ngữ văn 9 tiet 116

Ngày soạn:25/1/2009
Ngày giảng: 26/1/2009
Tiết 115 Bài 23
Mùa xuân nho nhỏ
I. Mục tiêu cần đạt
Giúp HS
- Cảm nhận đợc những cảm xúc của tác giả trớc mùa xuân của thiên nhiên đất nớc và
khát vọng đẹp đẽ muốn làm "một mùa xuân nho nhỏ" dâng hiến cho cuộc đời. Từ đó mở ra
những suy nghĩ về ý nghĩa, giá trị cuộc sống của mỗi cá nhân là sống có ích, có cống hiến
cho đời nói chung.
- Rèn luyện kĩ năng cảm thụ - phân tích hình ảnh thơ trong mạch vận động của tứ thơ.
II. Ph ơng tiện dạy học :
Giáo viên: Giáo án.
Hc sinh: c, tr li câu hi theo SGK.
III. Hoạt động dạy học:
1. ổn định tổ chức:
2. Kiểm tra bài cũ: (Không)
3. Bài mới:
Hoạt động 1: GV giới thiệu bài
Công việc của GV và HS Yêu cầu cần đạt
Hoạt động 2. Đọc, tìm hiểu chung về văn
bản
GV yêu cầu HS nêu những nét chung về tác
giả.
I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản
1. Tác giả, tác phẩm
a) Tác giả
Thanh Hải (1930 - 1980).
Quê: Phong Điền - Thừa Thiên Huế.
- Tham gia hoạt động văn nghệ từ cuối
năm kháng chiến chống Pháp đến kháng

chiến chống Mĩ.
- Là một trong những cây bút có công xây
dựng nền văn học cách mạng ở miền Nam từ
những ngày đầu.
- 1965, đợc tặng giải thởng văn học
Nguyễn Đình Chiểu.
- Giọng thơ Thanh Hải là tiếng thét căm
thù tội ác quân xâm lợc, là khúc tâm tình
tha thiết của đồng bào chiến sĩ miền
Nam gửi ra miền Bắc.
HS nêu thời điểm sáng tác bài thơ.
GV bổ sung.
b) văn bản
Bài thơ đợc sáng tác tháng 11 - 1980, khi
ông nằm trên giờng bệnh. Đây là sáng tác
cuối cùng của nhà thơ Thanh Hải.
GV hớng dẫn HS đọc:
- Phần đầu giọng thơ say sa trìu mến, diễn tả
cảm xúc trớc mùa xuân đất trời.
- Nhịp thơ nhanh hối hả phấn chấn khi nói về
mùa xuân đất nớc.
- Giọng thơ tha thiết trầm lắng khi nói về tâm
nguyện.
2. Đọc và chú thích
- Bài thơ đợc viết theo thể thơ nào?
HS trả lời.
3. Thể thơ
5 chữ.
- Bài thơ có thể chia làm mấy phần? ý của
mỗi phần là gì?

HS tìm bố cục của bài thơ.
4. Bố cục
Bài thơ có thể chia làm 4 phần:
- Khổ đầu (6 dòng): Cảm xúc trớc mùa
xuân của đất trời.
- 2 khổ 2, 3: Hình ảnh mùa xuân đất nớc.
- 2 khổ 4, 5: Suy nghĩ và ớc nguyện của
nhà thơ.
- Khổ cuối là lời ca ngợi quê hơng đất nớc
và giai điệu dân ca xứ Huế.
Hoạt động 3. Tìm hiểu văn bản
- Hình ảnh thiên nhiên đất trời đợc phác hoạ
qua những hình ảnh nào?
GV yêu cầu HS nhận xét về những hình ảnh,
biện pháp nghệ thuật, từ ngữ.
HS thảo luận theo các câu hỏi gợi ý:
- Các hình ảnh đợc thể hiện trong khổ thơ
này có gì nổi bật?
- Từ "mọc" đợc đặt ở đầu câu có dụng ý gì?
Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật
nào?
- Cách sử dụng màu sắc, âm thanh trong khổ
thơ có gì đặc biệt? Những từ than gọi (ơi, chi)
II. Tìm hiểu văn bản
1. Mùa xuân của thiên nhiên đất trời
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời.
Hình ảnh chọn lọc tiêu biểu, điển hình cho

mùa xuân.
- Từ "mọc" đợc đặt ở đầu câu: nghệ thuật
đảo ngữ nhằm: nhấn mạnh, khắc hoạ sự
khoẻ khoắn. "Mọc" tiềm ẩn một sức sống,
sự vơn lên, trỗi dậy. Giữa dòng sông rộng
lớn, không gian mênh mông chỉ một bông
hoa thôi mà không hề gợi lên sự lẻ loi đơn
chiếc. Trái lại, bông hoa ấy hiện lên lung
linh, sống động, tràn đầy sức (sống) xuân.
- Màu sắc: gam màu hài hoà dịu nhẹ tơi
tắn. Màu xanh lam của nớc sông (dòng
sông Hơng) hoà cùng màu tím biếc của
gợi liên tởng đến giọng nói của địa phơng
nào?
hoa, một màu tím giản dị, thuỷ chung,
mộng mơ và quyến rũ. Đó là màu sắc đặc
trng của xứ Huế.
- Âm thanh: Tiếng chim chiền chiện, loài
chim của mùa xuân.
Cách dùng các từ than gọi "ơi", "chi":
mang chất giọng ngọt ngào đáng yêu của
ngời xứ Huế (thân thơng, gần gũi), mang
nhiều sắc thái cảm xúc nh một lời trách
yêu.
- Cách phác hoạ nh vậy gợi ra một không
gian mùa xuân nh thế nào?
Khung cảnh mùa xuân có không gian cao
rộng, màu sắc tơi thắm, âm thanh vang
vọng - một sắc xuân của xứ Huế. Một
không gian bay bổng nhng lại đằm thắm

dịu dàng, tơi tắn.
- Chỉ có một bông hoa tím biếc.
- Chỉ có một dòng sông xanh.
- Một tiếng chim chiền chiện hót vang trời.
Mùa xuân trong thơ Thanh Hải chẳng có
mai vàng, đào thắm cũng chẳng có muôn
hoa khoe sắc màu rực rỡ. Mùa xuân trong
thơ Thanh Hải thật giản dị, đằm thắm.
- Trớc cảnh đất trời vào xuân nhà thơ có cảm
xúc nh thế nào?
Cảm xúc say sa ngây ngất xốn xang rạo
rực trớc cảnh đất trời vào xuân.
- Em hiểu từng giọt long lanh rơi nghĩa là
nh thế nào?
HS trả lời
Giọt long lanh rơi:
- Giọt sơng
- Giọt nắng
- Giọt mùa xuân
- Giọt hạnh phúc.
- Giọt âm thanh.
Tiếng chim chiền chiện hót vang trời nhng
không tan biến vào không trung. Nó nh ng-
ng đọng lại thành từng giọt âm thanh, nh
những hạt lu li trong vắt long lanh chói
ngời. ở đây có sự chuyển đổi cảm giác: từ
thính giác đến thị giác, xúc giác. Những
yếu tố huyền ảo trong bài thơ đợc thể hiện
một cách sáng tạo, gợi cảm và tài tình.
- "tôi đa tay tôi hứng": Sự trân trọng vẻ đẹp

của thi nhân đối với vẻ đẹp chất nhạc của
trời với sông của chim với hoa thể hiện sự
đồng cảm của thi nhân trớc thiên nhiên và
cuộc đời.
HS đọc các khổ thơ 2, 3.
- Tìm những chi tiết miêu tả con ngời, đất nớc
vào xuân.
HS thực hiện. GV có thể gợi ý chi tiết:
- Từ "Lộc" đợc hiểu nh thế nào?
2. Hình ảnh mùa xuân đất nớc
Mùa xuân ngời cầm súng
Lộc giắt đầy quanh lng
Mùa xuân ngời ra đồng
Lộc trải dài nơng mạ.
Lộc non chồi biếc: Sức sống của con ngời.
Đây là những hình ảnh tợng trng, kết cấu
đối xứng.
Tả thực: Mùa xuân là mùa ra quân, mùa
chiến thắng; mùa xuân cũng là mùa ngời
nông dân ra đồng gieo trồng lúa xuân.
ý nghĩa tợng trng: 2 nhiệm vụ bảo vệ Tổ
quốc, xây dựng đất nớc.
- Em có suy nghĩ gì về 2 câu thơ cuối
đoạn?
HS phân tích hai câu thơ trên giấy, sau đó trình
bày trớc lớp. GV nhận xét, bổ sung.
Đất nớc nh vì sao
Cứ đi lên phía trớc.
Một đất nớc với 4000 năm dựng nớc và giữ
nớc đã trải qua muôn vàn khó khăn thử

thách, gian khổ ác liệt, tởng chừng nh
không thể vợt qua, thế mà vẫn kiên cờng,
hiên ngang, dũng cảm nh chính quê hơng
của tác giả - một mảnh đất kiên trung,
ngoan cờng, bất khuất.
Nghệ thuật so sánh: "Đất nớc nh vì sao".
Sự trờng tồn vĩnh cửu của thiên nhiên đợc
so sánh với tầm vóc của dân tộc Việt Nam:
"Sống vững chãi 4 ngàn năm sừng sững
... nhân ái chan hoà"
Qua đó, tác giả thể hiện niềm tin vào cách
mạng, vào tơng lai của đất nớc, định hớng,
mục đích sống của mỗi con ngời. Đó cũng
là sức sống, sức vơn lên không ngừng của
đất nớc vào xuân.
- Trớc cảnh tng bừng náo nức vào xuân của
thiên nhiên đất nớc cách mạng, nhà thơ có ớc
nguyện gì?
HS thảo luận phân tích.
Ta làm con chim hót
Ta làm một nhành hoa
Ta nhập vào hoa ca
Một nốt trầm xao xuyến...
Tác giả muốn làm:
- Một con chim hót vang trời (mang âm
thanh).
- Một nhành hoa (hơng thơm ngọt ngào).
- Một nốt trầm (sự vui vẻ yêu đời).
Nhng tất cả đều một thôi: Một con chim
trong muôn ngàn loài chim, một nhành hoa

trong biết bao loài hoa, một nốt trầm trong
bè trầm bao la của thế giới âm nhạc.
- Trong cái không khí réo rắt đầy đủ các
cung bậc âm thanh, nhà thơ tha thiết hiến
dâng, hoà nhập vào cuộc sống vui tơi sôi
nổi ấy. Thật đáng trân trọng biết nhờng
nào khi ta biết rằng, suốt một đời ngời -
một đời thơ, Thanh Hải đã cống hiến nhiều
tâm huyết cho sự nghiệp chung của dân tộc
mà ông chỉ khiêm tốn xin làm một nốt
trầm xao xuyến nhập vào bản hoà ca
chung. Lời ớc nguyện chân thành tha thiết:
Làm một mùa xuân nho nhỏ, cống hiến
phần tốt đẹp, dù nhỏ bé của mình cho mùa
xuân lớn của đất nớc, của cuộc đời chung.
Sự chuyển đổi cách xng hô từ tôi (riêng)
sang ta (chung) chính là sự thể hiện của
khát vọng hoà nhập ấy.
- Khổ thơ tiếp theo diễn tả điều gì?
HS thảo luận, trả lời.
Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mơi
Dù là khi tóc bạc
Hình ảnh có tính chất biểu tợng: "mùa
xuân - tuổi hai mơi": trẻ trung sung sức;
"Tóc bạc": trở về già.