Thực trạng người nghiện ma túy ở việt nam, những vấn đề gặp phải, những nguồn lực trợ giúp, các kỹ năng, biện pháp trợ giúp cho thân chủ là người nghiện ma túy

A. Mở đầu
B. Nội dung
1. Thực trạng người nghiện ma túy trên thế giới và ở Việt Nam
2. Những vấn đề gặp phải trong việc trợ giúp cho thân chủ là người nghiện ma túy
3. Những nguồn lực trợ giúp đối với người nghiện ma túy
4. Các kỹ năng trợ giúp đối với thân chủ là người nghiện ma túy
5. Các biện pháp trợ giúp cho thân chủ là người nghiện ma túy
6. Vai trò của nhân viên Công tác xã hội trong việc trợ giúp đối với thân chủ là
người nghiện ma túy.
C. Kết luận


A. Mở đầu
Xã hội ngày càng phát triển một mặt đem lại cho con người cuộc sống ấm no, hạnh
phúc mặt khác con người ngày càng phải đối mặt với nhiều vấn đề xã hội như ô
nhiễm môi trường, nạn thất nghiệp, nghèo đói, mại dâm,… Trong đó vấn đề ma túy
đang được cả nhân loại quan tâm cũng bởi vì mức độ lây lan của nó rất nhanh, hậu
quả để lại rất nặng nề và nó cũng chính là nguyên nhân mở đường cho các tệ nạn
khác như cờ bạc, mại dâm và là con đường ngắn nhất dẫn đến HIV/AIDS. Nói về
tác hại của ma túy thì có lẽ không một giấy mực nào có thể kể xiết nhưng chúng ta
có thể khẳng định rằng ma túy có ảnh hưởng rất lớn đối với bản thân người nghiện,
gia đình và cả xã hội. Để có được một xã hội giàu mạnh, văn minh thì tệ nạn ma
túy cần phải được đẩy lùi. Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ người
nghiện khá cao, có xu hướng gia tăng và cũng là quốc gia tích cực, đi đầu trong
việc phòng chống tệ nạn ma túy trong đó vấn đề của những người nghiện ma túy
luôn được quan tâm và đặt lên hàng đầu. Trong đó nhà nước ta đã chú trọng tới các
chính sách hỗ trợ đối với người nghiện ma túy và gia đình họ như: tuyên truyền,
vận động hỗ trợ người nghiện đến với các trung tâm cai nghiện, nỗ lực hạn chế đến
mức tối đa việc những người nghiện có thể tái nghiện đồng thời tạo việc làm,
phòng chống phân biệt đối xử và giúp đỡ họ hòa nhập vào cộng đồng xã hội. Như
vậy có thể thấy nhà nước ta đã có cái nhìn đúng đắn, khách quan đối với những

người nghiện ma túy để từ đó đề ra những biện pháp khắc phục hậu quả kịp thời
của ma túy. Tuy nhiên việc thực hiện những mục tiêu trong chiến dịch phòng
chống ma túy và giúp đỡ những người nghiện ma túy còn rất khó khăn đòi hỏi sự
tham gia nhiệt tình của các cơ quan chức năng, các tổ chức chính quyền địa
phương, của người dân và cả cộng đồng xã hội đặc biệt là của những người nghiện
ma túy và gia đình của họ.
Là nghề nghiệp mang tính chuyên môn cao và với mục đích cao cả là giúp đỡ
những người yếu thế trong xã hội tự vươn lên giải quyết khó khăn của bản thân và
hòa nhập với cộng đồng xã hội. Trong đó những người nghiện ma túy là đối tượng
trợ giúp đặc biệt và cần sự quan tâm rất lớn đối với người làm Công tác xã hội.
Như vậy Công tác xã hội giữ vai trò không nhỏ trong việc hỗ trợ những người
nghiện ma túy và gia đình của họ giải quyết những khó khăn trước mắt, ổn định
cuộc sống lâu dài và vươn lên hòa nhập với xã hội. Chính vì vậy, nhân viên Công
tác xã hội cần phải nắm rõ thực trạng, những vấn đề gặp phải, các biện pháp, kỹ


năng, nguồn lực trợ giúp đối với thân chủ là người nghiện ma túy để quá trình trợ
giúp mang lại kết quả cao.
B. Nội dung
1. Thực trạng người nghiện ma túy trên thế giới và ở Việt Nam hiện nay
1.1 Khái niệm ma túy và người nghiện ma túy
a.

Khái

niệm

ma

túy

Ma túy là từ Hán Việt, với nghĩa: “ma” là tê mê, “túy” là say sưa. Như vậy, ma túy
là chất đưa đến sự say sưa, mê mẩn. Đây cũng là từ tiếng Việt dùng để dịch chữ
nước ngoài để chỉ các chất gây nghiện thuộc loại nguy hiểm nhất: thuốc phiện,
morphine, heroin, cocain, cần sa và một số thuốc tổng hợp có tác dụng tương tự
morphine được sử dụng trong điều trị y tế. Như vậy, có thể nói ma túy là chất đưa
đến sự say sưa và mê mẩn, hay nói cách khác ma túy là chất gây nghiện.
Hiện có nhiều loại định nghĩa khác nhau về ma tuý. Trong đó Tổ chức Y tế
Thế giới (1982) đã phát triển định nghĩa sau: “Ma tuý theo nghĩa rộng nhất là mọi
thực thể hoá học hoặc là những thực thể hỗn hợp, khác với tất cả những cái được
đòi hỏi để duy trì một sức khoẻ bình thường, việc sử dụng những cái đó sẽ làm
biến đổi chức năng sinh học và có thể cả cấu trúc của vật”. Trong cách hiểu đơn
giản, điều đó có nghĩa là mọi vật chất khi đưa vào trong cơ thể người sẽ thay đổi
chức năng sinh lý học hoặc tâm lý học loại trừ thực phẩm, nước và ôxy.
Luật phòng, chống ma tuý của Việt Nam tại điều 2 đã đưa ra một số định
nghĩa về ma tuý hoặc có liên quan đến khái niệm ma tuý như sau:
- Chất ma tuý là chất gây nghiện, chất hướng thần được quy định trong các
danh mục do Chính phủ ban hành.
- Chất gây nghiện là chất kích thích hoặc ức chế thần kinh, dễ gây tình trạng
nghiện đối với người sử dụng.


- Chất hướng thần là chất kích thích, ức chế thần kinh hoặc gây ảo giác, nếu
sử dụng nhiều lần có thể dẫn tới tình trạng nghiện với người sử dụng.
- Tiền chất là các chất không thể thiếu được trong quá trình điều chế, sản
xuất ma tuý được quy định do chính phủ ban hành.
- Thuốc gây nghiện, hướng thần là các loại thuốc chữa bệnh được quy định
trong danh mục do Bộ Y tế do chính phủ ban hành.
Từ quy định của Liên Hợp quốc và pháp luật Việt Nam chúng ta có thể hiểu:
Ma tuý là các chất có nguồn gốc tự nhiên hoặc tổng hợp, khi được đưa vào cơ thể

con người, nó có tác dụng làm thay đổi trạng thái ý thức và sinh lý của người đó.
Nếu lạm dụng ma tuý, con người sẽ lệ thuộc vào nó, khi đó gây tổn thương và nguy
hại cho người sử dụng và cộng đồng.
b. Khái niệm nghiện ma túy
Khái niệm về nghiện ma túy cũng được nhìn nhận ở nhiều góc độ khác nhau:
- Nghiện ma túy từ góc độ y học được tổ chức Y tế thế giới định nghĩa là
“Trạng thái nhiễm độc chu kỳ hay mãn tính do sử dụng lặp lại nhiều lần, một chất
độ tự nhiên hay tổng hợp nào đó. Sự nhiễm độc này thể hiện ở sự tăng dần liều
dùng và sự lệ thuộc tâm sinh lý của người dùng vào tác dụng của chất đó”.
- Theo quan điểm xã hội thì “ Nghiện ma túy là tệ nạn xã hội làm tổn hại
đến sức khỏe, nhân cách, ảnh hưởng xấu đến đời sống sinh hoạt và trật tự an
toàn xã hội ”.
Theo điều 2 Luật phòng chống ma túy ở Việt Nam: “Người sử dụng ma tuý
là người sử dụng chất ma tuý, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần và bị lệ thuộc
vào chất này”.
Tóm lại, nghiện ma túy là hiện tượng phụ thuộc cả về thể xác và tinh thần
vào ma túy do sử dụng thường xuyên với liều lượng ngày càng tăng dẫn đến


mất khả năng kiểm soát bản thân ở người nghiện ma túy, có hại cho cá nhân và
cho xã hội. Quá trình nghiện ma túy diễn ra với các mức độ ngày càng tăng, đầu
tiên là những khoái cảm hoàn toàn mang tính cá nhân, rồi đến những khổ sở,
đau đớn vật vã, của chính cá nhân người nghiện và cuối cùng là những hành vi
gây nguy hiểm cho gia đình và xã hội. Chính vì vậy, nghiện ma túy đã bị coi là
tệ nạn xã hội cần phải lên án và loại bỏ.
- Các hình thức sử dụng ma túy:
+ Qua đường hô hấp (hút, ngửi, hít,…)
+ Qua hệ tuần hoàn (tiêm chích)
+ Qua đường tiêu hóa (uống, nuốt)
- Nguyên nhân nghiện ma tuý

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến nghiện ma tuý:
+ Về nhận thức. Do thiếu hiểu biết về ma tuý, nghiện ma tuý và tác hại của
nghiện ma tuý. Nhiều thanh niên có tính tò mò sử dụng ma tuý xem thế nào đã dẫn
tới nghiện, có những phụ nữ quá béo đã mua loại ma tuý kích thích thần kinh
(Maxinton) uống để giảm béo, có học sinh cần thức đêm ôn thi, đã dùng thuốc kích
thích thần kinh để thức mà không biết dẫn tới nghiện ma tuý.
+ Do sang chấn tinh thần trong cuộc sống (stress): Có người thất bại trong
sự nghiệp, do thất tình, thi trượt, bố mẹ bất hoà bỏ nhau.v..v. đã tìm tới ma tuý.
+ Do buông lỏng quản lý, giáo dục của gia đình, nhà trường: gia đình quá
nuông chiều, nhiều bố mẹ không dành thời gian quan tâm theo dõi con cái, nhà
trường thiếu giám sát, phát hiện sớm các học sinh có nguy cơ lạm dụng ma tuý và
chưa có nhiều các hoạt động lành mạnh để thu hút học sinh tham gia.


+ Dùng ma tuý để chữa bệnh. Một số người đã lạm dụng ma tuý để chữa
một số bệnh như đau dây, chữa sốt rét, phụ nữ sau khi sinh đẻ,...
+ Môi trường còn nhiều ma tuý. Bọn tội phạm tàng trữ, buôn bán và tổ chức
sử dụng ma tuý chưa được quét sạch, vì lợi ích kinh tế, chúng đã mù quáng lừa gạt,
lôi kéo nhiều thanh niên đến với ma tuý…
- Hậu quả của nghiện ma tuý
Khi nghiện ma tuý, sức khoẻ giảm sút rất nhanh, cơ thể bị suy kiệt, mọi sinh
hoạt bị đảo lộn “ngày ngủ, đêm ăn”, lười vệ sinh cá nhân dễ dẫn tới mắc các bệnh
nhiễm trùng da, rối loạn dinh dưỡng, viêm đa dây thần kinh,...
Nhiều trường hợp dùng ma túy liều cao dẫn tới sốc ma tuý, nếu không được
cấp cứu kịp thời sẽ dẫn tới tử vong.
Rất dễ nhiễm một số bệnh nguy hiểm đến tính mạng như nhiễm trùng máu,
tăng huyết áp, vỡ mạch máu não (đột quỵ).
Gây ra hội chứng trầm cảm, rối loạn tâm thần.
Nguy cơ cao nhiễm HIV/AIDS, ở nước ta 70% người nhiễm HIV là do tiêm
chích ma tuý.

Gây rối loạn nhân cách hành vi. Rối loạn lối sống, nếp suy nghĩ, đạo đức bị
suy thoái, dần dần người nghiện trở nên thờ ơ với những hứng thú bình thường
như: hoài bão ước mơ, học hành, vui chơi giải trí lành mạnh. Thậm chí do nhu cầu
sử dụng ma tuý ngày càng tăng, nhiều người nghiện trở nên hung hãn mất tính
người.
Giảm và mất khả năng lao động. Khi nghiện ma tuý, khả năng lao động
giảm hoặc mất đi tính chăm chỉ, sự khéo léo, ý thức và kỷ luật lao động, học tập
giảm sút, bê trễ trong công việc,...


Kinh tế sa sút, gia đình tan vỡ, 100% gia đình có người nghiện ma tuý kinh
tế lâm vào cảnh sa sút, nhà cửa bị phá sản, có tới 27% tan vỡ hạnh phúc, 24% thân
nhân từ bỏ người nghiện.
Xã hội lãng phí tiền của: Hàng ngày người nghiện ma tuý đã tiêu tốn một số
tiền lớn, chỉ riêng 2 thành phố lớn: Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh mỗi ngày
người nghiện tiêu tốn tới hàng tỷ đồng vào việc sử dụng ma tuý.
Nhà nước và xã hội còn bỏ ra hàng trăm tỷ đồng mỗi năm chi phí cho phòng
chống ma tuý.
Trật tự an toàn xã hội bị xâm phạm: 70% người nghiện ma tuý liên quan
đến trộm cắp, cướp giật, giết người, đua xe, gây rối trật tự xã hội, làm tăng tội
phạm hình sự.
Tệ nạn nghiện ma tuý vừa là nguyên nhân, vừa là điều kiện để phát sinh các
tệ nạn xã hội khá như mại dâm, cờ bạc, buôn lậu,…
c. Khái niệm người nghiện ma tuý:
Theo tổ chức y tế thế giới (WHO): người nghiện ma túy là người sử dụng
chất ma túy, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần dưới các hình thức khác nhau như
hút, hít, tiên, chích và bị lệ thuộc vào các chất này.
Theo Luật phòng, chống ma túy 23/2000/QH 10: Người nghiện ma túy là
người sử dụng chất ma túy, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần và lệ thuộc vào
chất này.

1.2 Thực trạng người nghiện ma túy trên thế giới và ở Việt Nam
- Trên thế giới


Việc lạm dụng chất gây nghiện trong đó có ma túy đã và đang làm gia tăng
mối lo ngại về sức khỏe và xã hội cho nhiều quốc gia trên thế giới. Ma túy và lạm
dụng chất gây nghiện này được xem là vấn đề mang tính toàn cầu gây ra nhiều tổn
thất về nguồn lực xã hội như kinh tế, con người, rối loạn an ninh trật tự an toàn xã
hội, làm giảm giá trị và chất lượng cuộc sống. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO)
trong Báo cáo hằng năm về ma túy, năm 1985 trên thế giới có 48 triệu người
nghiện ma túy, đến năm 1995 tăng lên 60 triệu người và đến cuối những năm của
thập kỷ 90 là 180 triệu người, đến năm 2004/2005 có đến 200 triệu người và đến
năm 2009/2010 ước tính từ khoảng 141 triệu đến 272 triệu chiếm 6,1 % tổng dân
số trong độ tuổi từ 15 đến 60. Trong đó có từ 125 đến 203 triệu người hút cần sa,
14,2 đến 20,5 triệu người nghiện cocain, từ 14 đến 57 triệu người sử dụng
amphetamine, từ 12 đến 14 triệu người nghiện hêroin. Theo báo cáo của Tổ chức Y
tế Thế giới (2009) về số lượng người sử dụng các chất ma túy độ tuổi từ 15 đến 64
phân chia theo khu vực năm 2009 của Tổ chức Y tế Thế giới. Những số liệu cho
thấy số người nghiện ở khu vực Châu Á nhiều nhất, sau đó đến Châu Mỹ, Châu
Phi, Châu Âu và Châu Đại dương.
Nghiện ma túy gây tổn hại rất nhiều đến đời sống của con người. Thứ nhất là
ảnh hưởng to lớn đến sức khỏe. Theo WHO, năm 2009 Tỷ lệ người nhiễm HIV
trong số những người nghiện là 17,9% tương đương với 2.8 triệu người lạm dụng
ma túy dương tính với HIV. Bên cạnh đó việc sử dụng chung bơm kim tiêm của
người nghiện cũng làm gia tăng tỷ lệ mắc viêm gan C với tỷ lệ khoảng 50% tương
tương với 8 triệu người. Số người chết liên quan đến sử dụng ma túy trái phép ước
tính lên đến từ 104.000 đến 263.000 người mỗi năm trong đó có khoảng một nửa
chết do sử dụng ma túy quá liều. Bên cạnh đó ma túy còn gây mất trật tự xã hội với
tệ nạn buôn bán ma túy của các băng đảng tội phạm. Sử dụng ma túy cũng gây tổn

thất lớn về kinh tế. Đơn cử như ở Anh năm 2010 có có hơn 13 nghìn người nghiện


ma túy, đa phần là nghiện heroin, tiêu phí khoảng 15 tỷ bảng Anh/năm. Hơn 50%
vụ phạm tội ở Anh có liên quan đến ma túy. Chưa kể đến việc những thành viên
khác trong gia đình, cộng đồng và xã hội cũng chịu hậu quả của nghiện ma túy làm
cho chất lượng cuộc sống nói chung bị suy giảm. Tại diễn đàn Liên Hợp quốc, ngài
Boutros Gali - nguyên Tổng Thư ký Liên Hợp quốc đã đánh giá: "Trong những
năm gần đây, tình trạng nghiện hút ma tuý đã trở thành hiểm hoạ của toàn nhân
loại. Không một quốc gia, dân tộc nào thoát ra khỏi ngoài vòng xoáy khủng khiếp
của nó để tránh khỏi những hậu quả do nghiện hút và buôn lậu ma tuý gây ra. Ma
tuý đang làm gia tăng tội phạm, bạo lực, tham nhũng, vắt cạn kiệt nhân lực, tài
chính, huỷ diệt những tiềm năng quí báu khác mà lẽ ra phải được huy động cho
việc phát triển kinh tế - xã hội, đem lại ấm no, hạnh phúc cho mọi người. Ma tuý
đang làm suy thoái nhân cách, phẩm giá, tàn phá cuộc sống yên vui gia đình, gây
xói mòn đạo lý, kinh tế, xã hội... Nghiêm trọng hơn, ma tuý còn là tác nhân chủ
yếu thúc đẩy căn bệnh thế kỷ HIV/DS...''
Ở Việt Nam
Tại Việt Nam, Hội nghị Tổng kết 10 năm công tác phòng chống AIDS và tệ
nạn ma túy, mại dâm vào tháng 1 năm 2011, đánh giá trong 10 năm trở lại đây, tình
hình sử dụng chất ma túy ở trong nước vẫn diễn biến hết sức phức tạp, số người
nghiện ma túy tăng mạnh từ năm 2000 đến 2007 (khoảng 178.305 người), từ năm
2007 đến nay, số người nghiện ma túy có xu hướng giảm (khoảng 146.731 người).
Đến năm 2010 tại 63 tỉnh, thành đã có 146.731 người nghiện ma tuý có hồ sơ quản
lý, giảm 26.872 người (15,47%) so với năm 2008. Trong đó người nghiện ma tuý
là cán bộ, công nhân viên chức là 1.386 người; 2.058 người là học sinh, sinh viên;
người nghiện là nam giới chiếm 96,17% nữ giới là 3,83%.
Đến cuối tháng 6/2011, cả nước có 149.900 người nghiện ma túy. So với
cuối năm 1994, số người nghiện ma túy đã tăng khoảng 2,7 lần với mức tăng xấp

xỉ 6.000 người nghiện mỗi năm. Mức độ lan rộng của lạm dụng may túy phủ khắp
các tỉnh thành trong cả nước. Người nghiện ma túy đã có ở 63/63 tỉnh, thành phố,
trong đó có 52 tỉnh, thành có người nghiện tăng, khoảng 90% quận, huyện, thị xã
và gần 60% xã, phường, thị trấn trên cả nước.
Độ tuổi của người nghiện ngày càng "trẻ hóa". Năm 1995 tỷ lệ người nghiện
ma túy dưới 30 tuổi chiếm khoảng 42%, đến năm 2001 là 57,7%, năm 2009 là
68,3% và cuối năm 2010 đã gần 70%. Người nghiện là phụ nữ tăng từ 2% năm
2005 lên đến 5% vào thời điểm hiện nay.
Đa số người nghiện ma túy có trình độ văn hóa thấp, khoảng 10% không biết
chữ, 59% có trình độ văn hóa từ tiểu học tới trung học cơ sở, Có khoảng 2/3 số
người nghiện chưa từng được đào tạo nghề; gần 20% đã được học nghề nhưng
không được cấp bằng, chứng chỉ; khoảng 12% được đào tạo nghề một cách chính
quy, được cấp bằng, chứng chỉ tốt nghiệp. Đa số người nghiện ma túy không có
nghề nghiệp ổn định, sống chủ yếu từ nguồn hỗ trợ của gia đình, thu nhập hợp
pháp chỉ bằng 1/3 số tiền chi cho ma túy.
Loại ma túy được sử dụng và hình thức sử dụng ma túy cũng có nhiều thay
đổi phức tạp. Thay cho thuốc phiện trong hơn 10 năm trước đây, heroin hiện là loại
ma túy được sử dụng chủ yếu ở Việt Nam, có tới 95% người nghiện thường xuyên
sử dụng heroin trước khi tham gia cai nghiện.
Cách thức sử dụng ma túy cũng có nhiều thay đổi. Nếu như năm 1995 chỉ có
chưa đến 8% số người nghiện tiêm chích ma túy và hơn 88% chủ yếu hút, hít thì
tới cuối năm 2009, số người chích ma túy chiếm hơn 75% tổng số người nghiện
ma túy của cả nước.
Người nghiện chích ma túy cũng là nhóm đối tượng chiếm tỷ lệ cao nhất
trong số những người nhiễm HIV ở Việt Nam, chiếm 41,1%. Bên cạnh đó, xấp xỉ


50% số người nghiện được khảo sát năm 2009 cho biết họ đã gặp những vấn đề về
sức khỏe tâm thần như lo lắng, trầm cảm, mất ngủ, ảo giác, căng thẳng thần kinh

trong 12 tháng trước khi tham gia cai nghiện, trong đó 11,4% thường xuyên hoặc
luôn luôn gặp những vấn đề như vậy.
Số lượng các vụ vi phạm pháp luật về buôn bán ma túy trong 10 năm qua mà
các lực lượng chức năng đã phát hiện và triệt phá là hơn 122 nghìn vụ án với gần
200 nghìn đối tượng phạm tội về ma túy, thu giữ gần 1,9 tấn heroin, hơn 2,5 tấn
thuốc phiện, 800 nghìn viên ma túy tổng hợp…Việc thực hiện các chủ trương, giải
pháp về phòng chống ma tuý đã có những kết quả cao, đã bắt giữ 14.237 vụ/21.086
đối tượng phạm tội về ma tuý; sổ lượng ma tuý thu giữ là heroin tăng 27%, ma tuý
tổng hợp tăng 11 lần.
Các hoạt động phòng chống ma túy đã và đang được Chính phủ và các cơ
quan đoàn thể đẩy mạnh. Cụ thể công tác tuyên truyền, giáo dục, phòng chóng ma
tuý, tổ chức cai nghiên và quản lý nghiện sau cai cũng đạt được nhiều kết cao
(Theo Ủy ban quốc gia về phòng chống AIDS và phòng chống tệ nạn ma túy, mại
dâm (UBQG), 2011). Tháng 6 năm 2011 được chọn là tháng hành động phòng
chống ma túy trên cả nước.
Trong 6 tháng năm 2011, cả nước đã thực hiện xây dựng mới 695 xã,
phường lành mạnh không có tệ nạn mai dâm, nghiện ma túy (51/63 tỉnh, thành phố
trực thuộc trung ương; và đạt gần 70% kế hoạch năm 2011 đã đăng ký). Xây dựng
mới 124 Đội hoạt động xã hội tình nguyện cấp xã về phòng chống mại dâm, cai
nghiện và quản lý sau cai, đạt 41,34% kế hoạch năm 2011.

2. Những vấn đề gặp phải trong việc trợ giúp cho thân chủ là người nghiện ma
túy


Trước tiên để tìm hiểu những vấn đề gặp phải của người làm Công tác xã hội trong
việc trợ giúp đối với thân chủ là người nghiện ma túy chúng ta cần phải hiểu rõ
những khó khăn mà người nghiện ma túy gặp phải để từ đó có thể đề ra các biện
pháp hỗ trợ đúng đắn, kịp thời.
2.1 Những khó khăn của người nghiện ma túy phải đối mặt

Về sức khỏe
- Về mặt thể chất. Khi sử dụng ma túy được một thời gian, cơ thể sẽ bị suy
giảm do ma túy đã xâm nhập vào cơ thể, và sau đó cơ thể sẽ bị yếu đi cụ
thể như là; hệ thần kinh, hệ hô hấp, hệ tuần hoàn, hệ sinh dục,… bị rối
loạn, cân nặng cũng bị suy giảm.
- Về mặt tinh thần. Người nghiện ma túy sẽ cảm thấy mặc cảm tội lỗi, cảm
giác xấu hổ, cảm giác bất an, tính khí cô đơn, khép mình, không tin
tưởng vào bất cứ ai, tự ti. Như vậy tâm lý của người nghiện cũng bị rối
loạn nặng.
- Ma túy là một chất gây nên sự giảm sút về mặt sức khỏe của con nười;
cơ thể bị suy kiệt, mọi hoạt động sinh hoạt hằng ngày của họ có thể bị
đảo lộn “ ngày ngủ đêm ăn”.
- Vì vậy sức khỏe của họ sẽ không được đảm bảo. Không những thế
nghiện ma túy cũng là tiền đề cho những bệnh sau phát triển như; hội
chứng trầm cảm, rối loạn tinh thần, nguy cơ cao nhiễm HIV…
- Sức khỏe của họ không có đồng nghĩa với việc họ sẽ không có khả năng
lao động . Như vậy họ sẽ không có chi phí để chi trả cho những chất gây
nghiện mà họ dùng, đó cũng là điều gây ra các tệ nạn xã hội.
Sự lệ thuộc vào mà túy
- Chất gây nghiện như heroin sẽ làm ngu đần não trí bằng cách tạo ra
những khoái cảm giả tạo và củng cố hành vi sử dụng ma túy. Đây là vấn
đề chủ yếu của người sử dụng ma tuý. Họ luôn tự thấy "nó xảy ra ở trong
đầu" hoặc "tôi không thể thoát khỏi ý nghĩ dùng ma tuý". Đến lúc này,
người ta dùng ma tuý hết lần này đến lần khác không phải vì cơ thể ốm
đau mà là vì một cái "nhu cầu bức thiết" tìm kiếm "điều gì đó sảng
khoái hơn", hay để giải thoát khỏi nỗi sợ hãi, sự thèm khát. Thực tế ma
tuý đã nói với não: "phải dùng ma tuý nhiều hơn!". Và não ta đã ngu đần
làm theo lời "dạy bảo" ấy của ma tuý, kiểu như "ma đưa lối, quỷ dẫn
đường" vậy.

-

Sự lệ thuộc ma tuý về tâm thần (nêu trên) thường chỉ là sự khởi đầu của
quá trình nghiện ma tuý và tiếp theo sẽ là sự lệ thuộc ma tuý về thể chất.
Lúc này, cơ thể suy giảm nhanh, không thể sử dụng ma tuý, người sử
dụng ma tuý cần đến ma tuý để duy trì sự cân bằng của cơ thể, thể hiện
bằng sự ham muốn không thể cưỡng lại được và phải đưa ma tuý vào cơ
thể bằng bất cứ giá nào. Ngược lại, nếu ngưng sử dụng ma tuý sẽ dẫn
đến Hội chứng cai nghiện (Withdrawal Sympton ). Đó là những cơn vật
vã dữ dội, ngáp, chảy nước mắt, nước mũi, khó chịu, tháo dạ, đau bụng,
người nổi da gà... Cùng với các triệu chứng trên, người sử dụng ma tuý
do tìm mọi cách để có ma tuý, do tìm mọi cách để có ma tuý nên không
tự chủ được bản thân, dễ dẫn đến các hành vi có hại cho chính họ, gia
đình và cộng đồng.

Sự kỳ thị, phân biệt đối xử của người thân, bạn bè, xã hội
Mối quan hệ xã hội với gia đình, người thân bị đổ vỡ. Người thân vừa
thương, vừa giận, không đành bỏ mặc hoàn toàn nhưng không muốn chứa chấp.
- Quan hệ chủ yếu với bạn bè nghiện, bị trì kéo tiếp tục nghiện hơn là được
giúp đỡ thoát ra.
-Như vậy không những bạn bè, xã hội mà chính những người thân của họ
cũng không muốn quan tâm, chia sẻ và xa lánh, đối xử không tốt với họ. Bởi vì
Người thân, bạn bè của họ sợ sẽ bị lây bệnh.

Việc tái hòa nhập cộng đồng


-

Chính sự kỳ thị và phân biệt đối xử khiến cho người nghiện ma túy cảm
thấy mặc cảm và tự ti khó hòa nhập cộng đồng.

-

Họ sẽ ngày càng tách xa với gia đình, bạn bè và xã hội vì cảm giác lo sợ,
xấu hổ , cảm thấy bị ghét bỏ. Từ đó họ sẽ lại sử dụng ma túy để quên đi
cảm giác lo sợ, mặc cảm và tự ti
Như vậy người nghiện ma túy phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách
thức không những chỉ đối với bản thân mà cả những người thân trong
gia đình, cộng đồng của họ. Để vượt qua được những khó khăn đó họ rất
cần đến sự trợ giúp của nhân viên Công tác xã hội. Tuy nhiên trong quá
trình trợ giúp cho thân chủ của mình vượt qua những khó khăn thách
thức thì người nhân viên công tác xã hội cũng gặp phải rất nhiều vấn đề
khó khăn trong tác nghiệp.

2.2 Những vấn đề gặp phải của nhân viên công tác xã hội trong việc trợ
giúp cho thân chủ là người nghiện ma túy
Khó khăn trong việc tiếp cận thân chủ và gia đình người nhiện ma túy
-

Họ sợ những người nhân viên Công tác xã hội là người lừa đảo nên
những người nghiện ma túy họ sẽ không tin tưởng và tác nghiệp với
người nhân viên công tác xã hội.

-

Họ sợ những người nhân viên Công tác xã hội sẽ tiết lộ những thông tin
của họ nên họ cũng không dễ dàng gì tin tưởng nhân viên CTXH.

-

Chính vì sự mặc cảm tự ti, sự xấu hổ, mặc cảm tội lỗi khiến cho người
nghiện ma túy gặp rào cản trong việc tác nghiệp với thân chủ.


-

Gia đình của người nghiện ma túy cũng không quan tâm đến con cái của
họ, vì vậy cho dù có chết họ cũng kệ. Nên người nhân viên CTXH cũng
rất khó khăn để tiếp cận được với gia đình của họ.

-

Chính những người nhân viên CTXH chưa có đủ năng lực, trình độ
chuyên môn, kỹ năng trong tác nghiệp với thân chủ khiến cho thân chủ
sẽ không tin tưởng và tiết lộ thông tin.

Khó khăn trong việc tuyên truyền, vận động giúp người nghiện ma túy đến
các trung tâm cai nghiện
-

Nhân viên CTXH chưa tìm được những giải pháp và hướng cai nghiện
hợp lý cho người nghiện ma túy.

-

Chưa giúp cho người nghiện ma túy hiểu rõ độ nghiêm trọng và nguy hại
của việc sử dụng ma túy.

-

Chưa thuyết phục và động viên được người sử dụng mà túy đến các
trung tâm cai nghiện.

-

Tuyên truyền chưa rõ ràng, chưa thuyết phục được người nghiện ma túy
tham gia cai nghiện

-

Nhân viên CTXH chưa có nhiều kinh nghiệm, kỹ năng trong việc trợ
giúp người sử dụng ma túy đến các reung tâm cai nghiện.

Khó khăn trong việc giải quyết tình trạng tái nghiện
-

Nhận thức của họ còm kém về ma túy, nghiện ma túy và tác hại của ma
túy.

-

Do sự chán nản, thất bại, gia đình không quan tâm đến cuộc sống của
con cái, môi trường sống của họ có nhiều ma túy và tang trữ ma túy. Đó
là những lý do khiến cho con người xã ngã vào ma túy.


-

Nhân viên CTXH vẫn gặp khó khăn trong vấn đề giảm tình trạng tái
nghiện của người sử dụng ma túy đó là;
+ Nhân viên CTXH chưa trấn an được tâm lý cho người sử dụng ma túy
cũng như chưa giúp cho người nghiện ma túy thấy độ nghiêm trọng khi
sử dụng ma túy
+ Chưa thuyết phục được người sử dụng ma túy vào các trung tâm cai
nghiện.
+ Chưa mở gia được các lớp đào tạo, tuyên truyền về tác hại và hướng
giải pháp để người sử dụng ma tùy áp dụng vào thực tiễn để thay đổi
hành vi.

+ Chưa giúp cho họ vượt khỏi những mặc cảm tự ti.
Những khó khăn gặp phải đối với nhân viên CTXH trong việc trợ giúp thân chủ là
người nghiện ma túy có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong đó để có thể
giảm bớt những khó khăn trên đòi hỏi bản thân nhân viên xã hội cần phải nỗ lực rất
nhiều, nắm vững những kiến thức, kỹ năng chuyên môn nghiệp vụ đối với những
thân chủ là người nghiện ma túy và gia đình của họ để có thể hỗ trợ một cách tốt
nhất cho thân chủ của mình.

3. Những nguồn lực trợ giúp đối với người nghiện ma túy
Theo phân tích thực trạng ở trên chúng ta có thể thấy vấn đề trợ giúp cho người
nghiện ma túy còn gặp rất nhiều khó khăn vì vậy việc huy động nguồn lực bao
gồm cả nội lực và ngoại lực để trợ giúp cho người nghiện ma túy là rất cần thiết,
trong trợ giúp người nghiện mà tuy cần tập trung huy động nguồn lực trong hai quá
trình là quá trình cai nghiện và quá trình tái hòa nhập sau nghiện. Các nguồn lực đó
được phân tích cụ thể như sau:


3.1. Nội lực
- Bản thân người nghiện

+ Người nghiện ma túy cần có tính tự giác chủ động tự giác hay còn gọi là tự
nguyện và quyết tâm cai nghiện của người nghiện. Đây là yếu tố đầu tiên và có
tính quyết định sự thành công (hay thất bại) của quá trình điều trị, phục hồi. Người
nghiện tự nguyện, tự giác và quyết tâm cai nghiện họ sẽ tham gia và thực hiện đầy
đủ, nghiêm túc chương trình kế hoạch điều trị thì hiệu quả quá trình cai nghiện
càng cao và đảm bảo thành công, ngoài ra trong quá trình cai người nghiện cần
phải có tinh thần quyết tâm cao.
+ Tự nâng cao nhận thức cho bản thân người nghiện ma túy để có đầy đủ kiến
thức về phòng chống tái nghiện, kiến thức liên quan đến tình dục an toàn về pháp
luật, chính sách để có kỹ năng ứng phó với các tình huống bị kỳ thị.
+ Trong gia đình, bản thân người nghiện ma túy cố gắng xây dựng lại mối quan hệ
với các thành viên khác trong gia đình. Tỏ ra có ích như các thành viên khác.
+ Chính bản thân người nghiện cũng phải bỏ cảm giác mặc cảm tự ti vì nếu trong
bản thân người nghiện mà tồn tại thái độ này sẽ là một dào cản để họ tái hóa nhập
với cộng đồng.
- Gia đình người nghiện
+ Gia đình đóng vai trò hết sức quan trọng vì trước hết đó là những người
ruột thịt của người nghiện, là người thân thì phải có trách nhiệm trong việc giúp
con em mình chống tái nghiện. Gia đình phải có sự phối hợp với cộng đồng, cụ thể
là với cơ quan chức năng, với các cơ quan đoàn thể để tạo thành mối quan hệ tay
ba giám sát, giáo dục và quản lý con em mình tránh xa ma túy. Tại thời điểm này,
khi các em còn đang ở các Trung tâm cai nghiện thì gia đình cũng cần nâng cao
hơn nữa việc phối hợp với các cơ sở cai nghiện trong việc động viên, khích lệ con
em mình học tập rèn luyện vì có không ít gia đình đã bỏ mặc con em mình cho xã
hội.
+ Gia đình luôn có vai trò quan trọng trong việc giáo dục điều chỉnh hành vi cho
các thành viện, với người nghiện thì vai trò này lại càng cần được nâng cao để giúp
cho người nghiện nhận thức đúng về hành vi của mình để có ý thức điều chỉnh.

+ Gia đình cũng là chỗ dựa tinh thần cho người nghiện.
3.2. Ngoại lực
- Các cơ quan, ban ngành tổ chức xã hội
+ Trong y tế. Đối với cơ sở y tế, khi bị phân biệt đối xử không công bằng người
nghiện không bỏ cuộc, không bỏ đi mà hãy dùng những lời nói nhã nhặn, cương
quyết yêu cầu được đối xử công bằng. Việc đấu tranh đòi quyền bình đẳng khi xử
dụng các dịch vụ y tế như một công dân bình thường sẽ góp phần quan trọng trong
phòng chống kỳ thị và phân biệt đối xử với người nghiện ma túy. Xây dựng các
chương trình kiểm tra sức khỏe miễn phí cho người nghiện và các thành viên liên
quan. Tư vấn các cách chăm sóc sức khỏe, phương pháp trị liệu cho người nghiện
như biện pháp sử dụng methadone.
+ Trong giáo dục cần ngăn chặn thái độ phân biệt đối xử với người nghiện nhằm
giúp người nghiện có thể cùng tham tham gia học tập trong nhà trường để nâng cao
kiến thức. Các cơ sở dạy nghề cần đẩy mạnh đào tạo dạy nghề cho người nghiện
sau khi họ cai nhằm giúp họ có thể tái hòa nhập xã hội, tang thu nhập để tự đảm
bảo cuộc sống.
+ Các tổ chức, hoạt động của các tình nguyện viên: Tình nguyện viên bằng uy tín,
kỹ năng tiếp cận người nghiện và gia đình họ để tìm hiểu việc sử dụng ma túy (thời
gian, loại ma túy sử dụng, các biện pháp, hình thức điều trị, cai nghiện đã thực
hiện…); điều kiện, hoàn cảnh gia đình; nguyện vọng về cai nghiện; thông tin, tư
vấn đầy đủ về bản chất nguy cơ tác hại của việc nghiện ma tuý; về sự cần thiết cai
nghiện, quy trình cai nghiện và phác đồ điều trị nghiện, hình thức cai nghiện trên
địa bàn và những tấm gương cai nghiện thành công.Bên cạnh đó, vận động, tạo
điều kiện giúp đỡ người nghiện và gia đình họ lựa chọn hình thức điều trị, cai
nghiện phù hợp với bản thân, gia đình (cai nghiện tại gia đình, tại cộng đồng, tại cơ
sở cai nghiện tự nguyện, cai nghiện tự nguyện tại Trung tâm Chữa bệnh - Giáo dục
- Lao động xã hội, điều trị thay thế bằng Methadone. Đối với các địa bàn chưa phát
hiện người nghiện ma tuý, tình nguyện viên tiếp cận người có nguy cơ cao (người
đi làm ăn xa, người có hoàn cảnh khó khăn, người không có việc làm, người
thường xuyên phải tiếp xúc với môi trường phức tạp về ma túy…) để tuyên truyền,

giúp đỡ, hỗ trợ họ phòng ngừa việc sử dụng ma tuý trái phép.Đồng thời, tiếp tục
công tác hỗ trợ, giúp đỡ người sau cai nghiện; kết nối với chính quyền, đoàn thể, tổ


chức, cá nhân tạo điều kiện cho họ hòa nhập cộng đồng. Tình nguyện viên gần gũi,
chân thành, tạo lòng tin với người sau cai nghiện được phân công giúp đỡ để tư
vấn xử lý các vấn đề khủng hoảng tâm lý, gia đình, dự phòng tái nghiện, huy động
sự giúp đỡ của gia đình, người thân; tư vấn, hướng dẫn phương pháp, kỹ thuật làm
ăn, quản lý kinh tế.Tăng cường kết nối với chính quyền, tổ chức đoàn thể, cơ sở
sản xuất trên địa bàn, nắm chắc hoàn cảnh, chia sẻ những khó khăn trong cuộc
sống (sức khỏe, gia đình, con cái, nghề nghiệp, việc làm, thu nhập), tùy theo khả
năng, nguyện vọng giới thiệu, giúp đỡ họ có việc làm ổn định cuộc sống, hòa nhập
cộng đồng.Vận động người được giúp đỡ tích cực tham gia các hoạt động của cộng
đồng, tình nguyện viên tuyên truyền để người dân trên địa bàn hiểu rõ về nghiện
ma tuý là một căn bệnh mãn tính về não bộ nhưng có thể phòng ngừa và điều trị
được; từ đó không kỳ thị, phân biệt đối xử, tích cực tham gia giúp đỡ người cai
nghiện bằng nhiều biện pháp, hình thức tùy theo điều kiện, khả năng của mỗi
người trong cộng đồng.
+ Các cơ quan tổ chức chính quyền: cần có sự giám sát, quản lí chặt chẽ tại địa
phương để có các biện pháp phòng ngừa dăn đe cho người nghiện.
+ Các chính sách của cơ quan nhà nước: nhà nước đã đưa ra rất nhiều chính sách
cho người nghiện:
Trước tiên phải kể đến là Hiến pháp, đây là cơ sở pháp lý cao nhất của việc tổ
chức cai nghiện cho người nghiện ma túy ở nước ta. Điều 61 Hiến pháp năm 1922
quy định: "Công dân có quyền được hưởng chế độ bảo vệ sức khỏe….Nhà nước
quy định chế độ bắt buộc cai nghiện và chữa bệnh xã hội nguy hiểm…".
Thứ hai là Luật Phòng chống ma túy được Quốc hội ban hành ngày 19/12/2000 và
sửa đổi, bổ sung năm 2008 quy định: "Áp dụng chế độ cai nghiện đối với người
nghiện ma túy, khuyến khích người nghiện ma túy tự nguyện cai nghiện; tổ chức
các cơ sở cai nghiện bắt buộc; khuyến khích các cá nhân, gia đình, cơ quan, tổ

chức thực hiện việc cai nghiện ma túy tại gia đình và cộng đồng được áp dụng đối
với tất cả người nghiện ma túy (Điều 27). Người nghiện ma túy có thể tự nguyện
đăng ký cai nghiện tại gia đình, cộng đồng hay tại cơ sở chữa bệnh (hay còn gọi là
trung tâm cai nghiện).
Thứ ba là Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính. Theo quy định của pháp luật nước
ta hành vi sử dụng ma túy trái phép không phải là tội phạm mà là hành vi vi phạm


pháp luật về mặt hành chính và được xử lý theo pháp luật hành chính. Việc áp dụng
biện pháp đưa vào cơ sở chữa bệnh, đưa cai nghiện bắt buộc tại trung tâm đối với
người nghiện ma túy được tiến hành bằng các thủ tục hành chính được quy định
trong Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính. Thẩm quyền ra quyết định đưa người
nghiện đi cai nghiện bắt buộc tại trung tâm thuộc Chủ tịch UBND cấp huyện.
Thứ tư là các Nghị định của Chính phủ quy định chi tiết về công tác cai nghiện,
như Nghị định 94/2009/NĐ-CP ngày 26/10/2009 quy định chi tiết thi hành Luật sử
đổi, bổ sung một số điều của Luật PCMT về quản lý sau cai nghiện ma túy tại nơi
cư trú và trung tâm quản lý sau cai. Nghị định 94/2010/NĐ-CP ngày 9/9/2010 quy
định về tổ chức cai nghiện ma túy tại gia đình và cộng đồng; Nghị định
61/2011/NĐ-CP ngày 26/7/2011 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị
định 135/2004/NĐ-CP ngày 10/6/2004 của Chính phủ quy định chế độ áp dụng
biện pháp đưa vào cơ sở chữa bệnh, tổ chức hoạt động của cơ sở chữa bệnh theo
Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính và chế độ áp dụng đối với người chưa thành
niên, người tự nguyện vào cơ sở chữa bệnh.
Như vậy để trợ giúp cho người nghiện có hiệu quả nhân viên công tác xã hội cần
huy động và kết hợp chặt chẽ các nguồn lưc trên.

4. Các kỹ năng trợ giúp đối với thân chủ là người nghiện ma túy
Kỹ năng trợ giúp với thân chủ là người nghiện ma túy
-

Kỹ năng tiếp cận tạo dựng niềm và duy trì mối quan hệ với người nghiện ma
túy: tiếp cận ban đầu với người nghiện ma túy là một công việc không dễ
dàng nếu như người trợ giúp không có phương pháp tiếp cận đúng. Đa số
người nghiện ma túy và gia đình người nghiện ma túy họ có thái độ cảnh
giác, né tránh, chưa hợp tác ban đầu với người trợ giúp. Vì vậy trong những
lần tiếp cận ban đầu có thể gặp phải những phản ánh tiêu cực của thân chủ
như thái độ không hợp tác, lẩn trốn, chai lì hoặc gây gổ… nhân viên công
tác xã hội cần phải lựa chọn các phương pháp tiếp cận linh hoạt, phù hợp với
từng đối tượng, từng hoàn cảnh. Những yếu tố quyết định đến thành công là
phải biết hòa nhập, cùng tham gia làm việc hoạt động với người nghiện ma
túy, kiên trì, nhẫn nại, lựa chọn thời điểm thích hợp với thân chủ. Người trợ


-

-

-

-

-

giúp cần phải có thái độ chân thành, cởi mở, quam tâm thực sự đến thân chủ
và vấn đề của họ để thân chủ cảm thấy được tin tưởng, thực sự muốn bộc lộ
vấn đề của mình.
Kỹ năng thu thập, xử lý thông tin qua quan sát, điều tra, phỏng vấn. Đối với
lĩnh vực tác nghiệp trợ giúp, giải quyết vấn đề tâm lý của thân chủ đòi hỏi
người trợ giúp cần phải vận dụng kiến thức, kinh nghiệm của bản thân nhằm
thu thập xử lý thông tin liên quan đến vấn đề. Việc dặt ra và trả lời chính xác

những câu hỏi như vấn đề người nghiện gặp phải là gì? Hoàn cảnh nào dẫn
đến vấn đề đó? Đã có những can thiệp nào từ ai hỗ trợ giải quyết vấn đề đó
chưa? Để có thông tin chính xác hơn làm cơ sở cho việc phân tích, xử lý
thông tin, đề xuất các biện pháp can thiệp, hỗ trợ giải quyết vấn đề đòi hỏi
sử dụng các kỹ năng quan sát, lắng nge trong quá trình phỏng vấn, vãng
gia…
Kỹ năng quan sát tích cực. Quan sát với chức năng là công cụ của người trợ
giúp đối với người nghiện ma túy là chú ý đến đặc điểm, dấu hiệu thông qua
cử chỉ, thái độ hành vi trong quá trình giao tiếp hoặc trong các mối quan hệ
với thân chủ với môi trường sống, làm việc. sự quan sát tích cự sẽ giúp cho
người trợ giúp hiểu thêm bản chất của vấn đề mà nghiện gặp phải hoặc là
tâm trạng thực sự của thân chủ hiện tại như thế nào. Từ những dữ kiện quan
sát được người trợ giúp hiểu về con người, hoàn cảnh điều kiện sống và mối
quan hệ của người nghiện ma túy trong cuộc sống.
Kỹ năng lắng nghe tích cực. Lắng nghe tích cực là một trong những công cụ
quan trọng, một tập hợp kỹ năng bắt buộc của người trợ giúp, là hoạt động
có ý thức cao và là một yếu tố quyết định của việc thực hiện nguyên tắc trợ
giúp cũng như sự thành công của quá trình trợ giúp đối với người nghiện ma
túy.
Kỹ năng đặt câu hỏi. Dùng những câu hỏi khơi gợi, thoải mái tạo điều kiện
cho đối tượng bày tỏ, chia sẻ. câu hỏi phải rõ ràng, khéo léo và tế nhị, tránh
hỏi nhiều câu hỏi tại sao, hỏi nhiều câu hỏi cùng một lúc. Sử dụng nhiều câu
hỏi mở, câu hỏi dẫn dắt và câu hỏi đóng với ngữ điệu thích hợp.
Kỹ năng phản hồi tích cực. Đó là sự nhắc lại nguyên vẹn những lời nói, thái
độ của đối tượng hoặc diễn đạt lại bằng ngôn ngữ của mình nhằm biểu lộ sự
quan tâm đến đối tượng, làm cho những điều họ mơ hồ trở nên rõ ràng. Phản
hồi làm cho đối tượng hiểu rõ hơn về thái độ tình cảm của mình. Phản hồi


-

-

-

cũng chứng tỏ nhân viên xã hội đã lắng nghe, quan tâm và khuyến khích đối
tượng để họ nói lên vấn đề của mình.
Kỹ năng tóm lược. Đó là tóm lại nội dung diễn biến, cảm xúc của đối tượng.
thường sử dụng vào các buổi tham vấn tạo điều kiện cho đối tượng suy nghĩ
lại những gì đã thảo luận.
Kỹ năng khuyến khích động viên. Nhằm giúp đối tượng có được sự tự tin
bằng cách chỉ ra nững triển vọng tiềm năng, làm cho họ hiểu rằng nhân viên
xã hội hiểu và tin rằng họ sẽ vượt qua được những khó khăn, thách thức.
Cách khuyến khích có thể là lời khen ngợi những gì họ làm là tốt, nhắc tới
những điểm mạnh tích cực của đối tượng hoặc có những cử chỉ tích cực như
gật đầu, mỉm cười,…
Kỹ năng huy động, liên kết nguồn lực hỗ trợ và giải quyết vấn đề của người
nghiện ma túy. Nguồn lực trợ giúp người nghiện ma túy bao gồm nguồn lực
vật chất và nguồn lực tinh thần. Nhu cầu của người nghiện rất đa dạng, do
đó phải huy động tổng hợp nhiều nguồn lực trợ giúp. Nguồn lực trợ giúp
được huy động từ chính bản thân thân chủ và nguồn lực trợ giúp bên ngoài.
Người trợ giúp trực tiếp hỗ trợ người nghiện giải quyết vấn đề gặp phải
nhưng không thể trực tiếp đáp ứng được tất cả các nhu cầu của họ. do đó
phải thực hiện việc tìm kiếm khai thác, huy động liên kết, sử dụng một cách
có hiệu quả các nguồn lực nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc hỗ trợ, giải
quyết vấn đề của người nghiện ma túy.
Để thực hiện được những kỹ năng trên người trợ giúp phải có khả năng giao
tiếp tốt, ứng xử linh hoạt, thương lượng đàm phán với các lực lượng, tổ chức
hỗ trợ hoạt động.

5. Các biện pháp trợ giúp cho thân chủ là người nghiện ma túy
Đổi mới về nhận thức cũng đồng nghĩa với việc phải đổi mới các hình thức chữa trị
sao cho phù hợp.
Cộng đồng ở đây không chỉ bao gồm các xã, phường mà bao gồm cả các trung
tâm, các điểm điều trị, những nơi mà người bệnh có thể dễ dàng tiếp cận với các
dịch vụ phù hợp. Đồng thời tăng cường chất lượng cuộc sống cho người bệnh
thông qua các biện pháp hỗ trợ như tạo công ăn việc làm, hỗ trợ vay vốn… để giúp
người bệnh ổn định cuộc sống. Tạo động lực thúc đẩy họ tái hòa nhập tốt với xã
hội, cộng đồng.


Tại các cơ sở cai nghiện, tùy theo mức độ sử dụng ma túy, cũng như tùy theo nhu
cầu điều trị của người bệnh, chú trọng triển khai các biện pháp về y tế, tâm lý, xã
hội... thay cho các biện pháp nặng về tính giáo dục.
Bên cạnh việc hỗ trợ về mặt y tế là cung cấp các dịch vụ hỗ trợ về mặt tâm lý, xã
hội, cũng như các kỹ năng dự phòng tái nghiện nhằm tăng cường tính chủ động của
người bệnh. Quan trọng là tạo động lực để người nghiện tự giác tham gia điều trị.
Bên cạnh đó, giúp họ điều trị một số chứng bệnh khác.
- Các biện pháp tiếp cận, hỗ trợ cho thân chủ là nghiện ma tuý
+ Tư vấn điều trị nghiện
Tư vấn cho người nghiện ma túy là quá trình tương tác dựa trên nguyên tắc nghề
nghiệp và kỹ năng chuyên môn mà tư vấn viên giúp khách hàng là người nghiện
ma túy hiểu về những khó nhăn, vấn đề do nghiện ma túy, từ đó nâng cao năng lực
giải quyết vấn đề của người nghiện.
Tư vấn cho người nghiện là hoạt động diễn ra lâu dài đòi hỏi tính kiên nhẫn nhằm
giúp khách hàng giải quyết những ván đề họ gặp phải trong quá trình nghiện và cai
nghiện như: sức khỏe, tâm lý, sự kỳ thị, việc làm, thu nhập, quan hệ XH, vấn đề tái
nghiện… Thông qua tư vấn khách hàng được nâng cao khả năng thích nghi trong
hòa nhập cuộc sống gia đình, cộng đồng; khả năng ứng phó với sự kỳ thị của cộng
đồng và vượt qua sự mặc cảm để vươn lên.

+ Sinh hoạt nhóm đồng đẳng, các câu lạc bộ tự giúp
Sự quyết chí cai nghiện ma túy của người nghiện; sự quan tâm giúp đỡ của người
thân là cực kỳ quan trọng, có vai trò quyết định trong quá trình cai nghiện ma tuý.
Tuy nhiên, yếu tố thứ 3 là tạo cho người nghiện sau cai một môi trường lao động,
môi trường sinh hoạt trong sạch về ma tuý, phong phú về văn hoá có ý nghĩa quyết
định không kém, nhất là trong tình hình xã hội hiện nay, cần phải xác định và nâng
cao hơn nữa vai trò quan trọng của yếu tố này.
Ở nhiều địa phương đã thành lập các mô hình Câu lạc bộ hoặc nhóm sinh hoạt
đồng đẳng dành cho những người sau cai nghiện, bằng mọi cách khơi dậy tiềm
năng, phẩm chất tốt đẹp của những người đã cai, giúp họ tăng cường sức mạnh, ý


chí bản thân, chú ý đi sâu vào tâm tư tình cảm, vướng mắc, nguyện vọng… để
động viên khích lệ giúp họ giải tỏa, tìm phương hướng trong cuộc sống.
Mục đích chính của các mô hình câu lạc bộ hoặc nhóm đồng đẳng này là duy trì
tính bền vững và nâng cao hiệu quả công tác cai nghiện ma tuý; quản lý, tiếp cận
đối với người sau cai nghiện bằng biện pháp đa dạng, toàn diện, liên tục; đồng thời
cung cấp có chất lượng các hoạt động y tế, tâm lý, xã hội, việc làm kết hợp các
biện pháp giảm hại của người sử dụng ma tuý và dự phòng hạn chế lây nhiễm
HIV/AIDS do tiêm chích ma tuý.
Ví dụ: Hoạt động của câu lạc bộ được tổ chức sinh hoạt 1 tháng/lần. Những buổi
sinh hoạt này, các thành viên trong câu lạc bộ sẽ được tư vấn cá nhân, tư vấn
nhóm, tổ chức nói chuyện chuyên đề, kiểm tra nước tiểu giám sát dự phòng tái
nghiện; đồng thời câu lạc bộ còn tổ chức họp với các thành viên gia đình những
đối tượng này để hỗ trợ, giúp đỡ họ tái hoà nhập cộng đồng. Không chỉ vậy, câu lạc
bộ còn thiết lập mạng lưới chuyển tiếp dịch vụ và kết nối người sau cai nghiện với
các dịch vụ y tế và xã hội bằng cách giới thiệu những người sau cai nghiện tới các
dịch vụ y tế, chăm sóc, điều trị HIV/AIDS và các bệnh nhiễm trùng cơ hội; giao
ban với các tổ chức cung cấp dịch vụ để phản hồi và nâng cao chất lượng cung cấp
và chuyển tiếp dịch vụ tại mỗi địa bàn thí điểm...

Sinh hoạt tại câu lạc bộ, người sau cai sẽ cảm nhận được sự thương yêu, đùm bọc
của cộng đồng. Trừ một số gia đình có khả năng lo công ăn việc làm cho con em
mình, còn đa phần những người đi cai về là thất nghiệp, hoặc rất khó khăn khi xin
việc làm bởi tâm lý nhiều doanh nghiệp rất không muốn nhận họ. Trong khi đó, với
người đi cai về, nếu để gián đoạn một thời gian thì không tránh khỏi tình trạng
không có việc làm. Do đó, việc tạo ra một mô hình việc làm kết hợp quản lý người
sau cai hiện nay là một nhu cầu bức thiết và cần thiết phải được triển khai rộng .
+ Dự phòng tái nghiện
Dự phòng tái nghiện là một phần rất quan trọng trong quá trình phục hồi sau cai
nghiện. Sau khi thân chủ đã chuyển sang giai đoạn tương đối ổn định, họ cần được
xây dựng ngay kế hoạch dự phòng tái nghiện, cần được học tập để có kiến thức, kỹ
năng phòng ngừa, vượt qua cá yếu tố nguy cơ.


Phục hồi cho người nghiện ma túy không những là một quá trình từ bỏ sử
dụng ma túy, mà còn là một quá trình duy trì ổn định trạng thái sống không có ma
túy, kèm theo những thay đổi bên trong cơ thể, cũng như các mối quan hệ xã hội
của cá nhân và mối quan hệ với môi trường xung quanh. Nếu thân chủ không có
những thay đổi này thì tình trạng sống không có ma túy chỉ giữ được trong một
thời gian ngắn và sẽ trở lại tái nghiện . Do đó thân chủ cần được giúp xây dựng các
chiến lược can thiệp thay đổi nhận thức - hành vi và dự phòng thói quen sử dụng
ma túy quay lại. Các chiến lược bao gồm việc thường xuyên tham gia sinh hoạt
nhóm đồng đăng hoặc Câu lạc bộ đồng đẳng, duy trì cuộc sống ổn định có trách
nhiệm với bản thân và gia đình, đối phó với các yếu tố cám dỗ.
Dựa vào tiến trình công tác xã hội cá nhân, chúng ta có thể thực hiện các bước sau
nhằm trợ giúp người nghiện ma túy có thể cai nghiện và hòa nhập với cộng đồng.
Bước 1: Tiếp cận đối tượng: nhân viên công tác xã hội sử dụng các kỹ năng
cơ bản trong công tác xã hội: vấn đáp, ghi chép, đặt câu hỏi,…nhằm khai thác và
thu thập các thông tin về người nghiện ma túy. Những thông tin cần thu thập: tuổi
tác, hoàn cảnh gia đình, nghề nghiệp, nguyên nhân nghiện, nhận thức của họ về ma

túy,…
Bước 2: Lập kế hoạch trợ giúp đối tượng: Căn cứ vào những thông tin thu
được từ người nghiện, nhân viên công tác xã hội bàn bạc, thảo luận với người
nghiện về các hình thức cai nghiện; cai nghiện tại gia đình, cai nghiện tại cộng
đồng và cai nghiện tại các trung tâm. Với hình thức cai nghiện tại gia đình, người
nghiện ma túy được gia đình chăm sóc, nuôi dưỡng tại gia đình trong điều kiện
bình thường. Tuy nhiên, người nghiện phải có sự giám sát, theo dõi của chính
quyền và đoàn thể địa phương cũng như sự giúp đỡ của các bác sỹ. Với hình thức
cai nghiện tại cộng đồng, một nhóm người nghiện ma túy trên cùng một địa bàn
dân cư được chính quyền, công an và các đoàn thể phối hợp với gia đình các đối
tượng nghiện ma túy đó tiến hành cắt cơn nghiện và quản lý tại địa bàn dân cư.
Hình thức cai nghiện tại các trung tâm là hình thức cai nghiện bắt buộc được quản
lý chặt chẽ. Đây là hình thức tạo điều kiện cho người nghiện thoát khỏi môi trường
ma túy cũng như có điều kiện được cai theo đúng phác đồ điều trị của bác sỹ. Mặt
khác, cai nghiện tại các trung tâm người nghiện ma túy còn có điều kiện để lao
động sản xuất hoặc học nghề giúp sau này tái hòa nhập cộng đồng, ổn định cuộc
sống.