Tìm hiểu về lễ hội chùa Phật Tích ở xã Phật Tích huyện Tiên Du tỉnh Bắc Ninh

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành được những nhiệm vụ đã đặt ra trong đợt thực tập, em
gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban giám hiệu, các thầy, giảng viên hướng
dẫn đã tận tình truyền đạt kiến thức, chỉnh sửa bài, tạo điều kiện cho tôi
thực hiện đề tài.
Để có thể hoàn thành đề tài tôi vô cùng biết ơn đến Ban quản lí di tích
chùa Phật Tích, các vị sư trụ chì chùa Phật Tích, phòng Văn hóa- Thông tin
huyện Tiên Du đã cung cấp cho tôi một số thông tin về lễ hội chùa Phật
Tích.
Cuối cùng tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè, các thầy cô đã động viên,
giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu.
Em xin chân thành cảm ơn!
Sinh viên thực hiện


MỞ ĐẦU
1, Lí do chọn đề tài
Lễ hội truyền thống là đề tài phong phú và là bản sắc của dân tộc Việt
Nam, là những di sản văn hóa tinh thần quý báu được ông cha ta giữ gìn
và để lại cho con cháu ngày nay. Trải qua những năm tháng lịch sử hào
hùng của nước nhà, cho đến nay tất cả những lễ hội truyền thống của Việt
Nam vẫn giữ được nguyên vẹn những nét đẹp truyền thống và có sự tiếp
thu những tinh hoa văn hóa nhân loại.
Đặc biệt Việt Nam có nền văn hóa lâu đời, nhiều dân tộc sinh sống
trên một lãnh thổ thống nhất, cùng đóng góp nhiều phong tục tập quán
mang bản sắc riêng của từng vùng miền, từng dân tộc cho nền văn hóa của
đất nước. Chính vì vậy, từ xa xưa đến nay lễ hội luôn luôn là yếu tố đặc
trưng cho dân tộc vì góp phần làm cho văn hóa đặc sắc hơn.
Việt Nam là điểm đến hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước,
là một đất nước được thiên nhiên ban tặng nhiều tài nguyên du lịch với
phong cảnh đẹp làm say mê lòng người như: vịnh Hạ Long, động Phong

Nha- Kẻ Bàng… và đặc biệt không thể không kể đến những lễ hội truyền
thống mang đậm nét phong tục tập quán đậm đà bản sắc dân tộc của Việt
Nam như: lễ hội chùa Hương, hội Đền Hùng, hội Lim, hội chọi trâu Đồ
Sơn, hội chùa Yên Tử… Mỗi lễ hội có một nét đặc sắc và ý nghĩa riêng
biêt.
Bắc Ninh là một vùng đất được biết đến với rất nhiều lễ hội truyền
thống, trong đó nổi bật lên là một số lễ hội như: hội Lim, hội chùa Bút
Tháp, hội chùa Dâu, đặc biệt là hội chùa Phật Tích chứa đựng nhiều giá trị
to lớn. Vì vậy tôi xin chọn đề tài: “Tìm hiểu về lễ hội chùa Phật Tích ở xã
Phật Tích, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh” làm đề tài nghiên cứu cho mình.
2, Tình hình nghiên cứu


Nghiên cứu về lễ hội không phải là đề tài mới. Từ trước tới nay, đã có
nhiều tác giả nghiên cứu về vấn đề này. Khuynh hướng sưu tầm nghiên cứu
và miêu thuật từng lễ hội cụ thể là khuynh hướng nổi trội, công trình của
tác giả Thạch Phương- Lê Trung Vũ, xuất bản năm 1995 có tựa đề: 60 lễ
hội truyền thống của người Việt Nam, (Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội),
Nguyễn Chí Bền xuất bản sách: Kho tàng lễ hội cổ truyền Việt Nam, (Nxb
Văn hóa Dân tộc và Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật, Hà Nội, năm 2000),
Trương Thìn( chủ biên) ấn hành công trình: Hội hè Việt Nam (Nxb Văn hóa
Dân tộc, Hà Nội)....
Theo nhóm các tác giả tuyển chọn mà Nguyễn Chí Bền (là trưởng ban
tuyển chọn) có khoảng 212 lễ hội truyền thống được miêu tả lại.Nhưng các
công trình trên chủ yếu dừng ở việc miêu tả và giải nghĩa lễ hội chứ chưa
làm sáng tỏ được mối liên hệ của lễ hội với đời sống xã hội, chưa nêu được
thực trạng diễn ra lễ hội và giải pháp khắc phục những mặt tiêu cực của lễ
hội.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu

Qua lần đi thực tập này, tôi đã chọn cho mình đề tài làm báo cáo thực
tập về hội chùa Phật Tích. Có lẽ nhắc đến hội chùa Phật Tích thì không ai
là không biết đến nhưng để có thể hiểu sâu sắc hơn về nó, về nguồn gốc, ý
nghĩa của lễ hội thì chắc không có nhiều người biết được. Qua bài nghiên
cứu này, dù sẽ không được đầy đủ nhưng tôi hy vọng nó sẽ giúp cho bản
thân tôi và mọi người có thể hiểu hơn về hội chùa Phật Tích.
Không những vậy thông qua bài nghiên cứu này, tôi còn mong muốn mọi
người luôn luôn phải ý thức được trách nhiệm của bản thân mình trong
việc gìn giữ những giá trị, những nét đẹp của lễ hội. Nó không chỉ là nét
văn hóa của một địa phương nữa mà cũng đã trở thành tinh hoa, trở thành
tài sản quý giá có giá trị về mặt tinh thần rất lớn của cả dân tộc Việt Nam.


3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Chương 1: Phải nêu được khái niệm về lễ hội và giới thiệu vài nét
về chùa Phật Tích.
- Chương 2: Nêu thực trạng diễn ra lễ hội.
- Chương 3: Khi đã hiểu rõ về lễ hội diễn ra ở chùa Phật Tích thì phải
nêu ra được phương hướng và giải pháp để phát huy được giá trị của lễ hội
ở nơi đây.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là lễ hội tại chùa Phật Tích, xã Phật
Tích, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Không gian: Chùa Phật Tích, xã Phật Tích, huyện Tiên Du,
tỉnh Bắc Ninh.
- Thời gian: Nghiên cứu lễ hội vào tháng 6/2015
5. Phương pháp nghiên cứu
Tiểu luận sử dụng các phương pháp sau:

-

Phương pháp điền dã dân tộc học: Quan sát, miêu tả, ghi chép, phỏng

-

Phương pháp thống kê, so sánh, phân tích, tổng hợp các nguồn tài

vấn

liệu thu thập được để đạt được mục đích nghiên cứu

6. Bố cục


Bài tiểu luận gồm có 3 chương sau:
Chương 1. Tổng quan chung về lễ hội và chùa Phật Tích
Chương 2. Thực trạng diễn ra lễ hội ở chùa Phật Tích
Chương 3. Phương hướng , giải pháp phát huy giá trị văn hóa lễ hội
ở chùa Phật Tích


Chương 1
TỔNG QUAN CHUNG VỀ LỄ HỘI VÀ CHÙA PHẬT TÍCH
1.1. QUAN NIỆM VỀ LỄ HỘI

Việt Nam là đất nước có nền văn hóa lâu đời, nhiều dân tộc cùng
sinh sống trên một lãnh thổ thống nhất, cùng đóng góp phong tục tập quán
mang bản sắc riêng của mỗi vùng, miền, dân tộc, tôn giáo… cho nền văn
hóa của dân tộc. Trong đó, lễ hội là yếu tố vừa đặc trưng cho mỗi dân tộc,

vừa làm cho văn hóa đất nước đặc sắc hơn.
Cho đến thời điểm hiện nay, khái niệm lễ hội vẫn còn nhiều cách
hiểu và lí giải khác nhau trong giới nghiên cứu. Tựu trung lại trên thực tế
đã xuất hiện một số ý kiến sau đây: có quan niệm chia tách lễ và hội thành
hai yếu tố khác nhau trong cấu trúc lễ hội dựa trên thực tế có những sinh
hoạt văn hóa dân gian có lễ mà không có hội hoặc ngược lại. Theo Bùi
Thiết thì: “ Lễ là các hoạt động đạt tới trình độ nghi lễ, hội là các hoạt động
đạt đến trình độ cao hơn, trong đó có các hoạt động văn hóa truyền thống”.
Khác với quan niệm trên, nhà nghiên cứu Thu Linh cho rằng: “ Lễ phản
ánh những sự kiện đặc biệt, về mặt hình thức lễ trong các dịp này trở thành
hệ thống những nghi thức có tính chất phổ biến được quy định một cách
nghiêm ngặt nhiều khi đạt đến trình độ một ‘cải diễn hóa’ cùng với không
khí trang nghiêm đóng vai trò chủ đạo. Đây chính là điểm giao thoa giữa lễ
và hội, và có lẽ vì vậy người ta nhập hai từ lễ hội với nhau”.
Theo Nguyễn Quang Lê, thì bất kì một lễ hội nào cũng bao gồm hai hệ
thống đan quyện và giao thoa với nhau:
-

Hệ thống lễ: bao gồm các nghi lễ của tín ngưỡng dân gian và

tôn giáo cùng với các lễ vật được sử dụng làm đồ lễ mang tính linh
thiêng, được chuẩn bị rất chu đáo và nghiêm túc. Thông qua các nghi
lễ này con người được giao cảm với thế giới siêu nhiên là các thần


thánh( các nhiên thần và nhân thần) , do chính con người tưởng
tượng ra và họ cầu mong các thần thánh bảo trợ và có tác động tốt
đẹp đến tương lai, cuộc sống tốt đẹp của mình.
- Hệ thống hội: bao gồm các trò vui, trò diễn và các kiểu diễn
xướng dân gian, cụ thể là các trò vui chơi giải trí, các đám rước và ca

múa dân gian… chúng đều mang tính vui nhộn, hài hước, song đôi
khi chưa thể tách ra khỏi việc thờ cúng.
Nghiên cứu “ Lễ hội Việt Nam trong sự phát triển du lịch”, Dương
Văn Sáu cho rằng: “Lễ hội là hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng diễn
ra trên một địa bàn dân cư trong thời gian và không gian xác định; nhằm
nhắc lại một số sự kiện, nhân vật lịch sử hay huyền thoại; đồng thời là dịp
biểu hiện cách ứng xử văn hóa của con người với thiên nhiên, thần thánh và
con người với xã hội”.
Tác giả Phạm Quang Nghị cắt nghĩa “Lễ hội là một sinh hoạt văn hóa
cộng đồng, có tính phổ biến trong cộng đồng xã hội, có sức lôi cuốn đông
đảo quần chúng nhân dân tham gia. Là sản phẩm sáng tạo của các thế hệ
tiền nhân để lại cho hôm nay, lễ hội chứa đựng những mong ước thiết tha
vừa đời thường, vừa thánh thiện, vừa thiêng liêng, vừa thế tục của bao thế
hệ con người.
Từ các quan niệm trên, có thể hiểu lễ hội là một tổ hợp của những
hoạt động văn hóa cộng đồng xoay xung quanh một trục ý nghĩa nào đó
diễn đạt bởi một hệ thống các nghi thức, nghi lễ và nó giữ vai trò trung tâm.
Lễ hội là một dạng hoạt động văn hóa do con người sáng tạo ra nhằm thỏa
mãn các nhu cầu tâm linh, tín ngưỡng, vui chơi, giải trí, được hình thành
qua một quá trình lâu dài do tác động của văn hóa, chính trị và lịch sử.
1.2. GIỚI THIỆU VỀ CHÙA PHẬT TÍCH

Chùa Phật Tích còn có tên là chùa Vạn Phúc thuộc xã Phật
Tích, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh. Theo sách “Đại Việt sử ký toàn


thư” (tập 1, NXB Khoa học xã hội, H. 1971) thì chùa Vạn Phúc được
xây dựng vào năm 1057. Nhưng theo “Cổ Châu Pháp Vân Phật bản
hạnh” (bộ ván khắc còn lưu ở chùa Dâu, huyện Thuận Thành, tỉnh
Bắc Ninh) và truyền thuyết dân gian thì có thể chùa Phật Tích có từ

cuối thế kỉ thứ III. Thời Lý, chùa Phật Tích được coi là quốc tự, đại
danh lam, trung tâm Phật giáo. Thời Trần, là nơi đào tạo nhân tài cho
Đại Việt, vua mở khoa thi Tiến sĩ tại chùa. Đến thời vua Lê Hy Tông,
chùa được bà Trần Ngọc Am, đệ nhất cung tần của Thanh Đô Vương
Trịnh Tráng cho xây dựng quy mô tráng lệ vào năm 1686. Năm 1947
chùa bị chiến tranh phá hủy hoàn toàn. Vào các năm 1959, 1986,
chùa được dựng lại với quy mô nhỏ. Đến năm 1991, chùa được tu
sửa gồm: Tòa Tam Bảo, nhà Tổ, nhà Mẫu…Năm 2008 chùa được
trùng tu, tôn tạo với quy mô lớn, là công trình chào mừng đại lễ kỉ
niệm 1000 năm Thăng Long_ Hà Nội.
Chùa Phật Tích đến nay vẫn còn lưu giữ được nhiều di vật cổ có
giá trị. Với số lượng di vật nhiều và phong phú, tiêu biểu là tượng
Phật A Di Đà, chân tảng chạm dàn nhạc, hàng linh thú trước sân
chùa, gần 40 bảo tháp … và dấu tích nền móng tháp. Năm 1939 đến
1945 các nhà khảo cổ đã tìm thấy tại đây nhiều tác phẩm điêu khắc
đá cổ, đua về trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia: những mảnh
đá chạm rồng và hoa lá, nhiều mảnh lá đề bằng đá kích thước to nhỏ
khác nhau, pho tượng Kim cương bảo vệ Phật pháp thế kỉ XI, chân
tảng đá chạm hình hoa văn sóng nước thế kỉ XI, tượng đầu người
mình chim đánh trống, đánh đàn, thổi sáo… Tòa Tam Bảo được tôn
tạo theo kiến trúc chúa thời Lê Trung Hưng.
Núi Lạn Kha _ chùa Phật Tích sẽ trở thành một đại danh lam
của đất nước. Một quy hoạch tổng thể quy mô, với 10 ha đã bắt đầu
được khởi công xây dựng, tâm điểm của thắng tích sẽ là một Đại


Phật tượng cao 27m, quay mặt hướng Tây Nam, mang phong cách
của pho tượng Phật A Di Đà thời Lý. Rừng thông tâm linh sẽ bao
phủ toàn bộ vùng thắng tích thực sự đưa du khách như đến với cõi
Phật, cõi tiên.

Dấu tích nền móng tháp tại chùa Phật Tích được phát lộ vào
tháng 11/2008. Đây là một phát hiện quan trọng, không chỉ góp phần
khẳng định rõ hơn lịch sử hàng nghìn năm của chùa Phật Tích cùng
với sự hưng thịnh phật giáo vào thời Lý mà còn là bằng chứng sinh
động minh chứng về trình độ kĩ thuật, mỹ thuật điêu khắc đỉnh cao
của thời Lý trong lịch sử dân tộc.
Cũng như chùa Dâu, chùa Bút Tháp…chùa Phật Tích là di tích
lịch sử văn hóa tiêu biểu được giới nghiên cứu các ngành khoa học
xã hội, nghiên cứu nghệ thuật, nghiên cứu tôn giáo trong và ngoài
nước rất quan tâm tìm hiểu. Mối quan tâm đó được gợi ra từ những
nét độc đáo của ngôi chùa.

Chương 2
THỰC TRẠNG DIỄN RA LỄ HỘI Ở CHÙA PHẬT TÍCH


Tổ chức lễ hội là công việc rất được cộng đồng làng xã coi trọng. Lễ
hội đã có lịch sử lâu đời được kế thừa và lưu truyền từ thế hệ này sang thế
hệ khác. Mỗi cá nhân trong cộng đồng vừa là người tham dự, vừa là người
truyền bá cũng như tiếp nhận vốn văn hóa truyền thống ở địa phương. Để
tổ chức lễ hội, có nhiều công việc khác nhau được phân công cho từng
người có trách nhiệm tham gia. Tùy thuộc vào quy mô tổ chức mà công
việc chuẩn bị, phân công lực lượng tham gia có sự sắp xếp khác nhau.
Lễ hội chùa Phật Tích thường được tổ chức trong ba ngày, từ mùng 3
đến mùng 5 Tết âm lịch hàng năm, trong đó ngày chính hội là mùng 4. Từ
ngày khai hội (mùng 3 Tết), rất đông du khách đã về chùa Phật Tích để lễ
Phật, cầu bình an. Hàng vạn người có mặt tại đây đã làm cho các lối lên
chùa, tháp chuông, Đại Phật tượng A Di Đà chật cứng.
Lễ hội chùa Phật Tích có tên là lễ hội Khán hoa mẫu đơn. Lễ hội
Khán hoa mẫu đơn là một trong những lễ hội diễn ra với quy mô lớn, sớm

nhất tỉnh Bắc Ninh, tồn tại và phát triển qua hàng nghìn năm theo ngôi
chùa Phật Tích cùng với câu chuyện tình cảm động Từ Thức gặp tiên. Xưa
kia, trên núi và chùa Phật Tích bạt ngàn hoa mẫu đơn. Mẫu đơn cũng là loài
hao gắn liền với huyền thoại Từ Thức gặp tiên. Chuyện rằng, một ngày đầu
xuân có thiếu nữ Gíang Hương đến chùa ngắm hoa. Vì vô ý, nàng vịn gãy
một cành mẫu đơn nên bị các chú tiểu phạt vạ. May thay, lúc đó chàng Từ
Thức đi qua trông thấy bèn cởi áo ngoài chuộc cho nàng. Hai người quen
nhau và thường gặp nhau ở chùa vào ngày mùng một. Một lần, Giáng
Hương mời Từ Thức về nhà chơi. Nàng dẫn chàng đi qua một khu rừng có
nhiều hoa mẫu đơn dẫn đến hang đá bên sườn núi. Bước qua cửa hang, Từ
Thức nhìn thấy lầu son, gác tía, tường gấm, bậc đá xanh… Lúc này Giáng
Hương mới tiết lộ mình là tiên và hai người kết hôn thành vợ chồng. Theo
thông lệ, hàng năm cứ vào ngày mùng 4, mùng 5 Tết, bà con quanh vùng,


khách thập phương lại nô nức đến chùa Phật tích ngắm hoa, nghe đọc thơ,
bình thơ, hát quan họ, chơi các trò chơi dân gian. Hết những ngày lễ hội,
khách đến chùa vẫn rất đông vì chùa thiêng .
Trong lễ hội có các chương trình giao lưu nghệ thuật độc đáo như:
biểu diễn quan họ của các liền anh, liền chị đến từ đội văn nghệ địa
phương, chương trình nghệ thuật của đoàn chèo Trung Ương. Ở đây còn
diễn ra đại lễ cầu quốc thái dân an được cử hành trang trọng tại quảng
trường Đại Phật tượng trên núi Phật Tích. Về với lễ hội chùa Phật Tích là
trở về với những tinh hoa truyền thống của dân tộc , giữ gìn và phát huy giá
trị truyền thống mà không chịu sự ảnh hưởng làm sai lệch bản sắc cốt lõi từ
sự hội nhập của thời hiện đại.

Chương 3
PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP PHÁT HUY GIÁ TRỊ CỦA LỄ
HỘI Ở CHÙA PHẬT TÍCH

3.1 THỰC TRẠNG PHÁT HUY GIÁ TRỊ CỦA LỄ HỘI Ở CHÙA PHẬT
TÍCH

3.1.1 Những mặt tích cực
Lễ hội ở chùa Phật Tích có từ lâu đời, gắn kết với sự xuất hiện tâm
linh cộng đồng nông thôn, các làng nông nghiệp từ thời xa xưa. Trong
những năm qua, việc phát huy giá trị của lễ hội ở chùa Phật Tích đã đạt
được thành quả nhất định, góp phần quan trọng vào việc xây dựng nền văn
hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trên quê hương Bắc Ninh. Điều đó thể
hiện ở những mặt tích cực sau:
Thứ nhất: Lễ hội diễn ra đã đáp ứng được nhu cầu tâm linh của toàn
xã hội. Lễ hội còn là thời điểm cố kết cộng đồng, là dịp để con người ôn lại
truyền thống lịch sử của đất nước, củng cố truyền thống “uống nước nhớ
nguồn” đối với những người có công với nước, cùng nhau thực hiện tốt
những giá trị văn hóa được trao truyền từ thế hệ trước, là môi trường lành
mạnh để các thế hệ gặp gỡ… Đó chính là hình thức sinh hoạt mang tính
vẹn toàn về văn hóa tâm linh, giúp con người hòa nhập với cộng đồng.
Thứ hai: Phát huy giá trị của lễ hội là môi trường giúp cho cộng đồng
lưu giữ, phát huy giá trị truyền thống văn hóa của làng mình một cách tốt
nhất. Có nhiều loại hình nghệ thuật, trò chơi,… có dịp biểu diễn, thi tài và
mọi người thưởng thức trong môi trường lễ hội vừa linh thiêng, vừa trần
tục. Đồng thời giáo dục ý thức nhân dân trong việc bảo vệ, tái tạo di tích
lịch sử- văn hóa nơi diễn ra lễ hội.
Thứ ba: Lễ hội kích thích phát triển kinh tế, xã hội ở nhiều địa
phương. Các dịch vụ phục vụ cho du khách đến lễ hội phát triển đã tăng
nguồn thu nhập đáng kể cho người dân. Hiện nay, việc phát huy giá trị lễ
hội đang góp phần đem lại lợi ích kinh tế du lịch, nhờ thế mà những nhà
dân ở gần chùa Phật Tích đã giàu lên nhanh chóng.

2. Những mặt hạn chế
Bên cạnh những mặt tích cực trong việc phát huy giá trị lễ hội ở chùa
Phật Tích thì lễ hội nơi đây vẫn đang tồn tại nhiều mặt hạn chế cần khắc
phục kịp thời:
Những năm gần đây, lễ hội chỉ thực sự chú trọng phần lễ, còn phần
hội ngày càng nghèo nàn, nhiều trò chơi không được tổ chức.
Các dịch vụ kinh doanh ở chùa vào dịp lễ hội thì không kiểm soát
được giá cả, việc gửi xe máy hay uống 1 cốc nước chè cũng với giá đắt đỏ.
Mê tín dị đoan và đốt vàng mã tràn lan đang có cơ hội phát triển như
lên đồng, bói toán, xóc thẻ, xin số… đang có chiều hướng tăng lên, tác
động đến ý thức, tinh thần của nhiều người.
Một số hủ tục và tệ nạn xã hội phục hồi, như nạn cờ bạc, hút sách, chè
chén phung phí có dịp hoạt động.
Tóm lại, lễ hội ở chùa Phật Tích nói riêng và lễ hội trên mọi miền của
đất nước nói chung có vai trò quan trọng trong đời sống cộng đồng. Ở mỗi
khu vực, tiểu vùng văn hóa do sự tác động của tự nhiên và xã hội, nên đã
ảnh hưởng đến sự hình thành và tồn tại của lễ hội, có những nét đặc thù và
sắc thái riêng, góp phần tạo nên giá trị văn hóa của lễ hội.
3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT HUY GIÁ TRỊ CỦA LỄ HỘI
TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI HIỆN NAY Ở CHÙA PHẬT TÍCH, XÃ PHẬT
TÍCH, HUYỆN TIÊN DU, TỈNH BẮC NINH.

Trước thực trạng lễ hội ở chùa Phật Tích, chúng tôi đề ra một số giải
pháp để phát huy giá trị văn hóa của lễ hội như sau:
Tăng cường các hoạt động tuyên truyền, giáo dục để nhân dân hiểu
rõ những giá trị văn hóa, lịch sử của lễ hội, trân trọng và tích cực chủ động
phát huy các giá trị đó trong đời sống cộng đồng hiện nay. Chính quyền địa
phương hoặc ban quản lý di tích nên sưu tầm tài liệu về chùa, giảng giải

cho người dân trong cộng đồng cũng như khách dự lễ hội về nguồn gốc của
lễ hội và các nghi thức thờ cúng nhất thiết phải được tuân thủ. Bên cạnh đó
là việc khôi phục lại các trò chơi, trò diễn có nhiều giá trị văn hóa trong lễ
hội. Phải hiểu được ý nghĩa của lễ hội, hiểu được thế nào là thuần phong
mỹ tục, là truyền thống thì người dân mới có ý thức gìn giữ và phát huy
vốn tinh hoa văn hóa đó. Quan tâm tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận
thức cho cộng đồng phòng ngừa những hoạt động mê tín dị đoan, các tệ
nạn khác trong xã hội. Công tác tuyên truyền để nhân dân hiểu rõ những
giá trị văn hóa, lịch sử của lễ hội được xem là biện pháp hàng đầu trong
việc phát huy các giá trị văn hóa lễ hội trong đời sống hiện nay.
Tăng cường sự quản lý của Nhà Nước đối với lễ hội bằng cách hoàn
thiện các thể chế luật pháp- chính sách, chúng ta mới có thể có những chế
tài phù hợp, không gây tranh cãi để xử lý các vi phạm và tôn vinh những
hoạt động phát huy giá trị của lễ hội. Các cơ quan chức năng cần nâng cao
năng lực chuyên môn, nắm rõ và triệt để chủ trương của Đảng và Nhà nước
về tự do tín ngưỡng để định hướng cho hoạt động của nhân dân trong việc
tổ chức lễ hội. Cùng với việc hoàn thiện các thể chế, chính sách, công tác
kiểm tra, giám sát sẽ giúp ngành văn hóa thông tin theo sát được những
diễn biến đang diễn ra trong thực tiễn. Lễ hội là sản phẩm của quá khứ
nhưng được vận hành trong xã hội hiện tại, được lựa chọn bởi những con
người trong thời hiện tại. Vì thế mà lễ hội luôn có những thay đổi, việc
giám sát hoạt động của lễ hội là công việc rất cần thiết trong công tác phát
huy các giá trị của lễ hội.
Đầu tư hỗ trợ kinh phí để tổ chức lễ hội có nhiều giá trị văn hóa. Bên
cạnh việc khai thác, phát huy tinh thần tự nguyện của cộng đồng tham gia
lễ hội, cần có chính sách quan tâm hỗ trợ kinh phí từ ngân sách Nhà nước ở
các cấp để tổ chức lễ hội có nhiều giá trị đặc sắc, có khả năng thu hút du
lịch, mang lại lợi ích cho địa phương. Việc đầu tư tài chính cho các lễ hội

được coi như là các chính sách đầu tư đã được đề cao trong giai đoạn hiện
nay nhằm tôn vinh truyền thống dân tộc, các anh hùng lịch sử.
Phát triển mô hình du lịch văn hóa lễ hội.Các giá trị của lễ hội cần
được tôn vinh và phát huy dưới góc độ kinh tế du lịch, như là một tài sản
văn hóa để thu hút sự quan tâm ngày càng tăng của du khách trong và ngoài
nước. Để khai thác lễ hội- nguồn tài nguyên để phát triển du lịch, mỗi lễ
hội phải tạo ra được sự hấp dẫn mang tính riêng biệt đặc thù, với các nội
dung, hình thức phong phú mang đậm sắc thái địa phương.
Bên cạnh đó, vai trò của chính quyền địa phương và cộng đồng cư
dân ở xã Phật Tích là vô cùng quan trọng. Trong việc tổ chức lễ hội cần
phải tính toán hợp lý để đảm bảo sự chỉ đạo, định hướng của chính quyền
địa phương và vai trò chủ thể là nhân dân trên địa bàn xã Phật Tích. Các
hoạt động trong lễ hội là đời sống tâm linh từ lâu đời của cư dân địa
phương, nên cần tuyên truyền, nâng cao nhận thức và ý thức trách nhiệm
của cộng đồng cư dân tham gia giữ gìn, phát huy các giá trị lễ hội. Khi tổ
chức lễ hội, chính quyền các cấp tham gia nhằm nâng cao quản lý, tạo điều
kiện khai thác và phát huy hiệu quả lễ hội tốt hơn. Sinh hoạt văn hóa tinh
thần của người dân được quảng bá, khai thác đồng thời là cơ hội làm giàu
cho địa phương về khai thác phát triển du lịch, giáo dục truyền thống

cho con em noi theo.

KẾT LUẬN
`Lễ hội là sản phẩm văn hóa tinh thần kết tinh lâu đời trong tiến trình
lịch sử của cộng đồng cư dân. Lễ hội ở đền Bảo Lộc phản ánh sự thích
nghi, lối ứng xử của cộng đồng cư dân đối với môi trường tự nhiên và môi

trường xã hội. Trong lễ hội ở nơi đây, có lễ nghi, lễ vật, trò chơi… phản
ánh sự đa dạng văn hóa của cộng đồng cư dân xã Phật Tích.
Trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước thì lễ hội đã có xu hướng lược bỏ các yếu tố rườm rà,
lạc hậu và bổ sung thêm nhiều hoạt động văn hóa của thời đại mới. Tuy
nhiên, về căn bản lễ hội vẫn giữ được các yếu tố văn hóa từ lâu đời. Đó là
tâm linh, tín ngưỡng về các vị Thần, vị Thánh được thờ luôn duy trì trong
cộng đồng. Lễ hội nơi đây vẫn tổ chức theo nghi lễ cũ, từ các hoạt động tế
lễ đến các trò chơi trong lễ hội.
Việc tổ chức lễ hội đã góp phần làm phong phú đời sống văn hóa
tinh thần của nhân dân, tăng tình đoàn kết cộng đồng, góp phần xây dựng
nếp sống văn hóa ở xã Phật Tích. Đồng thời nâng cao ý thức của người dân
trong việc giữ gìn các nét đẹp văn hóa truyền thống, từ đó phát huy giá trị
của lễ hội trong đời sống cộng đồng.
Tuy nhiên, lễ hội ở chùa Phật Tích vẫn còn tồn tại nhiều biểu hiện
tiêu cực như kinh doanh thương mại, coi nhẹ giá trị nhân văn sâu sắc của lễ
hội, một số trò chơi không lành mạnh như cờ bạc vẫn diễn ra tràn lan, các
dịch vụ như hàng quán ăn uống mất vệ sinh, tăng giá đồ ăn thức uống cũng
ảnh hưởng đến di tích và lễ hội.
Cần nâng cao vai trò quản lý của các cấp, các ngành văn hóa tại địa
phương và ban quản lý di tích lễ hội. Xây dựng chương trình phát huy giá
trị của lễ hội, đầu tư hỗ trợ kinh phí để tổ chức lễ hội có nhiều giá trị văn
hóa.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đoàn Văn Chúc (1997), Văn hóa học, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà
Nội.


2. Đinh Gia Khánh (1985), Ý nghĩa xã hội và văn hóa của hội lễ dân

gian, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
3. Thu Linh (1982), “Hội- Một hình thức sinh hoạt văn hóa truyền
thống”, Tạp chí Nghiên cứu Nghệ thuật, Hà Nội.
4. Lê Hồng Lý (1992), Lễ hội ở đồng bằng Bắc Bộ về những nhân vật
lịch sử trong “Lễ hội truyền thống trong xã hội hiện đại”, Nxb Khoa học xã
hội, Hà Nội.
5. Dương Văn Sáu (2004), Lễ hội Việt Nam trong sự phát triển du lịch,
trường Đại học Văn Hóa Hà Nội.
6. Bùi Thiết (1993), Từ điển lễ hội Việt Nam, Nxb Thành phố Hồ Chí
Minh.
7. Trần Quốc Vượng (2012), Cơ sở văn hóa Việt Nam, Nxb Giáo dục.