Phát triển năng lực cá nhân cho học sinh tiểu học

PHÁT TRI Ể
NMỘ
T S ỐN Ă
NG L Ự
C CÁ NHÂN CHO H Ọ
C SINH TI Ể
UHỌ
C
THÔNG QUA T ỔCH Ứ
C DẠ
YHỌ
C NGOÀI L Ớ
P MÔN M ỸTHU Ậ
T

ThS. Trần Thị Yến
Viện Nghiên cứu Sư phạm, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội

Tóm tắt. Phần đầu bài báo nêu khái niệm và tác dụng của dạy
học ngoài lớp môn Mĩ thuật. Đồng thời giới thiệu sơ bộ Dự án “Hỗ
trợ Giáo dục Mỹ thuật Cấp tiểu học” (Chương trình hợp tác Việt
Nam - Đan Mạch về phát triển Văn hóa Việt nam - gọi tắt là
SAEPS) đang vận dụng vào giáo dục tiểu học Việt Nam. Qua thành
tựu ban đầu của mô hình SAEPS ở tiểu học, cho phép dạy đại trà
mở rộng trên cả nước. Tuy nhiên, do điều kiện dạy và học trên
khắp cả nước có những điểm khác biệt giữa các vùng miền về tổ
chức dạy học cũng như thiết kế bài học,…nên cần có những gợi ý
việc tổ chức dạy học thích hợp cho môn học. Qua thực tiễn nghiên
cứu và khảo sát theo SAEPS ở giáo viên Mỹ thuật tiểu học cho
thấy hầu hết các giờ học Mỹ thuật ở tiểu học hiện nay được giáo
viên tổ chức học tập trong lớp với các bước tiến hành gò bó về

không gian, âm thanh, môi trường…Học sinh học tập bị nhàm
chán, ít thể hiện được mình, các bài học thực hành không phát
huy được tính sáng tạo, diễn đạt bị hạn chế, không tích hợp được
các môn học khác…nên mục tiêu về thái độ đặt ra thực hiện được
chưa nhiều. Bài báo đề cập đến các vấn đề như: 1) Một số năng
lực cá nhân của học sinh có cơ hội phát triển trong quá trình học
tập ngoài lớp môn Mỹ thuật; 2) Lợi ích từ hoạt động tổ chức dạy
học ngoài lớp môn Mỹ thuật mang đến cho học sinh tiểu học; 3)
Một số kiến nghị khi tổ chức dạy học ngoài lớp môn Mỹ thuật cho
học sinh tiểu học với mong muốn góp phần vào sự đảm bảo chất


lượng cho giáo dục Mỹ thuật phổ thông nói chung trong giai đoạn
sau năm 2015.
1. Mở đầu
Hình thức tổ chức dạy học ngoài lớp cho học sinh (HS) Tiểu học
học môn Mỹ thuật (MT) là tổ chức cho HS học tập ngoài phạm vi
trường học hoặc ngoài lớp học, nội dung có thể là chính khóa hoặc
ngoại khóa. Bao gồm các hoạt động học tập như: “Học vẽ ngoài
trời; tham quan thực tế; học tại bảo tàng, phòng triển lãm tranh;
học thông qua các hoạt động ngoại khóa” [5]. Những hình thức
học tập này giúp HS được củng cố, bổ sung, mở rộng và làm
phong phú cho học tập chính khóa, tạo không khí hứng thú, phấn
khởi, khích lệ trong học tập cho các em.
Bắt đầu từ năm 2012, Dự án “Hỗ trợ Giáo dục Mĩ thuật Cấp tiểu
học” (nằm trong Chương trình hợp tác Việt Nam - Đan Mạch về
phát triển Văn hóa Việt nam - gọi tắt là SAEPS) được thực hiện ở
Việt Nam. Những điểm nổi bật của dự án này là đổi mới về phương
pháp dạy học: “Lấy người học làm trung tâm; khuyến khích sự
tương tác; kích thích tư duy sáng tạo; kích thích phát triển nhận

thức thông qua hoạt động thực tế” [4]. Đồng thời dự án đã cung
cấp các trải nghiệm về dạy và học MT giúp HS nâng cao nhận
thức. Đây là bước đột phá lớn trong giáo dục MT ở Việt Nam hiện
nay. Theo mô hình SAEPS, cách tiếp cận nội dung và tài liệu dạy
học tất yếu phải đổi mới trên nhiều yếu tố như: thiết kế bài học,
phương pháp giảng dạy, đặc biệt sẽ có thay đổi về hình thức tổ
chức dạy học nhằm tác động tới cả ba đối tượng: HS, giáo viên
(GV) và phụ huynh. Hơn nữa, tài liệu hướng dẫn học còn chú trọng
đến quy trình tổ chức cho HS tự học trong tiến trình thực hiện một
bài học, thông qua các hoạt động cơ bản, giúp các em trải
nghiệm, khám phá, phát hiện, chiếm lĩnh, kiến tạo tri thức.


Có thể xem đây là một hình thức mới trong tổ chức dạy học MT ở
trường tiểu học. Qua triển khai từ năm 2012 tại 6 tỉnh (với 8
trường/tỉnh), năm 2013 được đưa vào dạy ở tất cả các trường tiểu
học tại hai tỉnh (Tây Ninh và Bắc Giang) bước đầu cho thấy hiệu
quả tích cực của nó. Vì thế, năm học 2014-2015 Bộ GD&ĐT triển
khai đại trà trên 63 tỉnh thành đã truyền cảm hứng cho các giáo
viên MT để khuyến khích họ kết hợp các kĩ năng MT với các
phương pháp dạy học tích cực…Với mục đích đóng góp vào sự
phát triển giáo dục MT cho HS Tiểu học, bài viết tập trung bàn đến
việc tổ chức cho HS học tập ngoài lớp nhằm đạt được hai vấn đề
đó là: 1) Một số năng lực (NL) cá nhân của HS được phát triển
trong quá trình học tập ngoài lớp môn Mỹ thuật - nhìn từ kinh
nghiệm dạy học, 2) Lợi ích từ hoạt động tổ chức dạy học ngoài lớp
môn MT mang đến cho HS Tiểu học. Đây là những vấn đề mà
không ít chuyên gia giáo dục, các bậc phụ huynh, giáo viên dạy
MT, đặc biệt là HS các trường tiểu học hiện nay đang rất mong đợi
được thực hiện nhằm thỏa mãn mục tiêu môn học.

2. Nội dung nghiên cứu
2.1. Một số năng lực cá nhân của HS có cơ hội phát triển
trong quá trình học tập ngoài lớp môn Mỹ thuật
Các hoạt động tổ chức học tập ngoài lớp của môn học MT khi được
tiến hành hợp lý sẽ cung cấp cho HS những trải nghiệm học tập
hứng thú giúp các em khám phá bản thân và thế giới tốt hơn.
Trong “Định hướng xây dựng chương trình môn Mĩ thuật phổ
thông sau năm 2015” cũng như dự án “Hỗ trợ Giáo dục Mĩ thuật
Cấp tiểu học” (SAEPS) đã chỉ ra những năng lực cần tập trung phát
triển cho HS trên các lĩnh vực như:
-

“Năng lực trải nghiệm;

-

Năng lực kỹ năng và kỹ thuật;


-

Năng lực biểu đạt;

-

Năng lực phân tích và giải trình;

-

Năng lực giao tiếp và đánh giá” [2,4]

Năng lực nhận thức thông qua trải nghiệm tạo hình
Trong đổi mới giáo dục hiện nay, tổ chức cho HS được học tập
bằng trải nghiệm giúp các em nâng cao nhận thức là con đường
cần thiết đang được các nhà trường phổ thông áp dụng. Trong quá
trình học kiến thức môn MT thông qua tổ chức học tập ngoài lớp,
HS sẽ không chỉ được nâng cao năng lực nhận thức về tạo hình,
mà còn cả về các kiến thức lịch sử, văn hóa và xã hội. Về kiến
thức MT, HS được tìm hiểu về màu sắc, hình dạng, chất liệu … Cụ
thể HS biết được sự tạo thành màu mới từ sự pha trộn hai màu cơ
bản với nhau, biết cách quan sát để nắm bắt được hình dạng và
màu sắc của đối tượng, hình thành và phát triển nhận thức về
nghệ thuật ba chiều trong không gian, nắm được một số chất liệu
cơ bản sử dụng trong môn học MT... Tuy nhiên, muốn đạt được
điều đó thì cần có rất nhiều điều kiện kèm theo như chương trình,
phương pháp dạy và học phù hợp đối với mỗi lứa tuổi…
Ví dụ, chương trình học dành cho HS lớp 1 (bài 17) với bài học có
chủ đề như: Vẽ tranh ngôi nhà của em. Thay vì tổ chức dạy học
trong lớp như thông lệ - tổ chức cho HS được học tập ngoài lớp các
em sẽ được quan sát hình ảnh trực tiếp của ngôi nhà và các em
được vẽ cùng nhau về “Ngôi nhà của em”. Các hoạt động được tổ
chức sẽ là:
- Học sinh trò chuyện về ngôi nhà
- Được vẽ cùng nhau về ngôi nhà
- Hoàn thành và giới thiệu về ngôi nhà của mình
- Dùng vật liệu để cắt, lắp ghép thành một ngôi nhà (chung cư,
cấp 4 hoặc nhà liền kề, biệt thự…)


Cả bốn hoạt động đều quan tâm đến việc phát triển năng lực nhận

thức thông qua sự tích hợp kiến thức của các lĩnh vực: ngôn ngữ,
ngôn ngữ tạo hình (đường nét, hình dáng, màu sắc, bố cục…),
nghệ thuật kiến trúc, văn hóa, sáng tạo nghệ thuật và mỹ học.
Mục đích của bài học tập trung vào bốn vấn đề: một là, tạo sự kết
nối giữa cảm xúc và hiểu biết về ngôi nhà của HS; hai là, HS được
vẽ cùng nhau về ngôi nhà như sự biểu hiện trong tác phẩm hội
họa; ba là, HS hoàn thành sáng tạo những bức vẽ của mình về
ngôi nhà mà mình quan tâm, đồng thời tạo sự hưởng ứng về thẩm
mỹ về bài vẽ của mình; bốn là, HS tạo hình được ngôi nhà (cấp 4,
chung cư, biệt thự, liền kề…) mà mình yêu thích . Như vậy, với quy
trình này HS sẽ không phải tuân theo cách vẽ hay bước vẽ như
trước (dạy học trong lớp), các em sẽ bộc lộ được cảm xúc suy nghĩ
riêng của bản thân với đối tượng vẽ. Đồng thời nhờ vào quan sát
và trải nghiệm trong bài học HS phát triển năng lực nhận thức.
Ví dụ trên cho thấy: môn MT sẽ giúp HS nâng cao năng lực nhận
thức, đạt được những hiểu biết quan trọng về kiến thức, về phân
tích và cảm nhận thẩm mỹ, về sự sáng tạo trong tạo hình... bên
cạnh đó, những giờ học như thế này còn giúp HS tạo được cho
mình một “ ngân hàng hình ảnh” phong phú và hấp dẫn.
Năng lực kỹ năng và kỹ thuật (đặc thù môn học)
Môn MT là môn học đòi hỏi sự tập trung cao của thị giác và thiên
nhiều về thực hành, khi được tổ chức học tập thông qua môi
trường thực tế ngoài lớp HS sẽ dễ nắm bắt kiến thức hơn, các em
sẽ được rèn luyện kĩ năng, kĩ thuật thực hành tốt hơn trước thực
những hình ảnh thực tiễn. Quá trình học môn MT, HS học cách tiếp
cận học tập bằng cảm nhận đường nét, màu sắc, hình khối…dần
dần có khả năng sử dụng các kỹ thuật như vẽ nét, vẽ hình, tô màu
trên giấy, tạo hình và bố cục sản phẩm mỹ thuật 3 chiều, kỹ năng

cắt, dán…để hoàn thành các bài tập về vẽ tranh, nặn đồ vật, cắt
dán… sẽ giúp HS trở nên khéo léo hơn, nhờ đó phát triển năng lực
kỹ năng và kỹ thuật đặc thù môn học. Ngoài ra, HS còn được
hướng dẫn các kỹ thuật xử lý vật liệu, chất liệu trong quá trình
thực hành các bài tập Mỹ thuật. Giáo viên dùng phương pháp
truyền đạt kiến thức sinh động và cảm hứng giúp HS có những trải
nghiệm của tất cả các giác quan, nhờ đó phát huy được năng lực
kỹ năng và kỹ thuật môn học của HS.
Năng lực biểu đạt
Học MT là học những phương thức biểu hiện cách nhìn, cách nghĩ
về thế giới. Thông qua việc vẽ tranh, nặn đồ vật, tạo hình sản
phẩm trong môn học, HS sẽ phát triển năng lực biểu đạt cảm xúc,
suy nghĩ, cách nhìn của mình về gia đình, bạn bè, nhà trường và
thế giới xung quanh. Giáo dục MT ở các nước tiên tiến cho thấy,
các bài học theo chủ đề kết hợp với phương pháp học thảo luận
mở ra cơ hội kích thích tư duy sáng tạo, năng lực biểu đạt, trình
bày vấn đề, giải quyết vấn đề của HS, đồng thời giúp các em có
hứng thú học tốt các môn học khác.
Ví dụ: Bài 21 (lớp 4): Vẽ trang trí hình tròn. Nếu tổ chức dạy bài
này trong lớp HS sẽ được GV cho tìm hiểu về đặc điểm của hình
tròn, sau đó được hướng dẫn các nguyên tắc trang trí hình tròn rồi
sử dụng họa tiết và màu sắc để trang trí lên bề mặt hình tròn. HS
luyện tập thực hành và tổ chức nhận xét đánh giá vào cuối tiết
học. Khi tổ chức dạy học ngoài lớp HS được giới thiệu hình tròn
thông qua các hình ảnh, mô hình hoặc vật thật như: Cái đĩa, khăn
trải bàn, viên gạch lát nền…có dạng hình tròn được trang trí đẹp
hay quả táo, ảnh chụp những quả có dáng tròn xếp lại. Sau đó:


- Tổ chức trò chơi “Cùng nhau tưởng tượng với hình tròn”: Các em

được vẽ cùng nhau về những hình ảnh có dạng tròn trong cuộc
sống mà em thích.
- Sử dụng giấy màu trang trí trên hình tròn: Tưởng tượng hình tròn
đó hoặc ghép nhiều hình tròn thành một sản phẩm nào đó
Từ hai cách tổ chức cho HS vẽ trang trí hình tròn trên, HS có thể
tưởng tượng ra nhiều chủ đề trong thiên nhiên và cuộc sống. HS
tạo được mỗi bức tranh là một câu chuyện khác nhau chẳng hạn:
khu vườn kì diệu, hoa điểm tốt, mặt trời của bé, ước mơ của em…
Năng lực giao tiếp
Có nhiều hình thức tổ chức dạy học ngoài lớp. Một trong những
hình thức đó là tổ chức giờ vẽ ngoài trời. Khi đó mô hình bài học
được thiết kế theo kiểu vẽ cùng nhau, xây dựng câu chuyện, trình
diễn, sắm vai, tạo hình MT ba chiều… Hình thức tổ chức này không
chỉ tạo hứng thú mà còn phát triển năng lực giao tiếp của HS. Bởi
khác với dạy học trong lớp - các bước tiến hành gò bó hơn (không
gian, âm thanh, môi trường…). Trong tất cả các bài học được tổ
chức ngoài lớp, HS đều phải tiến hành các bước như trình bày ý
tưởng, trao đổi, thảo luận... Những hoạt động này giúp HS phát
triển năng lực giao tiếp như biết lắng nghe, đối thoại, và chia sẻ.
Nói cách khác, quá trình tác động trao đổi thông tin, cảm xúc qua
lại giữa HS với HS, giữa HS với GV sẽ rèn luyện năng lực giao tiếp
của HS. Sự tham gia tích cực vào các bài học sẽ giúp HS tự tin
hơn, tiếp thu kinh nghiệm của người xung quanh để trở thành vốn
sống, kinh nghiệm của bản thân, giúp hình thành và phát triển
tâm lý cá nhân. Sự tiếp xúc và tranh luận giữa các HS trong lớp
tạo nên sự kích thích, hứng thú và động lực học tập cho mỗi HS.
Đồng thời, các em cũng được học và phát triển các kỹ năng trong
giao tiếp với bạn bè, với GV, biết đồng cảm, biết đặt mình vào vị

trí của đối tượng giao tiếp, biết cùng suy nghĩ với người giao tiếp
để tạo ra sự “đồng điệu” trong giao tiếp.
Năng lực đánh giá
Môn MT giúp HS phát triển năng lực đánh giá bằng những câu hỏi
nhận biết về nét, hình dáng, bố cục, màu sắc…thông qua hoạt
động nhận xét đánh giá của tiết học. Với yêu cầu của mỗi bài học
về việc khám phá, nhận biết và cảm thụ các yếu tố tạo hình, HS
được rèn luyện năng lực cảm thụ thẩm mĩ. Bên cạnh đó, những bài
tập về thường thức mĩ thuật hay những giờ học tham quan... cũng
sẽ giúp nâng cao năng lực đánh giá của mỗi HS. Đặc biệt với
những câu hỏi thảo luận để HS được tự do trình bày cảm nhận của
mình về nội dung, hình thức sản phẩm nghệ thuật của các em,
những tác phẩm nghệ thuật của các họa sĩ …sẽ phát huy khả
năng tự đánh giá vấn đề của HS một cách tốt nhất.
2.2. Lợi ích và ý nghĩa của hình thức tổ chức dạy học ngoài
lớp môn Mỹ thuật đối với học sinh Tiểu học
Việc tổ chức dạy học ngoài lớp môn Mỹ thuật đem đến cho HS tiểu
học những lợi ích cơ bản sau:
Học sinh được giải phóng khỏi khuôn mẫu nhằm thúc đẩy
sáng tạo trong hoạt động tạo hình
Theo chương trình hiện hành môn MT ở trường Tiểu học, nội dung
dạy học được chia thành 5 phân môn: Vẽ theo mẫu, Vẽ trang trí,
Vẽ tranh, Xé dán - tập nặn tạo dáng và Thường thức mĩ thuật được
lặp đi lặp lại theo từng khối lớp. Sự chú trọng rèn luyện cho HS
trong tất cả các phân môn trên đã mang lại những hiệu quả nhất
định. Tuy nhiên phương pháp và hình thức tổ chức dạy học hiện
hành còn nhiều bất cập. Đối với HS trong một số tiết học thường
không gây được hứng thú mạnh mẽ, HS thường có cảm giác nhàm
chán vì các em thường làm việc đơn lẻ, không có sự chia sẻ. Các

em ít thể hiện được mình, hầu hết các bài học đều thực hành vẽ,
nặn, xé dán không phát huy được tính sáng tạo, diễn đạt bị hạn
chế, không tích hợp được các môn học khác. Giáo viên thì phải
dạy theo cách cứng nhắc vì phải căn từng giờ, từng phút, từng
bước, bó hẹp trong 35 phút nên hầu như mục tiêu đặt ra là dạy HS
hoàn thành bài vẽ, các mục tiêu thái độ khác chưa thực hiện được.
Khi HS được tổ chức dạy học ngoài lớp, các em sẽ được trải
nghiệm, nhiều kĩ năng có thể mang lại cảm xúc MT sinh động, tạo
hứng thú cho các em rèn luyện thực hành. Lúc này HS được học
mà chơi, chơi mà học. Được thỏa sức sáng tạo, không bị gò bó,
không sợ mình không biết vẽ mà được tự thể hiện sự sáng tạo qua
các kỹ thuật vẽ, xé dán, nặn, hoạt động với vật tìm được để sắp
đặt thành chủ điểm có ý nghĩa.
Tăng khả năng ngôn ngữ biểu cảm và vốn sống thực tế
Vẽ là hoạt động để HS phối hợp trọn vẹn và đều đặn của mắt, tay
và đầu óc. Khi cho HS vẽ, não của các em sẽ phải hoạt động để
nhận thức, xác định màu sắc, hình dáng, tỷ lệ, vị trí không gian
của đối tượng. Lúc này trí não có điều kiện được phát triển và hoạt
động sẽ rất có lợi cho sự phát triển trí tuệ, giúp HS thông minh
hơn. Thực tế cho thấy, muốn giáo dục MT có hiệu quả cần dạy cho
các em nghe hiểu, quan sát, giải quyết vấn đề…và tổ chức dạy
học ngoài lớp không chỉ là một phương tiện để các em làm quen,
tiếp xúc với nghệ thuật mà quan trọng hơn cả giúp các em cảm
thụ MT đồng thời có điều kiện để bộc lộ cá tính sáng tạo trong
những hoàn cảnh cụ thể để làm nên đời sống tinh thần của chúng.
Khi HS được trải nghiệm vẽ cùng nhau, được kí họa người, cảnh
vật trong không gian mở ngoài lớp không những giúp các em tích
lũy được nhiều “kiến thức nền” cho học tập MT. Còn giúp HS nâng
cao hiểu biết về cuộc sống xung quanh của các em. Những nét vẽ

hồn nhiên, hết sức bình dị, có khi chỉ là mô phỏng nhưng rất cần
thiết trong quá trình hình thành khả năng cảm thụ cái đẹp và khả
năng tư duy sáng tạo của HS tiểu học. Từ những nét vẽ, bức tranh
đó chính là cảm xúc, tình cảm là ước mơ mà các em đã thể hiện
trên trang giấy. Không những vậy, sản phẩm MT sẽ giúp các em
cảm thấy hứng thú. Khi HS nhìn vào bức vẽ mình tạo ra, chúng sẽ
cảm thấy vui vẻ, hứng thú và hạnh phúc được khoe thành tích với
mọi người. Qua quan sát tập trung, HS được thể hiện vì buộc các
em phải tập trung dùng ý chí và bàn tay để vẽ, hình ảnh nhờ đó
được khắc sâu và nhớ lâu hơn.
Phát huy cảm xúc thẩm mĩ của học sinh
Ngoài hình thành và phát triển khả năng tư duy và trí tưởng tượng
sáng tạo cho HS, hình thức tổ chức dạy học ngoài lớp còn nhằm
hướng đến đảm bảo cho mỗi HS phát huy tối đa cảm xúc thẩm mĩ
của mình. Thực hiện mục tiêu này, GV phải hiểu rõ về năng lực
cảm nhận, kiến thức, kỹ năng và tính cách sáng tạo của cá nhân
HS để lựa chọn và sử dụng các PP dạy học phù hợp. Chẳng hạn
muốn dạy cho HS khả năng sáng tạo nghệ thuật chúng ta sẽ dạy
các em những khả năng sau đây: khả năng quan sát (từ bao quát
đến chi tiết - quá trình tư duy được diễn ra từ Quan sát => so
sánh => phân tích => tổng hợp); khả năng cảm thụ thẩm mĩ (HS
biết nhận ra cái đẹp thông qua ngôn ngữ tạo hình: đường nét, màu
sắc, hình khối…); khả năng tư duy hình tượng (tạo cho HS khả
năng suy nghĩ so sánh, đối chiếu...để nhận biết và ghi nhớ đặc
điểm của sự vật, đối tượng); khả năng luyện tập, thực hành (HS
được thể hiện ở khả năng bố cục, vẽ hình, vẽ màu...rèn luyện khả
năng tự học, tự rèn, tự nghiên cứu...); khả năng đánh giá (là khả
năng nhận biết, phân biệt đẹp - xấu, đúng - sai...giúp HS hiểu

được những giá trị nghệ thuật trong mỗi bài học); khả năng vận


dụng kiến thức vào thực tiễn (là vận dụng vào học các môn học
khác, biết cách tô điểm, làm đẹp cho cuộc sống của bản thân và
của xã hội xung quanh....). Khi HS được vẽ, nặn, cắt dán (sáng tạo
nghệ thuật) trước những hình ảnh, không gian thực tiễn… các em
sẽ tập trung tinh thần vào đối tượng cho nên hình ảnh, sự vật lúc
đó trở thành thế giới biệt lập cho cảm xúc thẩm mĩ dẫn dắt. Sản
phẩm mĩ thuật lúc đó được hoàn thành bởi kĩ thuật và cảm xúc sẽ
đem lại cho người vẽ và người xem sự đồng điệu thú vị.
2.3. Một số đề xuất khi tổ chức dạy học ngoài lớp môn Mỹ
thuật cho học sinh tiểu học
Đối với cán bộ quản lý giáo dục
- Đồng thuận và tạo điều kiện mọi mặt giúp Gv có kế hoạch tổ
chức dạy học ngoài lớp một số tiết dạy môn Mỹ thuật có nội dung
phù hợp.
- Hàng năm tạo điều kiện tổ chức tôn vinh các kết quả học tập
của HS thông qua hình thức tổ chức trưng bày kết quả học tập
(sau một năm học/kì học) bằng cách tuyển chọn những bài vẽ/sản
phẩm Mỹ thuật đạt kết quả xuất sắc trong các phân môn của các
HS các lớp. Việc làm này sẽ khuyến khích được HS nỗ lực học tập
MT ngay từ khi bước chân vào trường tiểu học. Bên cạnh đó còn
tạo ra một phong trào sôi động từ những HS có năng khiếu và ham
thích học Mỹ thuật.
Đối với giáo viên
Qua kết quả điều tra, khảo sát GV dạy Mỹ thuật tiểu học (lớp
ĐHSP Mỹ thuật từ xa tỉnh Hậu Giang K4, năm học 2014 – 2015)
83/87 GV khẳng định rằng: “Trong dạy học MT, việc lựa chọn nội
dung, lập kế hoạch tổ chức dạy học ngoài lớp phù hợp sẽ góp

phần nâng cao năng lực học tập cho HS, giúp các em được lấp đầy
dần những lổ hổng kiến thức...Hơn nữa HS sẽ được bồi đắp cảm


xúc thẩm mĩ rất rõ ràng từ các thầy cô và từ chính thiên nhiên
xung quanh các em. Chính điều này làm cho HS yêu nghệ thuật
hơn trên con đường học tập của mình” [5].
Để tổ chức dạy MT ngoài lớp đạt hiệu quả, GV dạy MT cần nắm
những yêu cầu sau:
- Hiểu về tổ chức dạy học ngoài lớp môn Mỹ thuật (Mục tiêu, ý đồ,
thiết kế/kế hoạch, nội dung, yêu cầu, đồ dùng học tập…);
- Thiết kế được bài học khoa học, phù hợp thực tiễn về kiến thức,
phương pháp và hình thức tổ chức dạy học ( dự đoán dược những
khó khăn học sinh dễ mắc và dự kiến hướng giải quyết; quan sát,
hướng dẫn, hỗ trợ; kiểm tra, kiểm soát; động viên, khuyến khích
HS; không gian, địa điểm…);
- Dạy học ngoài lớp chỉ nên tổ chức ở HS lớp 3, lớp 4, lớp 5 tại địa
điểm trong hoặc gần trường (do các em HS lớp 1, lớp 2 còn bé
chưa đủ khả năng (thể lực, nhận thức) thực hiện một bài tập thực
hành ở không gian bên ngoài lớp học;
- Trong tiết dạy học ngoài lớp cần lựa chọn những phương pháp
phù hợp (tránh giảng giải lý thuyết gây nhàm chán, nặng nề)
- Khi thực hiện dạy học ngoài lớp, rất cần GV phải là người tâm
huyết với nghề, có kinh nghiệm thực tế và chắc về lý luận để có
thể kiểm soát được tổ chức lớp đồng thời tăng được nhận thức của
HS, giúp cho HS thu nhận được kiến thức về đối tượng thực tiễn
khách quan. Mặt khác, để phát huy hết hiệu quả và nâng cao vai
trò của tổ chức dạy học ngoài lớp, người GV phải nắm vững ưu
nhược điểm và các khả năng cũng như yêu cầu của phương pháp,
phương tiện dạy học để việc tổ chưc dạy học ngoài lớp phải đạt

đựơc mục tiêu dạy học và phải góp phần nâng cao hiệu quả của
giáo dục Mỹ thuật ở nhà trường phổ thông.
Đối với phụ huynh học sinh


- Đồng thuận, ủng hộ, khích lệ tinh thần dạy và học môn Mỹ thuật
ở trường tiểu học;
- Chủ động hỗ trợ khi con cái cần giúp đỡ (đồ dùng học tập, HS
ứng dụng kiến thức, tìm hiểu sưu tầm kiến thức, thời gian học tập
ở nhà…);
- Tạo cơ hội cho Nhà trường, Giáo viên hoàn thành mục tiêu GD.
Kinh nghiệm hơn 30 năm đào tạo/ tham gia đào tạo giáo viên của
chúng tôi cho thấy: việc HS tiểu học được tổ chức học tập môn Mỹ
thuật với số giờ học và nội dung phù hợp đã đem lại cơ hội thuận
lợi cho GV và HS trong hoạt động dạy - học môn Mỹ thuật ở trường
phổ thông. Tuy nhiên, nếu quá lạm dụng việc tổ chức dạy học
ngoài lớp sẽ làm giảm đi hiệu quả của việc tổ chức dạy học môn
học này. Điều quan trọng là GV phải biết lựa chọn hình thức tổ
chức dạy học ngoài lớp sử dụng chúng cho phù hợp. Lựa chọn hình
thức tổ chức dạy học ngoài lớp phụ thuộc vào mục tiêu, nội dung,
vào hoàn cảnh, tiến trình giảng dạy môn học, vào đặc điểm và khả
năng học tập của HS trong lớp học. Tóm lại, việc lựa chọn thời
gian, địa điểm tổ chức dạy học ngoài lớp, số lần tổ chức, kèm theo
các phương pháp dạy học đưa ra, các quyết định của GV... cần
được tính toán một cách hợp lý và khoa học mới đem lại hiệu quả
cao trong tổ chức HS học tập bằng hình thức tổ chức ngoài lớp.
3. Kết luận
Tổ chức dạy học ngoài lớp môn Mỹ thuật nhằm tạo cơ hội để HS
phát triển các năng lực cá nhân trong các trường tiểu học là một
công việc không dễ dàng. Từ những trải nghiệm - sự quan sát,

hứng thú tìm tòi và xử lý hình ảnh...đến các kĩ năng và kĩ thuật
đặc thù môn học - vẽ tranh, nặn đồ vật, cắt, xé dán…, những
phương thức biểu hiện - cách nhìn lối nghĩ…về thế giới để HS được
phát triển năng lực biểu đạt cảm xúc, suy nghĩ, cách nhìn của


mình về gia đình, bạn bè, nhà trường và thế giới xung quanh là
những yếu tố cơ bản cần được hình thành ngay ở trường tiểu học.
Vì thế, hình thức tổ chức dạy học ngoài lớp theo hướng tạo cơ hội
để HS được phát triển các năng lực cá nhân trong các trường tiểu
học sẽ là hoạt động mang tính đáp ứng nhu cầu cấp bách, quan
trọng đảm bảo chất lượng cho cả giáo dục tiểu học và giáo dục
phổ thông nói chung.

Tài liệu tham khảo
[1] Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2014. Đổi mới Chương trình theo Định
hướng Năng lực: Từ Khái niệm đến Tổ chức Thực hiện. Tài liệu hội
thảo. Hà Nội
[2] Bộ Giáo dục và đào tạo, 2013. Đổi mới chương trình sách giáo
khoa giáo dục phổ thông - kinh nghiệm quốc tế và vận dụng vào
điều kiện Việt Nam. Kỉ yếu hội thảo. Hà Nội
[3] Bộ Giáo dục và Đào tạo, Chương trình môn Mỹ thuật Tiểu học.
Nxb Giáo dục, 2002.
[4] Bộ Giáo dục và Đào tạo, Dự án hỗ trợ giáo dục mỹ thuật tiểu
học (SAEPS), Tài liệu Dạy học mỹ thuật dành cho giáo viên tiểu
học, năm học 2014-2015, Nguyễn Thị Nhung (chủ biên)
[5] Trần Thị Yến, Báo cáo thực trạng đề tài NCKH cấp Trường Biện
pháp tổ chức dạy học ngoài lớp môn Mĩ thuật cho học sinh Tiểu
học, mã số: SPHN 13 – 348.
[6] Trần Thị Yến, Sử dụng sách giáo khoa môn Mĩ thuật trong dạy

học theo mô hình VNEN ở trường tiểu học, Tạp chí Giáo dục & Xã
hội, ISSN 1859-3917, trang 27-30, số 41 tháng 8-2014.