DSpace at VNU: Đặc điểm tư duy thơ của Hồ Chủ tịch qua "Nhật ký trong tù"

T Ạ P CHÍ KH OA H Ọ C ĐẠI HỌC TÒ NT, H Ợ P H Ả NỘI S ổ 1. 1087

BẠC BIỀM Tư DUY THƠ CỦA Hồ CHỦ TỊCH
qua

« Nhật

kỷ

trong

t ù >}
NGUYỄN BẢ T HÀ N H

Xuăt ph á t t ừ chỗ cho rằng, tir (luy !à d ộ n g lực t r ực l i ếp t:io nẻn hinh t ượng
thơ c h ủ n g tôi tim h i ẽ u «Nhật k ý tr ong í ù» (lirới góc đ ộ n . ql ì i è n C’iru n h ũ n g đ ặ c
đ i è m t ư d u y thư của Bác Hồ, n h ằ m cAt nghĩ a sự ra đoi của i:ả<* hìnb t ư ợ n g t h ơ
t ừ n ế p nghĩ vít n h ữ n g h ư ớ n g l i ê n l ư ờ n g .lã trả thanh llìỏi q u e n ( ra m ộ t C;'i tính
s á n g tạo.

Nhi r c h ủ n g ta (lã biết, t Nhật ký t r ong tù ì) bao gồ;n Iren môi trììm hài tlnr
b l n g c h ữ H á n goi n nhiều thề thơ khác nha u, mà c hủ y ế u l:\ thè ỉ ứ t uy ệ t ( t r ê n
X5 ^ ) «Có n h ữ n g bài thơ Đ ư ờ n g r í t đ ú n g quv cách ; Có n h ữ n g bài m u ố n n h ư
v i ế t t h è o l ố i Cồ phong. Va khi €VUÍ l ay*. VfMrnri c ũ n g k h o u g ngần ngại bò n g đùa
v à i cả thè t hơ «êhi ết !ự» li). N h ư n g d ó là thồ thơ ừ l ừ n ỵ bai. c ò n n h ư thè l oại
c ua ca tap thi c ỏ lẽ kh ô n g c ó ai bă n kh o ă n íịì. Bó à một lác p h à m thơ. Và bỏri thế,
h ơ n m o t phân tư thế kỷ đã Irôi qua, c h ú n g tu vấn k h ô n g m ẩ y ai quan tâm đến
cái y ế u tổ «ký sự* c ủa !ảc p h à m này. N ỏ là mộ t (lặc ĩriiiig rũa 111? nhật kỷ. ki ì i ốu
c h o n h à n g h i ê n c ứu s ử học Tr àn Huy I.i.MKÌà nh ậ n x ỏ ! : « \ h ữ n g c h ữ Hán (lũng
t r o n " t h ơ r i i ng phần nhi ều là bạch thoại*. Tu thế. í-húttg ta c. nạ căn nhắt trí
với nhau

noi

là , tín h chất

như

G o rk i:


"không

phẫi

s ẽ k b ô r g l i i m £ :ủ m

là m

những

;;iá t r ị . u a !á c n h ầ m , v i r S n g

kíinii

t ! , ỉ
là m

nhưng

k h i u đại háe». Hơn nữa, c o s ả 'lè uhậ 11 (lị n'l kliór. 1 p ;ải I lỉ o ríu iên láo Ị)li;im. mà
à cái nội d u n g lịch s ử cụ thề của toàn i)ộ túc p. i m, <> lính chá hiộn t hực cún
l o à n bộ b à n h Irlnh mà n h â n yật t n r tinh số ỉiột irnnii d 1' đ : di (|UH. \ a tiếu xét
ở

g ó c (lộ t ư

thề

g iữ a

duy

u rử iiỊỊ

Ihơ

t h ì p h i ’ii x ó t ừ Ur
tư ợ ng

hư cáu vn i n guyên

mÀu

clũì y t h ê m v è cái hàn h trinh c ỏ tinh
lliỉnh

t!

tng lác

trộn

fư duy cụ

t h ự c . T ứ c ]à e h ủ iỊíí ta p h a i

r ';in và n h ữ n g n ố c t ì ù r i R i a n m à

ọ i h t l ã g h i l ạ i ( l i r ớ i các* b - i ' ' h o

tự dề - . i ự nỏ ílã p ’ :fuj á n h niôt c u ộ c h ’ ỉ ■
8 ự cì ; a c ả t á c phi.

í r ú '1 l ư ọ i i t í v ó i

.\'hưnư cái q u a n

trọn,: la ,tr in h

m' cụ tin’ , .’hân i í n r c va tính ỉ h òi

HI .

] h mộ t láo phu'ii nr! ng hộ tỈ1u **t 'lìơ c h i Ị ' l ò i t o à i! bộ hệ t h a n g Ì1ÌÌ1Ỉ1 u r ợ n
« \ h : j t kv i r o r . ị i tu í) n h ằ m ỵ h i l ạ i tàm tư
tình

cam

người,

và

n hV r ụj s i n h

Ịua (lố. tác

hoạt

chu

một

11- nr . r i

lù t r ò n

«!ự k h u y ê n mì nb» v ư ợ t u

n g à y l ư d o . í r ở v ẽ h o ạ t d ộ n g c á c h ni

1

m >t VII 1-4 đ a i k h á c h

què

m ọ i k h ò Khán g um khò, đợi

D o đ ó , í u ử i Ịỉ

uy n g h ĩ c h ủ đ ạ o v ấ n là

ỉ i u y H g iũ về ha nh t rì n h c á c h :nạnỵ 0 'ĩa ngư i \!:ií 1 >1, vè tt.ưi hạn bị lu. t . h in h


ci ị \ L a i đ ị n h

\v

íh*Vi g i n n v à v ề h à . h Irì r. h lift l à m t ă i ì g t í n h cỉ?ất o n

uĩrrtỊị ỉi à

in;* : li^irni tù vỏ tội j)5ai c hị u Uirug. \ Th ừ n ^ tinh cảm l ớ n nlur V' u 'ỉ ồ 'Ịỉ*fV.M‘H
*.r tlo và Iò IILỊ 1 í c (ịuau e a c h ỉĩìíìĩ!^ đf ( ỏ !ác d >n 1Ỏ1Ì rlen ỉ ir duy í: t>.
I. N g h i

t h ò i h ạ n ỏ* từ

S o v á i t h ơ l ù cíiíì r á c i ' h i c n s ĩ e m u ; s ỉ l n c ù n g IhíVi f i n ta í h ỉ i y , fl?or l ù c ù n
H «

ít n ó i v í c u i c h ế t <*tUi h ả ì t hô.n, vi? khfì n ă n g ]>!rù h v s i n h ỉ r ô n ' l i r à n r i c ú r h

ii'Hig. Ill ặc dù N^irời ìn đọ a đ à y (lu 'liều, m ẩ y í há n g liền klvòn^ t ắm ỊỊỉặi
t h a v ([Iian íio, c ơ m

đi

trong

dèm

không

tổ i, tro n g

đủ
gió

ă n , á o cỉ i a Ti k h ỏ Đ g
m ira , th ả n

đ ủ árw. N g ư ờ i

th $ tiè u t ụ y ,

rung

ca

l ị ị' h ẻ

r ă n g , bạc.

khỏnii

lơ

iiỊ^iải
rả

tóc...

Và x a n g q u a n h Bác hao n h i ê u bạn tù bị chết. Một người lù ! ốm qua n^ủ c ạ nh
ilac, s á n g ra đù thấy chet ròi, t l ạ i mộ t ng ười nfra» .. Nỉiirng cái <‘hếí rãt có tiìề
(1í:n í v

k h ô n g thu hút tư d u y của Bác. m à

là « c h » i y ộ n m ấ t t h i giở)). B ó l ồ t h ò i

ill* ai C á c h m ạ n g c ấ p h à c h c h u ã n bị l ự c l ư ợ n g , đ ợ i t h ờ i co* k h ỏ ' ỉ n g h ĩ a g i à n h
c h i n h q u y ễ o . D o đ ó n g à y t ù V0I1 đ ă d à i , g i ờ đ â y n h ư l ạ i d à i h ơ n , c ă n g h ơ n v ì
n h ứ n g s u y n ^ h ĩ v ê t r á c h n h i ệ m c ủ a m ộ t n g ư ò i l ã n h đ ạ o . l ìa t h á n g t ù . N g u ò i c l ả
t h ă y là (íhơn t r ă m

n g à y á c m ộ n ^ » . K h i bị g i a m đ ế n b ố n t h ố n g t ù t h ỉ N g ư ồ i

liên

tưò\;g đ ế n c â u nói c Ề a Cu n h à n aMột n g à v s ỗ n g t r o n g lù dải !>ằcg n g h i n Dam ĩr
ngoài*.

Do đó, cái t hòi gian bỗn trong, thời gian t r ừ u tirợng ỉhột s ự đ ố i l ộ p v ớ i t h ờ i
gian cụ thề, thời gian

b é n n g o à i . eN lìật ký t r o n g tù» c ố h ơn ha i c h ụ c bài t h ơ Rỏi

vẽ 9 ự Tận đ ộ n g c ủ a thời g i a n t h ư ờ n g n g à y , t h ờ i g i a n t h i ê n n h i ê n , v ớ i n h ữ n g đ â u
áầ n h ư «Buỏ i i ớ m » , «Buồi trưa», dQuá trưa», aXể ehiẾu)), ((Chiều ỈỔÌD, a l l o à n g
h ỏ a * « Xửa đ ê m » v.v. . . x&hĩa là, N g ư ờ i t h e o doi r í t chặt và rát kí n í o à n b ộ g i ờ g i ấ c
của một n g à y . B u ỗ i s á ng « T á m giờ kẻng gõ ă n c o m sángr. Buòi t rua thì «111 ộ t
giác mi ê n m a u s u ố t m á y gi ờ#. Quá t r ưa — ((Hai g i ò ’ n g ụ c raả t h ô ng hơi)), a C ơ m
chi ều x o n g t h ì m ặ í trời l ặn», và h o à n g hò n lúc cctre d ắ t t r á u VC tiếng s á o bay*..'
VỒ thời gi an cụ t h ỉ . thời g i a n chỉ nh xác, chủng ta nhận thấy Irong cả tập t h ơ ,
Dgoối ngàr t h á n g ỡ n g o à i bìa, c ò n cỏ h ơ a 5 làn tác giả ghi ngày « Đồng c h i n b *

(2-11); c(Báo (iộiìga ( 12 - 1 1) ; a N g à y 11 t háng í li-. aGiải đi Vu Minh» ( 18- 11) và bài
« Đ ế n L i e u ( . h â u * ( 9 -1 2 ). G i ả i t h í c h n g u y ê n n h ả n t ì s a o n h ũ n g b à i ấ y l ại đ ề n g à v

thán*; con tuyột đại bộ phận lại không, đổi với c hủn g tỏi thật
s ức mi nh, bởi lẽ c ỏ tỉìẽ cỏ a h ữ n g n g u y ể n Iihản n à o đ ó ng o ài
kbò ng đ ư ợ c biết. S o n g nếu căn cír Tào nội d u n g ( h ơ thỉ thấy
Chinh# và bài «l i áo dỏng)) lả hai bài cỏ nói dế n <Mở cửa laoi>,
đ ư ợ c h ư ở n g n h ữ n g gi ây phút tự do :

là mộ t vi Ọc quá
thơ mà c h u n g ta
rằng, hài ơ Đ ồ n g
n g ư ờ i tù thật s ự

N ư ờ c và á nh s áng thi dư dật
N g à y lại hai lăn m ỉr c ủa l ao
( D ồ n g phỉnh. 2-1 1)
Cửa m ở c ho tù ra lảnh nạn
Đ ư ợ c ra ngoài ng ụ c , khoái l àm sao

(Bảo độn g. 1 2 - 1 1)

Bài « D ĩ n Liẻu CbAu» phan ánh mộ t niềĩ n hy v ọ c g c i m Ng ườ i , hv v ọ r g đirr a ỉù. Dưòĩ 3£í n h ư c ố t h ề k ế t t h ú c đ ư ợ c h à n h I r i n b , b ở i vì N g ư ờ i c h o r a n g đtiiỉ
k h ỉ k h Ô D g p h ố i l à k h ỏ n g h í t , c ơ n â c m ộ r g đ ã q u a . V à cr h ồ i n g a y s a u đ ổ ( b à i


<*Giam lâu n g à y c h ư a đ ư ợ c xẻt*). Ng ư ờ i đầ nglìĩ đế n c h ặ n g cuổi của hàn h t r i nb,
€CUỐ1 c h ặ n g đ ư ờ n g g a y » :

T h u ố c đan g c ạ n liều c à n g t hấy đ ắ n g
Đirờng g a y cuối c h ặ n g lại thỏm g a y .
N g h ĩ a là c h ờ đến di nh q u a n x é t nữa là N g ư ờ i ( l ư ợ c giải p h ó n g :
T ư ở n g q\>a c ửa ải n à y

là hếf.

N h ư n g n à o n g ờ s a u íĩó c h ú n g còn đ ư a Ngirời đi Quế Lâm vá c ò n chí n, mi r ời
t h ả n g n ữ a c h ú n g m ớ i thả Ngirò’j. Cùng càn lưu ý rằng, kh o ả n g 90% s ố bài t r o n g
tập
ccNThậl kỹ t r o n g tù* đà đ ư ợ c s á n g íác ờ mẩ y tháng (làu, ng hĩ a là gần n h ư
m ỗ i n g à y mộ t bài.
Còn ừ bài cGiải đi Vũ Mi nh) thỉ phản á n h một nỗi bát hì nh m ạ n h mẽ c u t
N g ười* v ì k h ỏ n g n h ữ n g c h ú n g kh ô n g ỉ hả N g ư ờ i mà CÒII agiải đ i q u a o h q u ẹ o m à i
k é o dài cả h à n h t rì nh).
V â y là, ha i n g à y N g ư ờ i ((được m ở c ửa lao», một n g à y d i r ở n g g i á g i an nan,
thị tối h ậ u i , m ộ t n g à v thì b ự c d ọ c vi c l o a n l o a n khúc kh úc giải*. Còn m ộ t n g à y
n ư a là n g à y kỷ n i ệ m đi nh c h i ể n ở châu Âu. Cù n g với n gà y bị bắt và n g à y đ ư ợ c
thả, đó là n h ữ u g n g ày đả ng ghi n h ớ nhát trong h ơ n một n ă m ờ tù. N h ữ n g n g à y
« r a t Yào» q u a c ả nh c ử a nhà lao.

S u y n g h ĩ r è thời hạn ở tù là inột h ư ớ n g tư d u y q u á n xuy ế n c ả t ậ p thơ. và
c ả m h ứ n g v è thời gi an đa đ e m lại c h o tác p h ẳ m nh ều bài hay nhẫt là n h ữ n g
bài YÌết yề buòi s ớ m mù a thu. Hơn 5 l àn N g ư ờ i viết vè mù a thu, nhũ ng s u y ng h ĩ c h ủ
y í u c ủ a N g ư ờ i l ú c nà y l ầ s uy n g h ĩ c ủ a m ộ t n g ư ờ i càn tự do. Thậ t oái ăm t h a y là c u ổ i
m ù a thu n ă m t r ước và đ ế n mù a thu n ă m s au, tức là hai mù a thu, N g ư ờ i lại bị đ à y
đọ a t r o n g tù. ơMột n g à y tù dài b ằ n g n g h ì n thu ờ ngoàÌD — ăy v ậ y mà n g ư ờ i có
ha i m ù a thu ỏr trong tù thì độ dài c ủa thời gi an trừu t ư ợ n g sẽ là vô hạn. Do đỏ,
mù a t h u t r o n g tác p h â m k h ò n g plĩải là mù a đ ư ợ c íâin đắc. T r u n g thu n ồ m t r ướ c ,
Ngi rời là «kẻ ăn 3 ầu» ờ trong nhà lao, klì òng (Iưực t ự do mà C(lhư&ng n g u y ộ U ,
c h ỉ thả l ỏ n g t b c o á n h trăng v ờ i vợi , và khi c í t b ư ở c trên c o n đ ư ờ n g dài t h ă m
t h ẳ m , gi ỏ thu dtrận trân hànj> đã thỏi rát mặt N g ư ờ i . Cho đế n mùa t hu n ă m sau,
N g ư ờ i v ẫ n n g ò i t r o n g ph ò n g g i a m đă y rận rệp, ruồi mu ỗi mà (ítruớc c ủa , lính
c a n h b ồ n g s ủ n g dứng*. Hi n h b ỏ n g tôn lính c a n h nàng nề vá (len tối d ư ờ n g n h ư
đ a n g c h e lSp áhh trăng thu. v ă n g trang vồ tỉnh vần trói g i ữ a đ á m m ả y tàn...
Q u a n g c ả n h ấy thật là thê l ư ơ n g , â m tlạiii, khi ế n N g ư ờ i đà phải thổi l ê n t r ong
c á i «Bêin thu áy» :
Ở tù năm Irọn thân v ô tội
Hòa lệ t h i n h they tả nỗi n à y
Với t âm trạng cua n g ư ờ i ctọc, c h ú n g ỉa c ả m đ ộ n g biết hao v ề cái eẳnhccgỗi
q u ắ p , lirng c ò ng, ngủ c hẳng an » của vị l anh tu kinh v é u. Dó là n h ữ n g đỏm (lải
v ỏ tận đói VỚI N g ư ờ i . N g ư ờ i là tù nhàn k h ò n g liirợc xót, k h ô n g c ó bạn đị nh.
Mọi suy nghĩ của Ngirờỉ đèn báỉ (luu từ (( u e h q u a ỉ g nni » (t! C n g à y ^iờ) đốn
« xốt m i n h g i a m hãm trong tù lU'iic)). Ch mAn có ; lì? nối, luduy c ủ a N g ư ờ i
vè
ị hờ i g i a n d ư ờ n g nil 11’ chỉ đo (lòn vảo mộ t đ i è m c uổi c ù n g :
c Chỉ n g h ĩ b ô m n a o

m ờ c ửa íìi ĩ>

2. K h ô n g g i a n của c u ộ c h a n h t r in h

S ov i ị Ị s on g v ờ i l u r ở n g s u y n r ị h ĩ V- t .ời g ia n ỏ1 ỉ ù !:'» hiĩM-n^ uy 11-hĩ TÍCUỘC
h à n h trinh. Một c uộc hành tri nh -ut liỊnh, «4i a í tói, 2 . à i lui. ( iá qua, đá lại bỏng

3


r h i n è n Iihau n. Từ huy n T ĩ n h Tày di L o n g Tu y e n , T i . ù n Hảo. á õ n Lonfi An.
B ò n g Chí nh. Sau đò (li X a m Ninh xuíỉng Ung N i n h , Vũ Minh vá kế liếp di I ai
Tản. . . đ ỏ c ũ n g lả thứ tự cá c bài thơ vi ết \ è h à n h trinh của Người .
Có trên 25 bài t ha viết trực íiõp VỀ c h u y ệ n đi đ ư à n g , phản ánh nhfrntfsi nh
hoạt í rèn đ ư ờ n g bị ịỊÌải đi. « D ư ờ n g U.V! kl.ỏ khăn » là bài thớ gi àu tính khái q u á i .
Nhà thư khói quát từ r u <■>(.: đời , tư hành 1rinh c ủ a r l i i n h mì nh tliàiỉlì ( 0 1 ) đìrơji 0
n ó i C h u n g . N h ư n g đ ầ y c ũ n g là hùi t h o r m a i i f i t í n h chf i t t u y ê n Ì i ^ ô n v ề

lan

nga :

— Ta là điú bièu ( l àu Việt N a m
-T a

Jay

n gười n g a y tiling l ò n g trong trống.

c ù n g là m ộ t t r on, . ' b ố n b á i t h a (1.1 i c ủ a l ậ p
sắc triết lý. Cái kễt luận < Ngiròi gập n<„ưứi t rên đ ư ờ n g cái thi có kbi n g u y 1)1 ('m
hơn n g u ở i gặp hồ ở núi c a o » - la mộ t kết luận sac s a o dề ( hỉ m ố i q u a n hộ doi
k h á n g giai cáp ftifra người vái n g ư ừ i . Dí-n bài 0 Di đ , n lìgD thi ÒÁc Hu t r i e t Jv

v õ ý n g l ỉ i a n h ộ n í l i ứ c i hi r c l i e n . B ó l à k : í1 n ă n g b a o q u á t t h ự c l a i c u a i n ỏ í cut!
lìịịuờỉ khi dã v u ạ t đưọ v một c-iiậng đ ư ò n g d à i :
I hu vào tầm mắt mii òn Irtìng n u ó r non»
Bài t T r é n đ ư ờ n g đi » I h i c l i ì i ỵ é u IÌI bit"u hiện tàm Irạiiíĩ l ự (lo sà 11« k h o á i
của n^ưỏ-Ị tú klii du ực ra dà n g o ạ i . Va u c i i o úi* hị trói ciiân tay », N g ư ờ i v a n
c ả m t h a y í ụ d o kill d u ợ c h ư ô r . g k h ô n g kl ú t r o n g l à n h v à c à i ù i (i<;p t h i ê n nl w o n
m ộ t c á c h t rự c tiếp. i)ièu r a y

e . u r n n !Ò k h ù n g k h i l ự (lo đ à thật s ự ả n h

hường

đế u â m đi ệu tliơ, tiến tư duy !íiạ. T r o n g toàn hộ tác pha.-n, »htrii{> tìì.Ii c ả m l o n
n h ư l ò n g y ê n n ư ớ c , y ê n độc láp ỉự do, y ê u thi ẽn nhi ò n và l ò n g n h â n dạ o
c ộ n g s â u dà có vài trỏ lỏn dối với bình t ượng thư. c ỏ thê coi đó là n h ữ n g (linh
h ư ở n g l ớ n cho tư d u v thơ.
ì r o ng i ỏ 2.1 bài thơ viết vè cảnh đi đ ư ờ n g íhi có tới 17 lần Bác Ho đã (l ùng
đ ộ n g tử vận đ ộ n g đ? đì) t í ôn c ho các hài thrr (vãiựí, lầu, đáo...). Kè m ll.co đ ộ n g
t ừ v ậ n đ ộ n g !à cỉ anl i l ừ (‘ill CỈỊU p b ư ơ n t í . S u l i ộ u v ỗ n g ò n Iiịgữ n à y c h u n g l ỏ

lính

thời sir, tinh ]jeh SIT cụ th$ lù một độc đ i ề m quan t r ọng của (hè t l i ư u h ậ l kv inà
Hár ù ì sú (lụng Ti nh lịrỉi s ử cu 1hò, tính Phồn f!i'jv ià n h t mp d ặ i í (ỉicni rua Itr
i l u j lìiO cùa Hác I l ỏ vè dè tài 11 ch đ ư ờ n g ». \ j . ‘Uưi kh ô n g n o i « ruãt m ù a » chu iTg
•chnng. m;'i nối rõ là inãt hao nh i ê u :
« Mtrời piiàn, thu h o ạ c h chỉ vải phân !>
3 . T í n h c ụ t h è và h i r ớ n g n ộ i g i á n t i é p
So v ó i thơ viết t rực tiếp bằng tiếng Việt thì ờ thcr clũr Há n cua ỉiá • Ho
I i nh cl i ẫí h l n h l ư ợ n g t uy c ó IÓ11 h ư n nhưiiị: ; l i òno 1 ÍÍ51 át. T ứ c !ồ x é t vè t i nh p b ỏ

b i ế n , xét v è bề r ộ n g thỉ íư duy cụ thề !>ị ti hiệĩi n b i è u h ư n vẻ s ố l ư ợ n . ' . Sony,
n ế u x é t v e c há t I t r ựug e r a h i nl i Mrọiì o thì ' h ủ n ự ta í h á y n g i r f / r Ir.i. ! ú v là ũ ũ c ỉĩ(>
c ó ƯLI thể ve lir d u y lii'ili (irựng Iihirn^ \ j . ư ừ i ít s ù dụng. ỉ)ặo hi vi l ù l r o n ^ cíiC
I r u y ệ n ng ắ n và t h e k y l i u , c á c h ì; II).. Tr i tường tiro ng c ủ a Nị> ời kv t iỴ u I .;èt
b a o k h i N g u ô i v i e t t r o n g v ă n c h í n h Juậi :

< Cémị* R t i i i r ỏ n p đ i r ợ c ( i t ợ n g t r ư n g i âí.ịi m ộ i n p t r õ i đ:ii' Là 11’. n<;hi
I :iy

• m

cai cùn, m ộ t

tay

ram

tỉ a n h

gươm .

I ) u o !<• <ịuá Xu, xu đtv i n ả i s í .11tí í !u (/■' í -i D ò i ì g
ỉ i ầ t Ị, *tĩ» cổx J 3 chả s ra và ])iế'

\ ('i (lưàn^í

I;

(Tị

I nj>- (ỉii {•;

!!,; nh u h ữ r ■ hai ru'ỢH í ’ ,

{•': I >! ; ’ q u ;

CÁ:

ìr.ộl
13

ut<

(lã ;1*'.. ‘

! iì 0 né n há CÓI <;

jV
3!»


k i '1 CỈ1Ỉ c òn độc chiếo g ư ơ m t r o n g fay «!? I*hẻm gii't. Hà chéi n £Ìfít đế n cả n g ư ờ i
Vo tội mà nhái ]à n g ư ờ i v ò lội. » (:' »n án che ».íộ thực (làn Phap)
T

r

o

n

g

v

ă

n

x

u

ò

i

k

h

ả

n

ă

n

g

t ư

d

u

y

(

ụ

t h ề

c ù n

N

g

ư

ờ

i

ù

n

g

đ ạ t

( I Ố

11

t í n h

u

y

ê

n

i

á c .

Dề t r i lửi mộ t câu hỏi hỏc lìáa về tinh hỉnh chínl ;rị, t ư ơ n g lai cua n ư ở o
Pháp v à của châu Ầu, N g ư ờ i đã
'i:ô'ín: rát nh ạ y t>é 1 .jr;i iisnh ảnh cụ the
của sir vật qua càu hôi cùa đói p! nr '!ig. ,\>:ư'U nỏi : « . \ « y tự II thu t ư ớ n g , x i n
ngài cho biết chân của chảu Áu vá nước 1’!):'■;» ử cbỗ l ào, lói 5p nối cho ngai
bĩ él cháu Au và n u ở c P h á p s ẽ :ii t.ẽn đàu V (2),
T r o n « t h o e ì n Bác, n h ư sa <1*i tnọr='iĩ "■» *

là r . h i * í i 8 ự vật cu thè ĩ i r nh rng Sự V • ;r,,c tir P va qu e n t l u ộ c nỊur: ruồi

muSi.iÂn
site !>» ứ a “ >i
Ireii c i n b lay. . . !>Ịc: .ìiĩ-rn n à y ,ól>a
« Bài ca sọi chỉ »>* « H ò n đá to I>.
T ừ đ Ị c đ i ê m h i ỉ u h i ộ n cAi cụ

' I

.8 t
11

I , rự

? ■ -v
■ ' v i c t ’ s- l t 5; 1? !
IIOOR llm "*• * ' K'l khi Xị i ười vii
tií-p nh
i r o n s t h c / t b ề b i ệ n m ộ ĩ t i n li c h ấ t c ô ( l i ? » : h ừ ờ i g n >i m ộ t c á c h g i á n »‘*p- t : ỏ n 8 j T*
í N a ư i i k h a i t i ) ác n ộ i t â m t h e o đ ố i t ư ọ - r ự m

t! <>, tì: >. 1 h 5 y ư , m

luọrrg

nbirnự

ì hi i ộc tinh phu h ạ p v ơ i tflim 1 rạn«. <ú‘ «.:<ìi í $ n - » vào đạv n h [n ì "

llr lì nh
c ả m của c hi nh minli. Mô tả cái hu m t h ụ c dã kluri dậy n í . ừ r g c á m xúc. ÍỊỊ SUT.
c h ư khôiiị' ! rực liỔỊ) bỉèu hiện cái tòi iiọ! c-àin. Ị Nói uún*i la là khỏnc [)hộ líièn).
S o n g d o đ ạ c d i e m é ì i á t h ư t r ữ t i n h TÙ t / l ẽ n h ạ t k ý , c à i l ù i

Irir l i n h

vàn hiện ụ

r õ nét . C h o n ê n c ó t h ề n ó i , b i ế u h i ỵ n h i ệ n t h ụ v la m u c đ c h l l i ứ n h a l

c h u thề là m ụ c đí ch t h ứ bai, tưe là mộ t m ụ c dich kh ò ng

1

biỗu h i ệ a

ha 1 tháp h o n m à

xa hơn.
Nhà n b à n vồ t ư d u y trừu t ư ợ n g Tà t ư (luy cu thề trong t hư Bác, c h ú n g la
c ũ n g cần t rả lại với n g u y ê n b i n c h ữ H i n cùa ‘ộp . V Ạt kỹ t r o n g lù ». D ư ờ n g
n h ư ờ ng u y e n bàn, tính c h á i cụ thè của tư d u y t h a đ u ợ c bộc lộ rõ h ơ n t r o n g b ủ n
di c h. Là m ộ t ban dị c h khả n h ã n h ư n g băn dịch của Vi ệ n Văn h 9 C. từ n à m 1960
đ ế n nay ĩ ẫ n k h ô n g t r ảnh klioi m ộ t víu hạn chế. I he o c h ú n g tối thì bạn cì «' q u a n
. - 1 , 1 l í h i n Hifih đa th i ê n v è t rừu t ượ i ì i ỉ hó a , hì n h t ượi R hỏa cái t ư d u y cụ hồ

•
«V
'

J

-

đ i ề m đó.
Tr o n lĩ bài « Mói đẽ n nhà lao T h i r n líão » có râu « Xí k h á n h t h ư ợ n p tọa đa i
r i ê u lai r đ ư ợ c d ị c h l à « N t f H t, ê n lì V xi đ ạ i n g à V m a i ». à m c h o c a i n g h ĩ a h ì u h
t ù ọ n g t à n « lon. b ơ i c á i nfihĩa c ụ íl 0 c ù a n ò là « N g ô i I r è n h ố x l đ ọ i trofi ■
T r o ú lí ill Ạt s ổ bai Ị h - dịch khá. cluing lòi tbâ)^ I Sag. Ị
à i u ý ấ t u hớt
iỉĩih í*11 '
1' li í 11 u xac cua tư d u v '.hơ hì uo iỉụ

l i goi i nư n a i s u u ; ta Uki V. l
i
u
°:
V * .. A ..A V.Mrt ĩo
t ỉ nh jUan cl ui ng. ciiOiièn, kbùnjị i>..ai iu (( uiộ* è.i o n r
t!uroi g>. n:è CO
n >.
từụĩ i t rưng đ e € Ca n g ợ i Đ á n g », 116 c ù n g clni a í lư Urỏnn v ói bài
« Cột củy
í l o ;lo p h ả i d ị c h c h ữ 4 n h ĩ » l à « a n h - h l ặ c . n ộ i <'h~r n à o k ' ú \ c .
L3Ạ

b i ệ t hi ò n h ữ n g b u i t h ư t v ií

I r b : a ỉ ự x ư n g cỉux H á c . Kbi t h i » á c tự x i i i i g

l à « iao phu », khi thi iíuc tự xưi-.g !ã « n;;ù I.hủĩi
to

X 1-'ắ J ». 1-1! tlù N g ư ờ i xtruy l à

s ».


(! .;■ » N h ư n g p h o h i í n h a n (NI lù « IIoà ». 'l i ? c ả n l ì ữ n r c h ữ I r ói i đ ề u ( h r ọ v đic.h »

íh:i:i!i « ta f TU r ù n g r ! t ? ! ' Ilỉ:> kh ủng lỉịrh
vin) f l m v ' n

(!ượ?

rỏi

n f

ìa

rọc.

« ' o i ... \ : . r . c ó

! 'ỢC c á i

Vi' s ắc ílìái tu ìù thi
H . i i

\ĩ\

l.c

cỉ.iT« lu »
II ế

1 r t i n ' oi l . S o n g c ũ v ị i - h ì n h

v i v ậ y í nà C n h b a o
q u á t d n l á n :il i í t i h (11
iầ M a CM .IU g i à n : đi n h h i . R õ r/mg tà kl-ả Iiăng k h ái (J-IAI cùn « l a

chù
hơn

l ù n h ả n h đ ỏ i l ậ p , n ê u O ị R*?hịcỉỉ ỈỶ

' ' S ỉ! ư ‘ ỵo : ìi- 4 s'í íy e t r u n g nỉiật k
!

■

t í ã n V í ! o i V* à m

‘:'f

t i n . fill},
I'.n

í t ỏ : í.

T ìm

■ Ị ‘ -v

U

! ử i l í?

: a

c

ò

;

h o i í Ị í

v à

» í-hủ y ẽ u !á I, è ! . V ; u ) ệ ' rủ a li m : iròi £
t h
.
d o
đ ó ,
t ứ
í u v ộ t

k '
ó r , "
d o i
hui

l u ậ t

V.5* n g l m . N b i r ỉ i g t r o n g t hrr H á c . b i ệ n 1 MỌTụ; « " ( ĩ 6 i ! ’ ], » ĩ à

lát pho

■111 "• ki u <! i !ộị> <ẫỉ ỉ ú ộ n đ ạ i : đ ổ i l á p vp h i ' h ả n h . V? r ộ ] d r u g C ó tiu' n ó i

!U n i t ri i ị i b à i đ ầ u ( l ẽ n n h ữ n g 1 à i I u?,: i, v ù

hầ

h ế t cỉ> ■ h à i \ i ế í \ ' r r ỉ ế đ o

n h à tù

v r c ả n h í i ni ; h o ạ t N g ư ờ i <1*11 d u n g ìnY.ì J) -.á s o sí. :ili d õ i l ặ p . \ her b i ệ n
l i : i | ) ( VÌ
l ộ p ă v ir.a X g ư ử i đ à r . ỏ- ĩ b ậ t l è n r á i o á i ă m , c ú i !nV ỈÍVU c ù a c h ế đ õ n h à l ù. 1 ù
i i í i Ũ T ị ĩ h à n l i v i c ù íI n h à

cam

quvỉni

đen

Iii.ữnt. v i ệ c

làm

l i n h c a r l ; : đ a n h c / i p ( . à y , ( ị c h l ỉ : u í! u ố c lá. ă n t h ị t c h ó ,

nl.ỏnhạt tủa

c a i ' IJ£IÌC

l . h . v T f i l ợ n (ỉi đ a n h

hạc

Irong ù . Soiíg. XịỊười s u y ng h ĩ \ è cải trật tự ru. ng nát, tri trệ, r.hièiì hơn iíi s ự
đ ố i k h i n ị đ ò i l ậ p ịỊ ừ a

l ù l ì h : ti T o i c h í

h ( JUVI n . S u y

n g h ĩ rủa N g i r ò ỉ ! h u - u k!r

m a n g t i n h c h ấ t t r i í i lý ( h ố t h á i n h à n t i n h n ' u r n g l u ô n c ó ì: ộ. h ạ i n i 'i ' I; <;n o h ử n ; '
(V I ' n t r o n g . C h í n h ờ x u h l r ở n g l r u y t i m c á ; đ ó i l ậ p n á y d ã l ạ o r a c i . o tá - p h à m c o

<ínỉ *ổ cáos&ư sắc. B;> cùriị; lit CỘI nguồn tạo lú 15 tì c bi á Ihẻịi » của lác I liìlm Dày
« N h ậ t k ý t r o n g t u i> l à m ộ t t ậ p ( h ơ t r ữ t ì n h đ à h ỉ n h t h à n h k ế t c á u c ù n t o à n

t a c p h ấ i n . M(V ( ỉ ă u la n h f r n g l)ải t i ' h u t í n h c h í n h l u ạ n , t i ụ é n n g ô n , s a u d ó Jà s ự c ụ

tilt? hóa ve c ou đ ư ờ n g đờ i đ.iy kiiỏ khà n, g i an khò. Mạch thơ l uc n nhát quail va
đ ư ợ c kh é p lại một c á ch hoàn c hỉ nh, tròn đav. [)ièu dáu.iị c h ú Ỵ là ỏ giai đ o ạ n (lau
la ẹàm tháy cíú ui)fí d u n x . cái t h a n h t hản, b i "-11 hiện rõ I r o u g lư duy t h ơ ’ tronji
n h ị p d i ệ u t h ơ v à ả m h i r ờ n g t ừ n g b à i . S o n g , t ừ s a u « 0 1 1 1 n ă n g ’*, n h i p d i i ' u d i r ờ r g

n h ư tăng cao, tir íhiy n h ư bị d ồ n né n, c ă ng Ihẳng, nhfrn ỉ dẫu ' c hám hoi và
chãni lìian đă xuãt h i ( n n h i ề u bơn và nhi è u lúc Jám dầu đê cho các hài
th ơ ((( ?
« ? ! »)
Xhirn:: ỏ- đ ì nh c a o của s ự c ă ng thẵng ẩy, ta tháy t h ơ n h ư vừa Irút (hrực một
g á n lí nạng :
X g ư ờ i c ù n g vạn vật đ è u p h o i phới
Hết k h ô là v u i VỔI1 lẽ đ ò i
(Trài h ử n g )
Bài thư 9 Tr ò i h ử n g > đ s g á y c h o ía c ăm niác « kết thúc có liậu » rủa Iiióí cáu
truyện cô. Một chuỗi dài n h ữ n g o á i ăm. ngh ị r h lý (1ẵ c h á m d ử t , n h â n vật M> một
t r o n g ílỏ đă « bồi hòi d ạ o h ư ớ c » trử v ị Tồ qu ’C. B ó là ý n g h ĩ a « CxiíVi ph ỏ n g » đ ố i
'VỜI inột con n g ư ờ i thời đội, đối v ớ i vị anh h í i i g sổ m ộ t của lịch sử dàn tộc hàng
t r ă m răm, thậm chi hà n £ n g à n năm,

CHÚ T H Í C H
(1)
Đặng l i i a i Mai. l i n h c ả m thiên nhièn t r ong a Ng ụ c trung nhật kv )). Tai)
chí Văn học; 5 - 1970.
■
( 2 ; 7 rích theo Chế Lun Viỏn. Bno S à i g ỏ n Ciùìi phóng. S 6 Xuân Bính Thin. 197.').
( x e m t i ep t r a n g 52)

41