hợp giữa noãn và tinh trùng
- Bào tơng của tinh trùng &
noãn hoà lẫn nhau...

- Noãn bào 2 giảm phân lần II
noãn chín & cực cầu 2.
- Nhân t.trùng = tiền nhân đực.
Nhân noãn = tiền nhân cái.
- Màng nhân biến mất, TNS
xoắn lại, ngắn đi, dày lên, thoi
không màu xuất hiện trứng
thụ tinh phân làm 2 phôi bào.
9


3. Kết quả của sự thụ tinh
- Sự kết hợp 2 tế bào biệt hoá cao độ (tinh trùng &
noãn) 1 tế bào kém biệt hoá, có khả năng phân

chia tích cực.
- Sự thụ tinh khôi phục lại bộ nhiễm sắc thể lỡng bội
đặc trng cho loài.

- Giới tính di truyền đợc quyết định ngay sau khi thụ
tinh:
O (X) +

(Y) O

O (X) +

(X) O

+

10


- Cá thể mới sinh mang đặc tính di truyền của
cả cha lẫn mẹ.
- Kích thích noãn hoạt động và phân chia.
- Sự thụ tinh khơi mào cho hàng loạt quá trình
gián phân nối tiếp nhau.

11


Sự phân chia trứng thụ Tinh

Giai đoạn phôi dâu
- Trứng thụ tinh gián phân liên tục...
- Khoảng đầu ngày thứ 4 sau thụ tinh, trứng thụ
tinh gồm 12-16 phôi bào, mặt ngoài xù xì nh quả
dâu Phôi dâu...
Màng trong suốt

Mầm
phôi

Lá nuôi

PhôI dâu

12


- Ph«i d©u cã sù t¸ch tÕ bµo:
+ Líp tÕ bµo bªn ngoµi (l¸ nu«i) t¹o Rau & c¸c

bé phËn phô.
+ Khèi TB bªn trong (mÇm ph«i) t¹o Ph«i.
Mµng trong suèt

MÇm
ph«i

L¸ nu«i

Ph«I d©u

13


Giai đoạn phôi nang
- 4 ngày sau thụ tinh, trứng đã
Cúc phôi

lọt vào khoang tử cung, vùi
trong chất dịch (NMTC tiết
ra).

- Xuất hiện 1 cái khoang xen
giữa các lớp phôi bào.

Khoang
phôi nang

- Khoang này lớn lên, chứa

dịch Khoang phôi nang

PhôI nang

(khoang dới mầm).
14


- Khối tế bào trung tâm = cúc
phôi

(lồi

vào

khoang

dới

mầm).
Cúc phôi

- Cúc phôi bị đẩy dần về 1
cực của trứng cực phôi,
cực đối lập cực đối phôi.

- Lớp tế bào ngoài dẹt lại
thành

khoang

phôi

nang.

Khoang
phôi nang

- Trứng thụ tinh = phôi nang.

Giai đoạn này = giai đoạn

PhôI nang

phôi nang.
15


Sự phát triển của phôi
trong tuần thứ hai và tuần thứ ba
1. Sự phát triển của phôi ở tuần thứ hai

1.1. Sự làm tổ của trứng
- Trứng lọt vào NMTC

Khoang ối
Lá nuôi tế bào
Lá nuôi hợp bào

rồi bám vào đó để
phát triển Trứng

Thợng bì phôi
Hạ bì phôi

làm tổ trong NMTC

(ngày thứ 6 sau thụ
tinh).

Mao mạch

Khoang
phôi nang

16


- Lá nuôi có 2 lớp: Lá
nuôi hợp bào (ngoài)
& lá nuôi tbào (trong).

Khoang ối
Lá nuôi tế bào
Lá nuôi hợp bào

Lớp lá nuôi hợp bào
bám chặt vào NMTC,
tiêu

huỷ

NMTC

tạo

thành 1 cái hố Trứng
lọt dần vào NMTC.

Thợng bì phôi
Hạ bì phôi
Mao mạch

Khoang
phôi nang

17


- Bình thờng trứng làm tổ ở thành trớc hoặc thành
sau

tử

cung...

Có thể làm tổ trong khoang bụng (hay gặp ở
túi cùng Douglas), trên mặt buồng trứng hay trong
vòi trứng (thờng gặp nhất) Chửa ngoài tử cung

(Phôi chết & mẹ bị xuất huyết nghiêm trọng).

18


1.2. Sù t¹o ra ®Üa ph«i lìng b×
1.2.1. Sù t¹o ra thîng b× & h¹ b× ph«i
MÇm ph«i biÖt ho¸ thµnh 2 líp:
- Líp híng vÒ khoang PN  L¸ h¹ b× ph«i.
- Líp kia  L¸ thîng b× ph«i.
§Üa ph«i 2 l¸ (®Üa ph«i lìngb×)

Khoang èi

L¸ nu«i tÕ bµo
L¸ nu«i hîp bµo
Thîng b× ph«i
H¹ b× ph«i
Mao m¹ch
Khoang
ph«i nang

19


1.2.2. Sù t¹o ra khoang èi
Trong

l¸

thîng

b×

xu©t hiÖn c¸c khe

Khoang èi
L¸ nu«i tÕ bµo
L¸ nu«i hîp bµo

chøa dịch råi hîp
nhÊt  Khoang èi.

Thîng b× ph«i

H¹ b× ph«i

Hµng tÕ bµo phñ trÇn
khoang èi  Mµng

èi.………………………

Mao m¹ch
Khoang
ph«i nang

..
20


1.2.3. Sự tạo ra túi noãn hoàng nguyên phát
- Phôi nang lọt sâu vào

Hốc lá nuôi

Khoang ối

NMTC, bị bịt kín bởi 1
cục sợi huyết.
- ở cực phôi, trong lớp lá
nuôi hợp bào xuất hiện

Màng
ối
Thợng bì

phôi
Hạ bì
phôi

những không bào nội
bào những hốc lớn

Giai đoạn hốc.

Màng
Heuser

Túi noãn
hoàng nguyên
phát

21


Hèc l¸ nu«i

Khoang èi

- Tõ h¹ b× ph¸t sinh nh÷ng
tÕ bµo dÑt  mµng máng
(mµng Heuser) lãt

trong

l¸ nu«i  Khoang ph«i

nang

Mµng
èi
Thîng b×
ph«i
H¹ b×
ph«i

Tói no·n hoµng

nguyªn ph¸t.

Mµng
Heuser

Tói no·n
hoµng nguyªn
ph¸t

22


1.2.4. Ngày thứ 11 & 12: Sự tạo ra trung mô ngoài phôi
và khoang ngoài phôi
- Phôi nang đợc vây quanh bởi

Khoang
ối

Màng
ối

Hốc
lá nuôi

lớp đệm của NMTC.
- Cục sợi huyết tạo sẹo.

- Cực phôi:
+ Lớp lá nuôi hợp bào có
những khoảng trống thông

với nhau hệ thống lỗ lới.
Hạ bì phôi

Thợng bì phôi

23


+ Lá nuôi phá huỷ nội mô các
mao mạch máu & giãn mạch

Khoang
ối

Màng
ối

Hốc
lá nuôi

mao mạch kiểu xoang, hốc lá
nuôi thông với mao mạch &
chứa đầy máu mẹ hệ thống

tuần hoàn rau
dỡng.

thời kỳ máu
.

Cực đối phôi, lá nuôi = lá

Hạ bì phôi

Thợng bì phôi

nuôi tế bào...................................

24


- Mét d¹ng tb míi xuÊt hiÖn

Khoang
èi

Mµng

èi

Hèc
l¸ nu«i

xen gi÷a mÆt trong l¸ nu«i &
mÆt ngoµi tói no·n hoµng
Trung
m«
ngoµi
ph«i
Khoang
ngoµi
ph«i

nguyªn ph¸t, gi÷a l¸ nu«i &
mµng èi

Trung m« ngoµi

ph«i.……………………………
- Trong trung m« ngoµi ph«i
xuÊt hiÖn nh÷ng hèc lín häp

víi nhau

H¹ b×
ph«i

Tói no·n hoµng

nguyªn ph¸t

Thîng b×
ph«i

Khoang ngoµi

ph«i.
25