Đánh giá và vận dụng mức trọng yếu phục vụ kiểm toán báo cáo tài chính tại Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

ĐỖ THỊ THANH VÂN

ĐÁNH GIÁ VÀ VẬN DỤNG MỨC TRỌNG YẾU
PHỤC VỤ KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH
TẠI CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ KẾ
TOÁN AAC

LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN

Đà Nẵng – Năm 2017


ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

ĐỖ THỊ THANH VÂN

ĐÁNH GIÁ VÀ VẬN DỤNG MỨC TRỌNG YẾU
PHỤC VỤ KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH
TẠI CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ KẾ
TOÁN AAC
LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN
Mã số: 60.34.03.01

Người hướng dẫn khoa học:
TS. PHẠM HOÀI HƯƠNG

Đà Nẵng – Năm 2017

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ........................................................... 3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................... 3
4. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................... 4
5. Bố cục đề tài ........................................................................................ 4
6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu ............................................................. 4
CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐÁNH GIÁ VÀ VẬN
DỤNG MỨC TRỌNG YẾU PHỤC VỤ KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI
CHÍNH ........................................................................................................... 10
1.1. KHÁI NIỆM VÀ TẦM QUAN TRỌNG CỦA MỨC TRỌNG YẾU
TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH ........................................... 10
1.1.1. Khái niệm trọng yếu trong kế toán và kiểm toán ........................ 10
1.1.2. Tầm quan trọng của mức trọng yếu trong kiểm toán báo cáo tài
chính

..................................................................................................... 12

1.2. ĐÁNH GIÁ MỨC TRỌNG YẾU ............................................................ 13
1.2.1. Xác định mức trọng yếu tổng thể của báo cáo tài chính ............. 13
1.2.2. Xác định mức trọng yếu thực hiện .............................................. 21
1.2.3. Xác định mức trọng yếu cho nhóm giao dịch, số dư tài khoản và
thông tin thuyết minh trên báo cáo tài chính .................................................. 22
1.2.4. Ngưỡng sai sót có thể bỏ qua ...................................................... 26
1.2.5. Điều chỉnh mức trọng yếu ........................................................... 27
1.2.6. Xác định mức trọng yếu đối với kiểm toán tập đoàn .................. 29

1.3. VẬN DỤNG MỨC TRỌNG YẾU ĐỂ ĐÁNH GIÁ SAI PHẠM PHÁT
HIỆN ĐƯỢC ................................................................................................... 33
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1................................................................................ 39


CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG ĐÁNH GIÁ VÀ VẬN DỤNG MỨC
TRỌNG YẾU PHỤC VỤ KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI
CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ KẾ TOÁN AAC ............................. 40
2.1. KHÁI QUÁT VỀ CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ KẾ TOÁN
AAC ................................................................................................................ 40
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Công ty TNHH Kiểm toán
và Kế toán AAC ............................................................................................. 40
2.1.2. Tổ chức bộ máy quản lý và hoạt động kiểm toán báo cáo tài chính
..................................................................................................... 41
2.2. KHÁI QUÁT VỀ QUI TRÌNH KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH
CỦA CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ KẾ TOÁN AAC ....................... 44
2.2.1. Cơ sở xây dựng quy trình kiểm toán báo cáo tài chính của AAC ..
..................................................................................................... 44
2.2.2. Phương pháp tiếp cận kiểm toán chung và các nguyên tắc cơ bản
khác

..................................................................................................... 44

2.2.3. Mục tiêu của quy trình kiểm toán báo cáo tài chính ................... 44
2.2.4. Các nội dung cơ bản trong quy trình kiểm toán báo cáo tài chính
của AAC

..................................................................................................... 45

2.3. CÔNG TÁC ĐÁNH GIÁ VÀ VẬN DỤNG MỨC TRỌNG YẾU PHỤC

VỤ KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY TNHH KIỂM
TOÁN VÀ KẾ TOÁN AAC ........................................................................... 50
2.3.1. Xác lập mức trọng yếu tổng thể của báo cáo tài chính ............... 50
2.3.2. Xác định mức trọng yếu thực hiện .............................................. 59
2.3.3. Ngưỡng sai sót có thể bỏ qua ...................................................... 61
2.3.4. Điều chỉnh mức trọng yếu thực hiện trong quá trình kiểm toán . 63
2.3.5. Vận dụng mức trọng yếu để đánh giá mức độ sai phạm phát hiện
được

..................................................................................................... 66


KẾT LUẬN CHƯƠNG 2................................................................................ 79
CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN ĐÁNH GIÁ VÀ VẬN DỤNG
MỨC TRỌNG YẾU PHỤC VỤ KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH
TẠI CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ KẾ TOÁN AAC..................... 81
3.1. NHẬN XÉT VỀ CÔNG TÁC ĐÁNH GIÁ VÀ VẬN DỤNG MỨC
TRỌNG YẾU PHỤC VỤ KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG
TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ KẾ TOÁN AAC ............................................. 81
3.1.1. Những kết quả đạt được trong công tác đánh giá và vận dụng mức
trọng yếu trong kiểm toán báo cáo tài chính .................................................. 81
3.1.2. Những hạn chế, tồn tại trong công tác đánh giá và vận dụng mức
trọng yếu

..................................................................................................... 82

3.1.3. Nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại .................................... 84
3.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN ĐÁNH GIÁ VÀ VẬN DỤNG MỨC
TRỌNG YẾU PHỤC VỤ KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG
TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ KẾ TOÁN AAC ............................................. 87

3.2.1. Xác định tỷ lệ phần trăm (%) áp dụng để đánh giá mức trọng yếu
trong mối liên hệ với rủi ro tiềm tàng, rủi ro kiểm soát ................................. 87
3.2.2. Hướng dẫn cụ thể xác định mức trọng yếu đối với trường hợp
kiểm toán báo cáo tài chính tập đoàn ............................................................. 88
3.2.3. Tổng hợp sai sót theo từng khoản mục và toàn bộ báo cáo tài
chính

..................................................................................................... 99

3.2.4. Quy định về tiêu chí để xác định sự ảnh hưởng của việc không thu
thập được đầy đủ bằng chứng kiểm toán cho việc hình thành ý kiến kiểm toán
................................................................................................... 113
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.............................................................................. 115
KẾT LUẬN ................................................................................................... 116


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (bản sao)
BIÊN BẢN HỘI ĐỒNG ĐÁNH GIÁ LUẬN VĂN THẠC SĨ (bản sao)
NHẬN XÉT PHẢN BIỆN LUẬN VĂN THẠC SĨ (bản sao)
NHẬN XÉT LUẬN VĂN THẠC SĨ (Bản sao)
BẢN GIẢI TRÌNH CHỈNH SỬA LUẬN VĂN
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Ký hiệu

Ýnghĩa

AAC

Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC

BCĐKT

Bảng cân đối kế toán

HĐKD

Hoạt động kinh doanh

BCTC

Báo cáo tài chính

BGĐ

Ban Giám đốc

CMKiT

Chuẩn mực kiểm toán

Cty

Công ty

DT

Doanh thu

MACM

Mức trọng yếu tổng hợp tối đa

ISA

Chuẩn mực kiểm toán Quốc tế

KH

Khách hàng

KSNB

Kiểm soát nội bộ

KTV

Kiểm toán viên

LNTT

Lợi nhuận trước thuế

SXKD

Sản xuất kinh doanh

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

TS

Tài sản

VACPA

Hội kiểm toán viên hành nghề Việt Nam

VCSH

Vốn chủ sở hữu

VSA

Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu

Tên bảng

Trang

bảng

1.1

Bảng minh họa về xác định tiêu chí

16

1.2

Xác định mức trọng yếu theo phương pháp bình quân

20

1.3

Ý kiến kiểm toán không phải là ý kiến chấp nhận toàn

35

phần
3.1

Ma trận rủi ro phát hiện mong muốn

87

3.2

Quy tắc Rule of thumb

90

3.3

Công ty Cổ phần TDDL

91

3.4

Tổng tỷ trọng các đơn vị thành viên

92

3.5

Đơn vị thành viên quan trọng

93

3.6

Tổng hợp doanh thu tại Công ty Cổ phần TDDL

94

3.7

Bảng hệ số xác định MACM

96

3.8

Phân bổ mức trọng yếu

98

3.9

Mức trọng yếu thực hiện và ngưỡng sai sót có thể bỏ

99

qua
3.10

Bảng cân đối kế toán tại ngày 31/12/2016

103

3.11

Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh năm 2016

106

3.12

Tổng hợp các sai phạm theo từng khoản mục

107

3.13

Tổng hợp các sai phạm theo từng chỉ tiêu tổng hợp

112

3.14

Bảng tổng hợp tỷ trọng của khoản mục với giá trị so

113

sánh


DANH MỤC CÁC HÌNH
Số hiệu
hình

Tên hình

Trang

1.1

Sơ đồ quy trình xác định mức trọng yếu

13

1.2

Sơ đồ các loại đơn vị thành viên

30

2.1

Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý tại AAC

42

2.2

Sơ đồ tổ chức bộ máy kiểm toán báo cáo tài chính

43

2.3

Sơ đồ quy trình kiểm toán báo cáo tài chính tại AAC

49


DANH MỤC CÔNG THỨC
Số hiệu
công

Tên công thức

Trang

thức
3.1

Tỷ trọng tài sản

89

3.2

Xác định mức trọng yếu cho đơn vị thành viên

95

3.3

Xác định hệ số được xác định để tính MACM

97

3.4

Xác định k

97

1

MỞ ĐẦU
1.

Tính cấp thiết của đề tài
Hoạt động kiểm toán đã có lịch sử phát triển lâu đời và gắn liền với quá

trình phát triển kinh tế - xã hội của loài người. Để phục vụ cho nhu cầu đa
dạng của xã hội, những lĩnh vực và loại hình kiểm toán khác nhau đã hình
thành trong đó kiểm toán độc lập đặc biệt là hoạt động kiểm toán báo cáo tài
chính (BCTC) là hoạt động rất phát triển trong nền kinh tế thị trường hiện
nay.
Trong điều kiện cạnh tranh gay gắt hiện nay, các Công ty kiểm toán một
mặt phải ngày càng nâng cao chất lượng kiểm toán, mặt khác phải đảm bảo
giới hạn về thời gian và chi phí kiểm toán. Để làm được những điều này, các
kiểm toán viên phải lập kế hoạch kiểm toán và thực hiện kiểm toán nhằm đảm
bảo chất lượng cuộc kiểm toán nhưng vẫn đem lại hiệu quả cao. Trong một
cuộc kiểm toán, có thể nói rằng việc đánh giá và vận dụng mức trọng yếu đóng
vai trò khá quan trọng. Trong đó việc xem xét tính trọng yếu là một khâu then
chốt cần phải thực hiện, làm cơ sở xây dựng một kế hoạch kiểm toán thích hợp,
xác định nội dung, phạm vi, thời gian, định hướng các công việc cần thực hiện
cũng như đánh giá ảnh hưởng của các sai phạm chưa được điều chỉnh đối với
BCTC khi hình thành ý kiến kiểm toán. Việc xác định mức trọng yếu là một
công việc phức tạp và quan trọng của kiểm toán viên, vì nó ảnh hưởng trực tiếp
đến tính hữu hiệu và hiệu quả của cuộc kiểm toán.
Tại công ty trách nhiệm hữu hạn (TNHH) Kiểm toán và Kế toán AAC,
việc đánh giá và vận dụng mức trọng yếu được thực hiện theo quy trình kiểm
toán do hội kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA) ban hành. Quy
trình kiểm toán này được phần lớn các công ty kiểm toán Việt Nam áp dụng.

Do đó, việc nghiên cứu đánh giá và vận dụng mức trọng yếu phục vụ kiểm toán
báo cáo tài chính tại Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC (AAC) với


2
các tình huống kiểm toán đa dạng có thể gợi ý cho các công ty kiểm toán khác
ở Việt Nam hoàn thiện quá trình đánh giá và vận dụng mức trọng yếu phục vụ
kiểm toán báo cáo tài chính.
Qua thực tế tìm hiểu, quy trình đánh giá và vận dụng mức trọng yếu tại
Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC giúp kiểm toán viên có thể xác định
được phạm vi, lịch trình kiểm toán tuy nhiên quy trình này vẫn còn một số điểm
hạn chế như:
- AAC thực hiện xác định mức trọng yếu của tập đoàn giống như xác

định mức trọng yếu của một công ty riêng lẻ, các đơn vị thành viên xác định
mức trọng yếu riêng lẻ mà không xem trong mối quan hệ với tập đoàn. Hơn
nữa, khi thực hiện kiểm toán tập đoàn, kiểm toán viên (KTV) tiến hành triển
khai kiểm toán hết tại tất cả các đơn vị thành viên mà chưa xem xét đến việc
phân loại đơn vị thành viên quan trọng và đơn vị thành viên không quan trọng
để từ đó có thể tập trung vào kiểm toán đơn vị thành viên quan trọng còn
những đơn vị thành viên không quan trọng chỉ cần thực hiện thủ tục phân tích
nhằm nâng cao hiệu quả kiểm toán, giảm chi phí và thời gian kiểm toán.
- Việc lựa chọn tỷ lệ phần trăm (%) để xác định mức trọng yếu tổng thể

báo cáo tài chính, mức trọng yếu thực hiện và ngưỡng sai sót có thể bỏ qua
phụ thuộc vào xét đoán của kiểm toán viên, phần lớn kiểm toán viên đều dựa
trên đánh giá về hệ thống kiểm soát nội bộ để đưa ra tỷ lệ phần trăm áp dụng
mà chưa xem xét đến mối quan hệ giữa rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát.
- Quy trình kiểm toán tại AAC hầu như đều dựa trên Chương trình kiểm

toán mẫu do Hội kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA) ban hành nên
mức trọng yếu thực hiện của báo cáo tài chính cũng được sử dụng làm mức
trọng yếu cho khoản mục. Việc sử dụng mức trọng yếu thực hiện của báo cáo
tài chính làm mức trọng yếu cho khoản mục là chưa phù hợp vì khoản mục
chỉ là bộ phận của báo cáo tài chính do đó mức trọng yếu cho khoản mục phải


3
nhỏ hơn mức trọng yếu thực hiện của báo cáo tài chính. Hơn nữa, điều này
dẫn đến việc đánh giá ảnh hưởng của sai phạm khi đưa ra ý kiến kiểm toán
không được rõ ràng trong trường hợp phân biệt giữa sai phạm trọng yếu
nhưng không lan tỏa và sai phạm trọng yếu và lan tỏa. Nếu sai phạm lớn hơn
mức trọng yếu thực hiện thì sai phạm này là sai phạm trọng yếu và lan tỏa và
phải đưa ra ý kiến kiểm toán trái ngược. Do sự không rõ ràng này nên kiểm
toán viên thường đưa ý kiến kiểm toán ngoại trừ hơn là ý kiến kiểm toán trái
ngược chỉ trừ một vài trường hợp định tính ví dụ sai phạm làm cho kết quả
kinh doanh chuyển từ lãi sang lỗ hoặc ngược lại…Ngoài ra, đối với trường
hợp kiểm toán viên đưa ra ý kiến kiểm toán ngoại trừ hoặc từ chối đưa ra ý
kiến kiểm toán do giới hạn phạm vi kiểm toán, AAC chưa đưa ra tiêu chí để
xác định trường hợp nào đưa ra ý kiến kiểm toán ngoại trừ, trường hợp nào
đưa ra ý kiến từ chối đưa ra ý kiến kiểm toán.
Với những hạn chế nêu trên, tôi đã chọn đề tài "Đánh giá và vận dụng
mức trọng yếu phục vụ kiểm toán báo cáo tài chính tại Công ty TNHH
Kiểm toán và Kế toán AAC" làm đề tài nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ
chuyên ngành kế toán của mình nhằm mục đích hoàn thiện hơn quy trình đánh
giá và vận dụng mức trọng yếu trong kiểm toán báo cáo tài chính tại AAC.
2.

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
Phân tích thực trạng đánh giá và vận dụng trọng yếu phục kiểm toán báo

cáo tài chính tại Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC. Đánh giá những
kết quả đạt được, hạn chế, tồn tại và nguyên nhân trong công tác đánh giá và
vận dụng mức trọng yếu.
Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện đánh giá và vận dụng trọng yếu
phục vụ kiểm toán báo cáo tài chính tại Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán
AAC.
3.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu


4
Đề tài tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan
đến đánh giá và vận dụng mức trọng yếu phục vụ kiểm toán báo cáo tài chính.
Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu đánh giá và vận dụng mức trọng yếu phục vụ kiểm toán báo
cáo tài chính tại Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC
4.

Phương pháp nghiên cứu
Đề tài vận dụng các phương pháp trong quá trình nghiên cứu như:

phương pháp nghiên cứu tài liệu, phân tích, tổng hợp… để phân tích, đánh giá
thực tiễn về việc đánh giá và vận dụng mức trọng yếu phục vụ kiểm toán báo
cáo tài chính tại Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC từ đó đưa ra các
đề xuất nhằm hoàn thiện đánh giá và vận dụng mức trọng yếu phục vụ kiểm
toán báo cáo tài chính tại Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC.
5.

Bố cục đề tài
Ngoài phần mục lục, mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo luận

văn được chia thành 3 chương với kết cấu như sau:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về đánh giá và vận dụng mức trọng
yếu phục vụ kiểm toán báo cáo tài chính.
Chương 2: Thực trạng đánh giá và vận dụng mức trọng yếu phục vụ
kiểm toán báo cáo tài chính tại Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC.
Chương 3: Giải pháp hoàn thiện đánh giá và vận dụng mức trọng yếu
phục vụ kiểm toán báo cáo tài chính tại Công ty TNHH Kiểm toán và kế toán
AAC.
6.

Tổng quan tài liệu nghiên cứu
Về đánh giá và vận dụng mức trọng yếu trong kiểm toán báo cáo tài chính

đến nay tại Việt Nam đã có một số công trình nghiên cứu.
Luận văn thạc sĩ "Nâng cao khả năng vận dụng tính trọng yếu trong kiểm
toán báo cáo tài chính của hoạt động kiểm toán độc lập tại Việt Nam" của tác
giả Từ Thái Sơn năm 2007. Tác giả đã hệ thông hóa lý luận cơ bản về trọng


5
yếu và vận dụng trọng yếu trong kiểm toán báo cáo tài chính. Tác giả đã tiến
hành khảo sát tại 15 công ty kiểm toán về việc vận dụng tính trọng yếu, chính
sách, phương pháp xác lập và vận dụng mức trọng yếu trong quy trình kiểm
toán. Đối tượng khảo sát được tập trung vào 3 nhóm chính như sau: nhóm 1 là
các công ty kiểm toán quốc tế có vốn đầu tư nước ngoài gồm các công ty Pwc,
E&Y, KPMG, Deloitte Touche Tohmatsu (Vaco Deloitte); nhóm 2 là các công

ty kiểm toán tiền thân là các doanh nghiệp nhà nước có quy mô trên trung bình
gồm các công ty AASC, A&C, AFC, AISC; nhóm 3 là các công ty kiểm toán
có quy mô nhỏ bao gồm các công ty DTL, American Auditing, DNP, Thuy
Chung, Viet Value, BHP, AFCC. Qua khảo sát, việc vận dụng tính trọng yếu
trong kiểm toán chưa đồng đều tại 3 nhóm các công ty kiểm toán: Đối với
nhóm 1 là các công ty kiểm toán quốc tế có chính sách và thủ tục vận dụng tính
trọng yếu trong kiểm toán rất nghiêm ngặt và rất chuyên nghiệp, hầu hết các
công ty này đều vận dụng phương pháp tiếp cận trong từng khách hàng cụ thể
và có chính sách đào tạo một cách chuyên nghiệp, tại các công ty này có sự
kiểm tra trong hệ thống toàn cầu và thường xuyên cập nhật công nghệ kiểm
toán, quản lý quốc tế nên chất lượng dịch vụ kiểm toán và quy trình về vận
dụng tính trọng yếu là rất tốt; Đối với nhóm 2 là các công ty kiểm toán Việt
Nam tiền thân là doanh nghiệp nhà nước, có quy mô trung bình, là thành viên
của các hãng quốc tế, nhận được sự trợ giúp của các tập đoàn hàng đầu thế giới
nên về quy trình vận dụng tính trọng yếu đã được đề cập đến trong quá trình
thực hiện kiểm toán, song các công ty kiểm toán này chưa nhận thức được sâu
sắc vai trò vận dụng trong quá trình thực hiện kiểm toán nên nhìn chung chưa
theo kịp quy trình nghiệp vụ tại các công ty kiểm toán quốc tế; Đối với các
công ty có quy mô nhỏ, việc vận dụng tính trọng yếu còn ít được quan tâm
thậm chí nhiều công ty chưa có chính sách và quy trình vận dụng tính trọng yếu
trong kiểm toán. Các công ty kiểm toán Việt Nam chưa nhận thức đầy đủ vai
trò vận dụng tính trọng yếu trong kiểm toán và việc vận dụng tính trọng yếu


6
còn mang nặng tính hình thức. Sau khi đánh giá thực trạng vận dụng tính trọng
yếu trong kiểm toán tại các công ty kiểm toán Việt Nam, tác giả đề ra các giải
pháp bao gồm các giải pháp mang tính nguyên tắc như: hoàn thiện khung pháp
lý liên quan đến hoạt động kiểm toán độc lập, luôn cập nhận chuẩn mực kiểm
toán cho phù hợp thay đổi của nền kinh tế, chuyển giao một số hoạt động cho

hội nghề nghiệp…; giải pháp về phía công ty như: cập nhật chương trình đào
tạo huấn luyện cho nhân viên, nâng cao năng lực chuyên môn cho kiểm toán
viên… [6].
Luận văn thạc sĩ "Giải pháp nâng cao khả năng vận dụng tính trọng yếu
trong kiểm toán báo cáo tài chính của các công ty kiểm toán độc lập vừa và
nhỏ tại khu vực phía nam Việt Nam" của tác giả Võ Thị Hiền Nhi năm 2012.
Tác giả đã nêu khái quát những vấn đề cơ bản về tính trọng yếu trong kiểm
toán, hệ thống hóa các nghiên cứu trước đây về tính trọng yếu, giới thiệu kinh
nghiệm vận dụng tính trọng yếu trong kiểm toán tại Hoa Kỳ. Đồng thời tác giả
thực hiện khảo sát nghiên cứu các thông tin đánh giá về việc vận dụng tính
trọng yếu ra tại các công ty kiểm toán vừa và nhỏ tại khu vực phía nam Việt
Nam. Tác giả thực hiện khảo sát tại 17 công ty kiểm toán. Các công ty kiểm
toán được phân chia thành 2 nhóm: Nhóm 1 là nhóm công ty kiểm toán có số
lượng nhân viên từ 50 đến 100 người gồm 5 công ty kiểm toán có quy mô vừa,
Nhóm 2 là nhóm công ty kiểm toán có số lượng nhân viên dưới 50 người gồm
12 công kiểm toán có quy mô nhỏ. Thông qua kết quả khảo sát, tác giả đánh
giá rằng việc vận dụng tính trọng yếu tại các công ty kiểm toán có quy mô vừa,
tốt hơn so với các công ty nhỏ. Các công ty có sử dụng chương trình kiểm toán
mẫu tốt hơn so với các công ty không sử dụng. Các công ty có số lượng kiểm
toán viên lớn hơn trung bình mẫu tốt hơn các công ty có số lượng kiểm toán
viên nhỏ hơn trung bình mẫu. Theo tác giả, nguyên nhân của vấn đề này là do:
chuẩn mực chỉ dừng ở mức chung chung, chưa đưa ra hướng dẫn cụ thể; nguồn
nhân lực hạn chế, quy trình kiểm toán tại các công ty kiểm toán nhỏ đa phần


7
chưa hoàn thiện…Từ phân tích thực trạng, nguyên nhân của những tồn tại, tác
giả đã đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao việc vận dụng tinh trọng yếu
trong kiểm toán báo cáo tài chính tại các công ty kiểm toán vừa và nhỏ như:
các công ty kiểm toán cần có quy định bằng văn bản hướng dẫn về việc áp

dụng tính trọng yếu trong kiểm toán và tăng cường kiểm soát chất lượng hoạt
động kiểm toán; cập nhật chương trình đào tạo, huấn luyện nội bộ nhằm hướng
dẫn cho kiểm toán viên thực hiện vận dụng tính trọng yếu trong kiểm toán, tăng
cường công tác kiểm soát chất lượng…[4].
Luận án tiến sĩ kinh tế "Nghiên cứu đánh giá trọng yếu và rủi ro kiểm
toán nhằm nâng cao chất lượng hoạt động trong các công ty kiểm toán độc lập
vừa và nhỏ tại khu vực phía nam Việt Nam" của tác giả Đoàn Thanh Nga năm
2011. Trong phần lý luận cơ bản tác giả đã trình bày khá chi tiết cơ sở lý luận
về đánh giá trọng yếu và rủi ro kiểm toán. Tác giả đã tiến hành khảo sát 36
công ty kiểm toán và 30 khách hàng của 15 công ty kiểm toán để tìm hiểu thực
trạng đánh giá trọng yếu bao gồm việc xây dựng và áp dụng các tiêu chí ước
lượng ban đầu về mức trọng yếu, việc quy định và thực tế thực hiện phân bổ
mức trọng yếu cho các khoản mục trên báo cáo tài chính, hướng dẫn về các sai
phạm có thể bỏ qua; rủi ro kiểm toán bao gồm thiết lập mức rủi ro kiểm toán
mong muốn, quy định và thực tế áp dụng các phương pháp đánh giá rủi ro tiềm
tàng, rủi ro kiểm toán trên toàn bộ báo cáo tài chính cũng như trên phương diện
số dư tài khoản và loại nghiệp vụ, qui trình và thực tế thực hiện xác định mức
rủi ro phát hiện; và thực trạng chất lượng kiểm toán của các công ty kiểm toán
độc lập Việt Nam trong mối liên hệ với đánh giá trọng yếu và rủi ro kiểm toán.
Qua khảo sát, bên cạnh những kết quả đạt được trong công tác đánh giá trọng
yếu và rủi ro kiểm toán còn tồn tại một số vấn đề sau: Thứ nhất, việc phân bổ
ước lượng ban đầu về mức trọng yếu cho các khoản mục trên báo cáo tài chính
là một vấn đề phức tạp, mang tính chủ quan của kiểm toán viên. Giữa các công
ty kiểm toán áp dụng không thống nhất cả trong hướng dẫn và trong thực hiện.


8
Cụ thể, có công ty không thực hiện phân bổ mức trọng yếu cho các khoản mục
trên báo cáo tài chính, điều này dẫn đến khi tổng hợp các sai phạm không được
điều chỉnh trong từng khoản mục sẽ gây khó khăn cho kiểm toán viên trong

việc quyết định tổng hợp mức sai phạm đó có được xem là trọng yếu hay
không, trong khi đó có công ty thực hiện phân bổ mức trọng yếu cho các khoản
mục dựa trên những tỷ lệ cố định mà chưa dựa vào bản chất của khoản mục, rủi
ro tiềm tàng, rủi ro kiểm soát được đánh giá cho từng khoản mục đó; Thứ hai,
hầu hết các công ty kiểm toán Việt Nam vẫn sử dụng cách truyền thống để
đánh giá trọng yếu và rủi ro kiểm toán theo cách tiếp cận truyền thống dựa trên
các đánh giá và kết luận về các khoản mục cụ thể trên báo cáo tài chính; Thứ
ba, khi đánh giá rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát trên số dư tài khoản và loại
hình nghiệp vụ, ngoài việc đưa ra kết luận chung về rủi ro tiềm tàng và rủi ro
kiểm soát cho mỗi khoản mục thì kiểm toán viên cần đánh giá chi tiết cho từng
cơ sở dẫn liệu của các khoản mục đó nhằm thiết kế các thử nghiệm kiểm toán
phù hợp hướng tới tập trung vào các cơ sở dẫn liệu có khả năng bị sai phạm
nhiều hơn. Tuy nhiên, trên thực tế khi đánh giá về rủi ro tiềm tàng và rủi ro
kiểm soát trên số tài khoản và loại nghiệp vụ, các công ty kiểm toán Việt Nam
chưa quan tâm đến việc đánh giá chi tiết tới từng cơ sở dẫn liệu….Từ phân tích
những vấn đề tồn tại, tác giả đã đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện đánh
giá trọng yếu và rủi ro kiểm toán nhằm nâng cao chất lượng kiểm toán của các
công ty kiểm toán độc lập Việt Nam như: hoàn thiện phân bổ ước lượng ban
đầu về mức trọng yếu cho các khoản mục trên báo cáo tài chính, tăng cường sử
dụng phương pháp tiếp cận mô hình đánh giá rủi ro kiểm toán theo rủi ro kinh
doanh của khách hàng, hoàn thiện đánh giá rủi ro kiểm toán trên số dư tài
khoản và loại nghiệp vụ chi tiết cho từng cơ sở dẫn liệu…[3].
Các đề tài nêu trên đều chủ yếu nghiên cứu việc đánh giá và vận dụng
mức trọng yếu thông qua việc thực hiện bảng câu hỏi khảo sát các công ty kiểm
toán. Việc sử dụng các bảng câu hỏi thường phụ thuộc vào ý kiến chủ quan của


9
người trả lời, có mức độ nghiên cứu chung và không đi sâu vào các tình huống
cụ thể. Hơn nữa, việc nghiên cứu đánh giá và vận dụng mức trọng yếu trong

kiểm toán báo cáo tài chính tại Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC với
các tình huống kiểm toán đa dạng có thể gợi ý cho các công ty kiểm toán khác
ở Việt Nam để hoàn thiện quá trình đánh giá và vận dụng mức trọng yếu phục
vụ kiểm toán báo cáo tài chính. Do đó, người viết đi vào tìm hiểu về việc đánh
giá và đánh giá và vận dụng mức trọng yếu phục vụ kiểm toán báo cáo tài
chính tại Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC.


10
CHƯƠNG 1

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐÁNH GIÁ VÀ VẬN DỤNG
MỨC TRỌNG YẾU PHỤC VỤ KIỂM TOÁN
BÁO CÁO TÀI CHÍNH
1.1. KHÁI NIỆM VÀ TẦM QUAN TRỌNG CỦA MỨC TRỌNG YẾU
TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH
1.1.1. Khái niệm trọng yếu trong kế toán và kiểm toán
Khái niệm trọng yếu trong kế toán
Trong kế toán, theo chuẩn mực kế toán Việt Nam VAS 01 - Chuẩn mực
chung, đoạn 09 định nghĩa "Thông tin được coi là trọng yếu trong trường hợp
nếu thiếu thông tin hoặc thiếu chính xác của thông tin đó có thể làm sai lệch
đáng kể báo cáo tài chính, làm ảnh hưởng đến quyết định kinh tế của người sử
dụng báo cáo tài chính". Tính trọng yếu phụ thuộc vào độ lớn và tính chất của
thông tin hoặc các sai sót được đánh giá trong hoàn cảnh cụ thể. Tính trọng
yếu của thông tin phải được xem xét trên cả phương diện định lượng và định
tính" [5].
Khái niệm trọng yếu trong kiểm toán
Theo chuẩn mực kiểm toán quốc tế (ISA) số 320 - Mức trọng yếu trong
lập kế hoạch và thực hiện kiểm toán, mức trọng yếu được hiểu như sau:
- Những sai sót, bao gồm cả việc bỏ sót, được coi là trọng yếu nếu những

sai sót này, khi xét riêng lẻ hoặc tổng hợp lại có thể ảnh hưởng tới quyết định
kinh tế của người sử dụng báo cáo tài chính.
- Những xét đoán về mức trọng yếu được thực hiện trong từng trường

hợp cụ thể và bị ảnh hưởng bởi quy mô hay bản chất của sai sót, hoặc kết hợp
cả hai.


11
- Những xét đoán về các vấn đề trọng yếu đối với người sử dụng báo cáo

tài chính dựa trên nhu cầu chung đối với thông tin tài chính của một nhóm
người sử dụng báo cáo tài chính. Những ảnh hưởng tiềm tàng của các sai sót
đến một số ít người sử dụng báo cáo tài chính mà nhu cầu của họ có nhiều
khác biệt so với phần lớn những người sử dụng thông tin trên báo cáo tài
chính sẽ không được xét đến [8].
Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam (VSA) số 320 - Mức trọng yếu trong lập
kế hoạch và thực hiện kiểm toán quy định về trọng yếu cũng giống với chuẩn
mực kiểm toán quốc tế 320. Theo đó, mức trọng yếu trong lập kế hoạch và
thực hiện kiểm toán định nghĩa như sau:
- Trọng yếu là thuật ngữ dùng để thể hiện tầm quan trọng của một thông

tin (một số liệu kế toán) trong báo cáo tài chính. Thông tin được coi là trọng
yếu có nghĩa là nếu thiếu thông tin đó hoặc thiếu tính chính xác của thông tin
đó sẽ ảnh hưởng đến các quyết định của người sử dụng báo cáo tài chính.
- Mức trọng yếu là một mức giá trị do kiểm toán viên xác định tùy thuộc
vào tầm quan trọng và tính chất của thông tin hay sai sót được đánh giá trong
hoàn cảnh cụ thể. Mức trọng yếu là một ngưỡng, một điểm chia cắt chứ không
phải là nội dung của thông tin cần phải có. Tính trọng yếu của thông tin được

xem xét trên cả phương diện định lượng và định tính [2].
Cần phân biệt hai thuật ngữ "trọng yếu" và "mức trọng yếu" để hiểu rõ
hơn trọng yếu và việc vận dụng vào quá trình kiểm toán.
Như vậy, mức trọng yếu trong các quy định chung về lập và trình bày
báo cáo tài chính cần được hiểu như sau:
- Những sai sót, bao gồm cả việc bỏ sót, được coi là trọng yếu nếu những

sai sót này, khi xét riêng lẻ hoặc tổng hợp lại, được xem xét ở mức độ hợp lý
có thể gây ảnh hưởng tới quyết định kinh tế của người sử dụng báo cáo tài
chính;


12
- Những xét đoán về mức trọng yếu được thực hiện trong trường hợp cụ

thể và bị ảnh hưởng bởi quy mô hay bản chất của các sai sót hoặc được tổng
hợp của cả hai yếu tố trên;
- Những xét đoán về các vấn đề trọng yếu đối với người sử dụng báo cáo

tài chính phải dựa trên việc xem xét các nhu cầu chung về thông tin tài chính
của nhóm người sử dụng như các nhà đầu tư, ngân hàng, chủ nợ… Những ảnh
hưởng có thể có của các sai sót đến một số ít người sử dụng thông tin trên báo
cáo tài chính mà nhu cầu của họ có nhiều khác biệt so với phần lớn những
người sử dụng thông tin trên báo cáo tài chính sẽ không được xét đến.
1.1.2. Tầm quan trọng của mức trọng yếu trong kiểm toán báo cáo
tài chính
Mục tiêu kiểm toán báo cáo tài chính là đưa ra ý kiến về tính trung thực
và hợp lý của báo cáo tài chính xét trên các khía cạnh trọng yếu. Điều đó có
nghĩa là kiểm toán viên phải có trách nhiệm phát hiện ra những sai phạm
trọng yếu. Hơn nữa, thực trạng hoạt động của doanh nghiệp rất đa dạng và

trên thực tế kiểm toán viên không thể thực hiện kiểm tra và xác minh toàn bộ
thông tin chứng từ kế toán của doanh nghiệp và việc thực hiện này rất là tốn
kém nhiều chi phí. Do đó, kiểm toán viên có thể bỏ qua những vấn đề không
trọng yếu mà chỉ tập trung vào những vấn đề trọng yếu.
Chính vì thế, trọng yếu có ý nghĩa rất quan trọng đối với công việc kiểm
toán. Việc đánh giá và vận dụng mức trọng yếu cho phép kiểm toán viên có
định hướng và lập kế hoạch tốt hơn bằng cách tập trung vào các tài khoản và
chu trình quan trọng, giúp kiểm toán viên thực hiện cuộc kiểm toán một cách
có hiệu quả, các thủ tục kiểm toán được thiết kế và thực hiện phù hợp với chi
phí và thời gian dành cho cuộc kiểm toán. Đồng thời, việc vận dụng trọng yếu
giúp cho kiểm toán viên có đủ cơ sở để trình bày ý kiến kiểm toán phù hợp.


13
1.2. ĐÁNH GIÁ MỨC TRỌNG YẾU
Kiểm toán viên phải xác định mức trọng yếu khi lập kế hoạch kiểm toán,
và có thể điều chỉnh mức trọng yếu trong quá trình thực hiện cuộc kiểm toán.
Quy trình xác định mức trọng yếu được thể hiện qua sở đồ ở hình 1.1:
Xác định mức trọng yếu tổng thể của báo cáo tài chính

Xác định mức trọng yếu thực hiện

Xác định mức trọng yếu cho các nhóm giao dịch, số dư tài khoản và
thông tin thuyết minh trên báo cáo tài chính

Xác định ngưỡng sai sót có thể bỏ qua
Hình 1.1

Sơ đồ quy trình xác định mức trọng yếu

1.2.1. Xác định mức trọng yếu tổng thể của báo cáo tài chính
Mức trọng yếu tổng thể của báo cáo tài chính là mức giá trị mà kiểm toán
viên xác định ở cấp độ toàn bộ báo cáo tài chính, có thể ảnh hưởng đến quyết
định của người sử dụng báo cáo tài chính. Mức trọng yếu này là cơ sở để
kiểm toán viên kết luận rằng báo cáo tài chính có trình bày trung thực và hợp
lý trên các khía cạnh trọng yếu hay không.
Việc xác định mức trọng yếu tổng thể của báo cáo tài chính giúp cho
kiểm toán viên lập kế hoạch thu thập bằng chứng kiểm toán thích hợp. Cụ thể,
nếu ước lượng mức trọng yếu càng thấp, nghĩa là yêu cầu độ chính xác của
các số liệu trên báo cáo tài chính càng cao thì số lượng bằng chứng phải thu
thập càng nhiều và ngược lại. Có 3 bước để xác định mức trọng yếu tổng thể:
(1) Xác định tiêu chí làm cơ sở xác định mức trọng yếu


14
(2) Xác định dữ liệu tài chính phù hợp với tiêu chí đã chọn
(3) Xác định tỷ lệ phần trăm (%) áp dụng cho tiêu chí đã chọn
Xác định tiêu chí làm cơ sở xác định mức trọng yếu
Việc lựa chọn tiêu chí xác định mức trọng yếu phụ thuộc vào các khoản
mục trên báo cáo tài chính mà người sử dụng báo cáo tài chính quan tâm. Ví
dụ:
- Để đánh giá kết quả tài chính, người sử dụng có xu hướng tập trung vào

lợi nhuận, doanh thu hoặc tài sản thuần.
- Đối với các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán, người sử

dụng BCTC chủ yếu quan tâm đến lợi nhuận sau thuế;
- Đối với những công ty kinh doanh lỗ hoặc đạt gần điểm hòa vốn, tổng

doanh thu hoặc tổng tài sản là tiêu chí phù hợp;

- Đối với những công ty đang có vấn đề về khả năng thanh toán nợ,

người sử dụng BCTC tập trung vào vốn chủ sở hữu như sự đảm bảo cho các
khoản nợ của họ, hoặc tổng tài sản/tài sản ngắn hạn.
Ngoài ra việc xác định tiêu chí làm cơ sở xác định mức trọng yếu còn
ảnh hưởng bởi các yếu tố như:
- Đặc điểm của doanh nghiệp và ngành nghề. Ví dụ:
§ Khi kiểm toán các đơn vị nhỏ: Khi lợi nhuận trước thuế từ hoạt động

kinh doanh liên tục của một đơn vị hoạt động vì mục tiêu lợi nhuận thường
xuyên ở mức thấp, có thể do chủ doanh nghiệp đồng thời là người quản lý
doanh nghiệp đã thu lại phần lớn lợi nhuận trước thuế dưới dạng tiền lương và
các khoản thu nhập khác thì tiêu chí lựa chọn để xác định mức trọng yếu là lợi
nhuận trước tiền lương, các khoản thu nhập khác và thuế có thể sẽ phù hợp
hơn.
§ Khi kiểm toán các đơn vị trong lĩnh vực công, tổng chi phí hoặc chi

phí thuần (chi phí trừ thu nhập) có thể là tiêu chí phù hợp. Hoặc khi kiểm toán
đơn vị hoạt động trong lĩnh vực công có quản lý tài sản công, tài sản có thể là