SKKN Địa 8 giải C Huyện

Sáng kiến kinh nghiệm:
Một số giải pháp để nâng cao chất lợng dạy học
môn địa lý lớp 8 ở trờng THCS
...............................................................
A - Phần mở đầu
Để đa nớc ta thoát khỏi tình trạng lạc hậu, kém phát triển,Đảng ta đã đề ra
đờng lối: Tiến hành công nghiệp hoá - hiện đại hoá phấn đấu đến năm 2020 nớc
ta cơ bản trở thành một nớc công nghiệp. Và để đào tạo thế hệ trẻ Việt Nam_ hiện
đại hoá đất nớc, nghị quyết 40 của Quốc hội khoá X, Bộ Giáo dục và đào tạo đã
chủ trơng đổi mới chơng trình và sách giáo khoa ở các trờng phổ thông. Chơng
trình mới dựa trên quan điểm dạy học lấy học sinh làm trung tâm học sinh là chủ
thể của giáo dục, giáo viên đóng vai trò hớng dẫn .
Cùng với việc đổi mới chơng trình và sách giáo khoa đòi hỏi phải có sự đổi
mới phơng pháp dạy và phơng pháp học... với sách giáo khoa mới, trong quá trình
dạy học thầy phải suy nghĩ để lựa chọn các hình thức tổ chức để hớng dẫn học sinh
theo nội dung thích hợp của từng bài, còn học sinh phải nổ lực tìm tòi kiến thức
mới theo sự hớng dẫn của giáo viên trong quá trình học tập của mình.
Trong nhiệm vụ đào tạo thế hệ trẻ ở nhà trờng thì phơng pháp dạy học là
khâu cốt lõi để thực hiện mục tiêu đào tạo do nhà nớc đề ra. Việc đổi mới chơng
trình và SGK ở nớc ta hiện nay là nhằm đổi mới phơng pháp dạy học. Việc đổi mới
phơng pháp dạy và phơng pháp học chính là con đờng để đào tạo thế hệ trẻ có thói
quen học tập suốt đời nhằm giúp các em thích ứng với thời đại khoa học kĩ thuật
phát triễn nh vũ bảo, thời đại của một: xã hội học tập.
Để thực hiện tốt yêu cầu trên ngời giáo viên nói chung và giáo viên dạy Địa
lý nói riêng thì mục tiêu cần đạt đợc trong quá trình dạy học là hình thành cho học
sinh phơng pháp học tập để chiếm lĩnh tri thức và cái đích cần đạt của ngời học
sinh là tạo cho bản thân một phơng pháp học tập phù hợp để nắm vững kiến thức,
xử lý những thông tin thu thập trong quá trình học tập. Muốn vậy mỗi học sinh cần
tạo cho mình hứng thú học tập từ đó mới tích cực chủ động trong việc chiếm lĩnh tri
thức dới sự hớng dẫn của giáo viên.
Chính vì những yêu cầu quan trọng trên, bản thân tôi đã chọn đề tài: Một

số giải pháp để nâng cao chất lợng dạy và học môn Địa lý 8, phần hành của tôi đ-
ợc đảm nhận trong năm học này.
B- phần nội dung
I- Cơ sở lý luận:
Trong quá trình dạy học, việc nâng cao chất lợng dạy và học là một vấn đề đợc
quan tâm và đòi hỏi phải có sự nổ lực về cả 2 phía.Trớc hết để nâng cáo chất lợng
giảng dạy đòi hỏi ngời giáo viên phải có năng lực s phạm vững vàng bởi vì dạy học
vừa mang tính khoa học vừa mang tính nghệ thuật phải có những phơng pháp giảng
dạy phù hợp, theo hớng tích cực giúp học sinh chủ động trong việc tìm kiếm lĩnh
hội kiến thức. Việc nâng cao chất lợng giảng dạy nói chung và dạy học môn Địa lý
nói riêng cần có những phơng pháp đặc trng riêng. Ngoài việc lên lớp nhiều giáo
viên phải không ngừng học hỏi tìm kiếm tham khảo những tài liệu có liên quan để
làm sao có thể truyền đạt những kiến thức cho học sinh, một cách nhẹ nhàng, dể
hiểu. Và sự tiếp thu của học sinh nhiều hay ít , nhanh hay chậm sẻ liên quan đến
chất lợng của việc học. Khi mà học sinh lĩnh hội kiến thức một cách đầy đủ, tự giác
và tích cực thì sẻ góp phần nâng cao chất lợng trong quá trình học tập của học sinh.
Vì vậy việc nâng cao chất lợng trong việc dạy và học nói chung và môn địa lý nói
riêng là một phần rất quan trọng đối với ngời giáo viên. Đặc biệt là trong giai đoạn
hiện nay khi mà toàn ngành đang ra sức thực hiện cuộc vận động 2 không trong
giáo dục, thì chúng ta phải không ngừng nâng cao chất lợng dạy và học , nhng đó
phải là một chất lợng thực chấ, đánh giá đúng năng lực, trình độ của giáo viên củng
nh khả năng tiếp thu của học sinh

II- Cơ sở thực tiển:
1. Thực trạng dạy học môn Địa lý ở trờng THCS Hồng Thuỷ.
Bản thân tôi là hiệu trởng, đảm nhận giảng dạy môn Địa lý lớp 8, rất nhiều năm
học hỏi, tìm hiểu và trao đổi với một số đồng nghiệp, nên tôi đã rút ra những u, nh-
ợc điểm của việc giảng dạy môn Địa lý ở trờng THCS Hồng Thuỷ nh sau:
* u điểm:
- Đa số giáo viên nắm đợc phơng pháp dạy học đặc trng đối với môn Địa

lý. Trong quá trình dạy đã biết lựa chọn phơng pháp phù hợp với nội dung này, kết
hợp tốt các phơng pháp trong các hoạt động dạy học phân định rõ đâu là hoạt động
của thầy, đâu là hoạt động của trò.
- Hình thành đợc kiến thức chính xác, trọng tâm và đảm bảo tính hệ thống
giúp học sinh dễ học và dễ hiểu.
- Sử dụng và kết hợp các phơng tiện, thiết bị dạy học phù hợp với nội dung
từng bài. Một số giáo viên thực hiện khá linh hoạt các khâu lên lớp, chững chạc tự
tin trong dạy học.
- Tổ chức cho học sinh nhiều hình thức học tập thích hợp, điều khiển học
sinh học tập tích cực chủ động, chiếm lĩnh tri thức. Chú trọng khâu củng cố, hớng
dẫn bài tập về nhà, biết chú ý đến từng đối tợng học sinh, kèm cặp, giúp đỡ cho học
sinh còn yếu kém tiếp thu bài còn chậm.
- Ban lãnh đạo nhà trờng luôn quan tâm đến công tác đổi mới PPDH của
giáo viên, tạo điều kiện để tổ bộ môn thao giảng cho từng chuyên đề nhằm nâng
cao chất lợng dạy học.
* Nhợc điểm:
-Tuy nhiên, bên cạnh những u điểm mà ngời giáo viên đạt đợc trong quá
trình giảng dạy, góp phần nâng cao chất lợng giáo dục thì việc dạy học môn Địa lý
vẫn còn tồn tại một số nhợc điểm cần khắc phục:
- Thờng thì các tiết thao giảng, thanh tra kiểm tra thờg có sự chuẩn bị công
phu, chu đáo cả về thời gian lẫn phơng tiện dạy học nên đạt hiệu quả cao, và các
tiết dạy thờng xuyên ở trờng thì một số giáo viên cha có sự đầu t về thời gian nên
hiệu quả còn hạn chế.
- Một số giáo viên còn dạy chay cha đổi mới phơng pháp trong giảng dạy,
vì vậy học sinh chống chán, mệt mỏi, hiệu quả dạy và học thấp.
- Một số giáo viên đôi lúc lên lớp còn mất bình tĩnh thiếu tự tin, khả năng
truyền cảm khi diễn đạt còn hạn chế nên khó lôi cuốn học sinh, khó gây hứng thú
yêu thích của bộ môn.
` - Một số giáo viên còn cho rằng, dạy học Địa lý không cần đầu t thời gian
và chất xám nh các môn học Toán và Lý nên đôi khi dạy qua loa không hấp dẫn

học sinh.
- Các tiết thực hành cha hớng dẫn kĩ cho học sinh đôi khi còn giao trắng
cho học sinh. Một số tiết Địa lý địa phơng cha có sách, tài liệu nên khó khăn trong
dạy học.
2/ Về thực trạng học của học sinh:
* u điểm:
- Nhiều học sinh đã có đổi mới trong việc nhìn nhận về bộ môn Địa lý nên đã
dầu t thời gian và tài liệu (sách giáo khoa, vở bài tập, tập bản đồ, átlát, câu hỏi trắc
nghiệm...). Không còn cho rằng môn Địa lý là môn học phụ chỉ cần học thuộc là đ-
ợc.
- Nhiều em có ý thức tìm tòi tài liệu tham khảo, đa ra những ý kiến khắc phục
khi cha hiểu, chăm lo việc học bài và làm bài ở nhà. Một số em tự nguyện tham gia
vào đội tuyển học sinh giỏi, điều đó đã động viên tinh thần cho những giáo viên
dạy môn Địa lý rất nhiều.
* Nhợc điểm:
- Một số học sinh cha có sự ham mê trong học tập, t tởng coi thờng môn Địa
lý.
- Một số khác lời làm bài tập, kĩ năng đọc bản đồ, lợc đồ, phân tích bảng biểu
đặc biệt là kĩ năng vẽ và phân tích biểu đồ còn yếu.
- Một số học sinh khi hoạt động nhóm và khi xây dựng bài không chịu khó suy
nghĩ, thiếu chủ động còn phụ thuộc vào sách giáo khoa, phụ thuộc, ỷ lại vào nhó tr-
ởng, vì vậy chất lợng học tập còn thấp.
Từ những thực trạng trên, bân thân tôi cùng với một số đồng nghiệp xin đa ra
một số giải pháp để khắc phục và hạn chế những tồn tại với mong muốn góp một
phần nhỏ bé vào việc nâng cao chất lợng dạy và học môn Địa lý đặc biệt là môn
Địa lý 8 mà tôi trực tiếp giảng dạy.
III. Những giải pháp thực hiện để nâng cao chất lợng dạy và học
môn Địa lý lớp 8 ở trờng THCS.
1. Đối với giáo viên
a- Phải đổi mới cách soạn bài

- Giáo án đợc xem là bản kế hoạch dạy học của giáo viên, đợc trình bày bằng
những đề mục, câu chữ ngắn gọn, rõ ràng theo một trình tự hợp lí và hình thức đặc
trng của giáo án, bao gồm cả hoạt động của giáo viên và học sinh. Vì vậy trong
giáo án phải chú trọng thiết kế các hoạt động học tập của học sinh, tăng cờng tổ
chức các hoạt động độc lập hoặc theo nhóm nhỏ, chuẩn bị phiếu học tập. Tăng c-
ờng giao tiếp giữa thầy và trò, huy động vốn hiểu biết, kinh nghiệm của từng học
sinh và các lớp để xây dựng bài soạn.
- Lựa chọn nội dung thích hợp: Những nội dung đa vào chơng trình và sách
giáo khoa Địa lý phổ thông đợc chọn lọc từ khối lợng tri thức khổng lồ của khoa
học địa lý, đảm bảo tính khoa học, tính thực tiễn, tính giáo dục, tính phổ thông của
chơng trình. Tuy nhiên, khối lợng tri thức phong phú nhng thời gian lại có hạn (45
phút), nhng yêu cầu đảm bảo tính khoa học, tính chính xác là cần thiết và phải đảm
bảo tính vừa sức với học sinh. Vì vậy:
- Phải đặt ra những câu hỏi có tính kích thích sự tò mò, ham hiểu biết, có
nhiều ý nghĩa về thực tế, đặt ra vấn đề học tập dới dạng mâu thuẩn, giữa các học
sinh đã biết và học sinh cha biết.
*Ví dụ: Bài 14 Đông Nam á - Đất liền và bán đảo phần xác định vị trí địa lý
của khu vực không cần đọc chi tiết các điểm cực mà nên cho học sinh nhận xét các
điểm cực ấy thuộc lãnh thổ quốc gia nào? Yêu cầu học sinh phân tích ý nghĩa vị trí
của địa lý đó đối với việc tạo nên khí hậu của đới nóng, kiểu nhiệt đới gió mùa cua
khu vực.
Cần nêu câu hỏi kích thích sự tò ò của học sinh nh: Vì sao gió mùa mùa hạ và
gió mùa mùa đông lai trái ngợc nhau? Vì sao cảnh quan rừng nhiệt đới ẩm chiếm
diện tích lớn ở Đông Nam á? Vì sao sông ngòi ở miền Trung thờng ngắn và dốc.
- Xác định nhiệm vụ nhận thức cần đặc biệt quan tâm đến nhiệm vụ phát triễn
năng lực nhận thức, rèn luyện các kĩ năng và t duy phù hợp với nội dung bài học,
làm thế nào để những học sinh có trình độ nhận thức và t duy khác nhau đều đợc
làm việc với sự nổ lực của bản thân.
Ví dụ: Trong bài Các mùa khí hậu và thời tiết ở nớc ta phải chú trọng rèn
luyện cho học sinh kĩ năng so sánh sự khác biệt về khí hậu thời tiết của ba miền

Bắc Bộ, Trung Bộ, Nam Bộ thông qua đọc thông tin sách giáo khoa và phân tích số
liệu về hai yếu tố nhiệt độ và lợng ma của 3 trạm Hà Nội, Huế, TP Hồ Chí Minh.
Để hoàn thành nội dung này, giáo viên phải tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm,
mỗi nhóm phân tích một miền để các học sinh có trình độ khác nhau có thể hỗ trợ
cho nhau trong việc tìm ra kiến thức.
b- Lựa chọn và sử dung tốt các thiết bị dạy học trong quá trình lên lớp vì đây là
những đồ dùng không thể thiếu trong quá trình dạy và học Địa lý nói chung và Địa
lý 8 nói riêng vì nó hình thành học sinh những biểu tợng à khái niệm Địa lý, giúp
học sinh dễ dàng nhận thức về mối quan hệ không gian của các sự vật và hiện tợng
địa lý.
Việc sử dụng hợp lý các thiết bị dạy học đặc biệt là bản đồ, lợc đồ, sách giáo
khoa giúp rèn luyện kĩ năng địa lý cho học sinh, phát huy tính tích cực, chủ động
cho học sinh trong học tập. Sử dụng tốt bản đồ giúp học sinh xác định vị trí, hình
dạng lãnh thổ, biết đợc các sự vật và hiện tợng địa lý mà các em không có điều kiện
quan sát trực tiếp. Bởi vì đây vừa là nguồn tri thức quan trọng, vừa bổ sung khắc
sâu những kiến thức ở kênh chủ của sách giáo khoa về những điểm đặc trng của
một môi trờng, lãnh thổ, vì vậy việc rèn luyện kĩ năng sử dụng bản đồ để lĩnh hộiu
kiến thức là rất quan trọng bởi nó giúp học sinh ghi nhớ những kiến thức nhanh
chóng và lâu bền, nên nhất thiết trong giảng dạy địa lý không thể không dùng bản
đồ trong việc hình thành kiến thức cho học sinh.
Ví dụ: Khi dạy một bài bất kỳ về Vị trí, hình dạng của lãnh thổ mà giáo viên
không sử dụng bản đồ thì học sinh không thể nắm đợc các điểm cực Bắc, cực Nam,
cực Tây, cực Đông của lãnh thổ đó và không biết hình dạng của lãnh thổ đó nh thế
nào, tiếp giáp với những quốc gia, khu vực nào...
Tuy nhiên, chúng ta không nên sử dụng quá nhiều bản đố cho một tiết dạy, phải
lựa chọn bản đồ nào phù hợp nhất, sử dụng trong những thời điểm thích hợp nhất
mới đạt đợc hiệu quả cao.
c- Tạo nhu cầu hứng thú và động lực học tập
Tạo nhu cầu hứng thú nhận thức không chỉ đợc thực hiện ngay lúc vào bài mà
phải kéo dài trong suốt cả tiết học. Khi bắt đàu bài học, giáo viên cần có sự định h-

ớng nội dung học tập cho học sinh. Việc định hớng sẽ có hiệu quả cao hơn nếu nh
tạo đợc hứng thú học tập của học sinh, việc này không chỉ sử dụng khi bắt đầu bài
mới mà ở các mục kế tiếp nhau, giáo viên cần có sự chuyển ý một cách thích hợp,
có nh vậy mới tạo ra không khí thuận lợi trong việc lĩnh hội kiến thức cho học sinh.
d-Xác định các hình thức tổ chức cho dạy học
Tổ chức các hoạt động học tập của học sinh phù hợp với nội dung từng bài.
Đối với những nội dung thích hợp, vừa sức, giáo viên cho học sinh làm việc cá
nhân với sách giáo khoa lợc đồ và bảng biểu.
Đối với những nội dung dễ gây ra nhiều ý kiến khác nhau cần tổ chức cho học
sinh làm việc theo nhóm
Đối với những nội dung mà học sinh không có khả năng tự học (những nội dung
phức tạp, khó...) và mất nhiều thời gian nên tổ chức cho học sinh học theo lớp.
Các hình thức dạy học cần phải đợc phối hợp chặt chẽ với nhau trong một tiết lên
lớp làm cho hình thức hoạt động nhận thức của học sinh đa dạng, các em vừa đợc
học thầy, học bạn, vừa có sự nổ lực bản thân.
e- Vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh
Vấn đề này phải đợc nghiên cứu, thay đổi để phù hợp với việc phát huy tính tích
cực, chủ động của học sinh. Tất cả học sinh đều đợc tham gia vào việc tự đánh giá
lẫn nhau, nh vậy bắt buộc học sinh phải có sự chuẩn bị kiến thức và bài tập để đáh
giá bạn đợc chính xác.
Trong quá trình dạy cần thờng xuyên tiến hành kiểm tra việc học tập của học
sinh, công việc này đợc tiến hành trong mọi khâu của quá trình dạy học từ kiểm tra
bài cũ, kiểm tra trong khi học bài mới... nhằm giúp học sinh có ý thức tự giác suy
nghĩ trong học tập.
Ngoài ra việc kiểm tra định kì cần bao quát nội dung đã học, cần quan tâm đến
kĩ năng và khả năng t duy học tập của học sinh để hạn chế kiểm tra các kiến thức
kiểu ghi nhớ máy móc. Đặc biệt hiện nay chúng ta cấn phải quan tâm hơn nữa tới
đối tợng học sinh yếu kém . Điều đó phải đợc thể hiện rõ trong từng bài soạn của
giáo viên . Giáo viên phải nắm từng đối tợng của học sinh, đa ra những câu hỏi dể