SKKN LÝ 8 HAY ĐAT GIAI NĂM 08-09

Sáng kiến kinh nghiệm: - Cách tổ chức tiết học có
thí nghiệm -
A. đặt vấn đề
I. lời nói đầu:
Để đáp ứng yêu cầu của thời đại khoa học kĩ thuật phát triển nh vũ bão hiện
nay. Tại nghị quyết hội nghị lần thứ 2 của ban chấp hành Trung ơng khóa VIII về
những giải pháp chủ yếu trong giáo dục và đào tạo đã chỉ rõ: Đổi mới mạnh mẽ ph-
ơng pháp giáo dục - đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp
t duy sáng tạo của ngời học. Từng bớc áp dụng các phơng pháp tiên tiến và phơng tiện
hiện đại vào dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự họ, tự nghiên cứu cho học
sinh. Chính vì vậy đòi hỏi từng bộ môn trong nhà trờng THCS phải có cách nhìn
nhận cải tiến phơng pháp dạy học sao cho phù hợp với từng đối tợng học sinh. Trong
đó đặc biệt là môn vật lí môn khoa học thực nghiệm, đòi hỏi giáo viên phải sáng tạo,
đặc biệt cần phải tổ chức dạy học sao cho học sinh hứng thú say mê, yêu thích môn
học nói riêng và các bộ môn học khác nói chung, qua đó hình thành kiến thức, kĩ năng
và nhận thức của học sinh. Nhiệm vụ cơ bản của bộ môn là đảm bảo cho học sinh nắm
vững những kiến thức nghĩa là làm cho học sinh hiểu đúng bản chất của kiến thức ấy
gắn chúng với những điều đã biết từ trớc và vận dụng sáng tạo vào thực tiễn.
Quá trình học sinh nắm vững kiến thức không phải là tự phát mà là một quá
trình có mục đích rõ rệt, có kế hoạch tổ chức chặt chẽ, một quá trình nỗ lực t duy
trong đó học sinh phát huy tính tích cực, tính tự giác của mình dới sự chỉ đạo của giáo
viên. Trong quá trình ấy mức độ tự lực của học sinh càng cao thì việc nắm kiến thức
càng sâu sắc, t duy độc lập sáng tạo càng phát triển cao, kết quả học tập càng tốt.
Trên thực tế quá trình dạy học là quá trình thống nhất bao gồm quá trình dạy và
quá trình học, nó là một hệ thống tác động lẫn nhau giữa giáo viên và học sinh, trong
đó mỗi chủ thể tác động lẫn nhau có vai trò và chức năng của mình.
Trong quá trình nhận biết - học, lấy học sinh làm trung tâm, không có nghĩa là
hạ thấp vai trò của giáo viên mà trong đó vai trò của giáo viên quyết định đến quá
trình nhận biết - học - dạy và đặc trng cho việc định hớng giáo dục.
Sáng kiến kinh nghiệm - Cách tổ chức tiết học có
thí nghiệm -

1
Sáng kiến kinh nghiệm: - Cách tổ chức tiết học có
thí nghiệm -
Trong quá trình dạy học: Giáo viên đồng thời là ngời hớng dẫn, ngời cố vấn, ngời mẫu
mực cho học sinh. Hoạt động dạy của giáo viên không có nghĩa là truyền thụ những
tri thức những kiến thức có sẵn mà cần phải tổ chức, điều khiển, hoạt động tự lực nhận
thức của học sinh, nhằm hình thành cho học sinh thái độ, năng lực, phơng pháp học
tập, ý thức học tập để học sinh tự khám phá ra tri thức. Điều đó có nghĩa là hoạt động
dạy là xây dựng những quy trình, các thao tác chỉ đạo hoạt động nhận thức của học
sinh, hình thành cho học sinh nhu cầu thờng xuyên học tập, tìm tòi kiến thức, kích
thích năng lực sáng tạo, hình thành cho các em tự kiểm tra, đánh giá kết quả học tập
của mình, rèn luyện phơng pháp học tập, phơng pháp suy nghĩ. Điều quan trọng là
hình thành cho các em cách học có hiệu quả nhất, đáp ứng đợc nhu cầu kiến thức bộ
môn.
Ngời học và ngời dạy phải là những ngời bạn đồng hành, cùng làm việc, cùng
trao đổi, cùng nhau tìm hiểu khám phá kết quả đạt đợc chỉ khi có sự thống nhất, biện
chứng giữa hoạt động của giáo viên và học sinh. Trong đó sự nỗ lực của học sinh
trùng với sự nỗ lực của giáo viên sẽ tạo nên sự cộng hởng giữa hoạt động dạy của giáo
viên và hoạt động học của học sinh.
Theo cách nhìn nhận trên tôi đã không ngừng nghiên cứu, học hỏi thay đổi ph-
ơng pháp giảng dạy và qua thực tế nhiều năm dạy môn Vật lý của trờng đạt kết quả
tốt. Tôi đúc kết đợc một phần kinh nghiệm nho nhỏ, trao đổi với các bạn đồng nghiệp
của tôi để cùng nhau học hỏi kinh nghiệm, nâng cao nghiệp vụ chuyên môn.
Cách tổ chức tiết học có thí nghiệm
Qua bài: áp suất chất lỏng Bình thông nhau. Vật lý 8.
Sáng kiến kinh nghiệm - Cách tổ chức tiết học có
thí nghiệm -
2
Sáng kiến kinh nghiệm: - Cách tổ chức tiết học có
thí nghiệm -

II. thực trạng của vấn đề nghiên cứu :
II.1/ Thực trạng:
Là một giáo viên dạy học bộ môn vật lý đã nhiều năm qua quá trình thực tế dạy
học, qua trao đổi với các bạn đồng nghiệp và qua tìm hiểu học sinh tôi thấy trong giờ
học vật lý nói chung đối với tất cả học sinh, ngay cả với những học sinh khá giỏi thì
tiết học vật lý hiện nay vẫn cha đợc các em đón nhận một cách hào hứng Cha đợc
yêu thích bởi lẽ theo quan niệm các em cho rằng đó là một môn học phụ hơn nữa lại
khó, bên cạnh đó theo trơng trình đổi mới sách giáo khoa vật lý nh hiện nay phần lớn
các tiết dạy vật lý đều có thí nghiệm học sinh lại càng ngại vì kĩ năng thực hành và xử
lí kết quả thí nghiệm của các em cha tốt, cha có kế hoạch, cha thành thạo, hơn nữa
hiện nay có một số giáo viên rất ngại dạy môn vật lý bởi lẽ nó có nhiều thí nghiệm
mà giáo viên lại còn lúng túng trong cách tổ chức hớng dẫn học sinh làm thí nghiệm...
II.2/ Kết quả của thực trạng:
Thực tế học sinh học bộ môn vật lí còn yếu về mọi mặt, tỉ lệ học sinh khá, giỏi
trong các trờng còn hạn chế. khả năng t duy sáng tạo của học sinh còn rất yếu nên số
học sinh yếu kém chiếm tỉ lệ cao. Đặc biệt là kĩ năng thực hành thí nghiệm để rút ra
kiến thức còn lúng túng cha có quy trình khoa học kể cả học sinh khá giỏi.
Kết quả điều tra cho thấy.
Năm học: 2007 2008
a. Về kiến thức:
Giỏi Khá Trung bình Yếu kém
SL % SL % SL % SL % SL %
TS: 31
0 0 5 16,1 20 64,6 5 16,1 1 3,2
Sáng kiến kinh nghiệm - Cách tổ chức tiết học có
thí nghiệm -
3
Sáng kiến kinh nghiệm: - Cách tổ chức tiết học có
thí nghiệm -
b. Kĩ năng ( thao tác và sử lý kết quả thí nghiệm ):

Thành thạo Cha thành thạo Không làm đợc
SL % SL % SL %
TS: 31
14 45,1 9 29,1 8 25,8
c. Thái độ: ( thái độ đối với môn học )
Yêu thích môn học Bình thờng Không thích học
SL % SL % SL %
TS: 31
10 32,3 9 29,1 12 38,6
Đứng trớc thực trạng trên tôi quyết định chọn nghiên cứu đề tài Cách tổ chức
tiết học có thí nghiệm để củng cố thêm cho nghiệp vụ giảng dạy của mình và qua
đây mong đóng góp một phần nhỏ bé của mình giúp các bạn đồng nghiệp và giúp cho
sự nghiệp giáo dục trồng ngời.
III. Những tài liệu tham khảo:
1. Sách giáo khoa vật lý + sách giáo viên vật lý Nhà xuất bản Giáo dục.
2. Thiết kế bài giảng vật lý Nhà xuất bản Hà Nội.
3. Tài liệu bồi dỡng thờng xuyên chu kì III cho giáo viên THCS môn Vật lý
Nhà xuất bản Giáo dục.
4. Một số vấn đề về đổi mới phơng pháp dạy học môn vật lý THCS. Nhà
xuất bản Giáo dục.
5. Dạy học thế nào cho học sinh tự lực nắm kiến thức vật lý THCS Nhà xuất
bản Hà Nội.
Sáng kiến kinh nghiệm - Cách tổ chức tiết học có
thí nghiệm -
4
Sáng kiến kinh nghiệm: - Cách tổ chức tiết học có
thí nghiệm -
B. giải quyết vấn đề
I. Các giải pháp thực hiện:
Để khắc phục đợc những điều trên buộc ngời dạy và ngời học phải đổi mới

cách dạy, cách học sao cho phù hợp. Nhất là ngời giáo viên phải biết tổ chức một tiết
dạy phù hợp với nội dung, với đối tợng và tâm sinh lí học sinh, việc đổi mới đó trớc
hết thể hiện ngay từ khâu soạn bài sao cho phù hợp với từng bài học, với từng điều
kiện. Qua đó mới thu hút đợc học sinh yêu thích và say mê với môn học.
Xét về mặt phát triển tính tự lực của học sinh, đặc biệt là việc rèn luyện kĩ năng
thực hành thí nghiệm, nghiên cứu thí nghiệm để rút ra kết luận cần thiết thì việc tổ
chức tiết học có thí nghiệm của ngời giáo viên sao cho phù hợp là điều rất quan trọng
nó quyết định tới việc nắm kiến thức của học sinh có bề vững và sâu sắc không. Với
những tiết học có thí nghiệm không phải chỉ đơn thuần là thông qua thí nghiệm để rút
ra kiến thức mà qua đó còn đánh giá đợc khả năng tự lực tự tìm tòi, khám phá kiến
thức, mức độ t duy và kĩ năng làm việc theo quy trình khoa học của học sinh. Qua đó
kích thích học sinh say mê với môn học, với khoa học đây mới là điều quan trọng nhất
đối với việc đào tạo thế hệ trẻ đáp ứng với yêu cầu của xã hội.
I.1/ Yêu cầu đối với giáo viên:
Xuất phát từ thực tế tôi nhận thấy bản thân là một giáo viên dạy bộ môn vật lý
mình cần phải thay đổi cách dạy học trớc hết là từ bản thân. Qua nhiều năm tìm tòi,
nghiên cứu và dạy thử nghiệm tôi đã rút ra đợc kinh nghiệm trong cách tổ chức hớng
dẫn học sinh sử dụng đồ dùng thí nghiệm nh sau:
Đầu tiên là giáo viên phải hiểu rõ về tiêu của bài học và mục đích của các thí
nghiệm trong bài, các đồ dùng cần cho thí nghiệm, cấu tạo và công dụng của chúng
những thuận lợi, khó khăn, các lu ý khi làm thí nghiệm. Cần tính đến các tình huống
có thể sảy ra, nguyên nhân cách khắc phục để thí nghiệm thành công. Muốn vậy giáo
viên phải tìm hiểu kiểm tra và trực tiếp làm trớc giờ dạy và nên trao đổi với các đồng
nghiệp về tình huống và kinh nghiệm... Chuẩn bị tốt đồ dùng cho tiết dạy.
Sáng kiến kinh nghiệm - Cách tổ chức tiết học có
thí nghiệm -
5
Sáng kiến kinh nghiệm: - Cách tổ chức tiết học có
thí nghiệm -
1. Trong các tiết dạy có sử dụng đồ dùng thí nghiệm ngời giáo viên cần phải tổ

chức cho học sinh các hoạt động nhằm tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh,
rèn luyện t duy sáng tạo cho học sinh. có nghĩa là dới sự dẫn dắt của giáo viên sao cho
học sinh chủ động học tập, tự giác sẳn sàng tham gia vào các hoạt động thí nghiệm, tự
làm và tổ chức thí nghiệm, học sinh đợc chủ động trao đổi với nhau và với cả giáo
viên để chiếm lĩnh tri thức không bị ép buộc một cách thụ động, vấn đề phải đợc lật đi
lật lại...
Phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh, rèn luyện t duy sáng tạo cho học sinh
thể hiện ở các vấn đề:
+ Kích thích đợc óc tò mò khoa học, ham hiểu biết bằng cách tạo ra những tình
huống có vấn đề để dẫn các em vào thí nghiệm. Thờng là các câu chuyện, câu hỏi gây
hứng thú tạo nhu cầu nghiên cứu với học sinh. ( Để có các câu chuyện , câu hỏi này
giáo viên phải tự tìm tòi qua sách vở, qua thực tế, qua Intenet...)
+ Quá trình tổ chức thí nghiệm không diễn thuyết liên miên, câu hỏi đa ra phải rõ
ràng, ngắn gọn và đúng trọng tâm.
+ Đối với môn khoa học thực nghiệm nh vật lý, có thể nói: Trăm nghe không
bằng một thấy; Trăm thấy không bằng một làm cần cho học sinh trải nghiệm thực tế
bằng quan sát hiện tợng, bằng suy luận lô gíc...
+ Cần sử dụng các phơng tiện , đồ dùng tối đa có thể cho phép ( có thể sử dụng ph-
ơng tiện nghe, nhìn, máy tính...)
2. Trong sử dụng đồ dùng thí nghiệm cần coi trọng việc rèn luyện kĩ năng tự học
cho học sinh.
Thờng giáo viên hay mắc một lỗi trong dạy học đó là chú trọng dạy cách làm việc
của giáo viên hơn mà không quan tâm tới việc dạy cách hớng dẫn học sinh tự học.
Theo định hớng đổi mới phải coi trọng việc rèn luyện kĩ năng tự học cho học sinh dạy
cách tự học, tự làm, tự sáng tạo... Thể hiện ở các vấn đề sau:
+ Coi trọng việc hình thành kĩ năng làm thí nghiệm, kĩ năng thu thập và sử lí thông
tin theo một quy trình khoa học.
Sáng kiến kinh nghiệm - Cách tổ chức tiết học có
thí nghiệm -
6

Sáng kiến kinh nghiệm: - Cách tổ chức tiết học có
thí nghiệm -
+ Coi trọng phơng pháp thực nghiệm giáo viên cần phải tính toán kĩ các hoạt động
học tập của học sinh theo một kế hoạch đã đợc chuẩn bị trớc ( Giáo án ).
3. Trong việc tổ chức sử dụng đồ dùng thí nghiệm cần phải kết hợp hài hòa việc
học tập cá nhân với việc học tập hợp tác nhóm. Học thầy không tầy học bạn Cần
thông qua hoạt động này giáo dục cho học sinh tinh thần, trách nhiệm và thói quen lao
động hơp tác, chia sẻ kinh nghiệm, lắng nghe ý kiến ngời khác, tranh luận, ý thức
trách nhiệm với công việc nó là đặc trng quan trọng của xã hội công nghiệp hiện đại.
4. Qua tổ chức thí nghiệm để giáo viên đánh giá đợc năng lực của từng học sinh,
cho học sinh tự đánh giá kết quả học tập của mình để có điều chỉnh phù hợp
( Tốt thì khuyến khích cao lên, yếu thì hớng dẫn trợ giúp..)
5. Qua thí nghiệm cần phải định hớng cho học sinh, khuyến khích học sinh tự tìm
tòi khám phá và vận dụng vào thực tiễn...
Để làm đợc những điều nêu trên thì ngời giáo viên dạy bộ môn vật lí cần:
a/ Phải xác định rõ đợc mục tiêu bài học, mục đích của các thí nghiệm trong bài
Phải nghiên cứu kĩ bài dạy trớc khi lên lớp.
b/ Phải có kĩ năng tổ chức học sinh hoạt động chiếm lĩnh tri thức.
- Kĩ năng lựa chọn nội dung kiến thức phù hơp gồm có:
+Tổ chức tình huống học tập dẫn vào thí nghiệm ( Đặt câu hỏi nghiên cứu, nêu dự
đoán và đề ra giả thuyết )
+ Thu thập thôn tin ( Hớng dẫn học sinh quan sát hiện tợng, thí nghiệm, thiết kế
thí nghiệm, lựa chon thiết bị, cách bố trí thí nghiệm và ghi lại kết quả, lập bảng biểu,
sơ đồ...)
+ Xử lý thông tin ( Định hớng để học sinh tìm ra quy luật, phân loại dấu hiệu
giống, khác, so sánh phân tích, tổng hơp... rút ra kết luận )
+ Thông báo kết quả ( Yêu cầu học sinh mô tả lại thí nghiệm, trình bày kết luận)
+ Vận dụng và ghi nhớ ( Tổ chức học sinh giải các bài tập có liên quan, tự làm đồ
chơi, dụng cụ học tập, học thuộc ...)
Sáng kiến kinh nghiệm - Cách tổ chức tiết học có

thí nghiệm -
7