Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến thu ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Long An

Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn1 of 56.

L I CAM OAN
Tôi tên là Tr n V n V , xin cam đoan lu n v n “Phân tích các y u t
h

ng đ n thu ngân sách nhà n

nh

c trên đ a bàn t nh Long An” là do chính tôi

nghiên c u th c hi n và thu th p s li u c a các c quan: S Tài chính, S K
ho ch và

u t , C c Th ng kê t nh Long An giai đo n 2000-2013. Các thông tin

và s li u th c hi n trong lu n v n là trung th c, các đo n trích d n đ u đ

cd n

ngu n; k t qu phân tích c a đ tài là trung th c, không trùng v i b t k đ tài
nghiên c u khoa h c nào.
TP.H Chí Minh, ngày 30 tháng 3 n m 2015
Tác gi th c hi n

Tr n V n V

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn1 of 56.

Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn2 of 56.

DANH M C CÁC B NG
B ng 3.1. K v ng d u các bi n trong mô hìnhầầầ.ầầầầầầầầầầầầ36
B ng 3.2. D li u c a các bi n nghiên c u giai đo n 2000-2013ầầầầầầầ......37
B ng 4.1: K t qu h i quy mô hình Pooledầầầầầầầầầầầầầầ...........41
B ng 4.2: K t qu h i quy mô hình FEMầầầầầầầầầầầầầầ..............42
B ng 4.3: K t qu h i quy mô hình REMầầầầầầầầầầầầầầ.............43
B ng 4.4: Phân tích ph

ng sai mô hình REMầầầầầầầầầầầầ.............44

B ng 4.5: Phân tích ph

ng sai mô hình FEMầầầầầầầầầầầầ.............44

B ng 4.6: Phân tích ph

ng sai mô hình Pooledầầầầầầầầầầầ..............44

B ng 4.7: K t qu ki m đ nh đa c ng tuy nầầầầầầầầầầầ.....................45
B ng 4.8: K t qu

h i quy thu ngân sách c a các huy n giai đo n 2000 đ n

2013..ầ.ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ..ầầầ..............46

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn2 of 56.

Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn3 of 56.

DANH M C CÁC
Bi u đ 2.1. T ng tr

TH

ng kinh t giai đo n 1987-2013ầầầầầầầầầầầầ.21

Bi u 2.2. C c u kinh t 2005ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ22
Bi u 2.3. C c u kinh t 2010ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ22
Bi u 2.4. C c u kinh t 2013ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ23
Bi u 2.5. S thu NSNN giai đo n 2005-2010ầầầầầầầầầầầầầầầầ25
Bi u 2.6. T c đ t ng tr

ng thu NSNN giai đo n 2005-2010.ầầầầầầầầầ25

Bi u 2.7. S thu NSNN giai đo n 2011-2014ầầầầầầầầầầầầầầầ..27
Bi u 2.8. T c đ t ng tr

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn3 of 56.

ng thu NSNN giai đo n 2011-2014.ầầầầầầầầầ27


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn4 of 56.

M CL C

TRANG PH BỊA

L I CAM OAN
DANH M C CỄC HỊNH V , BI U
M
U ................................................................................................................ 1

I. LÝ DO CH N

TÀI ...................................................................................... 1

II. M C TIÊU NGHIÊN C U .............................................................................. 2
III. PH
IV.

NG PHỄP NGHIểN C U.................................................................... 3
IT

NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U................................................. 3

V. ụ NGH A TH C TI N C A
VI. C U TRÚC C A
CH

TÀI ............................................................ 4

TÀI .............................................................................. 4

NG 1............................................................................................................ 5

C S LÝ LU N VÀ NGHIÊN C U TH C NGHI M CÓ LIÊN QUAN
CÁC Y U T

NH H NG THU NGÂN SỄCH NHĨ N C ....................... 5
1.1. M t s khái ni m ............................................................................................. 5
1.1.1. Khái ni m Ngân sách nhà n
1.1.2. Thu ngân sách nhà n

c (NSNN) ..................................................... 5

c............................................................................... 5

1.1.3. M t s ngu n thu c b n .............................................................................. 6
1.1.4. Vai trò thu ngân sách nhà n
1.1.5. Thu ngân sách đ a ph

c.................................................................... 7

ng ........................................................................... 8

1.2. Nghiên c u th c nghi m có liên quan các y u t nh h ng thu ngân sách
nhà n c ...............................................................................................................12
1.2.1. Các nghiên c u n

c ngoài ........................................................................12

1.2.2. Các nghiên c u trong n
K T LU N CH
CH

c ........................................................................16

NG 1.....................................................................................18

NG 2..........................................................................................................20

TH C TR NG THU NGÂN SỄCH TRểN

A BÀN T NH LONG AN ........20

2.1. Khái quát v tình hình kinh t -xã h i c a t nh Long An ..............................20
2.1.1. V trí đ a lý .................................................................................................20
2.1.2. T ng tr

ng kinh t ....................................................................................20

2.2. Tình hình thu ngân sách nhà n

c ................................................................23

2.2.1 Tình hình thu ...............................................................................................23

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn4 of 56.


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn5 of 56.

2.2.2. Nh ng thành t u và h n ch c a thu ngân sách nhà n

c .........................27

2.2.3. Tình hình v các nhân t nh h ng đ n ngu n thu ngân sách đ a ph ng
..............................................................................................................................29

K T LU N CH
CH

NG 2.....................................................................................32

NG 3..........................................................................................................34

PHÂN TÍCH MÔ HÌNH NGHIÊN C U CÁC Y U T
NH H NG
N
THU NGÂN SỄCH NHĨ N C .......................................................................34
3.1. Mô hình nghiên c u .....................................................................................34
3.2. Các gi đ nh...................................................................................................35
3.3. Mô t d li u .................................................................................................37
3.4. Phân tích mô hình h i quy ............................................................................37
3.4.1. Mô hình Pooled (h i quy k t h p t t c các quan sát) ...............................37
3.4.2. Mô hìnhFEM (mô hình các nh h
3.4.3. Mô hình REM (Mô hình nh h
3.4.4. Mô hình nh h
K T LU N CH
CH

ng c đ nh)........................................37

ng ng u nhiên) ......................................38

ng c đ nh so v i mô hình nh h

ng ng u nhiên .........38

NG 3.....................................................................................39

NG 4..........................................................................................................41

K T QU NGHIÊN C U VĨ ỄNH GIỄ CỄC Y U T TỄC
NG
N
THU NGÂN SÁCH NHÀ N C TRểN A BÀN T NH LONG AN ............41
4.1. K t qu phân tích, ki m đ nhc a mô hình nghiên c u..................................41
4.1.1. K t qu h i quy ..........................................................................................41
4.1.2. Ki m đ nh hi n t

ng ph

4.1.3. Ki m đ nh hi n t

ng t

ng sai thay đ i................................................43
ng quan chu i ...................................................45

4.1.4. Ki m đ nh đa c ng tuy n ...........................................................................45
4.2. Phân tích các y u t
K T LU N CH
CH

nh h

ng đ n thu ngân sách nhà n

c.......................46

NG 4.....................................................................................49

NG 5..........................................................................................................50

K T LU N, G I Ý CHÍNH SÁCH VÀ KHUY N NGH ................................50
5.1. K t lu n .........................................................................................................50
5.2. Hàm ý chính sách ..........................................................................................51
5.3. Khuy n ngh các gi i pháp th c hi n ............................................................52
5.4. H n ch và h

ng nghiên c u ti p theo ........................................................53

K T LU N CH

NG 5.....................................................................................53

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn5 of 56.


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn6 of 56.

K T LU N CHUNG ...........................................................................................54
TÀI LI U THAM KH O
PH L C

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn6 of 56.

Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn7 of 56.

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn7 of 56.

0


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn8 of 56.

1

M
I. LÝ DO CH N

U

TÀI

Ngân sách Nhà n

cđ

c xem là khâu ch đ o c a h th ng tài chính th hi n

quan h tài chính gi a Nhà n

c v i các ch th trong xư h i và g n li n v i vi c

th c hi n các ch c n ng, nhi m v c a Nhà n

c nh đi u ti t kinh t v mô, n

đ nh tr t t xư h i và các ho t đ ng an sinh xư h i.
Ngân sách nhà n
phát tri n kinh t n

c đóng m t vai trò vô cùng quan tr ng không ch đ i v i s

c ta mà còn đ i v i b t k qu c gia nào trên th gi i, đ c bi t

trong n n kinh t th tr

ng theo đ nh h

ng xư h i ch ngh a c a n

c ta hi n nay.

Huy đ ng ngu n l c tài chính đ đáp ng nhu c u chi tiêu, đ m b o s t n t i c a
Nhà n

c nh m th c hi n ch c n ng, nhi m v c a mình, thúc đ y phát tri n kinh

t - xư h i. Ngân sách nhà n
theo đ nh h

ng c a Nhà n

c là công c quan tr ng đ đi u ti t v mô n n kinh t
c.

Nhà nu c có th th c hi n đi u ti t v mô n n kinh t xư h i thành công khi có
ngu n tài chính đ m b o.
ngân sách nhà n
chi tiêu c a nhà n

c.

i u này ph thu c vào vi c qu n lỦ các ngu n thu c a

huy đ ng đ y đ ngu n thu vào ngân sách nh m th c hi n

c thì nh ng hình th c thu ngân sách ph i phù h p v i đi u ki n

phát tri n kinh t - xư h i c a đ a ph

ng và đ t n

kinh t , các hình th c thu ngân sách nhà n

c

c. Trong ti n trình đ i m i n n

đ a ph

ng đư t ng b

c thay đ i,

đi u ch nh đ th c hi n nhi m v t p trung ngu n thu cho ngân sách nhà n
công c đi u ch nh v mô quan tr ng c a nhà n

c, là

c.

Long An là c a ngõ Tây - Nam c a thành ph H Chí Minh, c a thông
th

ng, n i thành ph H Chí Minh v i các t nh vùng

ng b ng sông C u Long,

đ

c k t n p chính th c vào thành viên c a Vùng Kinh t tr ng đi m phía Nam t

n m 2000, n m trong vành đai dưn n công nghi p và đô th c a trung tâm kinh t
l n thành ph H Chí Minh, Long An có l i th r t l n trong c h i nâng cao n ng
l c s n xu t, thu hút v n đ u t trong và ngoài n

c, trao đ i buôn bán qu c t và

đ c bi t là vi c s m ti p thu và ng d ng các thành t u khoa h c trong s n xu t,
qu n lỦ.

ây là đi u ki n thu n l i đ thu hút m i g i đ u t trong và ngoài n

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn8 of 56.

c


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn9 of 56.

đ ut

2

các l nh v c công nghi p, nông nghi p, d ch v , t đó làm t ng thu ngân

sách nhà n

c trên đ a bàn.

Tuy có nh ng đi u ki n thu n l i và đ t đ
nh ng n m qua, nh ng b

c nh ng thành t u l n trong

c vào th i k phát tri n m i, th i k công nghi p hóa,

hi n đ i hóa, h i nh p kinh t - Qu c t , tr

c nh ng thách th c m i mà c th là

tình hình kh ng ho ng kinh t và khó kh n chung c a c th gi i và trong khu v c
trong nh ng n m g n đây đư nh h

ng đ n Vi t Nam nói chung và Long An nói

riêng, nên ngu n thu ngân sách nhà n

c t nh Long An đang đ ng tr

c nh ng khó

kh n và thách th c.
Do đó, vi c nghiên c u chi ti t v các y u t
sách nhà n
hi u s

nh h

ng đ n ngu n thu ngân

c là r t c n thi t đ i v i t nh Long An trong giai đ an hi n nay.
ng đó, tác gi đư l a ch n đ tài: “Phân tích các y u t

nh h

đ n thu ngân sách nhà n

tìm

nh h

ng

nh h

ng

c trên đ a bàn t nh Long An”.

II. M C TIÊU NGHIÊN C U
M c tiêu nghiên c u t ng quát là xác đ nh và phân tích các y u t
đ n thu ngân sách nhà n

c trên đ a bàn t nh Long An, t đó s đ a ra các chính

sách, gi i pháp, khuy n ngh giúp lãnh đ o T nh có chính sách c th đ t ng thu
ngân sách nhà n

c trên đ a bàn t nh đ

c n đ nh và b n v ng.

V i m c tiêu t ng quát nêu trên, nghiên c u xác đ nh các m c tiêu c th nh
sau:
(1) Xây d ng mô hình nghiên c u các nhân t
sách nhà n
(2)

c đ a ph

nh h

ng đ n ngu n thu ngân

ng;

ánh giá tình hình th c hi n công tác thu và qu n lỦ ngu n thu ngân sách

trên đ a bàn t nh Long An;
(3) Phân tích các y u t

nh h

ng đ n thu ngân sách nhà n

c trên đ a bàn

t nh Long An;
(4)
Long An đ

xu t các gi i pháp t ng ngu n thu ngân sách nhà n
c n đ nh và b n v ng.

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn9 of 56.

c trên đ a bàn t nh


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn10 of 56.

III. PH

3

NG PHỄP NGHIểN C U
đánh giá tình hình th c hi n công tác thu và qu n lý ngu n thu ngân

-

sách trên đ a bàn t nh Long An s d ng ph
-

phân tích các y u t

t nh Long An s d ng ph

nh h

ng pháp th ng kê mô t .

ng đ n thu ngân sách nhà n

ng pháp đ nh l

c trên đ a bàn

ng v i:

+ Bi n ph thu c: T ng thu ngân sách nhà n

c (Yit).

+ Bi n đ c l p là các bi n:
 T ng tr

ng s doanh nghi p ho t đ ng trên đ a bàn huy n.

 T ng tr

ng giá tr s n xu t ngành công nghi p c a các huy n.

 T ng tr

ng giá tr s n xu t ngành nông nghi p c a các huy n.

 T ng tr

ng dân s trung bình c a các huy n.

 T ng tr

ng chi đ u t phát tri n t ngu n v n ngân sách nhà n

cc a

các huy n.
đ xu t các gi i pháp t ng ngu n thu ngân sách nhà n

-

t nh Long An, tác gi s d ng ph
tài đ

c trên đ a bàn

ng pháp suy lu n.

c nghiên c u qua các b

c sau:

+ B

c 1: Nghiên c u các lý thuy t v ngân sách nhà n

+ B

c 2: T các mô hình lý thuy t, ch n mô hình phù h p đ phân tích các

y ut

nh h

ng đ n thu ngân sách nhà n

c.

c trên đ a bàn t nh Long An.

+ B

c 3: Thu th p s li u và x lý s li u.

+ B

c 4: S d ng k t qu tính toán, k t lu n v n đ nghiên c u và đ ra gi i

pháp, khuy n ngh .
IV.

IT
-

n

NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U
it

ng nghiên c u:

nh h

ng c a các y u t đ n thu ngân sách nhà

c c a t nh Long An.
-

Ph m vi nghiên c u:

c th c hi n trên đ a bàn t nh Long An, giai đo n

t n m 2000 đ n n m 2013.

-

S li u: S d ng s th c thu c a 14 huy n, thành ph trên đ a bàn t nh

Long An. S li u th c p đ

c thu th p t : S Tài chính, S K ho ch và

C c Thu t nh, C c Th ng kê t nh và các đ n v có liên quan.

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn10 of 56.

ut ,


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn11 of 56.

4

V. Ý NGH A TH C TI N C A

TÀI

(1) Góp ph n đánh giá đúng các y u t

nh h

ng đ n thu ngân sách nhà n

c

xu t các gi i pháp, khuy n ngh đ th c hi n thu ngân sách nhà n

c

trên đ a bàn t nh Long An.
(2)

có hi u qu h n nh m thúc đ y phát tri n kinh t - xư h i c a t nh m t cách b n
v ng.
(3) Có th giúp cho lưnh đ o t nh Long An tham kh o trong quá trình ho ch
đ nh chính sách trong qu n lỦ và đi u hành ngân sách nhà n
VI. C U TRÚC C A
tài đ
Ch

TÀI

c k t c u thành 05 ch

ng chính, bao g m:

ng 1: C s lỦ lu n thu ngân sách nhà n

có liên quan các y u t

nh h

ng thu ngân sách nhà n

c và nghiên c u th c nghi m
c.

Ch

ng 2: Th c tr ng thu ngân sách nhà n

Ch

ng 3: Phân tích mô hình nghiên c u các y u t

sách nhà n
Ch

c trên đ a bàn t nh Long An.
nh h

ng đ n thu ngân

c.
ng 4: K t qu nghiên c u và đánh giá các y u t

ngân sách nhà n
Ch

c có hi u qu h n.

c trên đ a bàn t nh Long An.

ng 5: K t lu n, g i Ủ chính sách và khuy n ngh .

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn11 of 56.

nh h

ng đ n thu


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn12 of 56.

CH

5

NG 1
C

S LÝ LU N VÀ NGHIÊN C U TH C
NGHI M CÓ LIÊN QUAN CÁC Y U T
NH H
NG THU NGÂN SÁCH NHÀ
N
C

1.1. M t s khái ni m
1.1.1. Khái ni m Ngân sách nhà n
Theo Lu t Ngân sách nhà n
kho n thu, chi c a Nhà n
và đ

c (NSNN)
c n m 2002: Ngân sách nhà n

c đư đ

c c quan nhà n

c là toàn b các

c có th m quy n quy t đ nh

c th c hi n trong m t n m đ b o đ m th c hi n các ch c n ng, nhi m v

c a Nhà n

c.

Ngân sách nhà n

cđ

c qu n lỦ th ng nh t theo nguyên t c t p trung dân

ch , công khai, minh b ch, có phân công, phân c p qu n lỦ, g n quy n h n v i
trách nhi m.
Ngân sách nhà n

c g m ngân sách trung

1.1.2. Thu ngân sách nhà n

ng và ngân sách đ a ph

ng.

c

1.1.2.1. Khái ni m
Thu ngân sách nhà n

c là vi c Nhà n

c s d ng quy n l c c a mình đ

huy đ ng, t p trung m t ph n ngu n tài chính Qu c gia hình thành ngân sách nhà
n

c đ đáp ng nhu c u chi tiêu c a Nhà n

1.1.2.2.

c.

c đi m

- Thu ngân sách nhà n

c ph n ánh các quan h kinh t phát sinh trong quá

trình phân chia các ngu n l c tài chính qu c gia gi a nhà n

c v i các ch th

trong xã h i. S phân chia đó là m t t t y u khách quan, xu t phát t yêu c u t n t i
và phát tri n c a B máy nhà n
t - xã h i c a Nhà n

c c ng nh yêu c u th c hi n các ch c n ng kinh

c.

- Thu ngân sách nhà n

c ch a đ ng các quan h phân ph i d

giá tr n y sinh trong quá trình nhà n

c dùng quy n l c t p trung m t ph n ngu n

tài chính qu c gia hình thành NSNN nhà n
1.1.2.3. C c u thu ngân sách nhà n

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn12 of 56.

i hình th c

c

c.

Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn13 of 56.

6

Thu ngân sách nhà n

c bao g m các kho n thu t thu , phí, l phí; các kho n

thu t ho t đ ng kinh t c a Nhà n

c; các kho n đóng góp c a các t ch c và cá

nhân; các kho n vi n tr ; các kho n thu khác theo quy đ nh c a pháp lu t.
Thu trong cân đ i NSNN: là các kho n thu n m trong k ho ch c a Nhà n

c

nh m cân đ i ngân sách.
Thu ngoài cân đ i ngân sách: trong tình tr ng NSNN b b i chi thì Nhà n

c

ph i có gi i pháp bù đ p l i ph n thâm h t đó, vì không th đ m t cân đ i ngân
sách; thu bù đ p thi u h t ngân sách th c ch t là vay đ bù đ p, bao g m vay trong
n

c và n

c ngoài. Vay trong n

công tráiầ. đ huy đ ng l
th c hi n qua vay n n

cđ

c ti n hành qua vi c phát hành trái phi u,

ng ti n nhàn r i trong nhân dân; vay n

c ngoài hay nh n vi n tr n

c ngoài đ

c

c ngoài c a các Chính ph ,

các t ch c tài chính qu c t .
1.1.3. M t s ngu n thu c b n
-

T ng s thu ngân sách nhà n

c, bao g m thu n i đ a, thu t ho t đ ng

xu t kh u và nh p kh u, thu vi n tr không hoàn l i.
- Thu ngân sách nhà n

c bao g m:

+ Thu , l phí, phí do các t ch c và cá nhân n p theo quy đ nh c a Pháp
lu t.
+ Các kho n thu t ho t đ ng kinh t c a Nhà n
góp c a Nhà n

c nh : Thu nh p t v n

c vào các c s kinh t ; Ti n thu h i v n c a Nhà n

t i các c s kinh t ; Thu h i ti n cho vay c a Nhà n

c

c (c g c và lãi).

+ Thu t các ho t đ ng s nghi p.
+ Thu t bán ho c cho thuê tài nguyên, tài s n thu c s h u Nhà n
+ Thu t vay n và vi n tr không hoàn l i c a chính ph các n
ch c, cá nhân n

c.
c, các t

c ngoài; t đóng góp t nguy n c a các t ch c, cá

nhân trong và ngoài n

c.

+ Thu khác: thu t ph t, t ch thuầầ
-

M t s ngu n thu c b n c a ngân sách đ a ph

ng theo phân c p

+ Các kho n thu t thu : thu t DNNN Trung

ng; thu t DNNN đ a

ph

ng; khu v c doanh nghi p có v n đ u t n

th

ng nghi p và d ch v ngoài qu c doanh; L phí tr

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn13 of 56.

c ngoài; khu v c công
c b ; Thu s


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn14 of 56.

7

d ng đ t nông nghi p; Thu thu nh p cá nhân; Thu b o v môi tr

ng;

Thu phí, l phí; Các kho n thu v nhà đ t; Thu t qu đ t công ích, hoa
l i công s n t i xã; Thu khác ngân sách.
+ Thu xu t nh p kh u.
+ Các kho n tr c p t c p trên.
Trong các ngu n thu c a ngân sách nhà n
c a ngân sách nhà n

c thì Thu là ngu n thu ch y u

c.

V i ch c n ng phân ph i l i thu nh p qu c dân, thu b ng nhi u cách hình
thành nên ngu n tài chính t p trung l n nh t ph c v cho chi tiêu công c ng. Ngân
sách nhà n

cđ

c t p h p t nhi u ngu n khác nhau, nh m đ m b o yêu c u chi

tiêu chung cho nhu c u công c ng. Trong t t c các ngu n thu, thông th
v thu chi m t tr ng cao nh t trong t ng s thu ngân sách nhà n
1.1.4. Vai trò thu ngân sách nhà n
-

Thu ngân sách nhà n

đó ngân sách nhà n

ng s thu

c.

c

c chính là vi c t o l p qu ngân sách nhà n

c, t

c m i có kh n ng phân ph i và s d ng qu ti n t này nh m

th c hi n các ch c n ng c a Nhà n

c, đ m b o nhu c u chi tiêu c a Nhà n

c, có

thu thì m i có chi, thu ph i t t thì chi m i có th t t, v y nên có th kh ng đ nh r ng
thu ngân sách nhà n

c có vai trò đ t bi t quan tr ng; t đó giúp cho Nhà n

c th c

hi n t t ch c n ng qu n lỦ và có đi u ki n thu n l i đ phát tri n kinh t - xã h i.
-

Thu ngân sách nhà n

c là công c quan tr ng đ huy đ ng ngu n tài

chính, do đó đ gi v ng cân đ i thu – chi ngân sách và phát tri n ngu n thu b n
v ng đòi h i thu ngân sách nhà n
thu và kích thích t ng tr
h i c a Nhà n
-

c ph i d a trên nguyên t c nuôi d

ng kinh t , phù h p v i đ nh h

ng ngu n

ng phát tri n kinh t - xã

c.

Thu ngân sách nhà n

nhu c u chi tiêu Nhà n

c là nh m huy đ ng ngu n l c tài chính đ đáp ng

c (chi đ u t phát tri n, chi th

gia), đ m b o s t n t i và phát tri n c a Nhà n

ng xuyên, d tr qu c

c, nh m th c hi n ch c n ng,

nhi m v c a mình, thúc đ y phát tri n kinh t - xã h i; và là công c quan tr ng đ
giúp chi Nhà n
h

ng c a Nhà n

c th c hi n t t ch c n ng đi u ti t v mô n n kinh t theo đ nh
c.

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn14 of 56.


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn15 of 56.

-

8

Thu ngân sách nhà n

c có tác d ng kích thích t ng tr

ti t n n kinh t v mô, t o nên c c u kinh t h p lý. Nhà n
thu ngân sách nhà n

ng kinh t , đi u

c có th s d ng ngu n

c đ tài tr , tr c p cho m t s doanh nghi p s n xu t kinh

doanh nh ng ngành ngh , m t hàng c n khuy n khích phát tri n ho c c n cung c p
đ n vùng sâu vùng xa
ngân sách nhà n

mi n núi, h i đ o. Nhà n

c c ng có th s d ng ngu n thu

c đ đ u t tr c ti p cho các công trình tr ng đi m c a c n

c

ho c c a t ng vùng, đ u t vào nh ng vi c t nhân không mu n làm ho c không có
kh n ng làm.
-

Thu ngân sách nhà n

ngân sách nhà n

c còn có vai trò là giúp cho Nhà n

c có ngu n

c đ đ m b o cho qu c phòng, an ninh và tr t t an toàn xã h i;

còn giúp cho Nhà n

c duy trì ho t đ ng c a các c quan nhà n

c, c quan

ng

c ng s n Vi t Nam và các t ch c chính tr -xã h i.
1.1.5. Thu ngân sách đ a ph
1.1.5.1.

ng

c đi m

Trong th i gian v a qua, N

c ta t ch c h th ng ngân sách nhà n

ch t ch v i vi c t ch c b máy Nhà n

c g n bó

c và vai trò, v trí c a b máy đó trong

quá trình phát tri n kinh t xư h i c a đ t n

c theo Hi n pháp. M i c p chính

quy n có m t c p ngân sách riêng, cung c p ph

ng ti n v t ch t cho c p chính

quy n đó th c hi n ch c n ng, nhi m v c a mình trên vùng lưnh th . Vi c hình
thành h th ng chính quy n Nhà n

c các c p là m t t t y u khách quan nh m th c

hi n ch c n ng, nhi m v c a Nhà n

c trên m i vùng lưnh th c a đ t n

Chính s ra đ i c a h th ng chính quy n Nhà n
C p ngân sách đ

c nhi u c p đó.

c hình thành trên c s c p chính quy n Nhà n

v i mô hình t ch c h th ng chính quy n Nhà n
sách nhà n

c bao g m ngân sách Trung

ngân sách Trung

c, phù h p

c ta hi n nay, h th ng ngân

ng và ngân sách

a ph

ng. Trong đó,

ng gi vai trò ch đ o trong h th ng ngân sách nhà n

b t ngu n t v trí, vai trò c a chính quy n trung
Ngân sách đ a ph

ng đ

c.

c, đ

c

ng 100%, s thu đ

c

ng trong c n

c s d ng ngu n thu h

c.

phân chia theo t l ph n tr m (%) đ i v i các kho n thu phân chia và s b sung
cân đ i t ngân sách c p trên đ cân đ i thu, chi ngân sách c p mình, b o đ m các
nhi m v kinh t - xư h i, qu c phòng, an ninh đ

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn15 of 56.

c giao.


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn16 of 56.

9

Thu ngân sách c p t nh ph n ánh nhi m v thu theo lưnh th , đ m b o th c
hi n các nhi m v t ch c qu n lỦ toàn di n kinh t , xư h i c a chính quy n c p
t nh.
Thu ngân sách c p xư, ph
đ c thù riêng: ngu n thu đ
đ

ng, th tr n có t m quan tr ng đ c bi t và c ng có

c khai thác tr c ti p trên đ a bàn và nhi m v chi c ng

c b trí đ ph c v cho m c đích tr c ti p c a c ng đ ng dân c trong xư mà

không thông qua m t khâu trung gian nào. Thu ngân sách xư là đ m b o đi u ki n
tài chính đ chính quy n xư ch đ ng khai thác các th m nh v đ t đai, phát tri n
kinh t , xư h i, xây d ng nông thôn m i, th c hi n các chính sách xư h i, gi gìn an
ninh, tr t t trên đ a bàn.

1.1.5.2. C c u thu ngân sách đ a ph

ng

Theo Lu t NSNN n m 2002: Ngân sách nhà n
và Ngân sách đ a ph

ng. Ngân sách đ a ph

sách huy n; ngân sách xư, ph

c g m ngân sách Trung

ng

ng g m có ngân sách c p t nh; ngân

ng, th tr n.

Ngân sách c p t nh gi vai trò ch đ o, đ m b o th c hi n các nhi m v chi n
l

c, quan tr ng c a đ a ph

ng nh : Các d án đ u t phát tri n k t c u h t ng

kinh t - xư h i có tác đ ng đ n toàn đ a ph
c a đ a ph
đ a ph
đ

ng, đ n nhi u huy n, t ng khu v c

ng; Các chính sách xư h i quan tr ng; i u ph i ho t đ ng kinh t c a

ng;

m b o qu c phòng, an ninh và h tr nh ng huy n ch a cân đ i

c thu - chi ngân sách. Ngân sách c p huy n, xư đ

c phân c p ngu n thu b o

đ m ch đ ng th c hi n nh ng nhi m v phát tri n kinh t - xư h i, qu c phòng, an
ninh và tr t t an toàn xư h i trong ph m vi qu n lỦ.
Ngu n thu c a ngân sách đ a ph
ph

ng h

ng g m: Các kho n thu ngân sách đ a

ng 100% (Thu nhà, đ t; Thu tài nguyên, không k thu tài nguyên thu

t d u, khí; Thu môn bài; Thu chuy n quy n s d ng đ t; Thu s d ng đ t nông
nghi p; Ti n s d ng đ t; Ti n cho thuê đ t; Ti n cho thuê và ti n bán nhà
s h u nhà n

c; L phí tr

c a ngân sách đ a ph
đ a ph

c b ; Thu t ho t đ ng x s ki n thi t; Thu h i v n

ng t i các t ch c kinh t , thu t qu d tr tài chính c a

ng, thu nh p t v n góp c a đ a ph

ng; Vi n tr không hoàn l i c a các

t ch c qu c t , các t ch c khác, các cá nhân
ph

thu c

n

c ngoài tr c ti p cho đ a

ng; Các kho n phí, l phí, thu t các ho t đ ng s nghi p và các kho n thu

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn16 of 56.


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn17 of 56.

10

khác n p vào ngân sách đ a ph

ng theo quy đ nh c a pháp lu t; Thu t qu đ t

công ích và thu hoa l i công an khác; Huy đ ng t các t ch c, cá nhân theo quy
đ nh c a pháp lu t;
ngoài n

óng góp t nguy n c a các t ch c, cá nhân

c; Thu k t d ngân sách đ a ph

trong n

c và

ng; Các kho n thu khác theo quy đ nh

c a pháp lu t); Các kho n thu phân chia theo t l ph n tr m (%) gi a ngân sách
trung

ng và ngân sách đ a ph

ng theo quy đ nh; Thu b sung t ngân sách trung

ng; Thu t huy đ ng đ u t xây d ng các công rình k t c u h t ng theo quy
đ nh.
V ngu n thu c a ngân sách c p t nh: Thu t doanh nghi p Nhà n
ng; thu t doanh nghi p Nhà n
t l nh v c đ u t n

c đ a ph

c Trung

ng (bao g m c Công ty c ph n); thu

c ngoài; thu thu nh p ng

i có thu nh p cao; thu t ho t

đ ng x s ki n thi t; Phí x ng d u; Ti n s d ng đ t. Ngân sách c p huy n thu: thu
thu ngoài qu c doanh; thu nhà, đ t; thu chuy n quy n s d ng đ t; ti n s d ng
đ t (ph n huy n thu). Ngân sách c p xư thu: thu các kho n phí, l phí

c p xư (bao

g m c thu l i phí); thu nhân dân đóng góp; các kho n thu c đ nh t i xã.
1.1.5.3. Vai trò c a thu ngân sách đ a ph
Ngân sách đ a ph
quy n bên d

ng là tên chung đ ch các c p ngân sách c a các c p chính

i phù h p v i đ a gi i hành chính các c p và có vai trò nh sau:

- Trong công cu c đ i m i đ t n
h

ng

ng xư h i ch ngh a và xu h

c, s phát tri n n n kinh t th tr

ng đ nh

ng m c a, h i nh p qu c t t o ra nh ng ti n đ

và đòi h i ph i đ i m i, ngân sách

a ph

ng có vai trò phát huy m nh m tính

n ng đ ng, sáng t o, t ng quy n t ch , t ch u trách nhi m c a chính quy n đ a
ph

ng các c p trong qu n lỦ, th c hi n các nhi m v phát tri n kinh t – xư h i

trên đ a bàn.
- Góp ph n n đ nh và lành m nh hóa n n tài chính qu c gia, t o đi u ki n n
đ nh và t ng tr

ng kinh t , phát tri n xư h i, phát tri n n i l c ph c v công cu c

công nghi p hoá, hi n đ i hoá đ t n
- Các kho n thu c a ngân sách

c.
a ph

ng nhìn chung đ

c t p trung thu

đúng, thu đ , k p th i, gi m b t s phân tán ngu n thu nên s thu ngày càng n đ nh
và ngu n thu ngày càng đ

c m r ng t đó đ m b o đ

chi v giáo d c, y t , v n hoá, xư h i trên đ a bàn.

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn17 of 56.

c h u h t các nhi m v


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn18 of 56.

- Thu ngân sách
th

11
a ph

ng xuyên c a nhà n

t ng c
ph

ng không nh ng đ m b o đ ngu n thu cho chi tiêu

c mà còn dành ra m t ph n tích lu cho đ u t phát tri n,

ng d tr , c ng c ti m l c tài chính trên đ a bàn.
ư góp ph n phát huy tính ch đ ng, sáng t o c a các c p chính quy n đ a

ng trong qu n lỦ đi u hành ngân sách, đáp ng nhi m v phát tri n kinh t - xã

h i, an ninh - qu c phòng c a đ a ph
- Giúp B máy Nhà n
m t cách bình th

c

ng.

đ a ph

ng th c hi n đ

c s ho t đ ng c a mình

ng và n đ nh đ th c hi n t t các ch c n ng, nhi m v là qu n

lỦ m i m t c a đ i s ng xư h i.
- Nh có ngu n thu ngân sách, đ a ph
ho t đ ng c a các c quan

ng, Nhà n

ng đ m b o chi th

ng xuyên cho s

c, các đoàn th và các c quan hành

chính s nghi p, kinh t , v n hoá, xư h i, an ninh qu c phòng, đáp ng đ

c nhu

c u các kho n chi c p bách, đ c bi t là chi cho đ u t phát tri n.
- V kinh t : Thu ngân sách giúp cho Chính quy n đ a ph

ng có đi u ki n đ

xây d ng c c u kinh t m i, kích thích phát tri n s n xu t kinh doanh, đ m b o
cung c p kinh phí đ u t xây d ng và nâng c p c s k t c u h t ng, hình thành
các doanh nghi p Nhà n

c thu c các ngành kinh t , các l nh v c kinh t then ch t.

M t khác, trong nh ng đi u ki n cho phép thì ngu n kinh phí t thu ngân sách
nhà n

c c ng có th đ

c s d ng đ h tr cho s phát tri n c a các doanh

nghi p thu c các thành ph n kinh t khác đ các doanh nghi p đó có c s v tài

chính t t h n và do đó có đ

c ph

ng h

ng kinh doanh có hi u qu h n.

- V m t xư h i: Thông qua ho t đ ng thu, chi ngân sách nhà n

c c p phát

kinh phí cho t t c các l nh v c ho t đ ng vì m c đích phúc l i xư h i c a đ a
ph

ng. Thông qua ngu n v n ngân sách c a đ a ph

ng đ th c hi n hình th c tr

c p, tr giá đ i v i các ho t đ ng thu c chính sách dân s , chính sách vi c làm,
chính sách thu nh p, chính sách b o tr xư h i.
- V th tr
h

ng: Trong đi u ki n kinh t th tr

ng, s bi n đ ng giá c có nh

ng x u đ n s phát tri n n n kinh t . B ng công c thu và d tr Nhà n

thi p đ n quan h cung - c u và bình n giá c th tr
thu ngân sách, đ a ph
bàn.

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn18 of 56.

c can

ng. Vì v y, thông qua ngu n

ng s th c hi n t t chính sách bình n giá c th tr

ng đ a


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn19 of 56.

12

- Trong nông nghi p: nh có ngu n thu ngân sách mà đ a ph

ng có ngu n đ

chi cho vi c ng d ng khoa h c- k thu t vào s n xu t, đ u t đ t o đi u ki n th c
hi n chuy n d ch c c u cây tr ng v t nuôi và c c u mùa v .
- Trong l nh v c v n hoá: Thu ngân sách đ a ph

ng đư dành m t t l thích

đáng cho đ u t xây d ng và phát tri n các c s v t ch t - k thu t cho l nh v c

giáo d c đào t o.
1.2. Nghiên c u th c nghi m có liên quan các y u t
nhƠ n

nh h

ng thu ngân sách

c

1.2.1. Các nghiên c u n

c ngoài

Các k t qu th c nghi m thì đa d ng vì s nh y c m c a chúng v i d li u c a
các qu c gia và th i gian phân tích. Ph n l n các nghiên c u s d ng ph

ng pháp

th c nghi mtheo d li u chéo và do đó b qua s bi n đ i theo th i gian.
- Lotz và Morss (1967) th y r ng thu nh p bình quân đ u ng
th

i và đ m

ng m i là y u t quy t đ nh đ n t ng thu thu và phát hi n này đư đ

c nhân

r ng.

- Theo Chelliah (1971), có liên quan gi a t ng s thu thu v i các bi n gi i
thích nh t tr ng ngành khoáng s n, t tr ng xu t kh u không g m khoáng s n và
t tr ng ngành nông nghi p.
- M t s nghiên c u, bao g m c Chelliah, Bass và Kelly (1975) và Tait,
Gratz và Eichengreen (1979), c p nh t Chelliah (1971) và có k t qu t
- Trong m t s nghiên c u liên quan bao g m các n

ng t .

c đang phát tri n,

Tanzi (1992) tìm th y r ng m t n a c a s thay đ i trong t ng s thu thu đ
thích b i thu nh p bình quân đ u ng
nghi p và t l n n

c gi i

i, t tr ng xu t kh u, t tr ng ngành nông

c ngoài. G n đây, m t s nghiên c u đư xem xét t m quan

tr ng c a các y u t th ch trong vi c xác đ nh kh n ng thu thu . Ví d , Bird,
Martinez-Vasquez và Torgler (2004) tìm th y các y u t nh tham nh ng, quy đ nh
c a pháp lu t đóng vai trò chính.
M t s nghiên c u khu v c đư nhìn vào y u t quy t đ nh huy đ ng ngu n
l c.

i v i các n

c khu v c Châu Phi h Sahara, Tanzi (1981) th y r ng t tr ng

ngành khoáng s n và t tr ng xu t kh u không g m khoáng s n tác đ ng cùng chi u
đ n t ng s thu thu . T p trung vào cùng m t vùng, Leuthold (1991) s d ng d

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn19 of 56.


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn20 of 56.

13

li u b ng đ tìm m t tác đ ng cùng chi u t t tr ng m u d ch, nh ng tác đ ng
ng

c chi u t t tr ng ngành nông nghi p.
Trong m t nghiên c u t

ng t , Stotsky và WoldeMariam (1997) th y r ng c

t tr ng ngành nông nghi p và t tr ng ngành khoáng s n nh h

ng ng

c chi u

đ n s thu thu , trong khi t tr ng xu t kh u và thu nh p bình quân đ u ng

i có

tác đ ng cùng chi u. Ghura (1998) k t lu n r ng s thu thu t ng lên v i thu nh p

bình quân đ u ng

i và đ m th

ng m i và gi m v i t tr ng ngành nông nghi p.

Ọng c ng phát hi n ra r ng các y u t khác nh tham nh ng, c i cách c u trúc và
phát tri n ngu n nhân l c nh h

ng đ n t ng s thu thu . Trong khi s gia t ng

tham nh ng có liên quan v i s suy gi m t ng s thu thu , c i cách c c u và s gia
t ng trong m c ngu n nhân l c có liên quan đ n s gia t ng t ng s thu thu .
Trong m t nghiên c u

các n

c

tr ng ngành khoáng s n có tác đ ng ng

R p, Eltony (2002) quan sát th y r ng t
c chi u đ n s thu thu đ i v i n

kh u d u m , nh ng tác đ ng cùng chi u v i các n

c xu t

c không xu t kh u d u m .

- Nghiên c u c a Lotz and Morss (1970), Chelleah, Baas and Kelly (1975);
Tait, Gratz và Eichengreen (1979). Nghiên c u c a Tait, Gratz và Eichengreen

63

qu c gia đang phát tri n đư cho th y thu quan h đ ng bi n v i GDP/ đ u ng

i;

ngh ch bi n v i t tr ng nông nghi p/GDP.
Các nghiên c u th c nghi m c a nhi u tác gi c ng cho nhi u k t qu khác
nhau, c th nh : Teera (2003), Tanzi và Zee (2000) gi i thích r ng kh n ng thu
các lo i thu khác nhau trong m t n n kinh t có th đ
bình quân đ u ng

c xác đ nh b ng thu nh p

i, t tr ng ngành nông nghi p trong GDP, t tr ng xu t kh u

khoáng s n/GDP, đ m c a n n kinh t và t l ti n/GDP.
- Lotz và Morss (1976) k t lu n r ng thu nh p bình quân đ u ng
m th

ng m i thì có tác đ ng cùng chi u v i s thu thu ; Chelliah (1971) k t lu n

r ng t tr ng ngành nông nghi p có tác đ ng ng
ng

i và đ

c chi u, thu nh p bình quân đ u

i không g m xu t kh u và t tr ng xu t kh u không tác đ ng đ n t ng s thu

thu ; Tait, Gratz và Eichengreen (1979) k t lu n r ng thu nh p bình quân đ u ng
và t tr ng nông nghi p không có tác đ ng đ n t ng s thu thu .

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn20 of 56.

i


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn21 of 56.

14

- Ghura (1998) k t lu n r ng GDP bình quân đ u ng

i, đ m th

ng m i

có tác đ ng đ n t ng s thu thu , t tr ng ngành nông nghi p và t tr ng ngành
khoáng s n thì tác đ ng ng

c chi u.

Các y u t tác đ ng đ n t ng s thu thu (đo l

ng b ng t l t ng s thu

thu /GDP) đư là tranh lu n c a m t cu c tranh lu n dài. Các nhà nghiên c u đư bao
g m các bi n nh : GDP bình quân đ u ng
m th

i, t tr ng ngành kinh t trong GDP, đ

ng m i, công khai tài chính, t l vi n tr n

c ngoài/GDP, t l t ng

n /GDP, các gi i pháp cho n n kinh t , các th ch cho n n kinh t nh m c đ

n

đ nh chính tr và tham nh ng c ng là các y u t ti m n ng quy t đ nh đ n t ng s
thu thu .
Các nghiên c u th c nghi m thì cho nhi u k t qu khác nhau, c th đ

c

t ng h p l i nh sau:
- Thu nh p bình quân đ u ng
nh p bình quân đ u ng

i: Lotz và Morss (1976), k t lu n r ng thu

i thì có tác đ ng cùng chi u đ n t ng s thu thu . Tait,

Gratz và Eichengreen (1979); Tanzi (1981), k t lu n r ng thu nh p bình quân đ u

ng

i không tác đ ng đ n t ng s thu thu .
- Thu nh p bình quân đ u ng

i không g m xu t kh u: Chelliah (1971);

Chelliah, Baas và Kelly (1975): k t lu n r ng không có tác đ ng đ n t ng s thu
thu .
- T tr ng xu t kh u: Chelliah (1971), k t lu n r ng không tác đ ng đ n
t ng s thu thu . Tait, Gratz và Eichengreen (1979); Tanzi (1981); Stotsky và
WoldeMariam (1997); Ghura (1998): k t lu n r ng t tr ng xu t kh u có tác đ ng
cùng chi u đ n t ng s thu thu .
- T tr ng xu t kh u không g m khoáng s n: Chelliah (1971), k t lu n r ng
có tác đ ng cùng chi u đ n t ng s thu thu . Chelliah, Baas và Kelly (1975), k t
lu n r ng xu t kh u không g m khoáng s n không tác đ ng đ n t ng s thu thu .
- T tr ng nh p kh u: Stotsky và WoldeMariam (1997), k t lu n r ng t
tr ng nh p kh u không tác đ ng đ n t ng s thu thu .
m th

m th

ng m i: Lotz và Morss (1976); Ghura (1998), k t lu n r ng đ

ng m i thì có tác đ ng cùng chi u đ n t ng s thu thu .

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn21 of 56.


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn22 of 56.

15

- T tr ng ngành khoáng s n: Chelliah (1971); Chelliah, Baas và Kelly
(1975); Tait, Gratz và Eichengreen (1979); Tanzi (1981): k t lu n r ng t tr ng
ngành khoáng s n có tác đ ng cùng chi u đ n t ng s thu thu . Leuthold (1991), k t
lu n r ng t tr ng ngành khoáng s n không tác đ ng đ n t ng s thu thu . Stotsky
và WoldeMariam (1997); Ghura (1998), k t lu n r ng t tr ng ngành khoáng s n
tác đ ng ng

c chi u.

- T tr ng ngành nông nghi p: Chelliah (1971); Chelliah, Baas và Kelly
(1975); Leuthold (1991); Stotsky và WoldeMariam (1997); Ghura (1998): k t lu n
r ng có tác đ ng ng

c chi u đ n t ng s thu thu . Tait, Gratz và Eichengreen

(1979), k t lu n r ng t tr ng nông nghi p không tác đ ng đ n t ng s thu thu .
- T tr ng th
tr ng th

ng m i: Chelliah, Baas và Kelly (1975) k t lu n r ng t

ng m i không tác đ ng đ n t ng s thu thu .

- T tr ng m u d ch: Leuthold (1991), k t lu n r ng t tr ng m u d ch tác
đ ng cùng chi u đ n t ng s thu thu .
- Vi n tr n

c ngoài: Leuthold (1991), k t lu n r ng vi n tr n

c ngoài

không tác đ ng đ n t ng s thu thu .
- GDP bình quân đ u ng

i: Stotsky và WoldeMariam (1997); Ghura

(1998), k t lu n r ng GDP bình quân đ u ng

i có tác đ ng cùng chi u đ n t ng s

thu thu .
- T tr ng ngành s n xu t: Stotsky và WoldeMariam (1997): k t lu n r ng
t tr ng ngành s n xu t không tác đ ng đ n t ng s thu thu .
- Khai khoáng d u m và phát tri n ngu n nhân l c: Ghura (1998), k t lu n
r ng tình tr ng c a khu v c khai khoáng d u m và phát tri n ngu n nhân l c có tác
đ ng cùng chi u đ n t ng s thu thu .
- Tham nh ng: Ghura (1998), k t lu n r ng tham nh ng tác đ ng ng

c

chi u t ng s thu thu .
Tóm l i: t nh ng k t qu nghiên c u c a các tác gi trên, cho th y r ng: t
tr ng ngành khoáng s n; t tr ng xu t kh u; t tr ng xu t kh u không g m khoáng
s n; t tr ng m u d ch; GDP bình quân đ u ng

i và đ m th

ng m i tác đ ng

cùng chi u v i t ng s thu thu . T tr ng ngành nông nghi p có hai k t lu n khác
nhau, theo Chelliah, Bass và Kelly (1975), Ghura (1998) k t lu n r ng có tác đ ng

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn22 of 56.


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn23 of 56.

ng

16

c chi u; trong khi đó theo Taiz, Gratz và Eichengreen (1979) k t lu n không

có tác đ ng đ n t ng s thu thu .
T tr ng th

ng m i; thu nh p bình quân đ u ng

xu t kh u không g m khoáng s n; vi n tr n
s thu thu . Thu nh p bình quân đ u ng

i không g m xu t kh u;

c ngoài không có tác đ ng đ n t ng

i c ng có hai h

ng k t khác nhau, theo

Lotz và Morss (1976) k t lu n r ng có tác đ ng cùng chi u; Tait, Gratz và
Eichengreen (1979), Tanzi (1981) k t lu n là không có tác đ ng đ n t ng s thu
thu .
1.2.2. Các nghiên c u trong n

c

- Tác gi Võ Thành Vân (2010): Nghiên c u 64 t nh, thành cho th y các
y u t kinh t tác đ ng m nh đ n thu ngân sách đ a ph
ng

ng là t nh có GDP/đ u

i càng cao thì kh n ng đánh thu càng l n, tr ng s doanh nghi p ho t đ ng

trên đ a bàn t nh càng cao thì ngu n thu ngân sách càng t ng, t tr ng nông nghi p
trong GDP càng cao thì kh n ng huy đ ng ngu n thu càng h n ch , ch s n ng l c
c nh tranh c p t nh càng cao thì c s thu càng r ng. T tr ng chi đ u t t ngân
sách ch a có tác đ ng đ n ngu n thu ngân sách đ a ph
- Tác gi H o Nhiên: Có r t nhi u nhân t
n

nh h

ng.
ng đ n thu ngân sách nhà

c song nhìn chung, có m t s nhân t c b n nh :

+ GDP bình quân đ u ng

i: GDP bình quân đ u ng

i là m t y u t

khách quan quy t đ nh m c đ ng viên c a NSNN.
+ T su t l i nhu n bình quân trong n n kinh t : T su t l i nhu n bình
quân càng l n s ph n ánh kh n ng tái t o và m r ng các ngu n thu nh p trong
n n kinh t càng l n, t đó đ a t i kh n ng huy đ ng cho NSNN.

ây là y u t

quy t đ nh đ n vi c nâng cao t su t thu NSNN.
+ Kh n ng khai thác và xu t kh u ngu n tài nguyên thiên nhiên (d u m
và khoáng s n): Kh n ng khai thác và xu t kh u ngu n tài nguyên thiên nhiên (d u
m và khoáng s n) là nhân t
n

c.

i v i các n

nh h

ng không nh đ n ngu n thu ngân sách nhà

c có ngu n tài nguyên thiên nhiên d i dào phong phú thì vi c

khai thác và xu t kh u tài nguyên s đem l i ngu n thu to l n cho Ngân sách Nhà

n

c.

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn23 of 56.


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn24 of 56.

17

+ M c đ trang tr i các kho n chi phí c a Nhà n
h

ng đ n thu ngân sách nhà n

n

c. M c đ trang tr i các kho n chi phí c a Nhà n

c: Nhân t ti p theo nh

c là m c đ trang tr i các kho n chi phí c a Nhà

nh quy mô t ch c c a b máy Nhà n

c ph thu c vào nhi u y u t

c và hi u qu ho t đ ng c a b máy đó,

nh ng nhi m v kinh t – xã h i mà Nhà n

c đ m nh n trong t ng giai đo n l ch

s , chính sách s d ng kinh phí c a Nhà n

c. Khi các ngu n tài tr khác cho chi

phí ho t đ ng c a Nhà n
c a Nhà n

c không có kh n ng t ng lên, vi c t ng m c đ chi phí

c s đòi h i t su t thu c a Ngân sách c ng t ng lên.

+ T ch c b máy thu n p: T ch c b máy thu n p có nh h

ng đ n chi

phí và hi u qu ho t đ ng c a b máy này. N u t ch c h th ng c quan thu , h i
quan, kho b c Nhà n

c g n nh , đ t hi u qu cao, ch ng l i th t thu do tr n, l u

thu thì đây s là y u t tích c c làm gi m t su t thu NSNN mà v n th a mưn đ

c

các nhu c u chi tiêu c a NSNN.
Ngu n: />- Tác gi Nguy n Phi Khanh (2013): Nghiên c u các bi n c u trúc nh : thu

nh p bình quân đ u ng

i, đ m th

ng m i, t tr ng ngành nông nghi p, t tr ng

ngành công nghi p và l m phát lên t ng s thu thu c a các n
đ

c l a ch n, s d ng d li u b ng cho 7 n

c đang phát tri n

c Asean, trong đó có Vi t Nam,

trong giai đo n t n m 2000 đ n n m 2012. K t qu nghiên c u cho th y thu nh p
bình quân đ u ng

i và đ m th

ng m i là các nhân t có nh h

ng đáng k và

tác đ ng cùng chi u đ n t ng s thu thu ; t tr ng ngành nông nghi p, t tr ng
ngành công nghi p, l m phát không tác đ ng đ n t ng s thu thu .
Tóm l i: t nh ng nhiên c u c a các tác gi , có th rút ra nh n đ nh chung v
k t qu nghiên c u nh sau: GDP bình quân đ u ng

i; tr ng s doanh nghi p ho t

đ ng trên đ a bàn; t su t l i nhu n bình quân; ch s n ng l c c nh tranh c p t nh;
Kh n ng khai thác và xu t kh u ngu n tài nguyên thiên nhiên (d u m và khoáng
s n); thu nh p bình quân đ u ng
h

i; đ m th

ng m i, có tác đ ng cùng chi u, nh

ng đ n thu ngân sách, n u càng cao thì kh n ng đánh thu càng l n, ngu n thu

ngân sách càng t ng.

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn24 of 56.


Header Page - Phng pháp dy hc Ng vn25 of 56.

18

T tr ng nông nghi p trong GDP có hai k t lu n khác nhau, theo tác gi Võ
Thành Vân (2010) cho r ng t tr ng nông nghi p trong GDP càng cao thì kh n ng
huy đ ng ngu n thu càng h n ch . Nh ng theo k t lu n c a tác gi Nguy n Phi
Khanh (2013) cho r ng t tr ng ngành nông nghi p không tác đ ng đ n t ng s thu
thu .
T tr ng chi đ u t t ngân sách; t tr ng ngành công nghi p; l m phát không
có tác đ ng đ n ngu n thu ngân sách đ a ph

K T LU N CH

NG 1

i v i h u h t các n
sách nhà n

c trên th gi i nói chung và Vi t Nam nói riêng, ngân

c đóng m t vai trò vô cùng quan tr ng đ i v i s phát tri n kinh t , an

ninh – qu c phòng và đ i ngo i c a đ t n
nhà n

ng.

c; vi c t ng ngu n thu cho ngân sách

c t ngu n thu thu và xu t kh u s góp ph n n đ nh n n kinh t , đ m b o

cho các ngu n chi t ngân sách nhà n

c.

Trong giai đo n hi n nay, Ngân sách nhà n
ph

c nói chung và ngân sách đ a

ng nói riêng là m t b ph n c a n n tài chính qu c gia, là công c quan tr ng

đ th c hi n m c tiêu kinh t - xư h i, thúc đ y t ng tr

ng kinh t , t o th

n đ nh

b n v ng trong quá trình phát tri n. Vì v y, thu NSNN nói chung và thu ngân sách
đ a ph

ng càng tr nên r t quan tr ng trong vi c phát tri n kinh t - xư h i, đ m

b o đ ngu n l c đ cân đ i các ngu n chi (chi th
tri n), m t qu c gia hay đ a ph
(đ a ph

ng xuyên, chi đ u t phát

ng có ngu n thu ngân sách d i dào thì qu c gia

ng) đó có m t n n kinh t hùng m nh. Có thu thì m i có chi, thu ph i t t

thì m i có ngu n đ chi, v y nên có th kh ng đ nh r ng thu ngân sách nhà n

c có

m t vai trò đ c vi t quan tr ng.
Theo nghiên c u c a các tác gi trong và ngoài n
và 1.2.2 thì có r t nhi u y u t

nh h

c nh đư nêu

m c 1.2.1

ng đ n ngu n thu ngân sách nhà n

c,

nh ng nhìn chung bao g m nh ng y u t ch y u nh : GDP bình quân đ u ng

i;

t su t l i nhu n bình quân trong n n kinh t ; kh n ng khai thác và xu t kh u

Footer Page -Phng pháp dy hc Ng vn25 of 56.