Giải pháp nâng cao hiệu quả việc tích hợp GDBVMT trong môn địa 9

Giải pháp nâng cao hiệu quả việc tích hợp GDBVMT trong môn Địa
9

PHẦN I.PHẦN MỞ ĐẦU
A . ®Æt vÊn ®Ò

1.Tầm quan trọng của đề tài:
Những hiểm họa suy thoái môi trường đang ngày càng đe dọa cuộc sống của loài
người. Chính vì vậy, bảo vệ môi trường là vấn đề sống còn của nhân loại và của mỗi quốc
gia.
Các nhà khoa học và quản lí đã xác định một trong những nguyên nhân cơ bản
gây suy thoái môi trường là do thiếu hiểu biết, thiếu ý thức của con người.Vì vậy giáo dục
môi trường là một trong những biện pháp hữu hiệu nhất, kinh tế nhất và có tính bền vững
nhất trong các biện pháp để thực hiện mục tiêu bảo vệ môi trường và phát triển bền vững
đất nước. Thông qua giáo dục môi trường, từng người và cộng đồng được trang bị kiến
thức về môi trường, ý thức bảo vệ môi trường, năng lực phát hiện và xử lí các vấn đề môi
trường.
Giáo dục bảo vệ môi trường góp phần hình thành nhân cách người lao động mới,
người chủ tương lai của đất nước, người lao động, người chủ có thái độ thân thiện với
môi trường và bảo vệ môi trường là tự bảo vệ mình. Đây chính là bức thông điệp không
chỉ riêng cho một cá nhân mà là trách nhiệm của toàn xã hội. Giáo dục bảo vệ môi trường
là vấn đề có tính chiến lược của mỗi quốc gia và toàn cầu. Bảo vệ môi trường vì sự phát
triển bền vững của đất nước.
Xuất phát từ tầm quan trọng của công tác giáo dục bảo vệ môi trường cũng
như những thực trạng của vấn đề bảo vệ môi trường diễn ra trên thế giới, trên cả nước
cũng như tại địa phương. Cùng với sự phát triển nhanh chóng về kinh tế- xã hội trong
những năm qua đã làm mới đổi xã hội Việt Nam.Tôi nhận thấy :Là nền tảng của nền giáo
dục quốc dân, lực lượng học sinh trong hệ thống giáo dục phổ thông, giữ vai trò hết sức
quan trọng trong việc hình thành nhân cách người lao động mới. Tác động đến lực lượng
học sinh phổ thông là tác động đến lực lượng dân số trẻ - chủ nhân tương lai của đất nước
- Nếu đội ngũ này có sự chuyển biến về nhận thức, tư tưởng và hành vi, tất yếu sẽ có sự

thay đổi lớn trong công tác bảo vệ môi trường. Từ đó tôi đã đưa ra đề tài nghiên cứu này
nhằm nhắc nhở bản thân mình phải sử dụng phương pháp sư phạm, các kĩ năng sống để
giáo dục học sinh thấy rõ trách nhiệm của cá nhân mình trong việc góp phần chung tay
bảo vệ môi trường sống khi chưa quá muộn.
2.Những thực trạng của vấn đề giáo dục bảo vệ môi trường.
Công tác bảo vệ môi trường vẫn còn nhiều tồn tại, bất cập. Ô nhiễm môi
trường vẫn đang là vấn đề bức xúc trong đời sống xã hội, đặc biệt tại các lưu vực sông,
khu công nghiệp, đô thị và làng nghề; vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường vẫn đang
ngày càng tinh vi và phức tạp. ( Trích kết luận tại hội nghị môi trường toàn quốc lần thứ
III của Bộ trưởng Bộ TN&MT Phạm Khôi Nguyên). Điều đó cho thấy nhiệm vụ của mọi
công dân Việt Nam trong công tác bảo vệ môi trường giai đoạn tới là hết sức nặng nề. Đòi
hỏi chúng ta phải tiếp tục có sự chung sức, chung lòng, cùng nhau nỗ lực hơn nữa để bảo
vệ môi trường, phải thực sự coi bảo vệ môi trường là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn quân
và toàn dân. Trước những thực trạng nêu trên bản thân tôi phải xác định rằng tích hợp
giáo dục bảo vệ môi trường trong các môn học nói chung và môn học địa lí nói riêng là
vô cùng cần thiết nhằm chung tay cùng với cộng đồng trong việc bảo vệ môi trường sống
của nhân loại, trong đó có cá nhân mình.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài:
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là học sinh Trường trung học cơ sở Tiên Tiến
Phạm vi nghiên cứu của đề tài là tập trung vào việc nghiên cứu , lựa chọn và tích
hợp một cách hợp lý các hình thức tổ chức dạy học, các phương pháp giảng dạy và giáo
dục tích cực trong giảng dạy nội khoá và tổ chức các hoạt động học tập ngoài giờ lên lớp
ở bộ môn Địa lí 9 để thực hiện một cách hiệu quả mục tiêu giáo dục bảo vệ môi trường
cho học sinh. Từ đó đề xuất những giải pháp cụ thể để nâng cao chất lượng giáo dục bảo
vệ môi trường qua giảng dạy bộ môn Địa lí 9

B. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH
I. Cơ sở lý luận.

1.1, Sự cấp thiết phải tích cực thực hiện nhiệm vụ giáo dục bảo vệ môi trường
cho mọi người, cộng đồng và trong nhà trường.


Vấn đề giáo dục bảo vệ môi trường đang là vấn đề có tính chiến lược của mỗi quốc
gia và toàn cầu. Các nhà khoa học và quản lý đã xác định một trong những nguyên nhân
cơ bản gây suy thoái môi trường là do sự thiếu hiểu biết, thiếu ý thức của con người. Vậy
để chặn đứng được tình trạng này, thì tốt nhất là làm tốt việc giáo dục bảo vệ môi trường
cho từng người và cộng đồng, phải làm trong quá trình dài và phải bắt đầu từ tuổi ấu thơ
ngay từ trong nhà trường. Vì việc giáo dục bảo vệ môi trường cho từng người và cộng
đồng sẽ giải quyết được các vấn đề cốt lõi sau trong bảo vệ môi trường:
- Đây là biện pháp hữu hiệu nhất, kinh tế nhất và có tính bền vững nhất trong các
biện pháp để thực hiện mục tiêu bảo vệ môi trường và phát triển bền vững đất nước.
Thông qua giáo dục từng người và cộng đồng, họ được trang bị kiến thức về môi trường,
có ý thức bảo vệ môi trường, có năng lực phát hiện và xử lý các vấn đề về môi trường.
- Góp phần hình thành nhân cách người lao động mới, người chủ tương lai của đất
nước, có lao động, có thái độ thân thiện với môi trường, biết phát triển kinh tế hài hoà với
việc bảo vệ môi trường.
- Hình thành cho từng người và cộng đồng thói quen, hành vi ứng xử văn minh lịch
sự với môi trường.
1.2, Cơ sở pháp lý để thực hiện nhiệm vụ giáo dục bảo vệ môi trường trong nhà
trường trung học cơ sở hiện nay.
Do nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường để phát triển bền
vững đất nước trong thời kỳ công nghiệp hoá-hiện đại hoá và hội nhập quốc tế. Đảng,
Nhà nước đã sớm có những văn bản chỉ đạo công tác giáo dục bảo vệ môi trường cho
toàn xã hội và các trường học sau:
- Nghị quyết 41/NQ/TƯ ngày 15/11/2004 của Bộ chính trị Trung ương Đảng về
“Bảo vệ môi trường trong thời kì đẩy mạnh công nghiệp hoá-hiện đại hoá đất nước“
- Luật bảo vệ môi trường năm 2005 ngày 18/11/2005 (Tại Điều 107 của Luật
quy định: giáo dục về môi trường là một nội dung của chương trình chính khoá của cấp

học phổ thông...);
- Quyết định số 256/2003/QĐ-TTg của Thủ Tướng Chính Phủ ngày 02/02/2003 phê
duyệt chiến lược bảo vệ môi trường Quốc gia đến năm 2010 và định hướng đến năm
2020;


- Quyết định số 1363/QĐ-TTg ngày 17/10/2001 của Chính Phủ về việc phê duyệt đề
án “ Đưa các nội dung giáo dục bảo vệ môi trường vào hệ thống giáo dục quốc dân “ với
mục tiêu giáo dục học sinh, sinh viên các cấp học, bậc học, các trình độ đào tạo trong hệ
thống giáo dục quốc dân có hiểu biết về pháp luật và chủ trương chính sách của Đảng,
Nhà nước về bảo vệ môi trường; có kiến thức về môi trường để tự giác thực hiện bảo vệ
môi trường.
Ngành Giáo dục và Đào tạo đã sớm có những văn bản chỉ đạo công tác giáo dục
bảo vệ môi trường cho các trường học. Ngày 31/01/2005 Bộ trưởng Bộ Giáo dục-Đào tạo
đã Chỉ thị: V/v Tăng cường về công tác giáo dục bảo vệ môi trường. Chỉ thị đã chỉ rõ các
nhiệm vụ trọng tâm của giáo dục bảo vệ môi trường trong nhà trường là:
- Trang bị cho học sinh kiến thức, kĩ năng về môi trường và bảo vệ môi trường bằng
hình thức phù hợp trong các môn học thông qua các hoạt động giáo dục chính khoá,
ngoại khoá, ngoài giờ lên lớp...
- Xây dựng mô hình nhà trường xanh-sạch-đẹp phù hợp với các vùng miền ...
Hàng năm trong Chỉ thị thực hiện nhiệm vụ năm học. Ngành Giáo dục và Đào tạo
đều giao nhiệm vụ cụ thể cho mỗi nhà trường và coi nhiệm vụ giáo dục bảo vệ môi
trường là nhiệm vụ quan trọng trong thực hiện các chức năng giáo dục.
Có thể nói các văn bản trên là cơ sở pháp lý, cơ sở lý luận và là định hướng để mỗi
nhà trường và từng Nhà giáo thực hiện tốt thiên chức giáo dục thế hệ trẻ nói chung và
giáo dục bảo vệ môi trường cho thế hệ trẻ nói riêng.
II . Cơ sở thực tiễn.
Thực hiện nhiệm vụ giáo dục bảo vệ môi trường thông qua giảng dạy các môn học
trong đó có môn Địa lí 9 ở Trường trung học cơ sở Tiên Tiến , trong những năm qua, dưới
sự chỉ đạo tích cực và hiệu quả của Ban giám hiệu nhà trường, liên tục có nhiều đổi mới

cả về hình thức tổ chức dạy học và phương pháp dạy học theo hướng tích hợp giáo dục
bảo vệ môi trường đã tạo được trong học sinh nhà trường có những hiểu biết bước đầu về
các vấn đề cốt lõi của môi trường và bảo vệ môi trường như sau:
- Bản chất của các vấn đề môi trường: tính phức tạp, quan hệ nhiều mặt, nhiều
chiều, tính hữu hạn của tài nguyên thiên nhiên và khả năng chịu tải của môi trường; quan
hệ chặt chẽ giữa môi trường và phát triển, giữa môi trường địa phương, vùng, quốc gia,
với môi trường khu vực và toàn cầu.


- Ý nghĩa, tầm quan trọng của các vấn đề môi trường như một nguồn nhân lực để
sinh sống, lao động và phát triển của mỗi cá nhân, cộng đồng, quốc gia và quốc tế.
- Thái độ, cách ứng xử đúng đắn trước các vấn đề của môi trường, xây dựng quan
niệm đúng về ý thức trách nhiệm, về giá trị nhân cách để dần hình thành các kỹ năng thu
thập số liệu và phát triển sự đánh giá thẩm mỹ.
- Tri thức, kỹ năng, phương pháp hành động để nâng cao năng lực lựa chọn phong
cách sống, thích hợp với việc sử dụng hợp lý và khôn ngoan các nguồn tài nguyên thiên
nhiên; có thể tham gia có hiệu quả vào việc phòng ngừa và giải quyết các vấn đề môi
trường cụ thể nơi sinh sống và làm việc.
Thực tiễn trên là điều kiện tốt để mỗi Nhà giáo nhà trường thi đua đổi mới trong
giảng dạy và giáo dục, để không ngừng nâng cao chất lượng giảng dạy các môn học nói
chung và giáo dục bảo vệ môi trường nói riêng cho học sinh nhà trường.

III .Các biện pháp tiến hành
- Giáo dục bảo vệ môi trường là lĩnh vực giáo dục liên ngành, vì vậy được
triển khai theo phương thức tích hợp. Nội dung giáo dục bảo vệ môi trường được tích hợp
trong môn học thông các chương, bài cụ thể.
Việc tích hợp thể hiện ở 3 mức độ: Mức độ toàn phần, mức độ bộ phận và
mức độ liên hệ. Cụ thể là ở mức độ toàn phần thì mục tiêu và nội dung của bài học hoặc
của chương phù hợp hoàn toàn với mục tiêu và nội dung của giáo dục bảo vệ môi
trường.Còn đối với mức độ bộ phận thì chỉ có một phần bài học có mục tiêu và nội dung

giáo dục bảo vệ môi trường.
Ngoài các hoạt động trong lớp học, thì các hoạt giáo dục bảo vệ môi trường
còn được tích ngoài lớp học như câu lạc bộ về môi trường theo từng chủ đề cụ thể, hoặc
nói chuyện chuyên đề về tác động của sự nóng lên toàn cầu, sản xuất sạch…

PHẦN II.NỘI DUNG
I . Mục tiêu,nhiệm vụ của đề tài:


Thông qua hoạt động giảng dạy nội khoá và tổ chức một số hình thức hoạt động học
tập và giáo dục ngoài giờ lên lớp bằng các hình thức, phương pháp giảng dạy và giáo dục
tích hợp trong giảng dạy bộ môn Địa lí 9, để thực hiện nội dung giáo dục bảo vệ môi
trường cho học sinh.
Trên cơ sở đó đề xuất những biện pháp tích cực và hiệu quả để thực hiện mục tiêu
giáo dục bảo vệ môi trường thông qua giảng dạy bộ môn Địa lí 9
II. Các biện pháp thực hiện
1, Tích hợp kiến thức giáo dục bảo vệ môi trường trong giảng dạy chính khoá.
1.1.Lí luận
Tích hợp là một sự kết hợp một cách có hệ thống các kiến thức giáo dục môi trường và
kiến thức môn học thành một nội dung thống nhất, gắn bó chặt chẽ với nhau dựa trên
những mối liên hệ về lý luận và thực tiễn được đề cập trong bài học.
Như vậy, kiến thức giáo dục môi trương không phải là muốn đưa vào bài học nào
cũng được mà phải căn cứ vào nội dung cụ thể của bài học để thực hiện nội dung giáo
dục bảo vệ môi trường; để xác định mức độ tích hợp; để lựa chọn và tích
hợp các phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy một cách hợp lý và hiệu quả.
Trong thực tiễn giảng dạy của mình, tôi nhận thấy phải căn cứ vào loại hình kiến
thức; căn cứ vào vốn tri thức đã có của học sinh về vấn đề sẽ học và giáo dục bảo vệ môi
trường; căn cứ vào tâm lý lứa tuổi và điều kiện cơ sở vật chất hiện có của trường để lựa
chọn và tích hợp các phương pháp dạy học tích cực một cách hợp lý
* Trong khâu lựa chọn phương pháp dạy học theo tôi:

- Phương pháp trần thuật (sử dụng khi mô tả sự vật, hiện tượng của môi trường);
- Phương pháp giảng giải (sử dụng khi giải thích các vấn đề khó về môi trường);
- Phương pháp vấn đáp (sử dụng khi cần khuyến khích học sinh quan tâm đến các
vấn đề môi trường và dự đoán các vấn đề môi trường sẽ xảy ra trong tương lai);


- Phương pháp sử dụng các phương tiện trực quan (sử dụng để gây hứng thú và ấn
tượng sâu sắc cho học sinh về hình thành những biểu tượng và khái niệm sâu sắc phục vụ
mục tiêu giáo dục bảo vệ môi trường);
- Phương pháp dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ (sử dụng khi nội dung bài học và
các vấn đề giáo dục bảo vệ môi trường thông qua nội dung bài học rất gần với các em,
trong vốn trí thức của các em về các vấn đề trên khá phong phú)
- Phương pháp dạy học đặt vấn đề và giải quyết vấn đề (sử dụng khi nội dung bài
học có chức năng giáo dục bảo vệ môi trường là những vấn đề có nhiều có nhiều giả
thuyết giải quyết đặt ra, trong đó chỉ có một giả thuyết đúng)
- Phương pháp động não (sử dụng khi cần ở học sinh nảy sinh được nhiều ý tưởng,
nhiều giả định về vấn đề nào đó của giáo dục bảo vệ môi trường trong một thời gian
ngắn)
- Phương pháp giao cho học sinh làm các bài tập thực hành ở nhà (sử dụng khi vận
dụng kiến thức bài học vào thực tiễn tìm hiểu về môi trường, bảo vệ môi trường)
- Phương pháp thí nghiệm (sử dụng khi minh hoạ những kiến thức đã học hoặc tìm
lời giải đáp cho một vấn đề nào đó đặt, ra phục vụ cho mục tiêu giáo dục bảo vệ
môi trường)
* Trong khâu tích hợp phương pháp dạy học theo tôi :
- Với những nội dung tri thức thức mà trong vốn hiểu biết của học sinh khá
phong phú, đối tượng phản ánh của tri thức gần gũi với các em lên tích hợp phương pháp
dạy học theo kiểu: Lấy phương pháp dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ làm chủ đạo, phối
hợp với các phương pháp dạy học tích cực khác và các phương pháp dạy học cổ truyền.
- Với những nội dung tri thức thức mà trong vốn hiểu biết của học sinh khá phong
phú. Nhưng để nhận thức được đối tượng phản ánh của tri thức đòi hỏi phải có sự suy

luận trên cơ sở của những giả thuyết, lên tích hợp phương pháp dạy học theo kiểu: Lấy
phương pháp dạy học đặt vấn đề và giải quyết vấn đề làm chủ đạo, phối hợp với các
phương pháp dạy học tích cực khác và các phương pháp dạy học cổ truyền.
- Với những nội dung tri thức mà trong vốn hiểu biết của học sinh rất nghèo nàn,
đối tượng phản ánh của tri thức khá trừu tượng, không gần với học sinh thì nên tích hợp
phương pháp dạy học theo kiểu: Lấy phương pháp dạy học vấn đáp tìm tòi làm chủ đạo,


phối hợp với các phương pháp dạy học tích cực khác và các phương pháp dạy học cổ
truyền như diễn giảng, trần thuật.
- Với những nội dung tri thức mang tính vận dụng tri thức vào thực tiễn bảo vệ môi
trường nên tích hợp phương pháp dạy học theo kiểu: Lấy phương pháp dạy học thực hành
kết hợp với phương pháp dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ làm chủ đạo.
Việc tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong giảng dạy nội khoá môn Địa lí 9 có
03 mức độ:
- Mức độ toàn phần: khi mục tiêu và nội dung của bài học phù hợp hoàn toàn với
mục tiêu và nội dung của giáo dục bảo vệ môi trường;
- Mức độ bộ phận: khi chỉ có một phần bài học có mục tiêu và nội dung giáo dục
bảo vệ môi trường.
- Mức độ liên hệ: khi nội dung bài học có điều kiện liên hệ giáo dục bảo vệ môi
trường một cách lôgíc
1. 2. Ví dụ về việc tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong giảng dạy chính khoá.
a. Ví dụ về việc tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường ở mức độ toàn phần .
Ví dụ 1 : Khi dạy về Bài 38, 39.
PHÁT TRIỂN TỔNG HỢP KINH TẾ VÀ BẢO VỆ TÀI NGUYÊN, MÔI TRƯỜNG
BIỂN- ĐẢO
( SGK địa lí lớp 9)
Đối với bài này giáo viên cần tích hợp theo mức độ toàn phần trong mục
I. Biển và đảo Việt Nam ,
III. Bảo vệ tài nguyên và môi trường biển- đảo.

- HS cần biết Việt Nam là quốc gia có đường bờ biển dài và vùng biển rộng, có nhiều điều
kiện để phát triển các ngành kinh tế biển.
- HS hiểu việc phát triển các ngành kinh tế biển phải đi đôi với việc bảo vệ tài
nguyên và môi trường biển nhằm phát triển bền vững.
- Giáo viên có thể sử dụng phương pháp tích hợp thảo luận nhóm, kết hợp với phương
pháp sử dụng tranh, ảnh địa lí.


Ví dụ: Khi sử dụng phương pháp thảo luận nhóm, bản thân tôi đã thực hiện các bước:
Bước 1: GV nêu chủ đề và các câu hỏi thảo luận.
Bước 2: HS thảo luận theo nhóm nhỏ ( 04 HS) và trình bày kết quả
Bước 3: GV tóm tắt các ý kiến thảo luận, củng cố các điểm chính.
Cụ thể vấn đề thảo luận:
? Để phát triển bền vững các ngành kinh tế biển cần phải quan tâm đến vấn đề gì? Nêu
một số biện pháp cụ thể.
- Yêu cầu HS cần nêu được những vấn đề cần quan tâm: bảo vệ nguồn tài nguyên biển,
chống ô nhiễm môi trường biển.
- Một số biện pháp cụ thể: không khai thác bừa bãi, quá mức các tài nguyên biển; không
để xẩy ra các sự cố tràn dầu; hạn chế chất thải ra biển từ các nhà máy, các đô thị…( Minh
họa bằng ảnh )
Qua thực tế kết quả thảo luận, dưới sự hướng dẫn cụ thể của giáo viên, tôi thấy rằng các
em đã có những ý kiến, suy nghĩ, những quan điểm, thái độ về vấn đề môi trường biển
trong hiện tại và cả tương lai. Tôi còn nhớ mãi một tình huống của nhóm một đặt ra cho
nhóm hai là: nếu như không ý thức được tác hại của sự suy giảm nguồn lợi thủy sản, thì
trong tương lai liệu con người có còn các loại cá trong
bữa ăn hàng ngày không? Hay nếu bạn đi tắm biển cùng gia đình, thấy biển có rác thì
bạn sẽ làm gì?... Những câu hỏi tình huống đó đã tạo nên sự sôi nổi của HS trong quá
trình tự lực phát hiện vấn đề từ một tình huống thực, lựa chọn vấn đề cần giải quyết, từ đề
xuất ra giả thuyết, tự đánh giá chất lượng và hiệu quả giải quyết vấn đề… và tôi cảm thấy
được sự thành công của mình trong tiết dạy

b. Ví dụ về việc tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong giảng dạy nội khoá ở mức
độ bộ phận.
Ví dụ như khi dạy về bài 28 vùng Tây Nguyên thì chỉ tích hợp giáo dục bảo
vệ môi trường ở mục II. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên của vùng. Học
sinh biết được vùng Tây Nguyên có một lợi thế để phát triển kinh tế: địa hình cao nguyên,
đất ba dan, rừng chiếm diện tích lớn…Học sinh phải biết được rằng việc chặt phá rừng
quá mức để làm nương rẫy và trồng cà phê, nạn săn bắt động vật hoang dã làm ảnh hưởng
xấu tới môi trường…Vì vậy việc bảo về môi trường tự nhiên,khai thác hợp lí tài nguyên
đặc biệt là thảm thực vật rừng là một nhiệm vụ quan trọng .Còn đối với mức độ liên hệ thì
có điều kiện liên hệ một cách logic.


c, Ví dụ về việc tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường ở mức độ liên hệ:
Khi dạy chủ đề chất thải trong sản xuất, trong sinh hoạt:
Bài 12: SỰ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ CÔNG NGHIỆP
( SGK địa lí lớp 9)
Đối với bài này
GV tích hợp theo mức độ liên hệ ở mục II. Các ngành công nghiệp
- HS biết việc phát triển không hợp lí một số ngành công nghiệp đã và sẽ tạo nên sự cạn
kiệt khoáng sản và gây ô nhiễm môi trường.
- Thấy được sự cần thiết phải khai thác tài nguyên một cách hợp lí và bảo vệ môi trường
trong quá trình phát triển công nghiệp.
Ở bài này GV cho HS thảo luận theo nhóm nhỏ để tìm hiểu về những nguyên nhân cơ bản
làm cho môi trường bị ô nhiễm trong quá trình khai thác và chế biến.
Muốn làm được điều đó HS cần phải xác định được địa bàn phân bố của các điểm khai và
chế biến trong công nghiệp và liên hệ qua thực tế thông qua phương tiện thông tin đại
chúng về các vụ việc có liên quan đến vấn đề môi trường. Như chất thải độc hại của công
ty bột ngọt Vedan trên sông Thị Vải, công ty Tungkuang, công ty TNHH Miwon, công ty
thuộc da Hào Dương, công ty giấy việt trì…
Vấn đề chất thải độc hại ở các khu công nghiệp, bệnh viện …đang hàng ngày,

hàng giờ rình rập đe dọa đến môi trường sống của con người. Từ nhận biết được những
tác hại đó các em cũng sẽ thấy rằng trong một phạm vi hẹp trong nhà trường mức độ rác
thải của các em hằng ngày cũng góp phần làm cho môi trường xung quanh các em không
trong lành. Từ tích hợp vấn đề trong bài học GV có thể lòng ghép giáo dục cho các em ý
thức trong tiết kiệm điện, giữ gìn vệ sinh lớp học …( minh họa hình ảnh ở phụ lục)

2. Tích hợp kiến thức giáo dục bảo vệ môi trường trong hoạt động ngoại khoá ở bộ
môn Địa lí lớp 9
Với thời lượng một tiết học chỉ có 45 phút Nhà giáo không thể nào mở rộng, đi sâu
vào một số nội dung tích hợp kiến thức giáo dục bảo vệ môi trường. Trong điều kiện nhà
trường, tôi đã tổ chức ngoại khoá cho học sinh của khối các nội dung sau:


- “Thực trạng môi trường Việt Nam và vấn đề bảo vệ môi trường cho sự phát triển bền
vững đất nước“
- Cảnh lũ lụt ở miền Trung, cảnh sa mạc hoá ở Nam Trung Bộ; cảnh đồi chọc miền
Trung du- miền núi Bắc Bộ; cảnh phá rừng đầu nguồn ở Tây nguyên, Quảng Nam, Nghệ
An, Thanh Hoá...
- Cảnh ô nhiễm sông Sài Gòn, sông Thị vải, sông Tô Lịch; cảnh khai thác vàng bừa bãi ở
Quảng Nam, khai thác than thổ phỉ ở Quảng Ninh; cảnh đốt gạch không sử dụng công
nghệ Tuy len ở Nam Định...
Sau khi xem mỗi đoạn phim,hình ảnh đều đặt ra trước học sinh những câu hỏi và
yêu cầu các em trả lời với nội dung:
Nguyên nhân đã tạo lên những cảnh tượng trên?
Hậu quả của những cảnh tượng trên?
Hãy đề xuất các biện pháp khắc phục?
3 .Tích hợp kiến thức giáo dục bảo vệ môi trường trong Hoạt động giáo dục ngoài
giờ lên lớp ở bộ môn Địa lí 9

Để giúp học sinh có thêm nhận thức đúng đắn hơn về

môi trường và bảo vệ môi trường. Trong điều kiện của Trường
trung học cơ sở Tiên Tiến , một ngôi trường có bề dày truyền
thống về giáo dục và Ban giám hiệu nhà trường luôn quan tâm
tạo mọi điều kiện để mọi Nhà giáo có cơ hội làm tốt chức năng
giảng dạy, giáo dục nói chung
và chức năng giáo dục bảo vệ môi trường nói riêng. Tiến hành
tích hợp kiến thức giáo dục bảo vệ môi trường thông qua tổ
chức một số hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp sau:
- Tổ chức thi tìm hiểu môi trường và các biện pháp
bảo vệ môi trường qua câu lạc bộ học tập bằng biện
pháp sau:
Nội dung bài học nội khoá hàng tuần có những nội dung
thực hiện được mục tiêu giáo dục bảo vệ môi trường, mà trong
thời lượng tiết học, thầy giáo không mở rộng, đi sâu được, hay
khâu vân dụng tri thức vào thực tiễn của địa phương để thực
hiện chức năng giáo dục bảo vệ môi trường. Giáo viên cho toàn


khối những câu hỏi, và bài tập nhỏ đòi hỏi cá nhân hay nhóm
học sinh học tập hợp tác tự học, tự nghiên cứu tìm lời giải,
ngày đầu tuần sau gửi thầy, cô chấm. Thầy,cô chọn bài giải
hay nhất đăng lên bảng tin câu lạc bộ học tập bộ môn của
trường để toàn khối học tập. Những cá nhân hay nhóm học
sinh có bài giải đúng, hay nhất đều được thầy,cô cho điểm sổ
xố học tập ( từ 8,0 điểm đếm 10 điểm là điểm sổ xố học tập
của trường và bộ môn), điểm này được cộng vào điểm thi đua
của mỗi cá nhân và lớp học sinh hàng tuần, hàng tháng, học kỳ
và năm học.
- Tìm hiểu môi trường và các biện pháp bảo vệ môi
trường .

- Vẽ tranh về chủ đề bảo vệ môi trường :
trường đang:

+ Cảnh các bạn cùng thôn, cùng lớp hay cùng

+ Quét đường làng, ngõ xóm, quét trường, vớt rác
thải tại các ao làng.
cộng;

+ Trồng cây, tưới cây, bắt sâu cho cây nơi công

+ Đi thu gom vỏ chai, túi nilông đựng thuốc trừ sâu
trên đồng ruộng.
- Tổ chức phong trào mỗi học sinh, mỗi nhóm học sinh,
mỗi tập thể lớp làm một việc tốt để bảo vệ môi trường
tại nhà trường và địa phương nơi sinh sống:
- Hàng tuần mỗi học sinh nhà trường nói chung và học
sinh lớp 9 nói riêng đều tham gia quét đường làng, ngõ xóm từ
7 giờ đến 7 giờ 30 phút sáng chủ nhật; mỗi thôn nhóm học sinh
lớp 9 được thầy,cô dạy Địa lí giao nhiệm vụ nhận vớt rác của
các ao làng, trồng và chăm sóc cây ở khu nhà văn hoá thôn
(thông tin việc tham gia của từng em, từng nhóm được các
đồng chí trưởng các thôn báo về nhà trường qua phiếu
do nhà trường gửi các đồng chí trưởng thôn ngay đầu năm
học);


- Mỗi lớp học sinh nhà trường nói chung và mỗi lớp 9 nói
riêng đầu năm học nhận với nhà trường trồng và chăm sóc Một
góc Sinh thái tại trường để hưởng ứng phong trào thi đua xây

dựng trường xanh-sạch-đẹp, hàng tháng, sau học kỳ, năm học
được nhà trường kiểm tra xếp loại và đánh giá thi đua.
Việc tạo yếu tố thi đua trong giáo dục và đưa học sinh
trực tiếp vận dụng những điều được học vào thực tiễn như thế
này, không chỉ tạo được hiệu quả giáo dục cao mà điều quan
trọng là hình thành được ở các em những kỹ năng bảo vệ môi
trường và mỗi em xác định được bổn phận công dân của mình
trong bảo vệ môi trường.
III . Kết quả đạt được sau khi áp dụng đề tài:
Đánh giá kết quả việc thực hiện mục tiêu giáo dục bảo vệ môi trường thông qua
giảng dạy Bộ môn là một quá trình và có tính tổng hợp bằng nhiều hình thức đánh giá.
Bản thân tôi đã đánh giá tổng hợp từ các hình thức sau:

- Thông qua chấm các bài thi tìm hiểu môi trường và
các biện pháp bảo vệ môi trường hàng tuần qua câu lạc bộ học
tập bộ môn của học sinh.
- Thông qua chấm các câu hỏi trong phần thi tìm hiểu
môi trường và các biện pháp bảo vệ môi trường, thi vẽ tranh về
bảo vệ môi trường trong buổi sinh hoạt tập thể cấp độ khối 9
vào thứ 3 ngày 08/03/2014 với chủ đề Hãy chung tay bảo vệ
môi trường do học sinh nộp cho thầy,cô giáo trước ngày thi 01
tuần.
- Thông qua điểm sổ xố học tập trong học tập nội khoá
về nội dung giáo dục bảo vệ môi trường. Thông qua điểm đạt
được của mỗi em trong các bài kiểm tra với câu hỏi có nội dung
giáo dục bảo vệ môi trường
* Kết quả nhận thức về môi trường và bảo vệ môi trường học kì I
Học sinh có nhận thức Học sinh có nhận thức Học sinh chưa có hiểu
đúng về môi trường và mơ hồ về môi trường và biết gì về môi trường
bảo vệ môi trường

bảo vệ môi trường
và bảo vệ môi trường
Số lượng

%

Số lượng

%

Số lượng

%


Khối

9A

24

10

42

9

37

5

21

9B

23

9

39

8

33

6

28

19

40

17

37

11

23

Toàn khối

47

* Kết quả nhận thức về môi trường và bảo vệ môi trường(tính đến 25/3/2014)

Học sinh có nhận thức Học sinh có nhận thức Học sinh chưa có hiểu
đúng về môi trường và mơ hồ về môi trường và biết gì về môi trường
bảo vệ môi trường
bảo vệ môi trường
và bảo vệ môi trường
Khối

Số lượng

%

Số lượng

%

Số lượng

%

Tổng số HS
9A

24

17

71

5

21

2

8

9B

23

16

70

5

21

2

9

33

70

10

21

4

9

Toàn khối

47

Qua kết quả đạt được như đã tổng hợp ở trên cho thấy nếu biết tích hợp một cách hợp
lý các hình thức giáo dục bảo vệ môi trường, các phương pháp giảng dạy tích cực trong


giảng dạy nội khoá thông qua giảng dạy Bộ môn Địa lí 9 thì hiệu quả thực hiện mục tiêu
giáo dục bảo vệ môi trường trong nhà trường sẽ không ngừng được nâng cao.
IV . Những bài học kinh nghiệm được đúc rút từ thực tiễn.
Từ thực tiễn của bản thân, tôi tự nhận thấy, để không ngừng nâng cao chất lượng
việc thực hiện mục tiêu tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong giảng dạy Bộ môn Địa
lí ở lớp 9,người giáo viên giảng dạy phải tạo cho mình những năng lực sau:
Thứ nhất: Không ngừng tự học và cập nhật liên tục các thông tin về môi trường và
bảo vệ môi trường; các chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và nhà nước, sự chỉ
đạo của Ngành giáo dục về công tác giáo dục bảo vệ môi trường để có sự am hiểu sâu,
rộng, toàn diện về môi trường và bảo vệ môi trường của quê hương, đất nước và áp dụng
nó vào thực tiễn giảng dạy và giáo dục của mình tại nhà trường;

Thứ hai: Liên tục học tập đồng nghiệp, học trên các phương tiện thông tin đại
chúng những kinh nghiệm hay và tự mình liên tục thử nghiệm những đổi mới việc tích
hợp giáo dục thông qua giảng dạy nội khoá, thông qua ngoại khoá, thông qua Hoạt động
giáo dục ngoài giờ lên lớp trong giảng dạy Bộ môn để tìm giải pháp tích hợp hiệu quả
trong từng hình thức tổ chức dạy học trên và áp dụng cho giảng dạy những nội dung tiếp
theo.
Thứ ba: Liên tục tìm những giải pháp để cuốn hút và tạo hứng thú thực sự cho
học sinh trong học tập nội khoá, tham gia hoạt động ngoại khoá và Hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp về chủ đề môi trường và bảo vệ môi trường trong học tập Bộ môn; gắn
kết thực hiện nội dung giáo dục bảo vệ môi trường của Bộ môn với việc tổ chức cho các
em trực tiếp tham gia bảo vệ môi trường tại nhà trường và địa phương.

PHẦN III. KẾT LUẬN
1. Đánh giá chung
Sau khi áp dụng đề tài này vào thực hiện mục tiêu giáo dục bảo vệ môi trường thông qua
giảng dạy môn học căn cứ vào kết quả đạt được của học sinh, tôi nhận thấy
Trước hết về phía học sinh phần lớn các em đã có những nhận thức đúng đắn và
đầy đủ về môi trường của quê hương, đất nước. Từ đó mỗi em đã xác định được những
bổn phận và trách nhiệm cơ bản của mình trong hiện tại và tương lai đối với việc bảo vệ


môi trường bền vững cho sự phát triển kinh tế-xã hội và đời sống con người. Mỗi em đã
có những việc làm nhỏ bé của mình tham gia trực tiếp vào bảo vệ môi trường tại nhà
trường, địa phương nơi sinh sống. Qua các việc làm ấy đã hình thành được ở các em một
số kỹ năng cơ bản bước đầu trong bảo vệ môi trường.
Về phía giáo viên: đã thấy được khả năng to lớn của việc tích hợp giáo dục bảo vệ
môi trường thông qua giảng dạy môn học, trong thực hiện mục tiêu giáo dục bảo vệ môi
trường mà mình đảm nhận; rèn cho mình được những kỹ năng tổ chức các hình thức tổ
chức dạy học tích cực, kỹ năng tích hợp các hình thức dạy học tích cực, kỹ năng lựa chọn
và tích hợp các phương pháp dạy học tích cực để thực hiện mục tiêu giáo dục bảo vệ môi

trường.
Hơn ai hết, tôi thấy bản thân mình trong hiện tại và tương lai phải có trách nhiệm
cao hơn trong thực hiện mục tiêu giáo dục bảo vệ môi trường cho thế hệ trẻ và nhiệm vụ
này cần được mọi người, mọi tổ chức xã hội hãy chung tay cùng giáo dục bảo vệ môi
trường cho thế hệ trẻ và chung tay bảo vệ môi trường bền vững cho sự phát triển bền
vững của đất nước.
Xuất phát từ ý tưởng đó, tôi mạnh dạn viết đề tài này để đồng nghiệp học tập ở
nhau những kinh nghiệm tốt để làm mỗi ngày một tốt hơn thiên chức của những người
làm nhiệm vụ giáo dục thế hệ trẻ cho quê hương, đất nước.
2.Những thuận lợi và khó khăn khi áp dụng đề tài vào giảng dạy, ngoại khóa.
*. Thuận lợi:
- Về phía nhà trường : BGH rất quan tâm đến công tác chuyên môn, coi chuyên môn là
một trong những ưu tiên hàng đầu trong hoạt động của nhà trường.
- Về phía bản thân: Xác định trách nhiệm của mình trong công tác mũi nhọn là chuyên
môn. Bên cạnh đó bản thân được tiếp thu đề tài tích hợp giáo dục môi trường sớm nhất, vì
được tham gia lớp tập huấn tại Đà Nẵng vào tháng 5 năm 2008,( do Bộ Giáo dục- Đào tạo
tổ chức). Ngoài ra bản thân tôi khi trực tiếp được giảng dạy bộ môn có tích hợp giáo dục
bảo vệ môi trường, có nghĩa là tôi đã góp một phần nhỏ bé của mình vào tham gia bảo vệ
môi trường. Điều đó bản thân tôi cảm thấy tự hào cho nghề nghiệp của mình đã chọn.
- Về phía học sinh: Đa số các em có tinh thần tự giác trong học tập, yêu thích bộ môn. Có
thái độ tích cực trong các hành động tham gia bảo vệ môi trường thông qua thi tìm hiểu
về môi trường, giữ vệ sinh lớp học hay nơi công cộng, hoặc qua các câu trả lời trong giờ
học, trong bài kiểm tra…


*. Khó khăn
- Kinh phí để đầu tư cho công tác tham quan, ngoại khóa còn hạn chế.
- Một số học sinh chưa có ý thức cao trong học, rèn luyện cũng như chưa có ý thức trong
việc bảo vệ trường lớp xanh- sạch- đẹp.
- Thời gian để đầu tư cho công tác ngoại khóa về giáo dục môi trường còn ít và còn có

qui mô nhỏ nên tính tuyên truyền chưa cao.
3. Đề nghị:
Để công tác giáo dục môi trường đạt hiệu quả cao, ngoài tích hợp vào các môn học. Bộ
Giáo dục- Đào tạo cùng các bộ ngành có liên quan nên có kế hoạch xây dựng bộ tài liệu
hướng dẫn và SGK cho môn học môi trường riêng, để công tác tuyên truyền giáo dục bảo
vệ môi trường được sâu hơn, hiệu quả cao hơn.
Về phía nhà trường thì Liên đội nên tổ chức thành lập câu lạc bộ về môi trường để kết
nạp các thành viên, hỗ trợ thêm cho đội cờ đỏ trong việc kiểm tra vệ sinh trong và ngoài
lớp học. Phối hợp với các tổ chuyên môn tổ chức các sân chơi học tập tìm hiểu về môi
trường và hành động vì môi trường xanh- sạch- đẹp.
Về phía địa phương: Cần đầu tư hơn nữa trong công tác giáo dục bảo vệ môi trường,
như sử dụng các pa nô, áp phích ở các nơi công cộng, để tuyên truyền về những nguy hại
của môi trường khi bị ô nhiễm…
Khi giảng dạy về giáo dục bảo vệ môi trường, giáo viên cần xác định địa chỉ tích
hợp thích hợp và sử dụng phương pháp sư phạm, kĩ năng dẫn dắt vấn đề rõ ràng, dễ hiểu,
tránh lạm dụng nếu thời gian không cho phép.
Trên đây là một số kinh nghiệm cũng như quan điểm của cá nhân tôi trong quá
trình giảng dạy, đặc biệt là phương pháp tích hợp bảo vệ môi trường trong bộ môn địa lí
THCS. Vì nội dung đề tài có phạm vi rộng mà thời gian nghiên cứu có hạn nên chưa minh
họa được nhiều khía cạnh của môi trường. Nhưng tôi xin hứa sẽ tiếp tục nghiên cứu để
làm cho đề tài phong phú hơn và có tính khả thi hơn.
Rất mong đồng nghiệp cũng như hội đồng khoa học góp ý thêm để đề tài
nghiên cứu của tôi được hoàn thiện hơn và được áp dụng rộng rãi hơn


Tiên Tiến , ngày 25 tháng 3 năm
2014
Người viết

Đặng Thị Liên

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Những nguyên lý cơ bản của Triết học Mác-Lê Nin
Học viện Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh
( Nhà xuất bản chính trị quốc gia năm 2007 )
2. Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học môn Địa lí ở Trường trung học cơ sở
Nguyễn Thị Minh Phương-Phạm Thu Phương- Phạm Thị Sen.....
( Nhà xuất bản Giáo dục năm 2002 )
3. Sách giáo khoa Địa lí 9
Nguyễn Dược- Đỗ Thị Minh Đức- Vũ Như Vân…
( Nhà xuất bản Giáo dục năm 2009 )
4. Sách giáo viên Địa lí 9
Nguyễn Dược- Đỗ Thị Minh Đức- Vũ Như Vân…
( Nhà xuất bản Giáo dục năm 2005 )
5. Bài tập Địa lí 9
Phạm Thị Sen- Đỗ Anh Dũng


( Nhà xuất bản Giáo dục năm 2011 )

6. Giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Địa lí trung học cơ sở
( Nhà xuất bản Giáo dục năm 2012 )
7. Hội thảo: Giáo dục môi trường trong các trường học 16/9/2012
Đơn vị tổ chức: Sở GD Tỉnh Hưng Yên