Chuyên đề bồi dưỡng HSG Văn 8

Chuyên đề: Nhật kí
trong tù
Phần thứ nhất : Phần chung
I. Lí do chọn đề tài:
Có những tác phẩm đọc xong ta quên ngay. Cũng có những tác phẩm nh dòng
sông chảy qua tâm hồn ta, khắc cham lại trong tâm trí ta những những ấn tợng khó
phai nhạt, Nhật ký trong tù của Hồ chí Minh là một tác phẩm nh thế. Tuy chỉ là
một cuốn nhật kí ghi chép lại chuyện ăn, ở, sinh hoạt của Hồ Chí Minh trong hoàn
cảnh đặc biệt trong xiềng xích, gông cùm của nhà lao tăm tối nhng sáng lên trong
từng trang thơ là tâm hồn trong sáng, cao đẹp của Ngời, là chân dung một con ngời vĩ
đại: một bậc đại nhân, một bậc đại chí, một bậc đại dũng.
Hơn nửa thế kỉ qua, Nhật kí trong tù vẫn có sức sống mãnh liệt và làm lay
động bao trái tim của ngời đọc hôm nay. Bởi nó mang nội dung t tởng lớn lao và nghệ
thuật đặc sắc. Chính vì vậy mà trong chơng trình Ngữ Văn 8 ( Phần Văn học cách
mạng Việt Nam giai đoạn 1930-1945 ) chuyên đề Nhật kí trong tù có một vai trò
vô cùng quan trọng. Tác phẩm này có 133 bài thơ nhng chơng trình mới chỉ có hai
tác phẩm : Ngắm trăng và Đi đờng đợc đa vào chơng trình học. Điều đó sẽ rất
khó khăn cho học sinh khi tiếp cận một tác phẩm hay và có giá trị lớn. Nhận thức sâu
sắc vai trò to lớn, ý nghĩa thiết thực của chuyên đề này khi bồi dỡng học sinh giỏi
Ngữ Văn 8 nên đã thôi thúc tôi viết chuyên đề Nhật kí trong tù với mong muốn sẽ
nghiên cứu sâu sắc hơn nữa về tác phẩm này để nâng cao chất lợng bồi dỡng học sinh
giỏi.
II. Lịch sử vấn đề.
Nhật kí trong tù là một tác phẩm có giá trị lớn nhng chơng trình đa vào lớp 8
không có tiết giới thiệu khái quát về tác giả và giá trị của tác phẩm vì lẽ đó mà rất
khó khăn trong việc giúp học sinh cảm và hiểu trọn vẹn giá trị của tập Nhật kí tronh
tù.
Nhật kí trong tù là một tác phẩm lớn đợc nhiều nhà nghiên cứu. Họ nghiên cứu
Nhật kí trong tù từ nhiều khía cạnh khác nhau. Là giáo viên bồi dỡng học sinh giỏi,
tôi tìm tòi, nghiên cứu sâu hơn nữa về chuyên đề này. Với mong muốn khám phá
1

Chuyên đề: Nhật kí
trong tù
thêm giá trị NHật kí trong tù vẫn ẩn chứa trong từng câu chữ của thơ chữ Hán mà
nếu không tìm hiểu thì không thể thấu hết đợc giá trị sâu sắc của nó.
III. Mục đích, yêu cầu.
Nghiên cứu đề tài nhằm mục đích:
- Giúp học sinh có vốn hiểu biết sâu sắc về tác giả Hồ Chí Minh, về giá trị nội dung
t tởng và giá trị nghệ thuật của tập Nhật kí trong tù
- Học sinh khám phá, chiếm lĩnh cái hay, cái đẹp của tác phẩm. Từ đó, bồi đắp cho
các em t tởng, tình cảm trong sáng, cao đẹp: lòng nhân ái bao la, yêu thiên nhiên thiết
tha, ý chí, nghị lực phi thờng, biết hớng tới cái chân, thiện, mĩ của cuộc đời.
IV. Nhiệm vụ ngiên cứu.
Với chuyên đề này, tôi nghiên cứu những vấn đề sau:
A. Giới thiệu tác giả.
B. Giới thiệu tác phẩm.
I. Hoàn cảnh sáng tác và thể loại.
II. Giá trị của tập Nhật kí trong tù.
1. Giá trị nội dung t tởng.
2. Giá trị nghệ thuật.
C. Kết luận chuyên đề.
V. Ph ơng pháp nghiên cứu:
+ Phơng pháp nghiên cứu tài liệu
+ Phơng pháp tìm hiểu thống kê
+ Phơng pháp phân tích tổng hợp
2
Chuyên đề: Nhật kí
trong tù
Phần B : Nội dung và các giải pháp cụ thể:
Phần thứ nhất: Thực trạng tình hình
Nhật ký trong tù là tập thơ viết bằng chữ Hán gồm 133 bài. Việc cảm và hiểu sâu sắc

các bài thơ không đơn giản chút nào. Bởi một tác phẩm chữ Hán muồn hiểu cặn kẽ
phải đọc kỹ từ bản nguyên tác đến bản dich nghĩa và bản dịch thơ. Điều đó đòi hỏi
ngời học phải chịu đọc, chịu khó suy nghĩ thì mới có sự hiểu biết sâu sắc. Do đặc trng
của thơ chữ Hán khó nhớ, nên học sinh rất ngại học. Vì vậy vốn hiểu biết về tác phẩm
rất hạn chế.
Phần thứ hai : Nội dung và các giải pháp cụ thể
A. Giới thiệu tác giả:
1. Tiểu sử:
Hồ Chí Minh sinh ngày 19 tháng 05 năm 1890, mất ngày 02 tháng 09 năm
1969. Ngời tên thật là Nguyễn Sinh Cung (giọng địa phơng phát âm là côông), tự là
Tất Thành, quê ở làng Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An, nơi có truyền
thống đấu tranh kiên cờng chống ách thống trị nặng nề của thực dân phong kiến.
Hồ Chí Minh xuất thân trong một gia đình trí thức yêu nớc, nguồn gốc nông dân.
Thân phụ Ngời là một nhà nho tên là Nguyễn Sinh Sắc, từng đỗ phó bảng. Thân mẫu
là bà Hoàng Thị Loan. Và Ngời có một chị gái là Nguyễn Thị Thanh, một ngời anh
là Nguyễn Sinh Khiêm (Tự Tất Đạt, còn gọi là cả Khiêm), một ngời em trai mất sớm
là Nguyễn Sinh Nhuận (1900 1901), tên khi mới lọt lòng là Xin.
Theo gia phả của dòng họ Nguyễn ở làng Kim Liên tại Nam Đàn, Nghệ An thì bẩy
đời dòng họ Nguyễn có nhiều ngời học giỏi, đỗ đạt cao. Vì thế chính gia đình, dòng
họ và truyền thống của quê hơng đã ảnh hởng sâu sắc đến Hồ Chí Minh ngay từ thời
niên thiếu.
2. Cuộc đời và sự nghiệp:
3
Chuyên đề: Nhật kí
trong tù
a.Cuộc đời: Thuở nhỏ Nguyễn Tất Thành nổi tiếng là học giỏi, thông minh và
ham học, ham đọc sách. Từ bé Thành đã có suy nghĩ học không phải để làm quan
mà cốt để hiểu biết.
Lớn lên với tinh thần yêu nớc nồng nàn, với sự sáng suốt về chính trị, Ngời đã bắt
đầu suy nghĩ về những nguyên nhân thành bại của các phong trào yêu nớc lúc bấy giờ

và quyết tâm đi tìm con đờng đúng đắn để cứu dân, cứu nớc.
Tháng 06 năm 1911, Ngời quyết định ra đi tìm đờng cứu nớc. Ngời đến nớc Pháp
và nhiều nớc châu Âu, châu á, châu Phi, châu Mỹ.
Năm 1919, Ngời gia nhập Đảng xã hội Pháp và hoạt động trong phong trào công
nhân Pháp.
Tháng 12 năm 1920, trong đại hội lần thứ 18 của Đáng xã hội Pháp, Ngời bỏ
phiếu tán thành gia nhập Quốc Tế cộng sản và tham gia thành lập Đảng cộng sản
Pháp. Sự kiện trên đây đánh dấu bớc ngoặt trong cuộc đời hoạt động cách mạng của
Ngời, bớc ngoặt chủ nghĩa yêu nớc đến chủ nghĩa cộng sản.
Năm 1921, Ngời tham gia thành lập Hội liên hiệp các dân tộc thuộc địa và năm
1922 xuất bản báo Ngời cùng khổ ở pháp.
Tháng 6 năm 1923, Ngời từ Pháp đi Liên Xô, nớc xã hội chủ nghĩa đầu tiên trên
thế giới, tiếp tục nghiên cứu chủ nghĩa Mác- Lê Nin và tham gia công tác của Quốc tế
cộng sản.
Năm 1924, Ngời dự đại hội lần thứ 5 của quốc tế cộng sản và đợc cử làm ủy viên
Bộ phơng Đông, phụ trách cục phơng Nam, hớng dẫn và xây dựng phong trào cộng
sản ở các nớc Đông Nam châu á.
Năm 1925, Ngời thành lập hội liên hiệp các dân tộc bị áp bức ở á Đông. Tháng 6
năm 1925, Ngời tổ chức Việt Nam Thanh niên cách mạng Đồng chí Hội, mà hạt nhân
là cộng sản Đoàn, đồng thời ra báo thanh niên và mở lớp huấn luyệ đào tạo hàng trăm
cán bộ đa về nớc hoạt động.
Ngày 3 tháng 2 năm 1930, Ngời triệu tập hội nghị hợp nhất tại Cửu Long (Hơng
Cảng) để thống nhất 3 tổ chức cộng sản Đảng trong nớc thành Đảng Cộng sản Việt
Nam.
4
Chuyên đề: Nhật kí
trong tù
Trong thời gian từ 1930 đến 1940, Ngời ở nớc ngoài tham gia công tác của Quốc
tế cộng sản, đồng thời theo dõi sát phong trào cách mạng trong nớc và có những chỉ
thị quý báu cho ban chấp hành trung ơng Đảng ta.

Năm 1941, sau 30 năm hoạt động ở nớc ngoài, Ngời về nớc triệu tập hội nghị thứ tám
của ban chấp hành trung ơng Đảng, quyết định đờng lối đánh Pháp, đuổi Nhật, thành
lập mặt trận dân tộc thống nhất lấy tên là Việt Nam độc lập đồng minh(Việt Minh).
Ngày 22 tháng 12 năm 1944, Ngời chỉ thị thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền
giải phóng quân, tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam ngày nay và xây dựng
căn cứ địa cách mạng.
Tháng 8 năm 1945, trong không khí sục sôi cách mạng của thời kỳ tiền khởi
nghĩa, Ngời cùng trung ơng triệu tập đại hội quốc dân ở Tân Trào. Đại hội đã cử Ngời
làm chủ tịch chính phủ lâm thời của nớc Việt Nam dân chủ cộng hòa. Ngời đã phát
lệnh tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nớc. Ngày 2 tháng 9 năm 1945, Ng-
ời đọc bản tuyên ngôn độc lập trớc nhân dân cả nớc và nhân dân toàn thế giới thành
lập nớc Việt Nam dân chủ cộng hòa, nhà nớc công nông đầu tiên ở Đông Nam châu
á.
Tháng 9 năm 1945, thực dân Pháp trở lại xâm lợc nớc ta một lần nữa, âm mu
xóa bỏ thành quả của cuộc cách mạng tháng 8.
Tháng 12 năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh kêu gọi toàn quốc kháng chiến và
cùng ban chấp hành trung ơng Đảng lãnh đạo cuộc kháng chiến toàn dân, toàn diện
và lâu dài chống thực dân Pháp đến thắng lợi lịch sử Điện Biên Phủ (1954).
Tháng 9 năm 1960, đại hội lần thứ ba của Đảng đã họp, thông qua nghị quyết về
hai nhiệm vụ chiến lợc và bầu đồng chí Hồ Chí Minh làm chủ tịch ban chấp hành
Trung ơng Đảng. Dới sự lãnh đạo của Ngời và ban chấp hành Trung ơng Đảng, nhân
dân ta vừa đẩy mạnh sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Miền Bắc, vừa tiến hành
cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nớc để giải phóng Miền Nam, thống nhất nớc nhà và
đa cả nớc lên chủ nghĩa xã hội.
Cuộc đời của Chủ Tịch Hồ Chí Minh là một cuộc đời trong sáng cao đẹp của
một ngời cộng sản vĩ đại, một anh hùng dân tộc kiệt xuất, một chiến sĩ quốc tế lỗi lạc
đã đấu tranh không mệt mỏi và dâng hiến cả đời mình vì Tổ quốc, vì nhân dân, vì lý
tởng cộng sản, vì độc lập, tự do của các dân tộc, vì hòa bình và công lý trên thế giới.
5
Chuyên đề: Nhật kí

trong tù
b. Sự nghiệp:
Hồ Chí Minh đã để lại cho đời nhiều tác phẩm với nhiều thể loại:
Văn chính luận: Bản án chế độ thực dân Pháp, tuyên ngôn độc lập, Lời kêu gọi
toàn quốc kháng chiến
Truyện ký: Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu, Vi hành
Thơ: Nhật kí trong tù, Thơ Hồ Chí Minh
Với những cống hiến to lớn nh vậy cho nên cuộc họp lần thứ 24 năm 1987 tổ chức
giáo dục, khoa học và văn hóa của Liên hiệp quốc UNESCO ra nghị quyết về kỉ niệm
100 năm ngày sinh cuả Chủ tịch Hồ Chí Minh Anh hùng giải phóng dân tộc Việt
Nam và danh nhân văn hóa thế giới.
B.Tác phẩm :
I.Hoàn cảnh sáng tác và thể loại:
1.Hoàn cảnh sáng tác:
Tháng 8 năm 1942 lãnh tụ Nguyễn ái Quốc bắt đầu lấy tên mới là Hồ Chí
Minh . Từ địa điểm cơ quan bí mật đóng ở vùng núi Pác Bó thuộc tỉnh Cao Bằng, Bác
đã lên đờng sang Trung Quốc để tranh thủ sự viện trợ quốc tế và liên lạc với các lực l-
ợng chống Nhật của ngời Việt Nam ở trung Quốc . Nhng khi đến gần thị trấn Túc
Vinh (Tỉnh Quảng Tây- Trung Quốc) thì Ngời bị chính quyền địa phơng ở đây bắt
giữ . Chúng giam cầm và đọa đầy ngời trong 14 tháng (từ mùa thu 1942 đến mùa thu
1943). Trải qua gần 30 nhà tù của 13 huyện thuộc tỉnh Quảng Tây. Trong thời gian bị
giam cầm Ngời đã sáng tác tập Nhật ký trong tù.
2. Thể loại:
Nhật ký trong tù là một tập nhật ký bằng thơ gồm 133 bài. Nhật ký thể hiện
tính chân thật. Những ghi chép hàng ngày gắn với mọi ăn ở, sinh hoạt, đi lại. Đồng
thời nó lại đợc viết bằng thể loại thơ chữ Hán (phần đa các bài thơ đợc viết bằng chữ
Hán và chủ yếu viết bằng thể thơ tứ tuyệt). Bởi thế tác phẩm trở thành một tập nhật
ký trữ tình độc đáo. Bởi đằng sau đó chúng ta thấy bức chân dung tinh thần tự họa
của Hồ Chí Minh.
II.Giá trị của tập nhật ký trong tù:

1. Giá trị nội dung t tởng:
6
Chuyên đề: Nhật kí
trong tù
1.1. Nhật ký trong tù phản ánh hiện thực đen tối về nhà tù và xã hội Trung Quốc
thời T ởng Giới Thạch:
a,NKTT lên án chế độ nhà tù cực kỳ vô nhân đạo:
ở đó, ngời tù bị bóc lột tàn nhẫn, vào tù phải nộp đủ mọi khoản tiền: tiền vào
nhà giam, tiền đèn:
Sơ lai yếu nạp nhập lung tiền,
Chí thiểu nhng tu ngũ thập nguyên;
Mới đến nhà giam phải nộp tiền
Lệ thờng ít nhất năm mơi nguyên
(Tiền vào nhà giam )
Hay:
Nhập lung yếu nạp đăng quang phí,
Quế tệ nhân nhân các lục nguyên;
Vào lao anh phải nộp tiền đèn
Tiền Quảng Tây vừa đúng sáu mơi nguyên
(Tiền đèn)
Ngời tù phải tự lo lấy muối, dầu, gạo, củi:
Giam phòng dã thị tiểu gia đình,
Sài, mễ,du, diêm tự kỷ doanh;
Mỗi cá lung tiền nhất cá táo,
Thành thiên chử phạn dữ điều canh.
Nhà lao mà giống tiểu gia đình,
Gạo củi, muối, dầu tự sắm sanh;
Trớc mỗi phòng giam bày một bếp,
Suốt ngày lụi hụi với cơm, canh.
(Nhà lao Quả Đức)

Và còn phải chịu đựng cái luật rừng mà ngời xa cho rằng chỉ có ma quỷ mới
đối xử với nhau nh thế:
Chiếu lệ sơ khai ch nạn hữu,
Tất tu thụy tại xí khanh biên;
Giả nh nhĩ tởng hảo hảo thụy,
Nhĩ yếu đa hoa kỷ khối tiền.
Lệ thờng tù mới đến
Phải nằm cạnh cầu tiêu
Muốn ngủ cho ngon giấc
Anh phải trả tiền nhiều
(Quán trọ)
Không những ngời tù phải nộp đủ mọi khoản tiền mà còn bị bòn rút từng hào
một:
Chử nhất oa phạn lục mao tiền
Nhất bồn khai thủy ngân nhất nguyên;
Nhất nguyên mãi vật đắc lục giác
Ngục trung giá cách định chiêu nhiên.
Thổi một nồi cơm, trả sáu hào
Nớc sôi mỗi chậu, một đồng trao
Một đồng của đáng sáu hào chỉ
Giá cả trong tù định rõ sao
(Tiền công)
Ngời tù bị đày đọa đến mức tàn khốc nhất. Họ phải chịu cảnh ăn đói:
Mỗi xan nhất uyển hồng mễ phạn
Vô diêm, vô thái, hựu vô thang;
Lót lòng mỗi bữa lng cơm đỏ
Không muối, không canh cũng chẳng cà
(Cơm tù)
7
Chuyên đề: Nhật kí

trong tù
Phải ngủ rét:
Thu thâm vô nhục diệc vô chiên
Súc hĩnh cung yêu bất khả miên
Đêm thu không đệm cũng không chăn
Gối quắp lng còng ngủ chẳng an
(Đêm lạnh)
Bị giải đi suốt ngày, suốt đêm lại không ngủ đợc:
Nhật hành ngũ thập tam công lý,
Thấp tận y quan, phá tận hài;
Triệt dạ hựu vô an thụy xứ,
Xí khanh thợng tọa đãi triêu lai.
Năm ba cây số một ngày
áo mũ dầm ma rách hết giày
Lại khổ thâu đêm không chỗ ngủ
Ngồi trên hố xí đợi ban mai.
(Mới đến nhà lao Thiên Bảo)
Ngày Hồ Chí Minh bị giải tới nhà lao Thiên Bảo là ngày Ngời phải đi bộ 53
cây số,quần áo ớt đẫm, đôi giày dới chân rách nát. Đến nhà lao trời đã tối, các chỗ
ngủ đã bị tù nhân chiếm hết, ngời tù cao niên ấy chỉ còn một chỗ duy nhất có thể đặt
chân: cái hố xí.
Đặc biệt ngời tù bị hạn chế cả những chuyện nhỏ nhất:
Một hữu tự do chân thống khổ
Xuất cung dã bị nhân chế tài;
Khai lung chi thì đỗ bất thống,
Đỗ thống chi thì lung bất khai.
Đau khổ chi bằng mất tự do
Đến buồn đi cũng không cho
Cửa tù khi mở không đau bụng
Đau bụng thì không mở cửa tù.

(Bị hạn chế)
Thậm chí ngời tù phải chịu cảnh:
Tứ nguyệt ngật bất lão
Tứ nguyệt thụy bất hảo
Tứ nguyệt bất hoán y,
Tứ nguyệt bất tẩy tảo
Bốn tháng không thay áo
Bốn tháng không giặt giũ
Bốn tháng cơm không no
Bốn tháng đêm thiếu ngủ
(Bốn tháng rồi)
Chính vì bốn tháng bị đày đọa: cơm không no, đêm thiếu ngủ,áo không thay,
không giặt giũ là đủ biến một con ngời khỏe mạnh, bình thờng thành một con ngời
khác hẳn:
Hắc sấu tợng ngã quỷ
Toàn thân thị lại sa
Gầy đen nh quỷ đói
Ghẻ lở mọc đầy thân
(Bốn tháng rồi)
8
Chuyên đề: Nhật kí
trong tù
Bị ghẻ lở khắp ngời:
Mãn thân hồng lục nh xuyên cẩm,
Thành nhật lao tao tự cổ cầm;
Xuyên cẩm, tù trung đô quý khách,
Cổ cầm, nạn hữu tận tri âm.
Đầy mình đỏ tím nh hoa gấm
Sột soạt luôn tay tựa gẩy đàn
Mặc gấm bạn tù đều khách quý

Gẩy đàn trong ngục thẩy tri âm
(Ghẻ lở)
Vì thế mà ngời tù bị bệnh tật hành hạ và cái chết lúc nào cũng có thể xẩy ra:
Tha thân chỉ hữu cốt bao bì
Thống khổ cơ hàn bất khả chi
Tạc dạ tha nhng thụy ngã trắc,
Kim triêu tha dĩ cửu tuyền quy.
Thân anh ra bọc lấy xơng
Khổ đau, đói rét hết phơng sống rồi
Đêm qua còn ngủ bên tôi
Sáng nay anh đã về nơi suối vàng
(Một ngời tù cờ bạc vừa chết cứng)
Hình ảnh nhà tù cực kì vô nhân đạo cũng chính là hình ảnh thu nhỏ của xã hội
Trung Quốc thời Tởng Giới Thạch.
b, Nhật ký trong tù lên án một chế độ xã hội đầy rẫy sự bất công:
Đó là xã hội mà quyền sống của con ngời không đợc đảm bảo, ngời lơng thiện vô
tội bị bắt giam bừa bãi:
Oa! Oa! Oa!
Gia phạ đơng binh cứu quốc gia;
Sở dĩ ngã niên tài bán tuế,
Yếu đáo ngục trung căn trớc ma.
Oa! Oa! Oa!
Cha sợ sung quân cứu nớc nhà;
Nên nỗi thân em vừa nửa tuổi
Phải theo mẹ đến ở nhà pha
(Cháu bé trong ngục Tân Dơng)
Nhân vật trong bài thơ là một em bé sáu tháng. Tiếng nói ở đây là tiếng khóc,
tiếng khóc tố cáo xã hội Trung Quốc. Đó là xã hội mà pháp luật trừng trị, hành hạ cả
những nạn nhân đáng thơng vô tội đáng lẽ phải đợc trân trọng, chăm sóc, yêu thơng.
Chế độ xã hội ấy, nền tảng pháp luật ấy mất đi bản chất nhân đạo và sự công bằng

của nó.
Cũng vẫn là âm hởng trữ tình, pha châm biếm, ở một bài thơ khác, tiếng nói
của ngời phụ nữ vừa gây sự thơng cảm xót xa, vừa mang tính chất mỉa mai, chua chát:
Lang quân nhất khứ bất hồi đầu
Sử thiếp khuê trung độc bão sầu
Biền biệt anh đi không trở lại
Buồng the trơ trọi thiếp ôm sầu
9
Chuyên đề: Nhật kí
trong tù
Đơng cục khả liên d tịch mịch,
Thỉnh d lai tạm trú lao tù.
Quan trên xót nỗi em cô quạnh
Nên lại mời em tạm ở tù
(Gia quyến ngời bị bắt lính)
Bài thơ là tiếng nói nhỏ nhẹ, mềm mại của ngời phụ nữ về cảnh ngộ trớ trêu
của mình. Nạn nhân là một ngời phụ nữ vô tội và kẻ trắng trợn gây tội lỗi lại nghiễm
nhiên là những ngời đại diện cho pháp luật. Điều đó càng làm bật lên tính chất vô
nhân đạo của chế độ Tởng Giới Thạch.
Đến đại biểu của một nớc láng giềng đến công cán cũng bị bắt giam vô tội vạ,
bị giải tới giải lui qua hơn ba mơi nhà lao mà không hề đợc giải quyết:
D nguyên đại biểu Việt Nam dân
Nghĩ đáo Trung Hoa kiến yếu nhân;
Vô nại phong ba bình địa khởi,
Tống d nhập ngục tác gia tân.
Ta là đại biểu dân Việt Nam
Tìm đến Trung Hoa để hội đàm
Ai ngỡ đất bằng gây sóng gió
Phải làm khách quý tại nhà giam
(Đờng đời khó khăn)

Nhật ký trong tù là bản án đanh thép chế độ xã hội Tởng Giới Thạch.
1.2. Nhật ký trong tù chân dung tự họa Hồ Chí Minh:
Ai mở cuốn sách này sẽ gặp một con ngời. Câu nói ấy hoàn toàn đúng với
tập Nhật ký trong tù. Những lời đẹp đẽ ấy dờng nh nghĩ ra và viết riêng cho cuốn
Nhật ký trong tù .
1.2.1. Một con ngời bình thờng:
Đọc nhật ký trong tù ta bắt gặp một ngời tù nh bao nhiêu ngời tù bình thờng
khác. Ngời cũng phải chịu cảnh ăn đói:
Cháo tù lng bát thấm vào đâu
Bụng đói luôn cứ réo gào
(Cháo tù)
Ngời tù bị trói, bị cùm, bị xiềng xích:
Thiết thằng ngạnh thế ma thằng nhuyễn,
Bộ bộ đinh đang hoàn bội thanh;
Hôm nay xiềng xích thay dây trói,
Mỗi bớc leng keng tiếng ngọc rung
(Đi Nam Ninh)
Phải chịu cảnh mặc rét và bệnh tật hành hạ đến ốm nặng:
Lạc liễu nhất chích nha Răng rụng mất một chiếc
10
Chuyên đề: Nhật kí
trong tù
Phát bạch liễu hứa đa,
Hắc sấu tợng ngã quỷ
Toàn thân thị lại sa
Tóc bạc thêm mấy phần
Gầy đen nh quỷ đói
Ghẻ lở mọc đầy thân
(Bốn tháng rồi)
1.2.2 Nhật ký trong tù khắc họa chân dung một con ngời vĩ đại:

a . Một con ng ời giàu lòng yêu th ơng (một bậc đại nhân):
a.1.Một tấm lòng yêu n ớc nồng nhiệt sắt son:
Trong hoàn cảnh sống trong lao tù tăm tối nơi đát khách quê ngời, tình cảm
yêu nớc, thơng dân của Ngời thờng có những biểu hiện sâu sắc khác thờng.Có khi là
nỗi xót xa nhớ nớc, thơng đồng bào trong cảnh lầm than:
Tâm hoài cố quốc thiên đờng lộ
Mộng nhiễu tân sầu, vạn lũ ti;
Vô tội nhi tù dĩ nhất tải,
Lão phu hòa lệ tả tù thi.
Nghìn dặm bâng khuâng hồn nớc cũ
Muôn tơ vơng vấn mộng sầu nay
ở tù năm trọn thân vô tội
Hòa lệ thành thơ tả nỗi này
(Đêm Thu)
Ngay cả khi ốm nặng Ngời vẫn canh cánh nỗi lo lắng cho nớc cho dân:
Ngoại cảm Hoa thiên tân lãnh nhiệt
Nội thơng Việt địa cựu sơn hà
Ngoại cảm trời Hoa cơn nóng lạnh,
Nội thơng đất Việt cảnh lầm than;
(ốm nặng)
Lòng yêu nớc thơng dân tha thiết đã biến thành nỗi nhớ cách mạng, khao khát đợc trở
về hoạt động, đấu tranh:
Ninh tử, bất cam nô lệ khổ,
Nghĩa kỳ đáo xứ hựu phiêu dơng;
Xót mình giam hãm trong tù ngục
Cha đợc xông pha giữa trận tiền.
(ở Việt Nam có bạo động)
Biết rõ thời cơ cứu nớc đang đến gần mà ngời lại bị giam hãm trong tù ngục
nên Ngời càng nóng lòng sốt ruột và không lúc nào nguôi nỗi nhớ về Tổ quốc Tin
tức bên nhà bữa bữa trông, Nghìn dặm bâng khuâng hồn nớc cũ. Nỗi niềm ấy

khiến nhiều đêm dài ngời không ngủ đợc nó luôn canh cánh thờng trực trong lòng
Ngời và vào cả trong giấc mộng:
Tứ, ngũ canh thì tài hợp nhãn
Mộng hồn hoàn nhiễu ngũ tiêm tinh.
Canh bốn canh năm vừa chợp mắt
Sao vàng năm cánh mộng hồn quanh
11
Chuyên đề: Nhật kí
trong tù
(Không ngủ đợc)
Lòng yêu nớc có khi đợc thể hiện thành nỗi nhớ bạn, nhớ đồng chí da diết
bâng khuâng:
Tích quân tống ngã chí giang tân
Vấn ngã quy kỳ, chỉ cốc tân
Hiện tại tân điền dĩ lê hảo,
Tha hơng ngã tác ngục trung nhân.
Ngày đi, tiễn bạn đến bến sông
Hẹn ngày về khi lúa đỏ đồng
Nay gặt đã xong, cày đã khắp
Quê ngời tôi vẫn chốn lao lung.
(Nhớ bạn)
a.2.Niềm khao khát tự do cháy bỏng:
ở tù nỗi đau khổ lớn nhất của ngời là mất tự do là không đợc trực tiếp đấu
tranh giải phóng dân tộc. Ngời yêu tự do nh một lẽ sống cao cả nhất. Ngời thốt lên
đầy xót xa cay đắng:
Thế thợng thiên tân hòa vạn khổ,
Mạc nh thất khớc tự do quyền !
(Trên đời ngàn vạn điều cay đắng
Cay đắng chi bằng mất tự do )
(Cảnh binh khiêng lợn cùng đi)

Nỗi khao khát cháy bỏng ở Ngời lúc này là đợc tự do:
Xích bích thốn âm chân khả tích,
Bất tri hà nhật xuất lao lung ?
Tấc bóng nghìn vàng đau xót thật
Ngày nào thoát khỏi chốn lao lung
(Tiếc ngày giờ)
Nhng mặt khác, nhà tù và xiềng xích chỉ có thể giam hãm thân thể ngời cách
mạng mà không thể giam cầm đợc tinh thần, trí tuệ, tình cảm của họ. Vì vậy, Hồ Chí
Minh là ngời tự do về mặt tinh thần:
Thân thể tại ngục trung
Tinh thần tại ngục ngoại;
Thân thể ở trong lao
Tinh thần ở ngoài lao.
(Bài thơ đề từ)
Lời đề từ đã gói trọn cả tâm tình sâu kín của cả tập thơ nhìn rộng ra nó trở
thành một phơng châm sống quán xuyến toàn bộ cuộc đời Nguyễn ái Quốc.
Chính niềm khao khát tự do cháy bỏng đã làm nên nguồn cảm hứng cho tập thơ.Vợt
lên trên hoàn cảnh khắc nghiệt của nhà tù, Ngời có tự do nội tại mạnh mẽ:
Tĩnh, vũ, phù vân phi khứ liễu,
Ngục trung lu trú tự do nhân.
Mây ma, mây tạnh bay đi hết
Còn lại trong tù khách tự do
12