Tổ chức kế toán trách nhiệm trong các tổng công ty xây dựng thuộc bộ giao thông vận tải (tt)

- 1 -
PHẦN 1: PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Kế toán trách nhiệm là một nội dung cơ bản của kế toán quản trị.
Kế toán trách nhiệm xuất phát từ sự phân quyền trách nhiệm của nhà
quản trị. Kế toán trách nhiệm có vai trò và vị trí quan trọng trong quản
lý ở các doanh nghiệp trên thế giới.
Đối với các doanh nghiệp Việt Nam, kế toán quản trị nói chung
và kế toán trách nhiệm nói riêng là một lĩnh vực vẫn còn khá mới mẽ.
Tổng công ty xây dựng là một đơn vị có nhiều công ty thành viên hoạt
động trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Phạm vi hoạt động của Tổng
công ty xây dựng trải rộng, cơ chế quản lý tài chính đối với các công
ty thành viên cũng khá đa dạng nên việc đánh giá thành quả quản lý
của từng đơn vị, bộ phận, cá nhân ở các công ty và toàn bộ Tổng công
ty vẫn còn nhiều bất cập. Bên cạnh đó, chất lượng các công trình xây
dựng hiện nay có thể nói rất thấp, không đảm bảo đúng thiết kế và thật
đáng báo động. Ngoài ra, công tác tổ chức thi công các công trình xây
dựng hiện nay đang gây ra một số vấn đề tác động đến môi trường và
xã hội. Tuy nhiên, những vấn đề nêu trên không dễ gì tìm thấy được
đối tượng hay bộ phận nào chịu trách nhiệm cũng như các công ty
phải tiêu tốn thêm nhiều chi phí cho việc khắc phục hậu quả.
Cạnh tranh toàn cầu ngày càng diễn ra gay gắt cộng với những
thay đổi không ngừng của khoa học công nghệ, môi trường cạnh tranh
dẫn đến các hệ thống kiểm soát cũ không đủ khả năng đáp ứng nếu
không chịu cập nhật, điều chỉnh. Nhu cầu cung cấp thông tin cho nhà
- 2 -
quản lý trong quá trình ra quyết định hiện nay bên cạnh các chỉ tiêu tài
chính còn phải xét đến các chỉ tiêu phi tài chính …
Để thực hiện được những vấn đề và các yêu cầu nêu trên, cần
thiết phải có một công cụ kiểm soát hữu hiệu giúp cho nhà quản lý
thực hiện việc kiểm soát quản lý trong môi trường cạnh tranh toàn cầu

hiện nay; phù hợp với xu thế hội nhập, phát triển bền vững. Tổ chức
hệ thống kế toán trách nhiệm trong các tổng công ty xây dựng là một
trong những công cụ cần thiết có thể đáp ứng được các yêu cầu của
thực tiễn, phù hợp với xu thế hiện nay.
Xuất phát từ những yêu cầu cần thiết, khách quan đã nêu trên,
tác giả đã quyết định chọn đề tài “Tổ chức kế toán trách nhiệm trong
các Tổng công ty xây dựng thuộc Bộ giao thông vận tải” làm đề tài
nghiên cứu cho luận án của mình.
2. Tổng quan về tình hình nghiên cứu kế toán trách nhiệm
Nhu cầu về thông tin để hoạch định và kiểm soát tài chính hoạt
động sản xuất kinh doanh đã thúc đẩy sự hình thành kế toán trách
nhiệm. Từ khi Robert Anthony giới thiệu quyển sách kế toán quản trị
năm 1956, các nghiên cứu tiếp theo sau về kế toán quản trị nói chung,
kế toán trách nhiệm nói riêng được nhiều sự quan tâm, nghiên cứu của
các chuyên gia, nhà khoa học.
Việc nghiên cứu kế toán trách nhiệm nói chung trong thời gian
qua đã có một số cơ quan, tác giả đã đề cập và nghiên cứu. Tuy nhiên,
các công trình nghiên cứu này chưa đưa ra cụ thể về tổ chức kế toán
trách nhiệm trong loại hình công ty xây dựng, trong xu thế hội nhập,
phát triển bền vững. Đây chính là “lổ hổng” trong nghiên cứu mà tác
giả đã phát hiện ra để tiếp tục nghiên cứu.
- 3 -
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
- Đối tượng nghiên cứu của luận án là tổ chức hệ thống kế toán
trách nhiệm trong các TCT xây dựng.
- Phạm vi nghiên cứu của luận án được giới hạn trong các tổng
công ty xây dựng thuộc Bộ giao thông vận tải.
4. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chính của luận án nhằm đề xuất tổ chức hệ thống kế
toán trách nhiệm cho các tổng công ty xây dựng trong xu thế hội nhập,

phát triển bền vững.
5. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp. Trong phương
pháp này, tác giả đã sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính mà cụ
thể là phương pháp tình huống làm phương pháp nghiên cứu chính; sử
dụng phương pháp định lượng hỗ trợ thêm để làm sáng tỏ thêm vấn đề
cần nghiên cứu.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
Ở Việt Nam hiện nay, kế toán quản trị vẫn là một lĩnh vực tương
đối mới mẽ. Vì vậy, luận án là một tài liệu bổ ích cho việc nghiên cứu
và vận dụng kế toán quản trị nói chung, kế toán trách nhiệm nói riêng.
Thực tế ở nước ta, việc sử dụng các thông tin do kế toán cung
cấp cho quản trị doanh nghiệp còn hạn chế. Kế toán quản trị ở vẫn
chưa được quan tâm đầy đủ tương xứng với vị trí và vai trò của nó
trong quản trị doanh nghiệp. Từ thực tế này, kết quả nghiên cứu của
luận án sẽ góp phần vào quá trình hoàn thiện nội dung tổ chức kế toán
quản trị nói chung và kế toán trách nhiệm nói riêng để phục vụ cho
việc quản lý và điều hành sản xuất kinh doanh trong các tổng công ty,
- 4 -
đặc biệt là các tổng công ty xây dựng. Ngoài ra, nội dung tổ chức kế
toán trách nhiệm được xác lập trong luận án cần được dựa trên tiến
trình phát triển và hội nhập theo mục tiêu phát triển bền vững. Đây
chính là điểm mới mà chưa có tác giả nào trong nước đã công bố.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần tổng quan, kết luận, tài liệu tham khảo … nội dung
chính của luận án được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Lý thuyết về kế toán trách nhiệm và việc ứng dụng kế
toán trách nhiệm ở các doanh nghiệp
Chương 2: Thực trạng tổ chức hệ thống kế toán trách nhiệm
trong các Tổng công ty xây dựng thuộc Bộ giao thông vận tải

Chương 3: Xác lập mô hình tổ chức kế toán trách nhiệm cho các
Tổng công ty xây dựng thuộc Bộ giao thông vận tải
- 5 -
PHẦN 2: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
CHƯƠNG 1: LÝ THUYẾT VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM VÀ
VIỆC ỨNG DỤNG KTTN Ở CÁC DOANH NGHIỆP
1.1. LƯỢC SỬ PHÁT TRIỂN CỦA KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM
Kế toán trách nhiệm là một nội dung cơ bản của kế toán quản trị
do vậy quá trình hình thành và phát triển của kế toán trách nhiệm gắn
liền với quá trình hình thành và phát triển của kế toán quản trị.
Kế toán trách nhiệm đã được hình thành trong giai đoạn trọng
tâm của kế toán quản trị đã chuyển sang cung cấp các thông tin cho
mục đích lập kế hoạch và kiểm soát.
1.2. NỘI DUNG, PHƯƠNG PHÁP VÀ CÁC VẤN ĐỀ LIÊN
QUAN ĐẾN VIỆC ÁP DỤNG ĐƯỢC VÀ CÓ HIỆU QUẢ VÀO
HOẠT ĐỘNG THỰC TIỄN Ở CÁC DOANH NGHIỆP
1.2.1. Định nghĩa và mục tiêu của Kế toán trách nhiệm
Kế toán trách nhiệm là hệ thống thông tin của kế toán quản trị;
xử lý, phân loại các thông tin có thể kiểm soát để lập các báo cáo trách
nhiệm cho các cấp độ quản trị đánh giá và ra các quyết định trong hoạt
động kinh doanh
Mục tiêu chung là xây dựng và thiết lập các báo cáo cho các bộ
phận trách nhiệm nhà quản trị, được phân quyền quản lý
1.2.2. Nội dung kế toán trách nhiệm
Từ khi Robert Anthony đã công bố những nghiên cứu của mình
về kế toán trách nhiệm vào năm 1956 đến nay, kế toán trách nhiệm đã
được nghiên cứu và vận dụng trên khắp thế giới. Tuy vậy, cho đến
thời điểm hiện nay vẫn chưa có một khái niệm chuẩn, thống nhất về
kế toán trách nhiệm.
Theo tác giả, kế toán trách nhiệm là một hệ thống thông tin mà hệ

thống thông tin này phân loại dữ liệu (thông tin có thể kiểm soát)
- 6 -
theo các bộ phận chịu trách nhiệm và báo cáo hoạt động của các bộ
phận này theo doanh thu, chi phí và các nguồn lực tài chính, phi tài
chính mà nhà quản lý được giao ở bộ phận này có thể kiểm soát.
1.2.3. Cơ sở tổ chức Kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp
1.2.4. Xác định các trung tâm trách nhiệm trong doanh nghiệp
1.2.4.1. Khái niệm về trung tâm trách nhiệm (TTTN)
TTTN là một bộ phận trong tổ chức, nơi mà nhà quản trị bộ phận
chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động của bộ phận mình.
1.2.4.2. Bản chất của trung tâm trách nhiệm
Một trung tâm trách nhiệm có bản chất như một hệ thống, mỗi
hệ thống được xác định để xử lý một công việc cụ thể. Có 2 tiêu chí để
đo lường mức độ hoàn thành một trung tâm trách nhiệm: hiệu quả và
kết quả.
1.2.4.3. Phân loại các trung tâm trách nhiệm
Thông thường, có 4 loại trung tâm: Trung tâm chi phí; Trung
tâm doanh thu; Trung tâm lợi nhuận; Trung tâm đầu tư.
1.2.5. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá các trung tâm trách nhiệm
Lý thuyết về mô hình Knowledge Management Star (KM Star)
trong việc đánh giá thành quả quản lý các TTTN
Mô hình KM Star cho rằng kết quả thực hiện mục tiêu và chiến
lược đề ra trong xu thế hội nhập cần được xem xét dựa trên 5 khía
cạnh: Tài chính; Khách hàng; Quy trình; Nhận thức và Tính bền vững
(Nirmal Pal et al., 2004, p15).
Mục tiêu &
Chiến lược
Tài chính
Khách hàng
Tính bền

vững
Nhận thức Quy trình
- 7 -
1.2.6. Tổ chức hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm
1.2.6.1. Mục tiêu của báo cáo kế toán trách nhiệm
Hệ thống báo cáo KTTN cung cấp dòng thông tin từ cấp thấp lên
cấp cao hơn. Báo cáo thực hiện được sử dụng để truyền đạt và cung
cấp thông tin về hoạt động của từng cấp bộ phận và toàn DN.
1.2.6.2. Đặc điểm báo cáo kế toán trách nhiệm
Mức độ chi tiết của thông tin trên các báo cáo sẽ khác nhau đối
với những cấp độ quản lý khác nhau.
Những bản báo cáo được phát hành dưới một hệ thống báo cáo
KTTN có mối quan hệ mật thiết với nhau.
Báo cáo phải bao gồm tất cả những chỉ tiêu doanh thu, chi phí
và lợi nhuận, mà có thể xác định một cách trực tiếp hay phân bổ một
cách gián tiếp đến một cấp quản lý cụ thể, điều này phải căn cứ vào
tính có thể kiểm soát được hay không đối với từng chỉ tiêu cụ thể.
1.2.6.3. Phân loại báo cáo kế toán trách nhiệm
1.2.6.4. Nội dung của hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm
Báo cáo kế toán trách nhiệm được thiết kế chứa đựng những
thông tin về các dữ liệu tài chính, phi tài chính có thể kiểm soát được
theo các trung tâm trách nhiệm
1.2.7. Mối quan hệ giữa phân cấp quản lý với việc hình thành kế
toán trách nhiệm ở doanh nghiệp
1.2.7.1.Ảnh hưởng của phân cấp quản lý đến hệ thống KTTN
- 8 -
Kế toán trách nhiệm gắn liền với sự phân cấp về quản lý. Nếu
trong nội bộ cơ cấu tổ chức quản lý không có phân cấp quản lý thì kế
toán trách nhiệm không có tác dụng, nói cách khác, trong cơ cấu quản
lý đó kế toán trách nhiệm không tồn tại.

1.2.7.2.Ảnh hưởng của KTTN đến sự phân cấp quản lý
* Ảnh hưởng của trung tâm trách nhiệm đến kế toán trách nhiệm
* Ảnh hưởng của các báo cáo trách nhiệm đến sự phân cấp quản lý
1.3. TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM Ở MỘT SỐ QUỐC
GIA VÀ NHỮNG BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM.
1.3.1. Tổ chức kế toán trách nhiệm ở Mỹ
1.3.2. Tổ chức kế toán trách nhiệm ở các nước Châu Âu
1.3.3. Tổ chức kế toán trách nhiệm ở Ấn Độ
1.3.4. Kinh nghiệm cho Việt Nam
1.4. ĐẶC ĐIỂM MÔ HÌNH TỔ CHỨC TCT XÂY DỰNG VÀ
NHỮNG ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ ĐẾN VIỆC TỔ CHỨC THỰC
HIỆN HỆ THỐNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM
1.4.1. Hoạt động xây dựng và các loại hình công ty xây dựng ở
Việt Nam
1.4.2. Đặc điểm hoạt động của TCT xây dựng và những ảnh
hưởng của nó đến việc tổ chức hệ thống đến kế toán trách nhiệm.
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HỆ THỐNG KẾ TOÁN
TRÁCH NHIỆM TRONG CÁC TỔNG CÔNG TY XÂY DỰNG
THUỘC BỘ GIAO THÔNG VẬN TẢI
2.1. ĐẶC ĐIỂM HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG VÀ TỔ CHỨC
HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG CHI PHỐI ĐẾN TỔ CHỨC KTTN
2.1.1. Tổng quan về doanh nghiệp xây dựng ở VN
2.1.2. Đặc điểm tổ chức hoạt động xây dựng chi phối đến tổ chức
hệ thống KTTN
- 9 -
2.2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HỆ THỐNG KTTN Ở CÁC TCT
XÂY DỰNG VIỆT NAM THUỘC BỘ GTVT
2.2.1.Đối tượng và phạm vi khảo sát
Luận án đã tiến hành khảo sát thực tế về kế toán quản trị và kế
toán trách nhiệm đang được áp dụng trong các TCT xây dựng.

Phạm vi khảo sát là các TCT xây dựng thuộc Bộ GTVT
2.2.2.Nội dung khảo sát
- Công tác xây dựng tầm nhìn chiến lược
- Công tác tổ chức bộ máy và phân cấp quản lý;
- Hệ thống báo cáo và công cụ được sử dụng để đánh giá trách
nhiệm quản lý
- Yêu cầu của xu thế hội nhập, phát triển bền vững.
2.2.3.Phương pháp khảo sát
Quan sát việc tổ chức hệ thống kế toán trách nhiệm trong các
tổng công ty xây dựng kết hợp với khảo sát, phỏng vấn sâu các cấp có
trách nhiệm (đặc biệt là các trưởng, phó phòng kế toán), các chuyên
gia, nhà khoa học để thu thập và phân tích dữ liệu. Ngoài phương
pháp chủ đạo nêu trên, luận án còn sử dụng các phương pháp khác
như phương pháp thống kê, phương pháp tổng hợp, …
2.2.4.Kết quả khảo sát
2.2.4.1. Đánh giá chung
Việc áp dụng kế toán quản trị nói chung, kế toán trách nhiệm nói
riêng còn rất nhiều hạn chế, không nằm ngoài xu hướng chung của
toàn xã hội. Vai trò kế toán quản trị trong các tổng công ty xây dựng
rất mờ nhạt.
- 10 -
2.2.4.2. Tình hình vận dụng KTTN trong các TCT xây dựng theo
đánh giá của các chuyên gia, nhà khoa học
Do nhận thức chưa đúng, chưa đầy đủ về tầm nhìn chiến lược
cũng như việc xây dựng tầm nhìn chiến lược nên đã dẫn đến hậu quả
là các TCT xây dựng đầu tư tràn lan, nhiều lĩnh vực, kém hiệu quả …
gây lãng phí, thất thoát lớn. Bên cạnh đó, do quy mô lớn, cơ chế phân
cấp quản lý phức tạp … nên các tổng công ty hầu như không thể kiểm
soát nổi tình hình thực hiện, đánh giá thành quả quản lý … tại các bộ
phận trong đơn vị. Các đơn vị thiếu các thông tin hữu ích cần thiết cho

nhà quản trị trong quá trình quản lý, điều hành hoạt động sản xuất
kinh doanh. Tâm lý chạy theo lợi nhuận trong ngắn hạn, bất chấp
những tác hại có thể xảy ra cho xã hội, cho cộng đồng, cho doanh
nghiệp, cho cán bộ, nhân viên … trong tương lai vẫn còn tồn tại phổ
biến trong các doanh nghiệp. Thái độ, tư duy quản lý của các TCT xây
dựng vẫn còn nhiều điều đáng bàn. Bản thân người quản lý và người
lao động vẫn không thấy được trách nhiệm của mình, thiếu động lực
để phấn đấu. Công tác kế toán tại đơn vị chủ yếu tập trung vào “chế
biến” số liệu để có được báo cáo tài chính tốt.
2.2.4.3. Tình hình vận dụng KTTN trong các TCT xây dựng thuộc
Bộ GTVT theo đánh giá của các nhà lãnh đạo trong các TCT
Qua khảo sát và tiến hành trao đổi, phỏng vấn sâu một số nhà
lãnh đạo, tác giả được cho biết thêm rằng trong thời gian qua, thông
tin các tổng công ty xây dựng đầu tư ngoài ngành, hiệu quả thấp …
gây lãng phí, thất thoát là có. Việc kiểm soát tình hình thực hiện, đánh
giá trách nhiệm quản lý … tại các bộ phận trong đơn vị rất khó. Thông
tin cho nhà quản trị trong quá trình quản lý, điều hành hoạt động sản
- 11 -
xuất kinh doanh thường chung chung. Các tổng công ty thường chú
trọng lợi nhuận trong ngắn hạn nhiều hơn trong dài hạn vì nhiều
nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan. Công tác kế toán tại đơn vị
chủ yếu tập trung kế toán tài chính. Kế toán quản trị nói chung và kế
toán trách nhiệm nói riêng trong các tổng công ty xây dựng gần như
chưa được triển khai thực hiện.
2.2.4.4. Một số vấn đề khác có liên quan đến hoạt động xây dựng
Quá trình thi công các công trình xây dựng đã nẩy sinh một số
tác động đến môi trường và xã hội
2.2.4.5. Yêu cầu của xu thế hội nhập, phát triển bền vững
Tăng trưởng kinh tế đi đôi với bảo vệ môi trường và nâng cao
chất lượng sống cho người dân, cho xã hội

2.3. Nhận diện những hạn chế, nguyên nhân ảnh hưởng và sự cần
thiết phải tổ chức hệ thống kế toán trách nhiệm trong các tổng
công ty xây dựng
2.3.1. Hạn chế
- Các kế hoạch chiến lược chưa thật sự được xây dựng dựa trên nhu
cầu của khách hàng và chưa được rà soát thường xuyên, định kỳ
- Hiện nay, việc phân cấp quản lý tại các TCT tuy đã được thực hiện
nhưng chưa thật sự hình thành nên các trung tâm trách nhiệm riêng
biệt. Do vậy, chi phí, doanh thu, lợi nhuận… chưa gắn với từng cá
nhân, bộ phận.
- Hệ thống các báo cáo kế toán hiện tại chưa cung cấp đầy đủ và chính
xác các thông tin phục vụ được việc đánh giá trách nhiệm và mức độ
hoàn thành nhiệm vụ của các cấp quản lý, của các cá nhân lãnh đạo.
- 12 -
- Tại các tổng công ty, công cụ được sử dụng để đánh giá trách nhiệm
quản lý về chi phí, doanh thu, lợi nhuận và đầu tư chưa thật sự dựa
vào việc so sánh chi phí, doanh thu, lợi nhuận có thể kiểm soát được
thực tế với dự toán. Các công cụ ROI, RI, EVA, ROCE rất ít được sử
dụng để đánh giá trách nhiệm đầu tư.
- Ngoài ra, công tác lập kế hoạch hiện nay trong toàn Tổng công ty
xây dựng nói chung và các công ty cổ phần xây lắp nói riêng chỉ mang
tính chất chung, theo quy định chứ chưa đi vào cụ thể, chi tiết.
- Trong xu thế quản lý hiện nay, vấn đề đặt ra cho nhà quản lý các cấp
là phải nắm rõ và kiểm soát tốt mọi hoạt động để điều hành và quản lý
trong phạm vi trách nhiệm được giao.
2.3.2. Nguyên nhân ảnh hưởng
Nguyên nhân sâu xa đối với những hạn chế nêu trên chính là
việc vận dụng kế toán quản trị trong các doanh nghiệp ở Việt Nam
chưa được quan tâm đúng mức. Kế toán quản trị nói chung và kế toán
trách nhiệm nói riêng vẫn còn có khoảng cách xa giữa lý luận và thực

tiễn. Vai trò của kế toán quản trị nói chung, kế toán trách nhiệm nói
riêng trong doanh nghiệp rất mờ nhạt, chưa đúng bản chất, chưa giúp
được nhiều cho công tác quản lý của đơn vị.
Các Tổng công ty xây dựng nhận thức chưa đúng, chưa đầy đủ
về tầm nhìn chiến lược cũng như việc xây dựng tầm nhìn chiến lược
nên đã dẫn đến hậu quả là việc đầu tư đã diễn ra tràn lan, nhiều lĩnh
vực, kém hiệu quả … gây lãng phí, thất thoát lớn. Bên cạnh đó, do
quy mô lớn, cơ chế phân cấp quản lý phức tạp … nên các tổng công ty
hầu như không thể kiểm soát nổi tình hình thực hiện, đánh giá thành
quả quản lý … tại các bộ phận trong đơn vị. Các đơn vị thiếu các
- 13 -
thông tin hữu ích cần thiết cho nhà quản trị trong quá trình quản lý,
điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh. Đây chính là một trong
những lý do chính mà Thủ tướng Chính phủ đã phải ban hành QĐ số
929/QĐ-TTg ngày 17/7/2012 để chấn chỉnh tình trạng trên.
Tâm lý chạy theo lợi nhuận trong ngắn hạn, bất chấp những tác
hại có thể xảy ra cho xã hội, cho cộng đồng, cho doanh nghiệp, cho
cán bộ, nhân viên … trong tương lai vẫn còn tồn tại phổ biến trong các
doanh nghiệp.
Sự thay đổi nhanh chóng của cách mạng khoa học công nghệ,
yêu cầu đòi hỏi bức bách của môi trường kinh doanh cạnh tranh, …
dẫn đến các hệ thống kiểm soát, quản lý, đánh giá trách nhiệm cũ bộc
lộ những nhược điểm, không còn phù hợp với xu thế thời đại. Hệ
thống đánh giá trách nhiệm quản lý dựa trên các chỉ tiêu về tài chính
chỉ là một nội dung quan trọng chứ chưa phải là một hệ thống đánh
giá toàn diện, phù hợp với yêu cầu của sự phát triển bền vững.
2.3.3. Sự cần thiết phải tổ chức hệ thống kế toán trách nhiệm trong
các tổng công ty xây dựng
Qua những hạn chế và những nguyên nhân nêu trên, một số vấn
đề có thể tổng kết, rút ra được như sau:

- Muốn phát triển phải thay đổi, thay đổi để phát triển. Đó chính
là xu thế của thời đại hội nhập, phát triển bền vững.
- Xu thế hội nhập, toàn cầu hóa đòi hỏi ngày càng cao về số
lượng lẫn chất lượng thông tin phục vụ cho việc thực hiện các chức
năng quản trị, đánh giá trách nhiệm quản lý.
- Dư luận của xã hội, phương tiện thông tin, truyền thông, thái
độ của người dân, đạo đức trong kinh doanh … gây sức ép không nhỏ
- 14 -
lên công tác quản lý, tổ chức thi công các công trình xây dựng, đánh
giá trách nhiệm quản lý của các cá nhân, bộ phận.
- Các tổng công ty xây dựng đang đứng trước những thách thức,
khó khăn trong việc thu thập, xử lý các thông tin hữu ích cung cấp cho
nhà quản trị. Đặc biệt là các thông tin có thể kiểm soát theo phạm vi
trách nhiệm của từng nhà quản trị nhằm đạt được mục tiêu chung của
tổ chức.
Từ những vấn đề nêu trên, cần thiết phải xác lập mô hình tổ chức
hệ thống kế toán trách nhiệm cho tổng công ty xây dựng
CHƯƠNG 3: XÁC LẬP MÔ HÌNH TỔ CHỨC HỆ THỐNG KẾ
TOÁN TRÁCH NHIỆM CHO TỔNG CÔNG TY XÂY DỰNG
THUỘC BỘ GTVT
3.1. QUAN ĐIỂM VÀ ĐỊNH HƯỚNG XÁC LẬP MÔ HÌNH
3.1.1. Quan điểm
3.1.1.1. Quan điểm chung về vận dụng kế toán quản trị cũng như kế
toán trách nhiệm trong các Tổng công ty xây dựng
Trong xu thế hội nhập, toàn cầu hóa nền kinh tế thế giới, công
tác quản lý đòi hỏi ngày càng cao về số lượng lẫn chất lượng thông tin
phục vụ cho việc thực hiện các chức năng quản trị, đặc biệt là chức
năng kiểm soát và đánh giá trách nhiệm quản trị của các bộ phận, cá
nhân, trong việc góp phần hoàn thành mục tiêu chung của các doanh
nghiệp. Công cụ quản lý được cho là có hiệu quả và cần thiết để thu

thập, xử lý và cung cấp thông tin này chính là hệ thống kế toán trách
nhiệm.
3.1.1.2. Quan điểm về xác lập mô hình tổ chức hệ thống kế toán
trách nhiệm cho các Tổng công ty xây dựng
Thứ nhất, mô hình tổ chức hệ thống KTTN phải phù hợp với mô hình
tổ chức quản lý tổng công ty, đặc điểm của ngành xây dựng.
- 15 -
Thứ hai, mô hình tổ chức hệ thống KTTN phải phù hợp với yêu cầu và
trình độ quản lý các tổng công ty xây dựng.
Thứ ba, mô hình tổ chức hệ thống KTTN phải đảm bảo thống nhất với
hệ thống kế toán trong các tổng công ty xây dựng.
Thứ tư, mô hình tổ chức hệ thống KTTN phải đảm bảo tính hài hòa
giữa chi phí và lợi ích
Thứ năm, mô hình tổ chức hệ thống KTTN phải đảm bảo phù hợp với
đặc thù của quốc gia trong tiến trình hội nhập, phát triển bền vững.
3.1.2. Định hướng
- Thiết kế mô hình hệ thống kế toán trách nhiệm trong các tổng
công ty xây dựng gắn với các cấp quản lý và mục tiêu, nhiệm vụ của
từng trung tâm.
- Xác lập các điều kiện cho mô hình được thiết kế vận hành.
- Xác lập hệ thống chỉ tiêu đánh giá trách nhiệm theo mục tiêu
phát triển bền vững.
- Xác lập quy trình đo lường, đánh giá hiệu quả một cách khoa
học, minh bạch, rõ ràng và cụ thể.
3.1.3 Thiết kế mô hình
TỔNG CÔNG TY
(Trung tâm đầu tư)
Các Đội thi công xây dựng
(Trung tâm chi phí)
Các Xí nghiệp hạch toán báo sổ

(Trung tâm chi phí)
Các phòng chức năng Tổng c.ty,
các công ty thành viên
(TT chi phí)
Các Công ty hạch
toán phụ thuộc
(TT lợi nhuận)
Các Công ty con
(TT lợi nhuận)
Phòng Kinh doanh TCT
(Trung tâm doanh thu)
Các Tổ thi công
(Bộ phận của TT
chi phí)
Các Tổ thi công
(Bộ phận của TT
chi phí)
Phòng KD Cty
thành viên
(Bộ phận Trung
tâm doanh thu)
- 16 -
Mô hình tổ chức các TTTN tương ứng với các cấp quản lý:
Bảng 3-1: Mục tiêu, nhiệm vụ của các trung tâm trách nhiệm
Cấp
quản
lý
Trung
tâm
trách

nhiệm
Mục tiêu Nhiệm vụ
4 Trung
tâm chi
phí
(Các đội
thi công
công
trình hay
- Tăng cường tính tự
chịu trách nhiệm về chi
phí.
- Kiểm soát được toàn
bộ những chi phí phát
sinh tại đội thi công
hay xí nghiệp, tại bộ
- Lập và thực hiện thi
công theo dự toán công
trình nhận khoán, quản
lý chất lượng (đảm bảo
thi công đúng chất
lượng, đúng tiến độ);
- Theo dõi và quản lý
Trung tâm đầu tư
Cấp thứ 1 (Tổng công ty XD):
Hội đồng thành viên
Tổng giám đốc
Trung tâm chi phí
Cấp thứ 3 (xí nghiệp, đội…):
Giám đốc XN

Đội trưởng …
Trung tâm lợi nhuận
Cấp thứ 2 (Các c.ty con):
Giám đốc công ty
Trung tâm doanh thu
Cấp thứ 3 (Phòng KD TCT, các Cty
thành viên):
Trưởng phòng
- 17 -
các xí
nghiệp
trực
thuộc,
bộ phận
văn
phòng
quản lý)
phận văn phòng quản
lý.
- Đội trưởng đội thi
công hay giám đốc xí
nghiệp trực thuộc,
trưởng các phòng ban
là người trực tiếp kiểm
soát chi phí và là người
chịu trách nhiệm về
những chi phí phát sinh
tại trung tâm.
- Đảm bảo lợi ích
mang lại lớn hơn các

chi phí phát sinh và
những nổ lực cho việc
kiểm soát chi phí.
vật tư, nhân công của
đội (cả trong và ngoài
biên chế) và nhân viên
văn phòng công ty;
- Tiết kiệm chi phí, lập
hồ sơ hoàn công
3 Trung
tâm
doanh
thu
(Phòng
kinh
doanh
Tổng
công ty,
các công
ty thành
- Đảm bảo doanh thu
hàng năm tăng cao
- Kiểm soát được các
chi phí phát sinh tại
đơn vị.
- Lập và giám sát
việc thực hiện các hợp
đồng xây dựng.
- Xây dựng các kế
hoạch cụ thể liên quan

đến công tác đấu thầu,
nhận thầu.
- Quan hệ với các
đối tác, khách hàng để
tìm kiếm những cơ hội
tạo doanh thu cho đơn
vị.
- 18 -
viên) - Thu thập, phân tích,
tổng hợp thông tin thị
trường; xây dựng và
triển khai thực hiện kế
hoạch tiếp thị, quảng
cáo của Công ty.
2 Trung
tâm lợi
nhuận
(các
công ty
con,
công ty
hạch
toán phụ
thuộc)
- Đảm bảo tỷ lệ tăng
lợi nhuận trên doanh
thu;
- Đảm bảo tốc độ tăng
của doanh thu nhanh
hơn tốc độ tăng của

vốn nhằm mục đích
nâng cao hiệu quả sử
dụng vốn, tăng lợi
nhuận
- Tổng hợp đầy đủ,
chính xác doanh thu,
chi phí có thể kiểm soát
và xác định kết quả KD
- Theo dõi và quản lý
tình hình sử dụng tài
sản, bảo toàn và phát
triển vốn được đầu tư.
1 Trung
tâm đầu
tư
(Tổng
công ty
xây
dựng)
- Đảm bảo việc đầu tư
vào các lĩnh vực,
ngành nghề kinh doanh
của Tổng công ty có
hiệu quả.
- Tỷ lệ hoàn vốn đầu tư
cao, lợi nhuận trên vốn
chủ sở hữu cao.
- Đánh giá hiệu quả
đầu tư của từng lĩnh
vực hoạt động.

- Thực hiện các biện
pháp cải thiện tỷ lệ
hoàn vốn đầu tư
- Đánh giá thành quả
của các đơn vị trong
việc hướng đến mục
tiêu chung của tổng
công ty.
- 19 -
Bộ máy kế toán phải được thiết kế lại theo hướng kết hợp giữa
kế toán quản trị và kế toán tài chính trong cùng một phòng. Bộ phận
kế toán quản trị trong đơn vị được tổ chức thành 3 tổ: Tổ lập dự toán,
Tổ kế toán chi phí & giá thành và Tổ phân tích.
3.2 XÁC LẬP ĐIỀU KIỆN VẬN HÀNH CHO MÔ HÌNH
- Xây dựng các định mức chi phí;
- Nhận diện phân loại chi phí ứng xử và kiểm soát chi phí;
- Xây dựng hệ thống tài khoản chi tiết để thực hiện sự phân cấp
và xử lý thông tin liên quan đến các tài khoản trách nhiệm.
3.3. XÂY DƯNG HỆ THỐNG CÁC BÁO CÁO
Xây dựng hệ thống các báo cáo dự toán, báo cáo thực hiện và
báo cáo phân tích.
3.4. VẬN DỤNG MÔ HÌNH KM STAR TRONG VIỆC ĐÁNH
GIÁ THÀNH QUẢ CÁC TRUNG TÂM TRÁCH NHIỆM
Xu thế hội nhập, phát triển bền vững đòi hỏi doanh nghiệp phải
tổ chức các hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn vị gắn liền với
việc bảo vệ môi trường, trách nhiệm với cộng đồng, với xã hội. Vì
vậy, thành quả quản lý của các TTTN cần phải được đánh giá thêm
trên phương diện bảo vệ môi trường và xã hội. Mô hình KM Star có
thể đáp ứng được vấn đề này. Quy trình vận dụng như sau:
Bước 1: Xây dựng chiến lược

Bước 2: Xác định các mục tiêu chiến lược cụ thể
Bước 3: Xây dựng bản đồ chiến lược
Bước 4: Xác định mục tiêu, thước đo các TTTN ứng với các khía cạnh KM Star
Bước 5: Đánh giá kết quả thực hiện
- 20 -
PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. KẾT LUẬN
Các Tổng công ty xây dựng hiện nay đang đứng trước những
thách thức, khó khăn trong kinh doanh. Nâng cao năng lực quản lý và
đánh giá được thành quả của các đơn vị, bộ phận là một trong những
vấn đề cấp thiết của Tổng công ty. Việc tổ chức hệ thống kế toán trách
nhiệm tại Tổng công ty là một tất yếu khách quan.
Mặc dù Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 53/2006/TT-BTC về
việc hướng dẫn áp dụng Kế toán quản trị trong doanh nghiệp, nhưng
việc nghiên cứu, vận dụng kế toán quản trị nói chung và kế toán trách
nhiệm nói riêng cho các doanh nghiệp ở Việt Nam là một việc không
hề đơn giản. Thực tế ở nước ta, việc sử dụng các thông tin do kế toán
cung cấp cho quản trị doanh nghiệp còn hạn chế. Kế toán quản trị ở
vẫn chưa được quan tâm đầy đủ tương xứng với vị trí và vai trò của nó
trong quản trị doanh nghiệp. Luận án góp phần vào quá trình hoàn
thiện công cụ quản lý và điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh
trong các tổng công ty nói chung và các tổng công ty xây dựng nói
riêng. Thêm vào đó, mô hình tổ chức kế toán trách nhiệm được xác
lập trong luận án dựa trên tiến trình phát triển và hội nhập theo mục
tiêu phát triển bền vững. Đây chính là điểm mới mà chưa có tác giả
nào trong nước đã công bố.
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận án đã khái quát
một cách hệ thống cơ sở lý luận về kế toán trách nhiệm và tổ chức kế
toán trách nhiệm trong các tổng công ty xây dựng. Qua khảo sát, đánh
giá thực trạng công tác kế toán trách nhiệm tại các Tổng công ty xây

dựng, luận án đã xây dựng một mô hình quản lý và đánh giá được việc
- 21 -
thực hiện của các cấp (bộ phận) trong Tổng công ty từ cấp thấp đến
cấp cao nhất.
Ngoài ra, để góp phần đánh giá một cách toàn diện, luận án đã
đề xuất vận dụng mô hình KM Star để đánh giá thành quả quản lý của
các trung tâm trách nhiệm trong tổng công ty xây dựng. Đây là một
nội dung mới trong việc kiểm soát, quản trị doanh nghiệp. Đây cũng
chính là những đòi hỏi, yêu cầu cấp bách đặt ra đối với các doanh
nghiệp trong tiến trình hội nhập, phát triển bền vững.
2. KIẾN NGHỊ
2.1. Đối với Nhà nước
- Hoàn thiện môi trường pháp lý và môi trường hoạt động cho
doanh nghiệp xây dựng tổ chức theo mô hình tổng công ty.
- Xây dựng và phát triển các chương trình, tổ chức đào tạo và
cấp chứng chỉ hành nghề kế toán trách nhiệm.
- Tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp, các cơ sở đào
tạo … có cơ hội được tiếp cận để học hỏi kinh nghiệm thực tiễn
2.2. Đối với các tổng công ty
- Cơ cấu lại tổ chức sản xuất và quản lý, tăng cường phân cấp để
nâng cao trách nhiệm và quyền hạn quản lý.
- Tổ chức lại hệ thống kế toán.
- Nâng cao trình độ quản lý; đào tạo, bồi dưỡng nhân viên kế
toán trách nhiệm
- Ứng dụng công nghệ thông tin
- Để vận dụng được mô hình KM Star phục vụ công tác đánh giá
thành quả của các đơn vị, bộ phận, các tổng công ty phải tuân thủ
đúng các điều kiện khi áp dụng KM Star.
2.3. Đối với các cơ sở đào tạo
- 22 -

- Đưa nội dung Kế toán trách nhiệm thành một nội dung quan
trọng trong nội dung đào tạo kế toán quản trị. Đưa các mô hình BSC,
KM Star lồng ghép vào trong chương trình đào tạo chính khóa.
- Tổ chức các hội thảo, semina, chuyên đề về vận dụng hệ thống
kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp lớn, nơi có sự phân cấp quản
lý.
- Tăng cường đào tạo kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán, máy
tính và các phương tiện quản lý khác; kỹ năng phân tích, tổ chức hệ
thống thông tin kế toán trong môi trường tin học, hiện đại. Đặc biệt là
sử dụng tin học trong việc xử lý và lập các báo cáo của các trung tâm
trách nhiệm.
- Nhanh chóng tiếp cận các nội dung về hệ thống kế toán trách
nhiệm theo hướng tiếp cận thông lệ và chuẩn mực quốc tế.
2.4. Kiến nghị cho những nghiên cứu tiếp theo
Vì thời gian và điều kiện không cho phép nên luận án vẫn còn
một số hạn chế nhất định. Luận án đã đưa ra được mô hình tổ chức cụ
thể cho các tổng công ty xây dựng nhưng vẫn còn mang tính tổng quát
chung, khuôn mẫu, chưa cụ thể cho 1 đối tượng tổng công ty xây dựng
nào. Hệ thống các báo cáo, bảng biểu và các chỉ tiêu đánh giá … được
xây dựng mang tính minh họa, hướng dẫn chứ không cụ thể cho 1 đối
tượng tổng công ty.
Dựa trên kết quả nghiên cứu trình bày trong luận án, hướng
nghiên cứu kế tiếp có thể được triển khai thực hiện đó là việc tổ chức
hệ thống kế toán trách nhiệm đi sâu vào từng mảng hoạt động của loại
hình tổng công ty (trong trường hợp công ty hoạt động đa ngành, đa
lĩnh vực) hay đi chi tiết vào từng tổng công ty xây dựng cụ thể.
Mở rộng hơn, vấn đề nghiên cứu có thể phát triển thêm đó là
việc xác lập mô hình tổ chức kế toán trách nhiệm trong các mô hình
- 23 -
doanh nghiệp như tập đoàn, công ty… nơi có thực hiện phân cấp quản

lý.