DSpace at VNU: Hợp tác của Việt Nam với các tổ chức xã hội Mỹ trong việc khắc phục hậu quả chất độc da cam đioxin

HOfP TAC CUA VIET NAIVI
Vdl CAC TO CHlTC XA HQl MY TRONG VIEC
KHAC PHVC HAU QUA CHAT DQC DA C A M / D I O X I N
Vu Thi Thu Giang'

Cude ehiln tranh ma My liln hanh d Viet Nam (1954 - 1975) da dl lai nhilu
hau qua nang nl, trong dd cd van de chat dgc da cam/dioxin. Chat da cam la mgt
loai thude khai quang diet cd dugc My su dung d Vi?t Nam de lam Irui la cay, nham
biln Vi?t Nam thanh ddi hoang, nha trdng. Ngay 10/8/1961, quan ddi My thyc hien
phi vy rai thu thudc di?t cd dau lien tren bau trdi Kon Tum. Ngay 30/11/1961, Tong
thing John F. Kennedy phe chuin chuomg trinh su dyng chat di?t cd ehiln Ihuat d
Vi?t Nam. Chuomg trinh cd mat danh "Con dudng byi" (Operation Trail dust) bao
gdm vi?c phun rai chat di?t cd tir tren khdng (may bay) hoac dudi mat dai (cac thiel
bj phun lap tren xe tai, ca no, tau hda).
Theo con sd ciia Bg Qudc phdng My dua ra thi cd khoang 72 tri?u lit hda chat
va 176 kg dioxin dugc rai xudng Vi?t Nam [1]. Nhung, cdng trinh nghien cuu keo
dai 3 nam ciia Vi?n Han lam Khoa hgc My dugc cdng bd chinh thuc tren tap chi
Nature lai dua ra con sd la: quan dgi My rai xudng Viet Nam bom 76,9 lri?u lit hda
chat trong thdi gian lir nam 1962 din nam 1971 [2].
So lUQtlg

Phan tram

Agent Orange

49.268.937

64%

Agent White

20.556.525

26,7%

Agent Blue

4.741.381

6,2%

1.892.773

2,5%

495.190

0.6%

76.954.806

100%

Hoa chat

Agent Green
•

—

m

Agent Pink
Tong so

(Ngudn: Tap san Nature)

* Tien sT, Vien Sir hgc
272


HOP TAG CUA VI^T NAM VQl CAC T 6 C H L / C XA HOI

MY...

Theo sd lieu cua Viet Nam thi lir nam 1961 den nam 1971, quan ddi Hoa Ky
da rai 80 Irieu lit chat dgc boa hgc, 61% trong sd dd la chat dgc da cam cd chua 366 kg
dioxin xuong 17% dien tich loan mien Nam Viet Nam. Cude chien tranh boa hgc
gay ra hau qua lau dai va nghiem Irgng ddi vdi mdi trudng sinh thai va con ngudi
Viet Nam. Cd idi 4,8 Irieu ngudi Viet Nam bj phoi nhiem chat dgc hda hgc, trong
do khoang 3 trieu ngudi la nan nhan chat dgc da cam, nhieu ngudi la phu nir va Ire
em [3], nhieu ngudi thugc the he thir 2 va thu 3.
Viet Nam va My cd khac biet trong danh gia lac dgng lau dai ciia chat dgc da
cam/dioxin. Viet Nam khang djnh chat diet cd ma quan ddi My su dung trorig chien
tranh da va dang lam hai con ngudi va mdi trudng d Viet Nam. Chat dioxin khdng
chi lam rung la cay, tan pha va hiiy hoai mdi trudng, ma cdn lam nhOmg ngudi nhiem
chat dgc nay bj ung thu, tan phe va mac benh la, con chau cua hg cGng bj mac benh
di truyen. Viet Nam ludn de nghj phia My cd Irach nhiem giai quyel hau qua cua
chat dgc hda hgc nguy hiem nay. Nhung, cho den nay, chinh phii My vln chua thyc
sy vao cugc.
Sau ehiln tranh, Viet Nam da cd nhilu cd gang nham khac phyc hau qua ciia

chat dgc da cam/dioxin. Hang nain, Nha nude da danh nhiing khoan chi phi Idn de
trg cap, cham sdc svtc khde cac nan nhSn chat dgc da cam; triln khai nhilu dy an tay
dgc, phuc hdi mdi trudng sinh thai.
Cling vdi vi?c chu dgng giai quylt hau qua ciia chat dgc da cam, Vi?t Nam tich
eye hgp lac vdi cac nude, cac to chuc xa hgi tren the gidi, trong dd cd cac Id chtic
x3 hgi My de Ihiic day vi^c khac phuc hau qua chat dgc da cam/dioxin. Trong bai
Iham luan nay, chung Idi de cap den su hgp tac ciia Vi$t Nam vdi cac to chuc xa hgi
My trong viec khac phuc hau qua chat dgc da cam/dioxin va nhumg ket qua dat
dugc cua su hgp lac dd. Tu dd, rut ra nhimg bai hgc kinh nghi?m de sy hgp tac nay
trong thdi gian idi dugc lien triln va hi$u qua bom, gdp phan vao sy phal triln xa
hgi va phal Irien ben virng ciia Viet Nam.
1. Hg-p tac ciia Vi^t Nam vdi cac to chuc xS hgi My trong vi^c tiy dgc mdi
trudng nhung khu vuc hi nhiem chat doc da cam/dioxin
Chat dgc da cam da pha buy tren 3.060.000ha rirng, ca tren bd Ian viing
ngap man, va nhieu trieu hecta dien tich cay luang thyc. Viet Nam cd khoang 28
"diem ndng" bi nhiem dgc nang. Cac hau qua ciia cude chien tranh boa hgc la mot
ganh nang ddi vdi xa hgi Viet Nam. Theo tinh loan ciia cac nha khoa hgc thi Viet
Nam can it nhal 43 trieu USD de lam sach mdi trudng va lay dgc nhiing vung d
nhiem nang dioxin [6].
273


VIET NAM HQC - KY YEU HQI T H A O

Q U 6 C TE

LAN THlT TU

Vi?t Nam hgp tac vdi cac to chuc xa hgi My tap trung trude nhal vao viec lay
dgc d cac "dilm ndng" la nhumg can cu quan sy trude day cua My d Viet Nam nhu:

san bay Da Nang, san bay Bien Hoa (Ddng Nai), san bay Phii Cat (Binh Djnh). Cac
cdng trinh nghien cuu da dugc tiln hanh tu nhijmg nam 2000 den 2004 ciia Bd Qudc
phdng Vi^t Nam cho bill ham lugng trung binh cua dioxin la khoang 35 ppb TEQ d
san bay Da Nlng va Bien Hoa (cao gkp 35 lan mtic do cho phep ddi vdi dat phi
ndng nghiep dugc quy djnh d My - Ippb). Theo ket qua nghien cuu gan day nhal
cua Cdng ty Tu van mdi trudng Hatfield, Canada trong nam 2007 cho thay muc do
d nhiem dioxin cao nhk trong mau dat d san bay Da Nang la 365 ppb.
san bay Da Nlng la mgt trong nhiing dilm ndng d nhiem dioxin. My da su dung
san bay Da Nlng lam nai van chuyin, bai chtia cac chdl diet cd ma chu yeu la chat
da cam dioxin, bai nap va rua may bay trong chien dich Ranch-Hand d Viet Nam.
cac boat dgng dd gay ra d nhiem nang dioxin tai mgt sd dilm trong san bay. Cac
nghien cuu ciia cac nha khoa hgc Vi?t Nam da dua ra mgt buc tranh bao dgng ve
muc d nhilm nang tai khu phia bac va khuyin cao vl thyc trang d nhilm t?i day cho
cgng ddng dan cu sdng gan khu d nhilm. Gan day nhat, nghien curu xac djnh pham
vi va muc dg d nhilm dioxin d phia bac san bay Da NSng va vung phy can, do Van
phdng 33 va Cdng ty Tu \kn Hatfield thyc hi?n da cung ckp them cac sd li§u bd
sung cho nhiimg kit luan tren. Trong thdi gian thang 1 va thang 4 nam 2009, Van
phdng 33 cimg vdi Cdng ty Tu vdn Hatfield dudi sy tai trg ciia Quy Ford da thyc
hi?n nghien cuu lay mau mdi trudng va con ngudi tai khu vyc san bay Da Nlng.
Kit qua ciia nghien cihi d ca phia bac va nam do VSn phdng 33 phdi hgp vdi Cong
ty Tu van Hatfield cho ihky, cac mau cd ndng dg dioxin cao cd ngudn gdc lir chat
da cam d tang 10cm phia tren; mgt sd mau d sau hon din 30cm, d cac khu Iron nia,
kho chua cu va PISA trong san bay Da Nlng. Ndng dg dioxin d khu phia bde cao
han rat nhilu so vdi cac khu phia nam, ddng va tay ciia san bay [7]. Quy Ford, Quy
Bill & Melinda Gates, Quy Atlantic Philanthropies ciia My da tai trg mgt so du an
nhu: xay dyng cac cdng trinh chdng lan Ida tarn thdi tai san bay Da Nlng; xay dmg
phdng thi nghi?m dioxin; nghien ctiu cac cdng nghe sinh hgc lay dgc didxin lai san
bay Da Nlng; lugng gia loan dien d nhiem, phai nhiem va dk xuk bi?n phap gam
Ihilu tir nam 2010 din 2012...
san bay Bien Hoa cung la mgt dilm ndng vl d nhiem dioxin. Hien nay, inh

trang d nhiem dioxin lai san bay Bien Hda rat phuc tap. Mac du vao nam 200"- da
hoan thanh chdn lap each ly 94.000m^ dat nhiem dioxin d khu vyc ZI san bay bien
Hda, nhung khu vyc phia nam ZI va khu vyc phia lay san bay van cdn hon lOha bj
d nhiem. Ngoai ra, khoang 5-7ha dien tich ao bd trong san bay cung bj nhiem ning,
gay anh hudng din cac ddng vat Ihiiy sinh va cac chudi thyc pham.
274


HOP TAC CUA VI^T NAM VQl CAC T 6 C H L / C XA HOI MY...

Theo ket qua nghien cuu mdi nhal ciia Sd Tai nguyen - Mdi trudng Ddng Nai,
giai doan 2009-2010 da phal hien 3/10 vj In d nhiem mdi. Den nam 2011, kit qua
quan trac phal hien them 7/23 vj Iri cd ham lugng dioxin vugt ngudng cho phep,
nang long sd len 10/23 diem nhiem dioxin. 6ng Thomas Boivin, Cdng ly Hatfield
thanh vien nghien cuu ve chat dgc da cam cua Quy Ford, dua ra nghien cuu mdi
nhal ve d nhiem dioxin trong mdi trudng tai san bay Bien Hoa, mgt dilm ndng vl
chat dgc da cam/dioxin d Viet Nam. Ndng do dioxin tai cac mau phan tich tu dat lly
d san bay Bien Hoa cao gap nhieu lan lieu chuan cho phep ciia Viet Nam va qudc
le. TS. Le Ke San - Chanh Van phdng Ban chi dao 33 cho bill: san bay Bien Hda la
khu vyc cd ndng do nhiem dioxin cao nhat the gidi [8].
Tdm lai, viec hdi phuc mdi trudng bj tan pha do ehiln tranh cd lam quan Irgng
bac nhal neu coi sy van hanh hai hoa ciia cac he sinh thai chinh la cdl Idi cho
sue khde eon ngudi, la dieu kien de xoa ddi giam ngheo va phat triln bin vOng
lai cac viing ndng thdn, viing sau, vung xa ma ngudn tai nguyen thien nhien da
bj suy thoai, can kiet. Van de cap bach dat ra la can tap trung cho vi?c lay sach
mdi trudng d cac diem ndng, nham ngan chan tinh trang phai nhiem cho cdng
ddng. Hgp tac ciia Viet Nam vdi cac to chuc xa hdi My trong vi^c tky dgc mdi
trudng nhimg khu vyc bj nhiem chat dgc da cam/dioxin mdi chi mang lai kit qua bude
d§u va cdn nhilu ban che vi ngudn lye cd ban. K I hoach 10 nam (2011-2021) de xoa
bd nhiing vlt tich, hau qua nang nl ciia chat dgc da cam/dioxin tai 28 "dilm

ndng" d Vi?t Nam s6 van day gian khd. Van de \a Vi?t Nam phai hgp tac vdi
cac td chuc xa hdi My dl dau tranh ddi Chinh phu My vao cugc thi vi?c tky dgc
mdi trudng nhirng khu vyc bi nhilm chat dgc da cam/dioxin mdi cd bude tiln
thyc sy.
2. Hgrp tac cua Vif t Nam vdi c^c to churc xa hpi My trong vifc giiip d& nhihig
nan nhan chat dgc da cam/dioxin
Tac ddng ciia chat dgc da cam den con ngudi Viet Nam la rat nang nl. Hau qua
khiing khiep eiia chat da cam ddi vdi con ngudi Viet Nam da cku thanh mgt trong
nhirng iham hga nhan dao Idn nhat trong Uch su.
Trong sd nhung nan nhan chat dgc da cam d Viet Nam, rk nhilu ngudi da
chet, hang tram nghin ngudi mang cac chung benh hiem ngheo, hang tram nghin Ire
em mang cac dj tat bam sinh nghiem Irgng va dang sdng trong dieu kien cdn Idi le
bom ca cai chet. Nhirng nan nhan chat dgc da cam la nhimg ngudi thudc nhdm yeu
the trong xa hdi, ngheo nhat trong nhimg ngudi ngheo, dau khd nhat trong nhiing
ngudi dau khd. Giiip da cac nan nhan da cam can hudng Idi viec: cham sdc sue
khoe cho hg; xoa ddi giam ngheo; dua cac nan nhan da cam hoa nhap xa hdi.
275


V1|:T NAM HQC - KY YfeU HQI THAO QU6C T £ LAN THlT TU

Giiip dd cac nan nhan da cam trude het phai hudng tdi vigc cham sdc sire khde
cho hg. Nhd sy hgp tac giiip da, tai trg ciia cac Id chuc xa hgi My ma nhieu can nha
tinh thuomg, trung tarn nudi dudng, phyc hdi chuc nang cho cac nan nhan chat dgc
da cam dugc xay dyng.
Dae bi?t, hai Trung tam khu dgc td tu ca thi con ngudi dugc xay dyng la
Trung tam Khu dgc td dioxin tinh Thai Binh va Trung tam Khu dgc td dioxin tai
Vi?n 103. Din nay, ngudi ta vSn chua hilu hit dugc nhumg tac ddng loan dien va
sau sac ciia dioxin ddi vdi ca thi eon ngudi. Qua cac nghien ciiu, cac nha khoa hgc
thay rang chat dgc dioxin cd kha nang gay tdn thuomg da dang va phuc lap cho ca

Ihl con ngudi, lam phat sinh nhilu loai b?nh ly nhu b?nh ung thu, benh tim m£ch,
b?nh ca quan ho hdp, b?nh thin kinh, b?nh mau va ca quan tao mau, benh ca qian
sinh san, suy giam mien dich, di tat hkm sinh... Cac nghien cuu khoa hgc cho thay
chat dgc da cam anh hudng din thi h? thu 5. Thyc tl d Vi?t Nam di chung ciia chat
dgc da cam da anh hudng tdi thi h? thu 4, vi vay viec khu dgc Id dioxin la mgt
nhi?m vy vua cap bach vua lau dai. Dau nam 2011, sau 5 nam nghien cuu, thu nghiem,
Hgi N ^ nhan da cam/dioxin tinh Thai Binh vdi sy giiip dd, tai trg ciia Td chuc Vi
cugc sdng va nin giao dye tdt d?p horn (ABLE), Trung uomg Hgi N^n nhan chdt idc
da cam/dioxin Vi?t Nam da dua Trung tam Khu dgc td dioxin tinh Thai Binh vao
boat dgng. Trung tam nay da dilu trj tay dgc theo phuomg phap Hubbard, la mgt
phuang phap thai bd chat dgc kit hgp nhilu li?u phap, nhung chii ylu theo mgt
phuang phap trj lifu cua y hgc cd truyin la xdng hai. Day la phuang phap dua Ten
ca chi tuan hoan, trao doi chat ciia ca thi con ngudi, dugc nha khoa hgc L. Ron
Hubbard nghien cuu va ung dyng thanh cdng d My va Nga sau tham hga Chemcbyl
nam 1986. Tren thi gidi, phuang phap nay cung da dugc ung dyng de dieu trj :ho
linh My tham gia cugc ehiln tranh vimg Vjnh nam 1991, linh cuu hda va cac lan
nhan trong vy Trung tam Thuomg mai thi gidi d New York bj tdn cdng khung bd
ngay 11/9/2001 va cac nan nhan tham hga Chernobyl... Thai Binh hien cd bar 30
nghin ngudi nghi nhilm chdt dgc da cam va la dja phuang dau lien d Viet Nan cd
mgt trung tam tky doc. Tai day, cac nan nhan bj phai nhiem chat dgc hda hgc digc
theo ddi, dilu trj lay dgc theo phuang phap Hubbard do to chuc qudc le ABLE lai
trg. Din nay, Trung tam Khu dgc Id dioxin tinh Thai Binh da dilu trj bieu qua cho
ghn 600 trudng hgp [9]. Tuy nhien, dd mdi la khu dgc dilu trj lam sang ma ihiei sy
khang djnh vl mat khoa hgc. Chinh vi vay, Trung tam Khu dgc Id cho nan nhai da
cam/ dioxin tai Benh vien 103 dugc thanh lap. Trung tam irng dung phuang fhap
khu dgc id Hubbard ciia Td chuc ABLE dang dugc su dung rdng rai tren the jidi.
Thang 9 nam 2012, Benh vien 103 khanh thanh giai doan I Trung tam khu do: td
cho nan nhan da cam/dioxin. Trude, trong va sau khi dilu trj lai Trung tam Khu dgc
Id cho nan nhan da cam/dioxin lai Benh vien 103, benh nhan dugc xet nghiem nau
276

HOP TAG CUA VltT NAM VQl CAC T6 CHLfC XA hOi MY...

de danh gia ndng do dioxin. Vdi viec ling dung phuomg phap khu dgc Id Hubbard,
muc lieu cua trung tam nay la phuc hdi sue khde, nang cao chat lugng cugc sdng
cho nan nhan chat dgc da cam/dioxin, tir dd nhan rdng md binh cd bieu qua dk dao
tao, chuyen giao quy trinh giai dgc.Vi du, thanh phd Da Nlng, cd tren 5.000 ngudi
bj nhiem dioxin, trong sd do cd ban 1.400 Ire em, phan Idn bj dj tat nang, khdng Ihl
tu cham sdc dugc minh. Du an khao sat va giai quyel d nhiem dioxin lai Da Nang
(DDAMP), Quy Ford tai trg, do cac thanh vien Cdng ly Tu \kn Hatfield, Van phdng
33 ciia Chinh phu va Bd Y le da xet nghiem 62 ngudi thi 100% kit qua cho thay
deu bj nhiem dgc dioxin nang do song gan khu vyc san bay Da NEng. Trong sd dd,
24 ngudi se ra dieu trj tay dgc lai Benh vien Quan y 103 (Ha Ndi) bang phuomg
phap Hubbard. Dy kien trong Du an nay B?nh vi?n 103 se ap dung Phuang phap
Hubbard song song cung nhieu bien phap dieu trj khac. Nhin chung, nhumg benh
nhan dugc chgn dieu tri theo phuang phap Hubbard la nhumg benh nhan cd ndng do
dioxin trong mau cao. Viec lya chgn benh nhan theo each nay nham hudng din kit
qua dieu trj cd y nghTa khoa hgc, Ihuyel phyc, la ca sd dl cd Ihl triln khai dilu trj
d^i tra cho sd Idn benh nhan sau nay.
Cung vdi viec cham lo sue khoe cho cac nan nhan da cam, Vi?t Nam tich eye
hgp tac vdi cac td chiic xa hdi My giiip hg xoa ddi giam ngheo va hoa nhap xa hdi
bang vigc xay dyng cac cbuong trinh day nghl mien phi cho cac nan nhan chit dgc
da cam de tao cho hg vi?c lam on djnh nhu dao tao nghl may, mai da trang sue m^
ngh? va thcu ren hang thii cdng my ngh|,...; cac chuomg trinh ho trg vdn cho nan
nhan da cam budn ban, chan nudi, lam vudn de cai thi?n cugc sdng; mgt sd nan
nhan chat dgc da cam va con em hg dugc cap hgc bong, trg giiip tim vi^c lam;... Vi
du: lir thang 8 nam 2008 din nay, UBND tinh Binh Djnh phdi hgp vdi Td chuc Cuu
trg va phat trien (CRS) thyc hi?n dy an "Giao dye hda nhap va ho trg cgng ddng
cho Ire khuyel tat d khu vyc anh hudng hdi dioxin" tai Binh Dinh; nhihig n^n nhan

cam diec tinh Thai Binh dugc bd tri lam viec lai cac ca sd san xuat dd go; nhihig
nan nhan van cdn cd the su dung ban tay dugc lap hgp lai trong cac nha may then
va may d Bac Giang; nhiing nan nhan d Lang Hiru nghj Van Canh, gan Ha Ngi thi
lam vudn trdng rau de ty phuc vu cho cugc sdng ciia hg.
Tdm lai, khac phuc hau qua khiing khiep ciia chat dgc da cam ddi vdi con
ngudi Viet Nam thi can nhieu thdi gian va lien bac. Tuy nhien, trong dieu kien kinh
le cua Viet Nam hien nay de cham soc sue khde cho tat ca cac nan nhan chat dgc da
cam la rat khd khan vi viec phan tich dgc Id dioxin trong ca the con ngudi rat tdn
kem (khoang 2000 USD/1 mau phan tich). Hgp tac vdi cac td chuc xa hgi My mdi
chi mang lai ket qua bude dau vi ngudn luc cd han. Van de la Viet Nam phai hgp tac
vdi cac Id chiic xa hgi My de dau tranh doi chinh phu My vao cugc thi viec khac phuc
hau qua ciia chat dgc da cam ddi vdi con ngudi Vict Nam mdi cd bude lien thyc sy.
277


VI$T NAM HQC - KY YEU HQI THAO QU6C TE LAN THU' TU

3. Hgrp t^c cua Vift Nam vol cac to chuc xa hgi My trong dau tranh yeu
can chinh quyen My phai c6 trach nhi^m tham gia khSc phyc hau qua chien
tranh hoa hQC do hg gay ra
Sau khi hai nude binh thudng hda quan he, Viet Nam tich eye hgp lac vdi cac
to chuc xa hdi M5^ dku tranh yeu cau chinh quyen My phai cd trach nhiem tham gia
khac phuc hau qua chat dgc da cam ma hg da gay ra. Sy hgp tac nay bude dau mang
lai kit qua. Thang 8/2001 (sau 6 nam dam phan), My ky vdi Viet Nam Ihda thuan
vl viec cu cac chuyen gia va cac nha khoa hgc ciia hg ciing cac nha khoa hgc
Vi?t Nam nghien cuu vl hau qua ciia chat dgc da cam/dioxin ddi vdi dat dai va con
ngudi Viet Nam. Thda thuan nay dugc coi la "buac ngogt" trong quan he giua hai
nude nham giai quylt nhung hau qua nang nl do chat dgc da cam/dioxin gay ra. Tir
thdi dilm nay, hai ben hgp tac dk giai quylt vdn dl nhilm dgc dioxin d Viet Nam
tren quan dilm hudng tdi tuomg lai thay vi nhin lai qua khu. Tir ngay 3/3-6/3/2002,

Vi^t Nam va M>^ to chuc hgi nghj khoa hgc dku lien vl "anh huang ciia chdt dgc da
cam/dioxin doi vai mdi trudmg va sire khde con nguai" tai Ha Ngi vdi sy tham gia
ciia hang tram nha nghien cuu hai nude. Thang 8/2002, Dai hdi loan qudc To chuc
cyu ehiln binh vi Hda binh My da thong qua nghi quylt vl Vi?t Nam. Mgt trong
nhimg ngi dung ciia Nghi quylt nay la ddi Chinh phii My cd trach nhiem chua chay
cho cac nan nhan chat dgc da cam d Viet Nam va Hoa Ky.
Ngay 30-01-2004, Hgi Nan nhan chit dgc da cam Vi?t Nam (VAVA) va cac
nan nhan da giri don tdi Tda an sa tham quan Bruklin, bang New York kien 37 e5ng
ty hda chk MS da san xuk va cung ckp hda chat dgc hai cho quan dgi My su ding
trong ehiln tranh d Vi?t Nam. Vy ki?n dan sy tap thi cua cac nan nhan chat dgc da
cam Vi?t Nam da dugc sy ling hg, hgp tac, giiip dd cua nhilu Id chuc xa hgi My.
Nhung, cac cap tda an My da tu choi, khdng thy ly vy kien ciia cac nan nhan chat
dgc da cam Vi?t Nam. Hg cho rang: d$c trung ciia chat da cam la chat diet cd,
khdng thCra nhan chat da cam la chat dgc hai ddi vdi con ngudi. Quylt djnh ph ly,
bat cdng dd lam dky len lan sdng phan ddi chinh quyin My d nhilu nude tren thi
gidi, kl ca d My. Hdi Nan nhan chat dgc da cam Viet Nam phdi hgp vdi cac id chuc
xa hgi My dau tranh Id cao Chinh phu My la tbii pham su dung chat didxin, cac
cdng ty hda ohSt My la tdng pham trong cac hanh ddng cua Chinh phu My; yeu cau
Chinh phu My va cac cdng ty hda chat cung ckp chk doc da cam phai bdi thuTng
loan bd cho cac nan nhan chat dgc da cam va gia dinh hg; phai cd trach nhiem lam
sach mdi trudng, lay sach chat dgc da cam khdi cac viing dat va nude bi nhiem dgc
d Viet Nam...
Vu kien cua cac nan nhan chat dgc da cam Viet Nam tuy bj tda an My lir :hdi
thu ly, nhung da vach Iran am muu che day tdi ac ciia My trong cugc chien I'anh
278


HOP T A C CUA VI^T NAM VQl CAC T 6 CHIJC XA HOI MY...

boa hgc d Vict Nam trude cdng luan the gidi; lam cho nhan dan trong nude va tren

the gidi bieu rd ban ve tham hga da cam d Viet Nam; qua dd, thu hiil sy quan tam
ciia du luan trong nude, qudc le va d My; binh thanh phong trao dau tranh chong
chien tranh hda hgc, ddi My phai bdi thudng thiel hai cho cac nan nhan chat dgc da
cam. Vu kien tuy chua dat ket qua nhu mong mudn, nhumg bude dau da cd tac ddng
tich eye den thai do va hanh ddng ciia nganh lap phap va nganh hanh phap My.
Cudi nam 2005 (12/11-12/12/2005), mgt sd Id chuc xa hdi My da mdi va Id
chuc cho doan nan nhan chat dgc da cam Viet Nam sang tham My va ihuyel trinh
tai 10 thanh phd ve hau qua cua chat dgc hda hgc nay. Nhiing budi Ihuyel trinh cua
doan nan nhan chat dgc da cam Viet Nam da tac ddng manh den cdng chiing My, tu
dd gay ap luc ddi chinh quyen nude hg phai cd trach nhiem giai quyel hau qua ciia
chat dgc da cam/dioxin d Viet Nam. Thang 11-2006, Hoa Ky va Viet Nam ra Tuyen
bd chung khang dinh: "Hai ben cung no luc han nira de gidi quyet vdn de nhiem doe
mdi truang gdn cdc kho chua didxin truac day se gdp phan ddng ke vao viec tiep
tucphat trien quan he hai nudc"[\()].
Thang 2/2007, Dai su My tai Viet Nam Michael W. Marine va TS. Le K I San
td chuc hgp bao thong tin ve mgt sd ket qua khac phyc hau qua dioxin d Vi?t Nam.
Trong budi hgp bao nay, Dai su Michael W. Marine thira nhan cd nhiem dgc didxin
tgi san bay Da Nlng va cdng bd khoan trg giup ky thuat trj gia 400.000 USD cua
Chinh phii My de nghien cuu lay dgc tai cac dia dilm timg la kho chua dioxin ciia
My trong cugc chien tranh d Vi?t Nam trude day. Nam 2007, 2009, Qudc hgi My
da thong qua khoan vi^n trg 3 tri?u USD/nam dl gdp phan giai quylt van dl d
nhiem dioxin d Viet Nam. Ngay 4/6/2009, Qudc hgi My tiln hanh dilu ttkn vl v ^
dl da cam/dioxin tai Vi?l Nam. Ngay 16/12/2009, Chinh phu My ky kit vdi Bg Tai
nguyen va Mdi trudng Vi?t Nam "Bien ban ghi nha (MOU) ve khudn khd thuc hi^n
cdc chuang trinh y te mdi truang va khde phuc dioxin". Ban ghi nhd nay thiel lap
khung ve ca che hgp tac giua Viet Nam va My de thyc hien chuang trinh y le va lay
dgc mdi trudng cac diem bj nhiem chat dgc da cam/dioxin. Nam 2010, My vien trg
15 trieu USD cho viec khac phuc hau qua chat dgc da cam d Viet Nam. Nam 2011,
Chinh phu My thong bao khoan tai trg 34 trieu USD de tay dgc san bay Da Nang.
Trung uomg Hdi Nan nhan chat doe da cam tiep luc van ddng cac Id chuc xa

hgi My thuc day cac boat ddng ung hg nan nhan chat dgc da cam Viet Nam lai
Qudc hgi My. Ngay 25/7/2012, Ha Nghj sT Bob Filner, da trinh Ha vien Dy lual
HR-2634. Theo dd Bd Ngoai giao My phai de xuat viec bd trg y le, giam bdi khd
khan ve nha d cho nan nhan chat dgc da cam Viet Nam, tiep luc cac chuang trinh
lay dgc cac diem ndng d Viet Nam. Den nay, dy lual nay da cd 8 ngudi ddng bao trg,
dirge dua ra xem xet d 6 ca quan thudc Ha vien My.
279


VIET NAM HQC - KY YEU HQI THAO QU6C Tt LAN THlT TU'
Thong qua cac to chuc xa hgi My, Vi^t Nam va My da tiln hanh ddi ll.oai
thang than, chan th^t vl chdl dgc da cam, tu dd hai ben dat dugc mgt muc do tin
tudng vdn la dilu khdng tudng chi each day vai nam. Cac td chuc xa hgi M) cd
nhumg dl xuat, kiln nghj cu thi va tich eye vdi Chinh phii My tilp tyc phan bd
ngudn ngan sach giai quylt cac hau qua vl mdi trudng cung nhu bd trg nan nhan
chat dgc mau da cam tai Vi?t Nam. Kit qua la: ngay 9/8/2012, lai Da Nlng. Viet
Nam va My khdi cdng dy an xii ly d nhilm dioxin tai cac khu vyc ciia san bay Da
Nlng nai luu trii chat da cam trong ehiln tranh Vi$t Nam. Theo dy an nay, Bd Qidc
phdng Viet Nam va Ca quan Phat triln Qudc tl My (USAID) se tiln hanh xir ly
khoang 73.000 m^ dk \a tram tich d nhiem. Khi dy an hoan thanh, dy kiln vao ram
2016, dat va tram tich da qua xii ly se an loan cho su dung trong cdng nghiep va
thuang mai theo nhu cac lieu chudn do Chinh phii Vi?t Nam ap dung cung nhu cac
lieu chuan ciia Chinh phii My ddi vdi cac dia dilm xu ly mdi trudng tai My. Day \a
dy an quan Irgng trong no lye hgp tac giiJa Chinh phu hai nude. Khdng chi dirng lai
d day, cung vdi Chinh phii Vi?t Nam, My da trg giiip dl tiln hanh danh gia mdi
trudng tai "dilm ndng" Bien Hoa nhlm xac djnh muc dg d nhiem dioxin va khuyin
cao cac bi?n phap thich hgp cho vi?c tay dgc dioxin tai khu vyc nay. Vao cudi nam
2012, USAID sg khdi dgng mgt chuang trinh mdi vl y tl va trg giiip ngudi khuyet
tat tri gia 9 tri^u USD trong thdi gian 3 nam nhlm cung ckp cho ngudi khuyl: tat
cac djch vy cham sdc y tl, phyc hdi chuc nang, giao dye va dao tao nghl can tniet

ddi vdi hg. Chuang trinh mdi nay sg giiip phdng ngua khuylt t$t va di tat bdm sinh
vdi sy ho trg tu Trung tam Kilm soat va Phdng ngira Djch b?nh Hoa Ky (CDC).
Tdm lai, ban ba thap ky trdi qua tir khi ehiln tranh kit thiic, d hlu khlp mgi
nai tren dat nude Vi?t Nam, nhilu vung thien nhien rgng Idn bj rai chit dgc boa hgc
van tilp tyc bj suy thoai, nhilu ngudi dan lanh, nhung nan nhan ciia chien trmh,
nhat la nan nhan ciia chit dgc dioxin van phai chju nhilu dau kho, chua biet den bao
gid mdi kit thiic. Hgp tac cua Viet Nam vdi cac to chuc xa hgi My da dem lai nhimg
kit qua bude dlu dang ghi nhan trong vi?c tly doe mdi trudng nhihig khu vu: bj
nhiem chit dgc da cam/dioxin va giiip dd nhGng nan nhan chat doe da cam/dicxin,
gdp phln vao sy phat triln xa hdi va phat triln bin vumg ciia Vi?l Nam. Dae Met,
trong dlu tranh yeu clu chinh quyIn My phai cd trach nhiem tham gia khac fbuc
hau qua ehiln Icanh hda hgc, sy hgp lac vdi cac Id chuc xa hdi My da lac dgng ii?u
qua len chinh quyIn nude hg. Tir viec thira nhan. My ngay cang dly manh bgf tac
song phuang vdi Viet Nam trong viec khlc phuc hau qua dioxin, Vien trg cua M' de
khlc phuc hau qua chit dgc da cam/dioxin d Viet Nam ngay cang cd tinh thuc ihal.
Tuy nhien, Chinh phii My van chua cdng nhan bit cu trach nhiem phap ly naocho
nhumg tdn hai lien quan den chat da cam.
280


HOP TAG CUA VI^T NAM VOl CAC T 6 CHL/C XA HOI

MY.

Tai li('u tham khao
1. 1 Igi Nan nhan chat dgc da cam, http;//www.vava.org.vn
2. Stellman, J.M. - S.D.Stellman - R. Christian - T.Weber - C.Tomasallo (2003), The extent
and patterns of usage of Agent Orange and other herbicides on Vietnam, Nature, so ra
ngay 17/4/2003, bg 422.
3. Bao Nhan dan, ngay 5/3/2009, tr. 8.

4. Tuyen bo ciia Hoi Nan nhan chat dgc da cam/dioxin Viet Nam (VAVA) vl viec 16 chuc
tda an Nhan dan thudng true (PPT) tai Banggalo, An Do (3-6/12/2011),
/>5. Nguyen Van Rinh: Tham hga chat dgc da cam - trach nhiem, luang tam cua loan xa hgi
va cgng dong quoc te, />viewst&sid=
6. Van phong Ban Chi dao 33: Hau qua lau dai ciia CDHH do My su dung trong chien
tranh d mien Nam Viet Nam len mdi trudng va cac h? sinh thai, ice
33.gov.vn
7. Thyc trang 6 nhiem dat tai phia nam san bay Da Nlng,
8. Kim Cuang: San bay Bien Hoa c6 nlng do nhiem dioxin cao nhit Ihl gidi, http://
www.office33.gov.vn
9. Bi mat d Tmng tam Khu dgc dioxin, ws/Print Vie w. aspx?
ID=79080
10. Tuyen bd chung giflra Hoa Ky va Vi?t Nam thang 11 nfim 2006, Bao Nhan dan, ngay
18/11/2006, tr. 1-2.

281