Tổ chức kế toán trách nhiệm tại công ty cổ phần công nghệ gỗ Đại Thành - Bình Định.
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (725.83 KB, 120 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
HUỲNH PHAN THỊ NGỌC NHI
TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM
TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN CÔNG NGHỆ
GỖ ĐẠI THÀNH – BÌNH ĐỊNH
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH
Đà Nẵng – Năm 2013
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
HUỲNH PHAN THỊ NGỌC NHI
TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM
TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN CÔNG NGHỆ
GỖ ĐẠI THÀNH – BÌNH ĐỊNH
Chuyên ngành: Kế toán
Mã số
: 60.34.30
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Ngô Hà Tấn
Đà Nẵng – Năm 2013
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa
từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận văn
HUỲNH PHAN THỊ NGỌC NHI
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU........................................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài......................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài.............................................................. 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 2
4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 2
5. Kết cấu của luận văn.............................................................................. 2
6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu ..........................................................................3
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM
TRONG DOANH NGHIỆP ......................................................................................7
1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM ................................7
1.1.1. Khái niệm kế toán trách nhiệm........................................................ 7
1.1.2. Bản chất của kế toán trách nhiệm .................................................... 8
1.1.3. Vai trò của kế toán trách nhiệm....................................................... 9
1.1.4. Chức năng của kế toán trách nhiệm............................................... 10
1.2. PHÂN CẤP QUẢN LÝ – CƠ SỞ CỦA TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRÁCH
NHIỆM .........................................................................................................................10
1.2.1. Sự hình thành phân cấp quản lý..................................................... 10
1.2.2. Nội dung của phân cấp quản lý...................................................... 11
1.2.3. Những tác động của phân cấp quản lý đến kế toán trách nhiệm ... 13
1.3. NỘI DUNG TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM....................................14
1.3.1. Xác định các trung tâm trách nhiệm.............................................. 14
1.3.2. Tổ chức lập dự toán cho các trung tâm trách nhiệm ..................... 17
1.3.3. Tổ chức báo cáo thành quả của các trung tâm trách nhiệm........... 24
1.3.4. Tổ chức đánh giá thành quả các trung tâm trách nhiệm................ 27
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ...........................................................................................31
CHƯƠNG 2: KHÁI QUÁT HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT KINH DOANH
VÀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN CÔNG
NGHỆ GỖ ĐẠI THÀNH .........................................................................................33
2.1. KHÁI QUÁT HOẠT ĐỘNG SXKD CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN CÔNG
NGHỆ GỖ ĐẠI THÀNH ...........................................................................................33
2.1.1. Đặc điểm hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty ................. 33
2.1.2. Cơ cấu tổ chức quản lý tại Công ty Cổ phần Công nghệ gỗ Đại
Thành ............................................................................................................... 35
2.1.3. Phân cấp quản lý tại Công ty cổ phần công nghệ gỗ Đại Thành... 39
2.1.4. Tổ chức công tác kế toán tại Công ty CP Công nghệ gỗ Đại Thành. 43
2.2. KHẢO SÁT CÔNG TÁC KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY
CP CÔNG NGHỆ GỖ ĐẠI THÀNH........................................................................45
2.2.1. Tổ chức công tác kế toán liên quan đến đánh giá trách nhiệm tại
Công ty ............................................................................................................ 45
2.2.2. Công tác lập dự toán - cơ sở đánh giá trách nhiệm ở Công ty ...... 48
2.2.3. Tổ chức báo cáo nội bộ phục vụ đánh giá trách nhiệm ở Công
ty
.................................................................................................................. 54
2.3. ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY...64
2.3.1. Ưu điểm ......................................................................................... 64
2.3.2. Nhược điểm.................................................................................... 65
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2...........................................................................................66
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI
CÔNG TY CỔ PHẦN CÔNG NGHỆ GỖ ĐẠI THÀNH.................................68
3.1. SỰ CẦN THIẾT VÀ CĂN CỨ TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM
TẠI CÔNG TY CP CÔNG NGHỆ GỖ ĐẠI THÀNH ...........................................68
3.1.1. Sự cần thiết tổ chức kế toán trách nhiệm ở Công ty...................... 68
3.1.2. Căn cứ tổ chức kế toán trách nhiệm ở Công ty ............................. 68
3.2. TỔ CHỨC CÁC TRUNG TÂM TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY CP
CÔNG NGHỆ GỖ ĐẠI THÀNH..............................................................................69
3.2.1. Xây dựng mô hình trung tâm trách nhiệm..................................... 69
3.2.2. Xác định mục tiêu, nhiệm vụ của từng trung tâm trách nhiệm ..... 71
3.3. TỔ CHỨC LẬP DỰ TOÁN TẠI CÁC TRUNG TÂM TRÁCH NHIỆM
Ở CÔNG TY CP CÔNG NGHỆ GỖ ĐẠI THÀNH ...............................................72
3.3.1. Lập dự toán tại trung tâm chi phí của Công ty .............................. 72
3.3.2. Lập dự toán tại trung tâm doanh thu.............................................. 77
3.3.3. Lập dự toán tại trung tâm đầu tư và lợi nhuận............................... 79
3.4. TỔ CHỨC BÁO CÁO KẾ TOÁN PHỤC VỤ ĐÁNH GIÁ TRÁCH
NHIỆM CÁC ĐƠN VỊ Ở CÔNG TY .......................................................................80
3.4.1. Báo cáo thực hiện của trung tâm chi phí ....................................... 80
3.4.2. Báo cáo thực hiện của trung tâm doanh thu .................................. 81
3.4.3. Báo cáo thực hiện của trung tâm đầu tư và lợi nhuận ................... 82
3.5. ĐÁNH GIÁ THÀNH QUẢ CỦA CÁC TRUNG TÂM TRÁCH NHIỆM
TẠI CÔNG TY ............................................................................................................85
3.5.1. Phân tích, đánh giá thành quả của trung tâm chi phí..................... 85
3.5.2. Phân tích, đánh giá thành quả của trung tâm doanh thu................ 88
3.5.3. Phân tích, đánh giá thành quả của trung tâm đầu tư và lợi nhuận. 91
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ...........................................................................................94
KẾT LUẬN .................................................................................................................96
TÀI LIỆU THAM KHẢO
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (Bản sao)
PHỤ LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
BCTC
Báo cáo tài chính
BTC
Bộ tài chính
BH
Bán hàng
CCDC
Công cụ dụng cụ
CCDV
Cung cấp dịch vụ
CN
Chi nhánh
DN
Doanh nghiệp
GTGT
Giá trị gia tăng
NVL
Nguyên vật liệu
QLDN
Quản lý doanh
nghiệp SXKD Sản xuất kinh
doanh
SXC
Sản xuất chung
SP
Sản phẩm
TNHH
Trách nhiệm hữu hạn
TSCĐ
Tài sản cố định
DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu
Tên bảng
bảng
Trang
1.1
Dự toán sản xuất
19
1.2
Dự toán chi phí NVL trực tiếp
19
1.3
Dự toán chi phí nhân công trực tiếp
20
1.4
Dự toán chi phí sản xuất chung
20
1.5
Dự toán chi phí bán hàng và QLDN
21
1.6
Dự toán tiêu thụ
22
1.7
Dự toán kết quả hoạt động kinh doanh
23
1.8
Dự toán trung tâm đầu tư
23
2.1
Dự toán doanh thu toàn Công ty năm 2013
48
2.2
Dự toán sản xuất Nhà máy Đại Thành I năm 2013
49
2.3
Dự toán sản xuất toàn Công ty năm 2013
49
2.4
Dự toán chi phí NVL trực tiếp Nhà máy Đại Thành I năm 2013
50
2.5
Dự toán chi phí nhân công trực tiếp Nhà máy Đại Thành I năm
2013
2.6
51
Dự toán chi phí sản xuất chung Nhà máy Đại Thành I năm
2013
52
2.7
Dự toán chi phí sản xuất Nhà máy Đại Thành I năm 2013
52
2.8
Dự toán chi phí bán hàng năm 2013
53
2.9
Dự toán chi phí QLDN năm 2013
53
2.10 Dự toán lợi nhuận toàn Công ty năm 2013
54
2.11 Báo cáo tiêu thụ Chi nhánh Quy Nhơn quý I/2013
55
2.12 Báo cáo tiêu thụ toàn Công ty quý I/2013
55
2.13 Chi phí NVL trực tiếp cho đơn vị sản phẩm Bàn Tròn
56
2.14 Báo cáo chi phí NVL trực tiếp Nhà máy Đại Thành I quý
I/2013
57
2.15 Báo cáo chi phí nhân công trực tiếp Nhà máy Đại Thành I quý
I/2013
58
2.16 Báo cáo chi phí sản xuất chung Nhà máy Đại Thành I quý
I/2013
2.17 Bảng phân bổ chi phí sản xuất chung Nhà máy Đại Thành I
quý I/2013
2.18 Bảng tính giá thành sản phẩm hoàn thành Nhà máy Đại Thành
I quý I/2013
59
59
61
2.19 Báo cáo chi phí bán hàng toàn Công ty quý I/2013
62
2.20 Báo cáo chi phí QLDN toàn Công ty quý I/2013
63
2.21 Báo cáo giá vốn đơn hàng xuất kho toàn Công ty quý I/2013
64
2.22 Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh toàn Công ty quý
I/2013
64
3.1
Bảng phân loại chi phí sản xuất theo cách ứng xử của chi phí
73
3.2
Dự toán biến phí sản xuất cho một đơn vị sản phẩm tại Nhà
máy Đại Thành I quý I/2013
3.3
74
Dự toán chi phí sản xuất sản phẩm Bản Tròn Nhà máy Đại
Thành I quý I/2013
75
3.4
Dự toán chi phí khối văn phòng Công ty quý I/2013
77
3.5
Dự toán doanh thu Chi nhánh Quy Nhơn quý I/2013
78
3.6
Dự toán doanh thu toàn Công ty quý I/2013
78
3.7
Dự toán lợi nhuận toàn Công ty quý I/2013
79
3.8
Dự toán hiệu quả vốn đầu tư toàn Công ty quý I/2013
80
3.9
Báo cáo chi phí sản xuất Nhà máy Đại Thành I quý I/2013
81
3.10 Báo cáo doanh thu Chi nhánh Quy Nhơn quý I/2013
82
3.11 Báo cáo doanh thu toàn Công ty quý I/2013
82
3.12 Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh quý I/2013
83
3.13 Báo cáo hiệu quả vốn đầu tư quý I/2013
84
3.14 Báo cáo phân tích biến động chi phí NVL trực tiếp - sản phẩm
Bàn tròn Nhà máy Đại Thành I quý I/2013
3.15 Báo cáo phân tích doanh thu Chi nhánh Quy Nhơn quý I/2013
87
90
3.16 Bảng đánh giá kết quả hoạt động kinh doanh của Công ty quý
I/2013
93
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Số hiệu
Tên sơ đồ
bảng
2.1
Tổ chức bộ máy kế toán tại Công ty
3.1
Các trung tâm trách nhiệm tương ứng với các cấp quản lý ở
Công ty
Trang
43
70
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Sự mở rộng về quy mô và lĩnh vực kinh doanh của các công ty đòi hỏi
cần phải có sự quản lý khoa học và chuyên nghiệp của người điều hành. Ở các
quốc gia có nền kinh tế phát triển thì kế toán quản trị đã ra đời từ rất sớm và
trở thành môn khoa học được nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi trong hoạt
động quản lý tại các công ty. Và kế toán trách nhiệm là một trong những nội
dung cơ bản của kế toán quản trị.
Ở Việt Nam, xu hướng phát triển và hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng
đặt ra cho người quản lý điều hành hoạt động kinh doanh sao cho hiệu quả
nhất. Trong quá trình điều hành hoạt động kinh doanh, công tác kế toán quản
trị phải được quan tâm, trong đó kế toán trách nhiệm có vai trò và vị trí đặc
biệt quan trọng. kế toán trách nhiệm ra đời nhằm mục tiêu đánh giá trách
nhiệm, đưa ra các chỉ tiêu theo dõi và đánh giá thường kỳ kết quả công việc
của mỗi người, mỗi bộ phận trong tổ chức.
Công ty cổ phần công nghệ gỗ Đại Thành là một công ty chuyên sản
xuất và kinh doanh gỗ nội thất và ngoại thất với nhiều loại sản phẩm và qui
mô lớn. Tuy nhiên, hiện nay kế toán quản trị nói chung và kế toán trách
nhiệm nói riêng tại Công ty chưa được quan tâm, thể hiện như hệ thống báo
cáo còn sơ sài, không mang tính thường xuyên. Kế toán ở công ty chủ yếu
thực hiện theo kiểu truyền thống, do vậy thông tin cung cấp cho công tác quản
trị thường không kịp thời. Công ty có thực hiện phân cấp quản lý nhưng chưa
hình thành các trung tâm trách nhiệm cụ thể, rõ ràng.
Điều này làm cho việc đánh giá hiệu quả hoạt động của từng đơn vị đối
với mục tiêu chung của Công ty là thiếu tính chính xác. Chính hạn chế này
dẫn đến khả năng tự chủ và tự chịu trách nhiệm ở các đơn vị cấp dưới rất
thấp, còn ỷ lại. Vì vậy, việc tổ chức kế toán trách nhiệm tại Công ty CP công
2
nghệ gỗ Đại Thành sẽ giúp Công ty có được một hệ thống cung cấp thông tin
tin cậy, giúp cho việc đánh giá và kiểm soát chặt chẽ các đơn vị, bộ phận
trong Công ty.
Tác giả nhận thấy việc tổ chức kế toán trách nhiệm tại Công ty CP công
nghệ gỗ Đại Thành có ý nghĩa vô cùng quan trọng và cần thiết đối với sự phát
triển của Công ty, nên đã chọn thực hiện đề tài “Tổ chức kế toán trách nhiệm
tại Công ty CP công nghệ gỗ Đại Thành” cho luận văn thạc sĩ của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
Nghiên cứu, đánh giá thực trạng kế toán trách nhiệm tại Công CP công
nghệ gỗ Đại Thành thông qua việc mô tả nội dung và đặc điểm hệ thống kế
toán đang được vận hành tại Công ty. Trên cơ sở đó, chỉ ra sự cần thiết và tiến
hành tổ chức kế toán trách nhiệm tại Công ty, nhằm đánh giá đầy đủ hơn trách
nhiệm của các đơn vị trong việc thực hiện mục tiêu chung của Công ty.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Về đối tượng: Nghiên cứu những nội dung cơ bản về kế toán trách
nhiệm và tổ chức kế toán trách nhiệm tại Công ty CP công nghệ gỗ Đại
Thành.
- Về phạm vi nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu trong phạm vi Công ty
CP công nghệ gỗ Đại Thành, bao gồm tất cả các bộ phận tham gia vào hoạt
động sản xuất kinh doanh ở Công ty.
4. Phương pháp nghiên cứu
Tác giả sử dụng phương pháp: quan sát, hệ thống hóa, tổng hợp, phân
tích... để so sánh giữa lý luận và thực tiễn các nội dung liên quan đến kế toán
trách nhiệm, từ đó triển khai tổ chức công tác kế toán trách nhiệm hướng tới
mục tiêu đánh giá đúng đắn thành quả của các đơn vị, bộ phận trong Công ty.
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận văn được chia thành ba chương:
3
Chương 1: Cơ sở lý luận về kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp.
Chương 2: Khái quát hoạt động sản xuất kinh doanh và kế toán trách
nhiệm tại Công ty CP công nghệ gỗ Đại Thành.
Chương 3: Giải pháp tổ chức kế toán trách nhiệm tại Công ty CP công
nghệ gỗ Đại Thành.
6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu
Trong những năm qua đã có nhiều công trình nghiên cứu về lĩnh vực kế
toán trách nhiệm như:
- Sách “Mô hình báo cáo đánh giá trách nhiệm quản trị trong công ty
niêm yết” của các tác giả: PGS. TS Phạm Văn Dược, TS. Trần Đức Lộng,
TS.Trần Tùng... Sách đã đề cập đến những vấn đề lý luận cơ bản về hệ thống
báo cáo kế toán trách nhiệm trong DN và những đặc trưng về công tác kế toán
cũng như hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm trong công ty niêm yết; đồng
thời, sách đã chỉ được tổ chức kế toán trách nhiệm và báo cáo trách nhiệm
trong công ty cổ phần ở một số nước trên thế giới. Từ đây, các tác giả đã rút
ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam về quá trình xây dựng hệ thống báo cáo
trách nhiệm trong công ty niêm yết tại Việt Nam, nó là công cụ hỗ trợ đắc lực
cho nhà quản lý thực hiện tốt chức năng quản trị và điều hành DN Việt Nam.
Trên cơ sở đó, các tác giả tiến hành lập một số dự toán và báo cáo trách nhiệm
điển hình ứng với từng trung tâm trách nhiệm đã xác định.
- Đề tài luận văn: “Kế toán trách nhiệm tại Công ty TNHH Một thành
viên Cảng Quy Nhơn”của tác giả Nguyễn Văn Đông, luận văn đã hệ thống
hóa các lý luận cơ bản về kế toán trách nhiệm, trong đó đã nêu được phân cấp
quản lý là cơ sở hình thành nên kế toán trách nhiệm. Tác giả đã phân tích mức
độ phân cấp quản lý trong công ty và thực trạng công tác kế toán để đánh giá
trách nhiệm các đơn vị, bộ phận trong Công ty. Mặt khác, tác giả đã nêu được
tổ chức báo cáo kế toán nội bộ tại Công ty - biểu hiện của kế toán trách
4
nhiệm. Thông qua nghiên cứu thực trạng tại Công ty, đề tài đã đề xuất những
giải pháp chính nhằm hoàn thiện kế toán trách nhiệm trên cơ sở phân cấp
quản lý tài chính tại Công ty như: Tổ chức các trung tâm trách nhiệm, hoàn
thiện hệ thống dữ liệu quản lý chi phí ở các trung tâm chi phí, hoàn thiện công
tác đánh giá thành quả các trung tâm trách nhiệm tại thiết kế những bộ mã dữ
liệu quản lý chi phí sản xuất trị cũng như hệ thống chỉ tiêu đánh giá thành quả
của các trung tâm trách nhiệm tại Công ty.
- Đề tài luận văn “ Tổ chức kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần
dược Danapha” của tác giả Tôn Nữ Xuân Hương, luận văn đã khái quát
những vấn đề lý luận cơ bản về kế toán trách nhiệm, từ bản chất, mối quan hệ
giữa phân cấp quản lý và kế toán trách nhiệm, đến việc tổ chức các trung tâm
trách nhiệm và đánh giá thành quả của các trung tâm trách nhiệm. Trên cơ sở
đó, đề tài đã đánh giá thực trạng công tác kế toán nói chung và công tác kế
toán phục vụ quản trị nội bộ Công ty nói riêng, đồng thời đưa ra các giải pháp
tổ chức công tác kế toán trách nhiệm tại Công ty, như tổ chức các trung tâm
trách nhiệm, thiết kế hệ thống tài khoản gắn với các trung tâm trách nhiệm, tổ
chức hệ thống báo cáo và các chỉ tiêu đánh giá thành quả của các trung tâm
trách nhiệm ...
Đề tài” Hoàn thiện mô hình tổ chức kế toán tại Công ty Điện Lực
Quảng Nam thuộc Tổng công ty Điện lực miền Trung” của tác giả Trần Thị
Ái, đề tài đã nêu tổng quan về mô hình tổ chức kế toán trong DNvà khái niệm,
nội dung, ý nghĩa của phân cấp quản lý tài chính, đồng thời tác giả đã nêu
được mối quan hệ giữa phân cấp quản lý tài chính và việc xác lập mô hình tổ
chức kế toán hợp lý. Qua đó, tác giả đã mô tả thực trạng phân cấp quản lý tài
chính cho từng đơn vị trực thuộc và đánh giá mô hình tổ chức kế toán tại
Công ty. Trên cơ sở đó, tác giả đã hoàn thiện mô hình tổ chức công tác kế
toán bằng cách triển khai các công tác kế toán theo mô hình tổ chức kế toán
5
mới ở Công ty Điện lực Quảng Nam, cụ thể: Xác định lại mô hình tổ chức kế
toán phù hợp đối với Công ty là mô hình vừa tập trung, vừa phân tán; nêu ra
những yêu cầu cần thiết, phát hoạ cụ thể nội dung công tác kế toán ở các đơn
vị trực thuộc và ở Văn phòng Công ty, mối liên hệ về công tác kế toán giữa
Công ty với các đơn vị, đảm bảo điều kiện cần thiết để Công ty có thể thực
hiện được theo hướng hoàn thiện.
- Đề tài “Tổ chức công tác kế toán trách nhiệm tại Công ty TNHH một
thành viên Cảng Đà Nẵng” của Lê Thị Thu Hiền, đề tài đã khái quát những
nét cơ bản về kế toán trách nhiệm từ những khái niệm, bản chất và nội dung
cơ bản của kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp, mối quan hệ giữa kế toán
trách nhiệm với sự phân cấp quản lý tài chính. Trên cơ sở đó, đề tài đã tiến
hành xây dựng các trung tâm trách nhiệm; xác định các mục tiêu và nhiệm
vụ cụ thể cho từng trung tâm trách nhiệm hợp lý với sự phân cấp quản lý; tổ
chức và xây dựng các báo cáo thành quả và đưa ra một số chỉ tiêu đánh giá
thành quả của các bộ phận. Mục đích là hướng các bộ phận vào việc hoàn
thành mục tiêu chung của tổ chức, bên cạnh đó nó sẽ giúp cho nhà quản trị có
cơ sở để đưa ra chính sách khen thưởng kịp thời, động viên, khích lệ các bộ
phận.
- Bài báo “ Một số vấn đề về kế toán trách nhiệm ở các DN niêm yết”
của PGS.TS Phạm Văn Đăng. Trong bài báo, tác giả đã khái quát những vấn
đề cơ bản của kế toán trách nhiệm như: bản chất, vai trò cũng như các đối
tượng sử dụng thông tin kế toán trách nhiệm. Từ đó, tác giả nêu lên việc vận
dụng kế toán trách nhiệm trong thực tế giúp nhà quản lý giám sát, đánh giá
trách nhiệm các đơn vị cấp dưới đối với công việc được giao. Qua đó có
những điều chỉnh kịp thời nhằm cải tiến những hoạt động chưa đạt hiệu quả
nhằm hướng đến hoàn thành mục tiêu chung của toàn doanh nghiệp.
- Bài báo “Kế toán trách nhiệm – vũ khí của công ty lớn” của Nguyễn
6
Xuân Trường, đã phân tích những lợi ích khi vận dụng mô hình kế toán trách
nhiệm. Theo tác giả, mô hình quản lý kế toán trách nhiệm được xem là vũ khí
của công ty lớn, giúp phát huy tối đa nguồn lực trong Công ty, từ đó nâng cao
khả năng cạnh tranh và được tác giả ví dụ cụ thể ở tập đoàn Abbott.
Từ những tổng quan tài liệu mà tác giả đã tham khảo và nghiên cứu, đề
tài “Tổ chức kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần công nghệ gỗ Đại
Thành” đã kế thừa được những lý luận cơ bản về kế toán trách nhiệm như:
khái niệm, bản chất, vai trò của kế toán trách nhiệm, mối quan hệ giữa phân
cấp quản lý và kế toán trách nhiệm, việc tổ chức các trung tâm trách nhiệm và
việc đánh giá thành quả của các trung tâm trách nhiệm trong DN.
Đề tài đã vận dụng để nghiên cứu thực trạng công tác kế toán nói
chung và công tác kế toán phục vụ quản trị nội bộ nói riêng tại Công ty cổ
phần công nghệ gỗ Đại Thành. Trên cơ sở đó, tác giả đưa ra các giải pháp tổ
chức kế toán trách nhiệm phù hợp trong điều kiện của Công ty, như: Tổ chức
các trung tâm trách nhiệm và thiết kế các báo cáo kế toán trách nhiệm cho
từng trung tâm từ phân xưởng sản xuất, phòng ban chức năng, các nhà máy
đến Ban giám đốc và Hội đồng quản trị, giúp cho việc đánh giá trách nhiệm ở
các đơn vị trong việc thực hiện mục tiêu chung của Công ty.
7
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM
TRONG DOANH NGHIỆP
1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM
1.1.1. Khái niệm kế toán trách nhiệm
Kế toán là một bộ phận cấu thành quan trọng của hệ công cụ quản lý
kinh tế, tài chính và cung cấp thông tin để thực hiện mục tiêu quản trị DN
nhằm đạt được hiệu quả cao nhất. Để đánh giá kết quả hoạt động của từng cá
nhân, từng bộ phận và từng cấp quản lý, kế toán quản trị vận dụng hệ thống
kế toán trách nhiệm để phân loại cấu trúc tổ chức thành các trung tâm trách
nhiệm. Theo đó, nội dung kế toán trách nhiệm được quan tâm nhiều với
những quan điểm khác nhau của nhiều tác giả khác nhau như:
Theo nhóm tác giả Weygandt, Kieso và Kimmel, quan điểm như sau:
kế toán trách nhiệm là một bộ phận của kế toán quản trị, liên quan đến việc
tích lũy, báo cáo về thu nhập, chi phí, trên cơ sở nhà quản lý có quyền đưa ra
những quyết định trong hoạt động hàng ngày về các vấn đề đó. [14]
Theo nhóm tác giả Clive Emmanuel, David Otley và Kenneth Marchant
(1990) trình bày quan điểm về kế toán trách nhiệm như sau: Kế toán trách
nhiệm là sự thu thập tổng hợp và báo cáo những thông tin tài chính về những
trung tâm khác nhau trong một tổ chức, cũng còn được gọi là kế toán hoạt
động hay kế toán khả năng sinh lợi. Nó liên quan đến chi phí, thu nhập, lợi
nhuận hay đến những nhà quản lý riêng biệt, những người chịu trách nhiệm
cho việc đưa ra các quyết định về chi phí, thu nhập, hay lợi nhuận đang được
nói đến, và thực thi những hành động về chúng. Kế toán trách nhiệm tỏ ra phù
hợp ở những tổ chức mà ở đó nhà quản lý cấp cao thực hiện chuyển giao
quyền ra quyết định cho các cấp thuộc quyền [12].
Theo quan điểm của nhóm tác giả Anthony A.Atkinson, Rajiv.
8
D.Banker, Robert S.Kaplan and S.mark Young thì kế toán trách nhiệm là một
hệ thống kế toán có chức năng thu thập, tổng hợp và báo cáo các dữ liệu kế
toán có liên quan đến trách nhiệm của từng nhà quản lý riêng biệt trong một
tổ chức thông qua các báo cáo liên quan đến chi phí, thu nhập và các số liệu
hoạt động bởi từng khu vực trách nhiệm, cung cấp thông tin nhằm đánh giá
trách nhiệm và thành quả mỗi nhà quản lý tạo ra các báo cáo chứa cả những đối
tượng có thể kiểm soát và không thể kiểm soát đối với một cấp quản lý [9].
Theo quan điểm của James R.Martin (1994), kế toán trách nhiệm là hệ
thống kế toán cung cấp thông tin về kết quả, hiệu quả hoạt động của các bộ
phận, các đơn vị trong một doanh nghiệp. Đó là công cụ đo lường, đánh giá
hoạt động của những bộ phận liên quan đến đầu tư, lợi nhuận, doanh thu và chi
phí mà mỗi bộ phận có quyền kiểm soát và chịu trách nhiệm tương ứng [13].
1.1.2. Bản chất của kế toán trách nhiệm
Nhìn chung, có nhiều quan điểm khác nhau về kế toán trách nhiệm.
Tuy vậy, sự khác nhau của các quan điểm trên không mang tính đối nghịch
mà chúng cùng bổ sung cho nhau để có cái nhìn toàn diện hơn về kế toán
trách nhiệm, ta có thể hiểu bản chất về kế toán trách nhiệm như sau:
* Thứ nhất, kế toán trách nhiệm là một nội dung cơ bản của kế toán
quản trị:
- Kế toán trách nhiệm chỉ ra một mô hình quản lý mà trong đó nhà quản
trị bộ phận có sự độc lập tương đối trong việc điều hành công việc của mình
và phải đảm bảo hoàn thành mọi công việc thuộc trách nhiệm bộ phận mình
quản lý.
- Kế toán trách nhiệm cung cấp đầy đủ thông tin về tình hình sản xuất
kinh doanh của đơn vị gắn liền với trách nhiệm từng đơn vị, bộ phận trong DN.
* Thứ hai, kế toán trách nhiệm chỉ có thể được thực hiện trong đơn vị
có cơ cấu tổ chức với sự phân quyền rõ ràng. Vì mục tiêu chính của hệ thống
9
kế toán trách nhiệm là hạn chế tối đa những bất lợi, đồng thời giúp cho tổ
chức gặt hái được những lợi ích của việc phân cấp trong quản lý.
* Thứ ba, một hệ thống kế toán trách nhiệm hữu ích phải thỏa mãn lý
thuyết phù hợp, nghĩa là có một cấu trúc tổ chức thích hợp nhất với môi
trường tổ chức hoạt động, với chiến lược tổng hợp của tổ chức, và với các giá
trị và sự khích lệ của quản trị cấp cao.
1.1.3. Vai trò của kế toán trách nhiệm
Trong một DN, muốn điều hành quá trình hoạt động sản xuất kinh
doanh được hiệu quả, nhà quản trị cần xác lập mục tiêu, xây dựng kế hoạch và
triển khai việc thực hiện mục tiêu của mình. Trong quá trình hoạt động, nhà
quản trị phải không ngừng kiểm tra, đôn đốc và đánh giá việc thực hiện mục
tiêu chung của các cấp thừa hành, thông qua việc phân tích, tính toán hiệu quả
của từng hoạt động, từng khâu, từng sản phẩm v.v …
Với yêu cầu đó, kế toán trách nhiệm được thiết lập để ghi nhận, đo
lường kết quả hoạt động của từng bộ phận trong tổ chức nhằm giúp các nhà
quản lý kiểm soát được hoạt động và chi phí của họ, qua đó đánh giá được
trách nhiệm của nhà quản trị ở từng cấp quản lý khác nhau
Mục đích của kế toán trách nhiệm là đo lường, qua đó đánh giá trách
nhiệm quản lý và kết quả hoạt động của từng bộ phận trong việc thực hiện
mục tiêu chung của toàn doanh nghiệp. Việc đánh giá này thường dựa trên
hai tiêu chí đó là:
- Hiệu quả: có được khi đạt được mục tiêu đặt ra mà chưa kể đến việc
sử dụng tài nguyên như thế nào, nó được tính toán bằng việc so sánh giữa kết
quả đạt được với mục tiêu đề ra cho trung tâm trách nhiệm đó.
- Hiệu năng: là tỷ lệ đầu ra so với đầu vào của trung tâm trách nhiệm,
hay có thể nói là tỷ lệ giữa kết quả thực tế đạt được so với nguồn tài nguyên
thực tế mà trung tâm trách nhiệm đã sử dụng để tạo ra kết quả đó.
10
Như vậy, để có thể xác định được hiệu quả và hiệu năng của các trung
tâm trách nhiệm vấn đề đặt ra là phải lượng hóa được đầu vào và đầu ra của
các trung tâm trách nhiệm. Trên cơ sở đó sẽ xác định được các chỉ tiêu cụ thể
để đánh giá kết quả hoạt động của từng trung tâm cụ thể. Việc đo lường thành
quả hoạt động của các trung tâm trách nhiệm sẽ tạo điều kiện cho việc đánh
giá chất lượng hoạt động của giám đốc các trung tâm, đồng thời khích lệ họ
điều khiển hoạt động trung tâm của mình phù hợp với mục tiêu cơ bản của
toàn công ty.
1.1.4. Chức năng của kế toán trách nhiệm
Thứ nhất, kế toán trách nhiệm giúp xác định sự đóng góp của từng đơn
vị, bộ phận vào lợi ích của toàn bộ tổ chức.
Thứ hai, kế toán trách nhiệm cung cấp một cơ sở cho việc đánh giá chất
lượng về kết quả hoạt động của những nhà quản lý bộ phận.
Thứ ba, kế toán trách nhiệm được sử dụng để đo lường kết quả hoạt
động của các nhà quản lý và do đó, nó ảnh hưởng đến cách thức thực hiện
hành vi của các nhà quản lý.
Thứ tư, kế toán trách nhiệm thúc đẩy các nhà quản lý bộ phận điều
hành bộ phận của mình theo phương cách phù hợp với những mục tiêu cơ bản
của toàn bộ tổ chức.
1.2. PHÂN CẤP QUẢN LÝ – CƠ SỞ CỦA TỔ CHỨC KẾ TOÁN
TRÁCH NHIỆM
1.2.1. Sự hình thành phân cấp quản lý
Để quản lý tài chính tốt, cần dựa vào đặc điểm SXKD, quy mô, sự phân
bố tài sản, nguồn vốn ở các đơn vị trực thuộc của DN và yêu cầu quản lý đối
với tài sản, nguồn vốn được phân bổ này. DN sẽ tổ chức, sắp xếp, phân chia
thành từng cấp khác nhau nhằm phục vụ tốt nhất mục tiêu quản lý của DN và
sự phân chia đó được gọi là sự phân cấp quản lý.
11
Mức độ phân cấp quản lý nhiều hay ít phụ thuộc vào quy mô doanh
nghiệp, địa bàn hoạt động SXKD, trình độ năng lực quản lý, năng lực chuyên
môn. Thường các DN có quy mô lớn, địa bàn SXKD rộng, hoạt động kinh
doanh phức tạp, khối lượng quản lý tài sản, nguồn vốn lớn có xu hướng phân
cấp mạnh hơn so với các DN có quy mô nhỏ. Sự phân cấp càng mạnh kéo
theo sự phân chia quyền hạn, trách nhiệm cho các đơn vị cấp dưới càng lớn.
Chính sự phân cấp này sẽ giúp các đơn vị trong DN phối hợp quản lý được
hiệu quả hơn.
Sự cân nhắc trong việc phân cấp quản lý DN nhiều hay ít được xem xét
trong từng trường hợp DN cụ thể. Mức độ phân cấp quá nhiều hay quá ít đều
gặp những khó khăn nhất định. Do đó, các nhà quản trị phải cân nhắc, xem
xét tình hình thực tiễn của DN về quy mô, khối lượng công việc, nhân lực,
xác định mục tiêu cần phải đạt của doanh nghiệp.. để lựa chọn mức độ phân
quyền hợp lý trong hoạt động của toàn DN. Sự phân quyền này cũng không
phải cứng nhắc, cố định mà phải được thay đổi, điều chỉnh (tăng thêm hoặc
giảm bớt) tuỳ thuộc vào môi trường kinh doanh và phù hợp với cơ chế, chính
sách quản lý của nhà nước đối với DN qua từng thời kỳ, đảm bảo sự phân
quyền một cách hợp lý, đúng đắn [2].
1.2.2. Nội dung của phân cấp quản lý
Tuỳ thuộc vào những điều kiện về quy mô, tính chất đặc thù của ngành
SXKD, địa bàn kinh doanh của các đơn vị cơ sở, trình độ quản lý tại các đơn vị
cơ sở mà mức độ phân cấp quản lý được xác định ở mỗi DN sẽ khác nhau. Có
thể nêu minh họa nội dung phân cấp quản lý ở một DN qua các mặt như sau:
- Về quản lý vốn: Các đơn vị cấp dưới được quyền sử dụng vốn từ cấp
trên giao, có trách nhiệm bảo toàn và phát triển vốn theo sự phân cấp của DN,
các quy định của pháp luật và tuân thủ các nguyên tắc về huy động vốn.
- Về quản lý và sử dụng tài sản: Các đơn vị cấp dưới được giao quyền
12
quản lý, sử dụng tài sản của DN để phục vụ SXKD nhằm mang lại hiệu quả
cao nhất, quyền quyết định về tài sản ở đơn vị nhiều hay ít phụ thuộc vào mức
độ phân cấp của cấp trên, đồng thời phải tuân theo các qui định về quản lý tài
sản, vật tư, hàng hoá, công nợ phải thu, phải trả..
- Về quản lý doanh thu, chi phí và kết quả hoạt động SXKD: Các đơn
vị cấp dưới được giao quyền và có trách nhiệm về việc quản lý doanh thu,
quản lý chi phí và được quyền phân phối kết quả SXKD theo phân cấp, đảm
bảo xác định đúng doanh thu, tiết kiệm chi phí và phân phối, sử dụng các quỹ
theo đúng hướng dẫn, đúng mục đích.
- Về nghĩa vụ tài chính đối với cấp trên và đối với Nhà nước: Là việc
đơn vị phải thực hiện nghĩa vụ nộp lên cấp trên các khoản như để lập quỹ DN
tập trung: quỹ đầu tư phát triển, quỹ khen thưởng và phúc lợi, quỹ dự phòng
tài chính, …và thực hiện nghĩa vụ nộp ngân sách nhà nước các loại thuế như
thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế tài nguyên, …
* Phân cấp quản lý có ý nghĩa:
- Vốn được đầu tư cho DN sẽ phù hợp giữa yêu cầu và khả năng quản
lý sử dụng vốn, phù hợp với quy mô cũng như nhiệm vụ kinh doanh được
giao tại các đơn vị thành viên. Đảm bảo quyền sử dụng vốn trong kinh doanh
khi vốn được phân chia cho các cấp, các bộ phận một cách phù hợp, phát huy
được tính năng động và tự chịu trách nhiệm trong quá trình sử dụng vốn ở các
đơn vị.
- Công tác quản lý của cấp trên được nâng cao do không phải thực hiện
các công việc mang tính chất sự vụ tập trung thời gian và nhân lực để giải
quyết các nhiệm vụ chiến lược trong kinh doanh của DN.
- Phân cấp quản lý là cơ sở cho hạch toán kinh tế nội bộ, điều này sẽ
làm cho tập thể người lao động quan tâm và có trách nhiệm nhiều hơn đối với
kết quả kinh doanh của đơn vị.
13
1.2.3. Những tác động của phân cấp quản lý đến kế toán trách
nhiệm
a. Tác động tích cực
- Phân cấp quản lý trải rộng quyền lực, trách nhiệm trên toàn tổ chức
nên việc ra quyết định được giao cho các cấp thấp hơn. Do đó, nhà quản trị
cấp cao không cần giải quyết các vấn đề xảy ra hằng ngày mà có thời gian để
tập trung vào các vấn đề mang tính chiến lược hơn của DN như: Các kế hoạch
trung hạn và dài hạn, điều phối hoạt động của các bộ phận trong tổ chức, đảm
bảo việc thực hiện các mục tiêu chung của DN.
- Nguồn thông tin được cung cấp đầy đủ và kịp thời hơn. Chính sự phân
quyền trong quản lý mà các bộ phận có thể chủ động trong tiếp cận các thông
tin và phản hồi nhanh chóng.
- Do nhà quản trị ở các cấp đều có quyền ra quyết định ở các mức độ
khác nhau và chịu trách nhiệm về công việc của mình nên thúc đẩy họ phát
huy khả năng quản lý và chuyên môn. Điều này không những thúc đẩy kết quả
của cả tổ chức mà còn đem lại cơ hội thăng tiến cho các nhà quản trị bộ phận.
- Cơ cấu tổ chức được thiết lập phù hợp với môi trường hoạt động. Bởi
nếu các lĩnh vực kinh doanh đa dạng, quy mô kinh doanh lớn, thị trường và thị
phần mở rộng thì nhất thiết có nhiều nhân sự quan trọng cùng gánh vác trách
nhiệm và ngược lại. Các bộ phận trong cơ cấu tổ chức có thể điều chỉnh để
thích nghi với môi trường kinh doanh, một phần là nhờ vào việc phân cấp đó.
- Phân cấp quản lý sẽ khuyến khích nhân viên nỗ lực với nhiệm vụ
được giao, từ đó góp phần làm hoàn thiện mục tiêu chung của toàn DN.
b. Tác động tiêu cực
Tác động tiêu cực của phân cấp quản lý thường được thấy là khó đạt
được sự thống nhất và hướng đến mục tiêu chung của tổ chức. Bởi lẽ phân
cấp quản lý dẫn đến sự độc lập tương đối giữa các bộ phận nên các nhà quản
14
trị bộ phận thường không biết được quyết định của mình sẽ ảnh hưởng như thế
nào đến các bộ phận khác trong tổ chức. Dẫn đến một khi các nhà quản trị các
trung tâm trách nhiệm không thống nhất trong các quyết định thì dễ gây xung
đột về tính hiệu quả các trung tâm trách nhiệm với nhau và trong toàn tổ chức.
Hơn nữa, các bộ phận độc lập tương đối thường quan tâm đến mục tiêu
của bộ phận mình hơn là mục tiêu chung của toàn DN vì họ được đánh giá
thông qua thành quả mà bộ phận họ đạt được, điều này có thể gây tổn hại cho
mục tiêu chung của DN. Đồng thời, do có sự tách biệt về quyền lợi và trách
nhiệm giữa các bộ phận dẫn đến sự cạnh tranh giữa các bộ phận làm giảm
hiệu quả hoạt động của toàn tổ chức.
Mặt khác, kế toán trách nhiệm được xem như là một công cụ của phân
cấp quản lý để thực hiện kiểm soát hoạt động của các đơn vị được phân cấp
quản lý. Kiểm soát thông qua quá trình giao trách nhiệm và đánh giá mức độ
hoàn thành trách nhiệm được giao, được xem là then chốt để kiểm soát hoạt
động của các đơn vị theo mục tiêu chung của DN, có thể nói kế toán trách
nhiệm là công cụ để thực hiện đầy đủ các mục đích của phân cấp quản lý,
nhưng mức độ đạt được còn phụ thuộc vào tính hiệu quả, hợp lý trong việc vận
dụng kế toán trách nhiệm [6].
1.3. NỘI DUNG TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM
1.3.1. Xác định các trung tâm trách nhiệm
Trung tâm trách nhiệm là một bộ phận trong tổ chức, đặt dưới sự lãnh
đạo của một nhà quản trị hay một cấp quản lý, chịu trách nhiệm trực tiếp với
kết quả của chức năng hay bộ phận nào đó.
a. Trung tâm chi phí
Trung tâm chi phí là trung tâm thể hiện phạm vi cơ bản của hệ thống
xác định chi phí, là điểm xuất phát của các hoạt động như: Lập dự toán chi
phí, phân loại chi phí thực tế phát sinh, so sánh chi phí thực tế với chi phí định
