DSpace at VNU: Phiên tòa hình sự sơ thẩm trong luật tố tụng hình sự Việt Nam (Trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh Nam Định)

I HC QUC GIA H NI
KHOA LUT

V NGC DUYấN

PHIÊN TòA HìNH Sự SƠ THẩM
TRONG LUậT Tố TụNG HìNH Sự VIệT NAM
(trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh Nam Định)

LUN VN THC S LUT HC

H NI - 2016


I HC QUC GIA H NI
KHOA LUT

V NGC DUYấN

PHIÊN TòA HìNH Sự SƠ THẩM
TRONG LUậT Tố TụNG HìNH Sự VIệT NAM
(trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh Nam Định)
Chuyờn ngnh: Lut hỡnh s v t tng hỡnh s
Mó s: 60 38 01 04

LUN VN THC S LUT HC

Cỏn b hng dn khoa hc: PGS.TS. NGUYN NGC CH

H NI - 2016

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công
trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo
tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn
học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của
Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi
có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOAN

Vũ Ngọc Duyên


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các từ viết tắt
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................6
Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHIÊN TÒA HÌNH SỰ SƠ
THẨM TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ .... Error! Bookmark not defined.
1.1.

Khái niệm phiên tòa hình sự sơ thẩm ..... Error! Bookmark not defined.

1.2.

Ý nghĩa của phiên tòa hình sự sơ thẩm .... Error! Bookmark not defined.

1.2.1. Về phương diện pháp lý ............................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Về phương diện chính trị - xã hội................. Error! Bookmark not defined.
1.3.

Phiên tòa hình sự sơ thẩm trong mô hình tố tụng thẩm vấn và mô
hình tố tụng tụng tranh tụng ..................... Error! Bookmark not defined.

1.3.1. Phiên tòa hình sự sơ thẩm trong mô hình tố tụng tranh tụngError! Bookmark not defin

1.3.2. Phiên tòa hình sự sơ thẩm trong mô hình tố tụng thẩm vấnError! Bookmark not define
1.4.

Thủ tục phiên tòa hình sự sơ thẩm ........... Error! Bookmark not defined.

1.4.1. Phần thủ tục bắt đầu phiên tòa ...................... Error! Bookmark not defined.
1.4.2. Phần thủ tục xét hỏi và tranh luận ................ Error! Bookmark not defined.
1.4.3. Phần thủ tục nghị án và tuyên án .................... Error! Bookmark not defined.
Kết luận chương 1 ................................................... Error! Bookmark not defined.
Chương 2: QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH

PHIÊN TÒA HÌNH SỰ SƠ THẨM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NAM ĐỊNHError! Bookmark
2.1.

Qui định của pháp luật về phiên tòa hình sự sơ thẩmError! Bookmark not defined

2.1.1. Qui định của pháp luật về phiên tòa hình sự sơ thẩm từ 1945 đến năm 1988Error! Bookma
2.1.2. Qui định của pháp luật về phiên tòa hình sự sơ thẩm của BLTTHS

năm 2003 ...................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.3. Những điểm mới về phiên tòa hình sự sơ thẩm theo qui định của Bộ

luật tố tụng hình sự năm 2015 so với Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003Error! Bookmar


2.2.

Thực tiễn thi hành phiên tòa hình sự sơ thẩm trên địa bàn tỉnh
Nam Định .................................................... Error! Bookmark not defined.

2.2.1. Thực tiễn phiên tòa sơ thẩm trên địa bàn tỉnh Nam ĐịnhError! Bookmark not defined
2.2.2. Nhận xét về nguyên nhân hạn chế của phiên tòa hình sự sơ thẩm qua
thực tiễn xét xử ............................................. Error! Bookmark not defined.
Kết luận chương 2 ................................................... Error! Bookmark not defined.
Chương 3: HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ CÁC GIẢI PHÁP NÂNG

CAO HIỆU QUẢ THI HÀNH PHIÊN TÒA HÌNH SỰ SƠ THẨMError! Bookmar
3.1.

Cơ sở của việc hoàn thiện pháp luật và giải pháp nâng cao hiệu
quả thi hành phiên tòa hình sự sơ thẩm ... Error! Bookmark not defined.

3.2.

Hoàn thiện pháp luật phiên tòa hình sự sơ thẩmError! Bookmark not defined.

3.3.

Các giải pháp để nâng cao hiệu quả thi hành phiên tòa hình sự sơ thẩmError! Bookmark

3.3.1. Về kiện toàn đội ngũ Thẩm phán, Hội thẩm, Kiểm sát viên, Luật sư và

tổ chức, hoạt động của Toà án, Viện kiểm sát, Đoàn Luật sưError! Bookmark not defi
3.3.2. Đảm bảo cơ sở vật chất và chế độ đãi ngộ phù hợp với những người
tiến hành tố tụng ........................................... Error! Bookmark not defined.
3.3.3. Tăng cường ý thức pháp luật trong nhân dânError! Bookmark not defined.
Kết luận chương 3 ................................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN .............................................................. Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................9


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BLTTHS:

Bộ luật tố tụng hình sự

HĐXX:

Hội đồng xét xử

HSST:

Hình sự sơ thẩm

HTND:

Hội thẩm nhân dân

Nghị quyết 08: Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01/2002 của
Bộ chính trị "Về một số nhiệm vụ trọng tâm công
tác tư pháp trong thời gian tới"
Nghị quyết 48: Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ
Chính trị về “Chiến lược xây dựng và hoàn thiện
hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định
hướng đến năm 2020”;
Nghị quyết 49: Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của
Bộ chính trị "Về chiến lược cải cách tư pháp đến
năm 2020"
TAND:

Tòa án nhân dân

TTHS:

Tố tụng hình sự


DANH MỤC BẢNG

Số hiệu

Tên bảng

Bảng Tình hình thụ lý giải quyết án hình sự
2.1.

Trang
Error!

Bookmark
not
defined.


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cải cách tư pháp trong lĩnh vực tố tụng hình sự đặt ra nhiều vấn đề cần phải giải
quyết trong đó có hoạt động tại phiên tòa hình sự sơ thẩm. Đề cập về vấn đề này Nghị quyết
số 08-NQ/TW ngày 02/01/2002 "Về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời
gian tới" và Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 "Về Chiến lược cải cách tư pháp đến
năm 2020" của Bộ Chính trị, đã nêu rõ: Nâng cao chất lượng xét xử của Tòa án là khâu trung
tâm, đột phá, thông qua việc nâng cao tính dân chủ, khách quan trong tranh tụng tại phiên
tòa. Hiến pháp 2013 cũng đã xác định "Bản án, quyết định của Tòa án nhân dân có hiệu lực
pháp luật phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng… nghiêm chỉnh chấp hành" [36,
Điều 106].
Những năm gần đây, sau khi Hiến pháp 2013 và Luật tổ chức TAND năm 2014 có
hiệu lực, quy định pháp luật về phiên toà hình sự sơ thẩm trong tố tụng hình sự về vị trí
vai trò của chủ thể tham gia phiên tòa, việc áp dụng thủ tục, nội hàm một số nguyên tắc
cơ bản như nguyên tắc tranh tụng trong xét xử, các văn bản ban hành tại phiên tòa… đã
đặt ra nhiều vấn đề cần phải đổi mới.
Thực tiễn thi hành phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại địa bàn tỉnh Nam
Định trước yêu cầu cải cách tư pháp còn cho thấy còn nhiều tồn tại, hạn chế, số bản án,
quyết định của Tòa án thiếu căn cứ, vi phạm pháp luật bị hủy, sửa còn tồn tại. Chất lượng
phiên tòa hình sự sơ thẩm chưa thật sự cao do nhiều nguyên nhân; Trước hết, do trình độ
chuyên môn của những người tiến hành tố tụng chưa đáp ứng được yêu cầu cải cách tư
pháp, tình trạng HĐXX không áp dụng đúng, đầy đủ thủ tục tố tụng tại phiên tòa cũng
như pháp luật nội dung. Quy định về thủ tục xét hỏi tại toà đã đặt toàn bộ gánh nặng trách
nhiệm chứng minh lên vai HĐXX mà chủ yếu là chủ toạ phiên toà, dẫn đến tình trạng tại
phiên tòa chủ yếu do Chủ tọa phiên tòa tiến hành, Kiểm sát viên chỉ có nhiệm vụ đọc cáo

trạng và luận tội diễn ra phổ biến. Trong hầu hết các phiên tòa không có “tranh tụng” bởi
hầu hết không có sự tham gia của người bào chữa, nếu có người bào chữa thì chất lượng
bào chữa cũng không cao, trong khi đó các bị cáo không có khả năng trình bày, tranh


luận. Thực tiễn thi hành về hình thức phiên tòa như việc bố trí chỗ ngồi tại phiên tòa,
quyền của bị cáo, người bào chữa cũng cho thấy sự bất bình đẳng giữa bên buộc tội và
bên bị buộc tội; Ngoài ra, cơ sở vật chất cho việc tổ chức phiên tòa chưa được đảm bảo
dẫn đến không thể bố trí được phiên tòa đảm bảo tính uy nghiêm của chốn “pháp
đình”…. Tất cả những tồn tại phổ biến đã đề cập, cho thấy tính cấp thiết của việc đưa ra
những giải pháp cụ thể để khắc phục.
Để làm rõ cơ sở lý luận, quy định pháp luật tố tụng hình sự về phiên tòa sơ thẩm,
đánh giá đúng thực trạng phiên tòa sơ thẩm, hướng tới việc đổi mới, hoàn thiện pháp luật,
nâng cao chất lượng phiên tòa sơ thẩm theo tinh thần cải cách tư pháp, bảo đảm quyền
con người trong hoạt động tố tụng hình sự, gắn với địa bàn công tác, tác giả đã lựa chọn
đề tài: "Phiên tòa hình sự sơ thẩm trong luật tố tụng hình sự Việt Nam trên cơ sở số liệu
thực tiễn địa bàn tỉnh Nam Định" làm Luận văn Thạc sĩ Luật học, chuyên ngành: Luật
hình sự và tố tụng hình sự.
Đã có nhiều công trình nghiên cứu tại các cơ sở đào tạo trong nước, các bài viết trên
các tạp chí về đề tài liên quan đến phiên tòa hình sự sơ thẩm; Tại Khoa luật- Đại học Quốc
gia Hà Nội có Luận văn thạc sỹ "Thủ tục tố tụng tại phiên tòa hình sự sơ thẩm" của tác giả
Nguyễn Quỳnh Trang năm 2008, "Hoàn thiện thủ tục tố tụng tại phiên tòa hình sự sơ thẩm
trong giai đoạn cải cách tư pháp hiện nay" của tác giải Nguyễn Hữu Tuấn năm 2009, "Giai
đoạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam- Những lý luận và thực tiễn" của tác giả
Ngô Huyền Nhung năm 2012… Các nghiên cứu này thường đề cập một nội dung về thủ tục
phiên tòa như của tác giả Nguyễn Quỳnh Trang và của tác giả Nguyễn Hữu Tuấn, hay toàn
bộ giai đoạn xét xử sơ thẩm như của tác giả Nguyễn Hồng Nhung… với thực trạng trong
toàn quốc. Tuy nhiên, từ khi Hiến pháp năm 2013 và Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm
2014 có hiệu lực, chưa có một công trình khoa học nào nghiên cứu lý luận về phiên tòa hình
sự sơ thẩm gắn vị trí vai trò của chủ thể tham gia phiên tòa, các nguyên tắc cơ bản được áp

dụng, thủ tục tại phiên tòa cũng như thủ tục ban hành bản án, quyết định tại phiên tòa… và
trên cơ sở thực tiễn xét xử tại địa bàn tỉnh Nam Định.
Ngoài ra các công trình nghiên cứu như đã đề cập đều được thực hiện trước khi
Hiến pháp năm 2013, Luật tổ chức TAND năm 2014 và BLTTHS năm 2015 có hiệu lực


khi các quy định pháp luật tố tụng hình sự cần có nhiều thay đổi.
2. Mục đích và nhiệm vụ và nghiên cứu của luận văn
2.1. Mục đích của luận văn
- Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ cơ sở lý luận về thủ tục phiên tòa
hình sự gắn vị trí vai trò của chủ thể tham gia phiên tòa, các nguyên tắc cơ bản được áp
dụng, trình tự, thủ tục tại phiên tòa, thủ tục ban hành bản án, quyết định tại phiên tòa…
trong tình hình mới.
- Đánh giá một cách có hệ thống và tương đối toàn diện về thực trạng áp dụng các
quy định pháp luật tố tụng hình sự trong phiên tòa hình sự, sự tham gia của các chủ thể tố
tụng… tìm ra những nguyên nhân của những vướng mắc tồn tại.
- Đưa ra những kiến nghị giải pháp cụ thể, có tính khả thi nhằm hoàn thiện các quy
định pháp luật về phiên toà hình sự sơ thẩm phục vụ nhiệm vụ cải cách tư pháp ở nước ta
trong tình hình mới.
2.2. Nhiệm vụ của luận văn
Để đạt được những mục đích trên, cần phải giải quyết những nhiệm vụ chính sau
đây:
- Làm sáng tỏ khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của quy định về phiên tòa hình sự sơ
thẩm trong luật tố tụng hình sự Việt Nam.
- Nghiên cứu khái quát sự hình thành và phát triển của quy định về phiên tòa hình
sự sơ thẩm trong pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam.
- Phân tích, đánh giá thực trạng phiên tòa hình sự sơ thẩm để tìm ra một số tồn tại,
hạn chế và các nguyên nhân cơ bản.
- Đề xuất, kiến nghị hoàn thiện quy định của Luật tố tụng hình sự Việt Nam về
phiên tòa hình sự sơ thẩm, cũng như đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng

quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam.
3. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.

Lê Thúc Anh (2007), “Cải cách tư pháp với việc sớm hình thành Toà án sơ thẩm
khu vực”, Tạp chí TAND, (20).

2.

Ban chấp hành trung ương Đảng (2011), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ XI, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

3.

Ban chấp hành trung ương Đảng (2016), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ XII, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

4.

Dương Thanh Biểu (2007), Tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm, NXB Tư pháp, Hà
Nội; (13), tr. 12-18.

5.

Bộ Chính trị (2002), Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/1/2002 về một số nhiệm vụ

trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới, Hà Nội.

6.

Bộ Chính trị (2005), Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 về chiến lược xây
dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến
năm 2020 cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội.

7.

Bộ Chính trị (2005), Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 về chiến lược cải
cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội.

8.

Bộ Chính trị (2010), Kết luận số 79- KL/TW ngày 28/7/2010 về Đề án đổi mới tổ
chức và hoạt động của Toà án, Viện kiểm sát và Cơ quan điều tra theo Nghị quyết
49-NQ/TW, Hà Nội.

9.

Bộ Tư pháp (1999), Tư pháp hình sự so sánh, Thông tin khoa học pháp lý, 1999.

10. Lê Cảm (2004), “Một số vấn đề lý luận chung về các giai đoạn tố tụng (tiếp theo)”,
Tạp chí in, (2).
11. Nguyễn Ngọc Chí (2008) “Đảm bảo sự vô tư của người tiến hành tố tụng, người
phiên dịch, người giám định trong tố tụng hình sự”, Tạp chí Nhà nước và pháp luật,
(8), tr. 22.
12. Nguyễn Ngọc Chí (2010), “Chức năng của Toà án trong tố tụng hình sự trước yêu
cầu cải cách tư pháp”, Nghiên cứu lập pháp - Quốc hội.

13. Nguyễn Ngọc Chí (2010), Giáo trình Toà án Hình sự Quốc tế, NXB Chính trị Quốc
gia, Hà Nội.
14. Nguyễn Ngọc Chí (chủ biên) (2001), Giáo trình luật tố tụng hình sự Việt Nam,
NXB Đại học Quốc gia Hà Nội..
15. Chủ tịch Chính phủ Việt Nam dân chủ Cộng hòa (1946), Sắc lệnh 13 ngày
24/1/1946 thành lập tòa án Quân sự, Hà Nội.
16. Chủ tịch Chính phủ Việt Nam dân chủ Cộng hòa (1946), Số 51 ngày 17 tháng
04 năm 1946 thành lập tòa án, Hà Nội.
17. Lưu Tiến Dũng (2005), “Độc lập xét xử ở các nước quá độ - Một góc nhìn so sánh”,
TAND, (9).
18. Phạm Hồng Hải (2004), Tiến tới xây dựng tố tụng hình sự ở Việt Nam theo kiểu tố
tụng tranh tụng, trong cuốn chuyên khảo: Cải cách tư pháp ở Việt Nam trong giai
đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền, Nxb Đại học quốc gia, Hà Nội, tr. 256.
19. Nguyễn Văn Hiện (Chủ nhiệm đề tài) (1999), Vấn đề tổ chức phiên tòa và việc thực
hiện các quy định của pháp luật tố tụng tại phiên tòa của Tòa án nhân dân, Đề tài
khoa học cấp bộ.
20. Hoàng Mạnh Hùng (2007), “Tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của TAND ở
Việt Nam hiện nay”, Cộng sản, 1(122).
21. Nguyễn Mạnh Hùng (2008), “Hoàn thiện các chức năng tố tụng hình sự trong tiến
trình cải cách tư pháp ở nước ta”, Nhà nước và pháp luật, (09).
22. Khoa luật - Đại học Quốc gia Hà Nội (2001), Giáo trình Luật tố tụng hình sự Việt
Nam, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
23. Trần Linh (2004), “Về thực trạng NQ 08-NQ/TW”, Tạp chí TA, (8), tr.2.
24. Nguyễn Đức Mai (Chủ nhiệm đề tài) (2007), Cơ sở lý luận và thực tiễn thi hành các
quy định của Bộ luật TTHS liên quan đến tranh tụng tại phiên tòa hình sự, Đề tài
cấp cơ sở.
25. Nguyễn Như Phát (2004), “Một số ý kiến về cải cách tư pháp ở Việt Nam trong giai
đoạn hiện nay”, Nhà nước và pháp luật, (3).

26. Ngô Hồng Phúc (2003), “Vấn đề nâng cao chất lượng tranh tụng tại phiên tòa hình
sự”, Tạp chí TAND, (2), tr.3.


27. Nguyễn Thái Phúc (2008), “Vấn đề tranh tụng và tăng cường tranh tụng trong tố tụng
hình sự theo yêu cầu của cải cách tư pháp”, Nhà nước và pháp luật, (08).
28. Đinh Văn Quế (2000), Thủ tục xét xử sơ thẩm trong Luật tố tụng hình sự Việt Nam,
Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
29. Đinh Văn Quế (2007), “Một số vấn đề về tổ chức hệ thống Toà án theo định hướng
cải cách tư pháp”, Tạp chí TAND, (3).
30. Quốc hội (1960), Luật tổ chức Tòa án nhân dân, Hà Nội.
31. Quốc hội (1988), Bộ luật tố tụng hình sự, Hà Nội.
32. Quốc hội (1992), Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, NXB
Chính trị quốc gia, Hà Nội.
33. Quốc hội (1992), Luật tổ chức TAND, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
34. Quốc hội (2002), Luật tổ chức TAND, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
35. Quốc hội (2003), Bộ luật tố tụng hình sự, Hà Nội.
36. Quốc hội (2013), Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Hà Nội.
37. Quốc hội (2014), Luật tổ chức TAND, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
38. Quốc hội (2015), Bộ luật tố tụng hình sự, Hà Nội.
39. Nguyễn Hữu Quỳnh và tập thể tác giả (1999), Từ điển Luật học, NXB Từ điển Bách
khoa, Hà Nội.
40. Bùi Ngọc Sơn (2003), “Sự độc lập của Toà án trong nhà nước pháp quyền”, Nghiên
cứu lập pháp (4), tr.43.
41. Nguyễn Sơn - Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Bảo đảm tranh tụng tại phiên
tòa, cơ sở hình thành phán quyết của Tòa án.
42. TAND tối cao (2003), “Thông tin khoa học xét xử”, (1) , tr. 3-6.
43. TAND tỉnh Nam Định (2011-2015), Báo cáo tổng kết, Nam Định.
44. Lê Hữu Thể, Đỗ Văn Đương, Nguyễn Thị Thủy (2013), Những vấn đề lý luận và
thực tiễn cấp bách của việc đổi mới thủ tục tố tụng hình sự đáp ứng yêu cầu cải

cách tư pháp, NXB chính trị quốc gia, Hà Nội.
45. Phan Hữu Thư (2003), Kết hợp các yếu tố tranh tụng vào thủ tục tố tụng xét hỏi –
Một yêu cầu của cải cách tư pháp, Đặc san nghề luật, (5).


46. Nguyễn Thảo (2013), Mô hình tố tụng hình sự của một số nước trên thế giới và một
số gợi mở cho Việt Nam trong quá trình sửa đổi Bộ luật tố tụng hình sự,
/>47. Nguyễn Hữu Trạch (2015), Đoàn Luật sư Thành phố HCM- Vai trò của luật sư
trong tranh tụng, .
48. Trường Đại học Luật Hà Nội (2014), Giáo trình Luật tố tụng hình sự Việt Nam (tái bản
lần thứ 10 có sửa đổi bổ sung), Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.
49. Nguyễn Minh Tuấn (2004), Vai trò của Thẩm phán trước yêu cầu của công tác cải
cách tư pháp ở nước ta hiện nay, trong cuốn chuyên khảo: Cải cách tư pháp ở Việt
Nam trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền, Nxb Đại học quốc gia, Hà
Nội.
50. Đào Trí Úc (2002), Hệ thống tư pháp và cải cách tư pháp ở nước ta hiện nay, Nxb
Khoa học xã hội.
51. Phùng Thế Vắc, Một số mô hình TTHS điển hình trên thế giới.
52. Viện khoa học pháp lý - Bộ Tư pháp (2006), Từ điển luật học, NxbTư pháp, Hà
Nội.
53. Viện Ngôn ngữ học (2003), Từ điển tiếng Việt, NXB Đà Nẵng.