SKKN Sử dụng phiếu học tập hiệu quả trong dạy học Công nghệ lớp 10

Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10

SỬ DỤNG HIỆU QUẢ PHIẾU HỌC TRONG DẠY HỌC CÔNG
NGHỆ LỚP 10
I. PHẦN MỞ ĐẦU
I.1 Lý do chọn đề tài
Đổi mới giáo dục đang diễn ra trên quy mô toàn cầu. Bối cảnh trên tạo nên
những thay đổi sâu sắc trong giáo dục, từ quan niệm về chất lượng giáo dục, xây
dựng nhân cách người học đến cách tổ chức quá trình và hệ thống giáo dục.
Sự thành công của một giờ dạy theo định hướng đổi mới phương pháp dạy
học phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố trong đó quan trọng nhất là sự chủ động, linh
hoạt, sáng tạo của cả người dạy và cả người học.
Trong thời đại ngày nay, thông tin bùng nổ với tốc độ chóng mặt, mà theo
nguyên tắc “sách giáo khoa phải ngắn gọn, nội dung phải súc tích” nên nội dung
các bài học không thể trình bày một cách chi tiết cho người học nghiên cứu. Hơn
nữa, sách giáo khoa được thiết kế trong một giai đoạn phát triển kinh tế, xã hội
xác định và sử dụng trong một thời gian nhất định. Vì vậy, không thể cập nhật hết
những nội dung kiến thức, mang tính thời sự, tính thực tiễn sản xuất ở địa phương
hay những thông tin kiến thức đặc trưng của các vùng miền. Do đó, trong tổ chức
dạy học, giáo viên phải tạo điều kiện cho học sinh, bổ sung, mở rộng kiến thức
trong sách giáo khoa để cập nhật thêm những thông tin mới, phục vụ việc dạy và
học là việc làm cần thiết nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học,
đưa việc học đến gần với thực tiễn hơn, đặc biệt với môn Công nghệ 10.
Mặt khác, ĐắkLắk là tỉnh có tiềm năng về sản xuất nông nghiệp, với diện
tích gần 500 ngàn ha đất trồng cây nông nghiệp, là tỉnh có đất đai, khí hậu thích
hợp cho nhiều loại cây trồng phát triển với năng suất cao, phẩm chất tốt. Một số
cây trồng chủ lực có giá trị kinh tế lớn về xuất khẩu như: cà phê, cao su, điều,
tiêu... Với cơ cấu, chủng loại cây trồng phong phú và đa dạng.

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

1


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10
Vì thế, trong hoạt động dạy học công nghệ cần có liên hệ chặt chẽ với thực
tiễn sản xuất nhằm nâng cao ý thức bảo vệ cây trồng, bảo vệ môi trường và từ đó
cũng giúp cho các em học sinh có định hướng nghề nghiệp đúng đắn hơn để góp
phần vào sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội của tỉnh, nâng cao và cải thiện đáng
kể đời sống của cộng đồng các dân tộc trên địa bàn.
Bởi vậy, để góp phần nâng cao chất lượng dạy học, tạo hứng thú cho học
sinh đối với môn học của mình, tôi đã tìm hiểu, nghiên cứu, thiết kế và sử dụng
vào bài dạy một số phiếu học tập( PHT) liên quan để đáp ứng được nhu cầu của
người học nhằm cụ thể hóa nội dung bài học phù hợp với thực tiễn ở địa phương.
Là cơ sở để từ đó giúp học sinh tự tìm hiểu kiến thức và biết vận dụng kiến thức
vào việc giải quyết các vấn đề thực tiễn trong cuộc sống và qua đó cũng làm cho
học sinh yêu thích hơn khi học môn Công nghệ 10, nên tôi đã chọn đề tài “Sử
dụng phiếu học tập hiệu quả trong dạy học Công nghệ lớp 10 ”
I.2 Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu
I.2.1. Mục tiêu nghiên cứu
Thiết kế và sử dụng hiệu quả PHT liên quan đến nội dung bài dạy của môn
Công Nghệ 10 nhằm tạo sự hứng thú, phát huy tính tích cực hoạt động nhận thức
của học sinh trong giờ học.
I.2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở khoa học của việc thiết kế và sử dụng phiếu hoc tập
trong dạy học Công Nghệ 10.
- Sử dụng PHT vào bài dạy để từ đó tổ chức cho học sinh(HS) lĩnh hội tri
thức và biết vận dụng kiến thức đã có vào thực tiễn cuộc sống, nhằm phát huy
tính tích cực của học sinh.
I.3. Đối tượng nghiên cứu

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

2


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10
- Các biện pháp sử dụng phiếu học tập vào bài dạy để tổ chức học sinh lĩnh
hội tri thức trong bài 12- Công nghệ 10 nhằm nâng cao hiệu quả của việc dạy
hoc.
- Học sinh khối 10 ở trường Trung học phổ thông Buôn Ma Thuột (THPT
Buôn Ma Thuột)
I.4. Giới hạn phạm vi và phương pháp nghiên cứu của đề tài
Vì thời gian có hạn đề tài mới chỉ tập trung nghiên cứu và sử dụng ở bài 12
và bài 48 -Công nghệ 10.
- Nghiên cứu chủ trương, đường lối, tài liệu về đổi mới phương pháp dạy
học theo hướng tích cực hoá việc học của học sinh.
- Nghiên cứu về cấu trúc và nội dung chương trình Công nghệ 10 (Phần
nông, lâm nghiệp).
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về các phương pháp, biện pháp xây dựng và sử
dụng phiếu học tập vào bài dạy Công nghệ 10 ( Bài 12 và Bài 48), theo hướng
phát huy tính tích cực học tập của học sinh trong giờ học.
- Gặp gỡ, trao đổi, tiếp thu ý kiến của các đồng nghiệp để tham khảo ý kiến
làm cơ sở cho việc nghiên cứu đề tài.
- Thực nghiệm sư phạm ở trường THPT Buôn Ma Thuột, để đánh giá hiệu
quả của đề tài nghiên cứu.
II. NỘI DUNG
II.1. Cơ sở lý luận
1.1.Khái niệm phiếu học tập
Nhiều nhà nghiên cứu đã định nghĩa về PHT như:
Tác giả PGS.TS. Nguyễn Đức Thành đã xây dựng khái niệm như sau: "Để

tổ chức các hoạt động của học sinh, người ta phải xây dựng các phiếu hoạt động
học tập gọi tắt là phiếu học tập. Còn gọi cách khác là phiếu hoạt động hay phiếu
Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

3


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10
làm việc. Phiếu học tập là những tờ giấy rời, in sẵn những công tác độc lập hay
làm theo nhóm nhỏ, được phát cho học sinh để học sinh hoàn thành trong một
thời gian ngắn của tiết học (từ 5 - 10 phút). Trong mỗi phiếu học tập có ghi rõ
một vài nhiệm vụ nhận thức nhằm hướng tới hướng tới hình thành kiến thức, kĩ
năng hay rèn luyện thao tác tư duy để giao cho học sinh”.
Theo tác giả Đặng Thành Hưng thì “PHT là một trong những phương tiện
dạy học (DH) cụ thể, đơn giản và có khả năng tương thích rất cao với tuyệt đại
đa số người học thuộc mọi lứa tuổi và trong lĩnh vực học tập. Đó là văn bản bằng
giấy hoặc dạng giấy do giáo viên (GV) tự làm, gồm một hoặc một số tờ, có vai
trò học liệu để bổ sung cho sách và tài liệu giáo khoa quy định, có chức năng hỗ
trợ học tập và giảng dạy vừa như công cụ hoạt động, vừa như điều kiện hoạt
động của người học và người dạy, mà trước hết như một nguồn thông tin học
tập”.
Còn tác giả Nguyễn Đức Vũ đã định nghĩa PHT là “tờ giấy rời, trên đó ghi
các câu hỏi, bài tập, nhiệm vụ học tập,... kèm theo gợi ý, hướng dẫn, dựa vào đó,
học sinh (HS) thực hiện hoặc ghi các thông tin cần thiết để giúp mở rộng, bổ
sung kiến thức bài học”.
Như vậy, qua xem xét một s�Nguyễn Thị Tâm

19

Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

20


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

21


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

22


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

23


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

24


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

25


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

26


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

27


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

28


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

29


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

30


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

31


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

32

Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

33


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

34


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10
II.4 Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học
Qua quá trình thực nghiệm, chúng tôi đã sử dụng PHT để đưa vào bài dạy
và đã làm cho học sinh yêu thích hơn giờ hoc Công nghệ 10”.
Giáo án của những bài thực nghiệm được dạy song song cùng thời gian
với loại giáo án đối chứng:
Giáo án thực nghiệm có sử dụng PHT vào bài soạn và dạy.
Giáo án đối chứng không sử dụng PHT vào bài giảng .
Sau khi dạy xong bài, chúng tôi tiến hành kiểm tra tinh thần học tập môn
Công nghệ của các em học sinh thấy được các em rất sôi nổi. Các em học sinh thực
hiện xong tiết học cảm thấy rất nhẹ nhàng, vui vẻ, có khi giờ học đã kết thúc nhưng
các em còn muốn tìm hiểu thêm những vấn đề thực tiễn có liên quan đến nội dung
bài học. Học sinh đã yêu thích hơn giờ học Công nghệ. Khả năng lĩnh hội kiến thức
của học sinh tốt hơn và được kiểm tra bằng hệ thống câu hỏi củng cố sau bài dạy.
Điều đó chứng tỏ các em học sinh đã có nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng và

hiệu quả của việc học đều các môn học.
Hơn nữa, khi sử dụng phiếu học tập đã mang lại những giá trị nhất định
trong dạy học Công nghệ như:
- Cập nhật, bổ sung, mở rộng thêm kiến thức trong sách giáo khoa.
- Củng cố, hoàn thiện kiến thức, nhằm củng cố thêm kiến thức và vận dụng
kiến thức đó vào trong thực tế sản xuất nông nghiệp tại Đăklăk.
- Góp phần đa dạng hoá phương tiện và đổi mới phương pháp dạy học.
Trong dạy Công Nghệ 10 nói chung và phần “ phân bón” nói riêng, sử dụng
PHT đã góp phần làm phong phú thêm phương tiện để giáo viên tổ chức quá trình dạy
học. Không những thế việc sử dụng nhiều dạng PHT đã góp phần thay đổi hình thức
tổ chức của bài lên lớp và thay đổi hoạt động của thầy và trò trong quá trình tổ chức
dạy học: Giáo viên không mất thời gian cung cấp kiến thức, mà kiến thức đó đã được
học sinh tìm hiểu, nghiên cứu và cập nhật thêm, do đó giáo viên có nhiều thời gian
Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

35


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10
hơn để hướng dẫn, tổ chức học sinh học tập; Học sinh không chép bài dạy của giáo
viên mà tăng cường hoạt động tìm tòi, thảo luận…Chính vì vậy, sử dụng PHT trong
dạy học Công Nghệ sẽ phát huy được tính sáng tạo, tích cực trong học tập của học
sinh.
- Góp phần gây hứng thú học tập cho học sinh:
Trong dạy học việc gây hứng thú học tập cho học sinh là một trong những biện
pháp tích cực để nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức. Với những thông tin bổ ích về
thực tiễn sản xuất ở địa phương sẽ gây hứng thú học tập cho học sinh, giúp học sinh
chủ động trong tư duy, sáng tạo trong học tập và làm không khí lớp học trở nên sôi
nổi, vui vẻ, học sinh yêu thích hơn với môn học và chất lượng giờ học được nâng cao
hơn.

-

Kiểm tra kết quả học tập của học sinh
Ngoài những vai trò trên, PHT có thể dùng để kiểm tra, đánh giá kỹ năng phân

tích, tổng hợp, kỹ năng vận dụng kiến thức lý luận vào thực tiễn sản xuất…
III. 5 Kết quả thu được qua khảo nghiệm
Lớp

Kết quả điểm Trung bình môn của năm học 2013 - 2014

Số
HS

HS

Tỉ lệ

HS

Tỉ lệ

HS

Tỉ lệ

HS

Tỉ

yếu,

(%)

trung

(%)

khá

(%)

giỏi

lệ

kém
Lớp

bình

(%)

10A1

40

0

0

4

10

10

25

26

65

10B1

42

0

0

8

19

16

38

18

43

10A2

42

0

0

0

0

8

19

34

81

10B2

45

0

0

0

0

15

33

30

67

đối
chứng
Lớp
thực
nghiệm

Qua kết quả nghiên cứu ta thấy rằng, ở các lớp thực nghiệm tỷ lệ đạt điểm
khá giỏi đều cao hơn các lớp đồi chứng. Ngược lại, tỷ lệ điểm trung bình của các
lớp đối chứng lại cao hơn. Điều đó phần nào cho thấy học sinh ở lớp thực nghiệm
Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

36


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10
tiếp thu kiến thức nhiều hơn và tốt hơn. Một trong những nguyên nhân đó là: Ở
lớp thực nghiệm, lớp học diễn ra nghiêm túc, học sinh hứng thú học tập, tích cực,

chủ động trong học tập, số lượng học sinh tham gia xây dựng bài nhiều làm cho
không khí lớp học sôi nổi kích thích sự sáng tạo, chủ động nên khả năng hiểu và
nhớ bài tốt hơn.
Còn ở lớp đối chứng, lớp học vẫn diễn ra nghiêm túc, học sinh vẫn chăm
chú tiếp thu bài giảng, nhưng các em tiếp thu thụ động về kiến thức, giáo viên sử
dụng phương pháp truyền thống như thông báo, giải thích nên quá trình làm việc
thường nghiêng về giáo viên.
Qua quá trình phân tích kết quả học tập ở các lớp thực nghiệm và các lớp
đối chứng và theo dõi trong suốt quá trình giảng dạy, tôi có những nhận xét sau:
- Ở lớp đối chứng:
+ Phần lớn học sinh chỉ dừng lại ở mức độ nhớ và tái hiện kiến thức. Tính
độc lập nhận thức không thể hiện rõ, cách trình bày rập khuôn trong SGK hoặc
vở ghi của giáo viên.
+ Nhiều khái niệm các em chưa hiểu sâu nên trình bày chưa chính xác,
thiếu chặt chẽ.
+ Việc vận dụng kiến thức đối với đa số các em còn khó khăn, khả năng
khái quát hóa và hệ thống hóa bài học chưa cao.
+ Giờ học trầm lắng, kém hứng thú, các em vẫn trả lời câu hỏi nhưng chưa
nhiệt tình.
Tuy nhiên, vẫn có một số học sinh hiểu bài khá tốt, trình bày khá lô gic,
chặt chẽ.
- Ở lớp thực nghiệm:
+ Phần lớn học sinh hiểu bài tương đối chính xác và đầy đủ
+ Lập luận rõ ràng, chặt chẽ

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

37

Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10
+ Độc lập nhận thức, có khả năng trình bày vấn đề một cách chủ động theo
quan điểm riêng, không theo nguyên mẫu SGK hoặc của giáo viên.
+ Đa số các em có khả năng vận dụng những kiến thức đã học vào kiến
thức thực tế.
+ Các em tham gia vào bài học với tinh thần say mê, hào hứng, không khí
giờ học thoải mái.
Tuy nhiên, vẫn còn một số ít học sinh, khả năng phân tích, tổng hợp, khái
quát hóa và vận dụng kiến thức chưa tốt.
III. Giải pháp
Hiệu quả bài dạy phụ thuộc rất nhiều vào phần chuẩn bị bài mới (soạn bài)
của giáo viên trước khi lên lớp. Nếu giáo viên chuẩn bị chu đáo bài soạn và có
thêm các thông tin, các hình ảnh sinh động của thực tế đưa vào thì lên lớp ngay
vào đầu tiết học đã thu hút được sự quan tâm và chú ý của học sinh.Từ đó,việc
giải quyết vấn đề trong một tiết dạy sẽ thuận lợi hơn, trôi chảy hơn và sẽ giúp
giáo viên giải quyết tốt ý đồ cho tiết dạy của mình.Vì vậy, để đưa được những nội
dung thực tiễn vào bài dạy cần thực hiện theo các bước sau:
- Giáo viên cần đọc trước bài học để xác định được nội dung trọng tâm của
bài và những vấn đề có thể thiết kế và sử dụng được PHT.
- Gợi ý cho học sinh những vấn đề của thực tiễn đặt ra có liên quan đến nội
dung bài học.
- Cho học sinh tìm hiểu trước thực tế địa phương đối với các vấn đề có liên
quan.
- Cần chú ý khai thác trước các bảng số liệu, bảng thống kê, hình ảnh... bởi
đây là một chuỗi hệ thống kiến thức rất quan trọng của bài học.
Để học tốt môn công nghệ:
* Đối với học sinh:

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

38


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10
- Thường xuyên liên hệ thực tế đối với bài học.
- Có tinh thần ham học hỏi.
- Tích cực làm việc nhóm với bạn bè.
- Tất cả những môn học liên quan đến lĩnh vực kĩ thuật đòi hỏi học sinh
phải có óc sáng tạo, khả năng tư duy. Trên cơ sở cái cũ các em sẽ cải tiến nó để
tạo ra cái mới hiện đại hơn.
* Đối với giáo viên:
Trong quá trình dạy học lấy học sinh làm trung tâm thì vai trò chỉ dẫn của
người thầy có quyết định đến kết quả nhận thức của học sinh. Để học sinh đạt kết
quả cao thì chỉ có sự cố gắng của học sinh thì chưa đủ. Đóng góp vào sự thành
công đó là vai trò của người thầy.
Trước hết để làm bất cứ công việc gì đạt hiệu quả cao thì ta phải có niềm
đam mê, hứng thú với công việc đó. Đó là cái tất yếu dẫn đến sự thành bại về lĩnh
vực mà các em đã chọn. Trong nhà trường cũng vậy, những môn nào các em
thích thì các em sẽ học giỏi môn đó. Và để tạo được sự hứng thú, thích học môn
đó thì vai trò dẫn dắt của người thầy cũng không kém phần quan trọng. Người
thầy phải kích thích, làm sống dậy trong các em niềm say mê, hứng thú đó.
Không khí của lớp học cũng ảnh hưởng rất lớn đến sự nhận thức bài học
của học sinh. Không khí thoải mái, không bị gò ép thì kiến thức cũng được lĩnh
hội một cách tự nhiên, không bị gò ép. Lúc đó học sinh sẽ nhớ kiến thức lâu hơn.
Hơn nữa đây là một môn học mang tính thực tiễn thì không gì phải bắt học sinh
nắm cứng nhắc kiến thức như trong sách giáo khoa. Điều này có ý nghĩa quyết
định đến những vấn đề thực tiễn mà các em quan tâm và đang đối đầu với nó. Ở
đó ngoài việc nắm kiến thức, các em phải biết linh động sử dụng kiến thức cho
đúng. Cho nên tạo được không khí học tập thoải mái cho học sinh là công việc
không thể thiếu của người thầy khi bắt đầu một tiết học, hơn nữa đó là tiết Công

nghệ.

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

39


Sáng kiến kinh nghiệm môn Công nghệ lớp 10
Một bước quan trọng để các em tiếp thu bài học tốt đó là phải yêu cầu các
em, tập dần cho các em khả năng tự liên hệ nội dung bài học với thực tiễn ở đị a
phương mình. Câu hỏi đặt ra thường là những câu hỏi mang tính vận dụng thực
tế.Và dĩ nhiên ở đây việc kiểm tra đánh giá của giáo viên là một khâu không thể
thiếu.
Đây là cách để học sinh có thể tự đúc rút kiến thức và ghi chép một cách
chọn lọc nhất. Ghi nhận nội dung bài học: Không nên đi theo lối cũ là giáo viên
đọc, học sinh chép, không bắt buộc HS phải ghi lại những nội dung đã được trình
bày rõ trong SGK mà chỉ hướng dẫn tổng kết từng phần thông qua hoạt động, ghi
lại những nội dung giáo viên giải thích. Vì thế các em phải quan sát lắng nghe,
suy nghĩ ghi nhận ngay từng phần của bài học. Nhận xét tinh thần học tập của bản
thân và các bạn. Học sinh có thể tuyên dương hoặc phê bình tinh thần làm việc
của các thành viên khác. Đây là cách để các em tự đánh giá và nhìn lại mình.
Liên hệ thực tiễn: càng nhiều càng tốt, đặc thù của môn Công nghệ 10 là
kiến thức hầu hết các bài rất dễ liên hệ với thực tế, thuận lợi hơn nữa là kiến thức
này diễn ra hàng ngày, các em rất dễ tiếp xúc, liên hệ vào từng bài học nên HS rất
dễ tiếp thu bài.
IV. Kết luận, đề nghị
1. Kết luận
Từ những kết quả nghiên cứu đề tài trên đây, tôi đã rút ra được những kết luận
chính sau:
- Bước đầu đã hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sử PHT để tổ

chức học sinh lĩnh hội tri thức ở môn Công nghệ 10 nhằm phát huy tính tích cực của
học sinh.
- Hệ thống, phân tích được đặc điểm, vai trò của việc sử dụng PHT đối với dạy
học Công nghệ 10 nói riêng và trong dạy học Công nghệ nói chung.

Giáo viên: Nguyễn Thị Tâm

40